География пәнінен вариативтік курс шеңберінде оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыру

География пәнінен вариативтік курс шеңберінде оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыру
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту – бүгінгі заманның талабы. Оқу сауаттылығы – оқушылардың жазба мәтіндерді түсінуі және қолдануы, мәтін барысында ой – толғауы, жаңа білім игерудегі әдіс-тәсілдерді қолдануы, әлеуметтік ортаға бейімделуі.
Функционалдық сауаттылық – жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан Республикасының зияткерлік, дене және рухани тұрғысынан дамыған азаматын қалыптастыру, оның әлемде әлеуметтік бейімделуі болып табылады.
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту Қазақстанның әлемнің бәсекеге қабілетті 30 елінің қатарына ену үдерісінде өзектілене түседі. Оқушылардың білім жетістіктерін бағалау бойынша PISAХалықаралық бағдарламасы оқушылардың оқу барысында алған білімдері мен дағдыларын өмірлік жағдайларда қолдана білу машықтарын, нақты бір оқу пәндерімен тікелей байланысты емес мәселелерді шеше білу құзіреттіліктерін бағалауға бағытталған.
Бүгінгі күні оқушылардың оқу жетістіктерін ішкі бағалауда бағалаудың мынадай түрдегі білім – түсіну – қолдану – жүйелеу және жалпылау төрт деңгейлі критериалдық жүйесі ұсынылады. Бұл жүйе оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру үшін әртүрлі: типтік, вариативтік және жаңа (проблемалық) оқу жағдайында қолданылады.
Жер бетінде тіршілікті сақтауда география пәні үлкен рөл атқарады. Сондықтан бұл туралы географиялық сауаттылық әлеуметтік қажеттіліктен туындап отырады. География сабағында оқушылардын құзыреттілігін қалыптастыру – білім сапасын арттырудың негізгі шарты.
Бүгінгі білім стандартының орындалуында функционалдық сауаттылықты қалыптастыру мақсатында 10 сыныпқа жаратылыстану-математикалық бағыты бойынша География сабағында есеп шығару тәсілдері таңдаулы курстың оқу бағдарламасын құрдым. Бағдарламаның мақсаты – география сабағында картаны пайдалану арқылы есеп шығару әдіс-тәсілін үйрету, картаны еркін меңгерту қабілеттерін, оқушының жеке танымдық қабілеттерін, есте сақтау, ой қорыту қабілеттерін қалыптастыру, сонымен қатар оқушының оқуға деген ынтасын, ерік-жігерін оятып, оқушының өз бетімен білім алуға, ізденуге, карта арқылы өздігінен табиғатқа, елдерге, саяхатқа шыққанда түрлі тәжірибелік жұмыстар жасап, өздігінен жұмыс істеу дағдыларын кеңейтіп, дамыта түседі, теориялық білімдерін іс жүзіне асыруға үйренеді.
География пәні бойынша География сабағында есеп шығару тәсілдері курсының бағдарламасы шеңберінде теориялық білімдер мен тәжірибелік дағдыларын терең ойлауды қалыптастырады. Бағдарлама оқушылардың білімін жинақтап, географиялық карталар, атластар мен өзге де картографиялық әдістермен жұмыстар жасап үйретеді, картамен еркін ғылым мен шығармашылықтың даму болашағымен таныстырады. Мұның өзі географиялық білімдерін тереңдете түсіп, географиялық құралдарды пайдалану әдістерін үйретеді.
Бұл вариативтік курстық оқу жоспары бағдарлама есеп амалдары көп кездеседі. Оқушылар күнделікті сабақта теориялық білім алса, практикада есептермен жиі ұшырасады. Масштабты анықтау, азимут бұрыштарын, координата, арақашықтықты өлшеу, ауа температурасы, уақыт айырмасы, халықтың тығыздығын табу және т.б. есептер жинақтары көрсетілген. Осы есептерден мысал келтіретін болсақ, оқушыларға координата табу тақырыбында мынадай тапсырмалар беруге болады:
50 с.е. пен 14 ш.б. орналасқан ел және оның астанасы?
Орталық бөлігі 19 о.е. пен 47 ш.б. орналасқан аралда ең кішкентай шала маймылдар тіршілік етеді, оның денесінің ұзындығы 12 см. Осы аралдың километрмен есептегендегі ұзындығы мен ені қандай?
1986 жылы ағылшын саяхатшысы керемет географиялық жаңалық ашты, картада 18 о.е. және 26 ш.б. координатасында орналасқан. Ол қай нысан және оны кім ашты?
Дүние жүзіндегі ең биік қала мен ең ұзын елдің астанасының координатасын анықта?
Іс-тәжірибемде қолданып жүрген тиімді жаңа технологиялардың бірі- Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы. Жаңа сабақ және үй тапсырмасына қолдануға болатын әдістер: жұптағы ой қозғау, кластерлер, жеке тұлғаны анықтау, Джигсо, ыстық орындық, галерея, Эссе жазу, синквейн стратегиясы.Оқушылардың білімге ықыласын, қызығушылығын арттырудың ең жақсы жолының бірі – сабақта ойын, саяхат сабақтарын жиі өткіземін.
Осы сабақтар нәтижесінде оқушылар:
Нақты мақсат қоюға дағдыланады.
Оқу процесіне белсенді қатысады.
Өз ойын айтады, оны дәлелдей біледі.
Айтылған жауаптарының құндылығы жоғары болады және алуан түрлі жауап бере алады.
Сараптауға, бағалауға дағдыланады.
Сонымен, мен өзімнің жұмыс барысымда оқушылардың өз пәніме деген қызығушылығының, сабаққа деген белсенділігінің артқандығын байқадым.
Сол кезде оқушыларға пәнінен алған білімдері мен логикалық ойлау қабілеттерін көбінен қолдану қажеттілігі туындайды. География сабағында есептер, көбінесе, төменгі сыныптарда және олимпиадаларда жиі кездеседі.
География пәнінен есеп шығару барысында оқушыларға деңгейлік тапсырмаларды беру арқылы дарынды оқушыларды анықтап, олардың шығармашылық жұмыста өздерінің қабілеттерін іске асыруға және алған білімдерін өмірде тиімді қолдана білуге дейінгі дәрежеге жеткізуге бағыт- бағдар беру. Оқушылардың функционалдық сауаттылықтарын дамыту арқылы танымдық белсенділіктерін, шығармашылық, логикалық ойлау қабілеттерін, өз бетінше жұмыс жасай білу қабілетін дамыту.
Жалпы қортындылай отырып, бүгінгі күнде қажетті мамандықты таңдап дұрыс шешім қабылдап, заманауи ақпараттық технологиялардың тілін біліп кез келген әлеуметтік ортаға бейімделеді функционалды сауаттылық, сондықтанда функционалдық сауаттылық – адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасқа түсе алу қабілеті және сол ортаға барынша тез бейімделе алуы мен қарым-қатынас жасай алу деңгейінің көрсеткіші. Олай болса, функционалдық сауаттылық тұлғаның белгілі бір мәдени ортада өмір сүруі үшін қажетті деп саналатын және оның әлеуметтік қарым-қатынас жасауын қамтамасыз ететін білім, білік, дағдылардың жиынтығынан құралады. Сондықтан теория мен практиканың байланыста болуын қамтамасыз ету үшін әрбір бала өмірінде кездесетін түрлі проблемалық мәселелерді шешуге көмегі тиетіндей, бала оны қолдана алатындай практикалық маңызы ескерілуі тиіс.

Пайдаланған әдебиет:
халықаралық зерттеу сайты.
Оқушылардың функционалды сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға арналған Ұлттық іс-қимыл жоспары. Астана , 2012 жыл
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 7 желтоқсандағы № 1118 қаулысымен бекітілген).
Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 қаулысымен бекітілген).
Қазақстан-2050стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты. ҚР-нің Президентінің Қазақстан халқына жодауы 2012ж.