Ғылыми-әдістемелік журнал

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл
1

«Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» акционерлік қоғамының
филиалы «Батыс Қазақстан облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің
біліктілігін арттыру институты»
Филиал акционерного общества «Национальный центр повышения
квалификации «Өрлеу» «Институт повышения квалификации педагогических
работников по Западно-Казахстанской области»

Ғылыми-әдістемелік журнал
«ҰСТАЗ» (қосымша) 1 (44) 2017
Өзгеріс. Тәжірибе. Ойтолғау. / Изменение. Практика. Рефлексия.
Научно-методический журнал





































М А З М Ұ Н Ы
Журнал 09.03.1998
жылдан бастап
шығады. Қазақстан
Республикасының
Мәдениет және
ақпарат
министрлігінде
12.06.2013 жылы
қайта тіркеліп,
№13690-Ж куәлігі
берілді.

Қолжазба авторға
қайтарылмайды.
Жарияланған мақала
авторларының
көзқарастары редакция
пікірін білдірмейді.
---------------------------

Материалдар қазақ,
орыс, ағылшын
тілдерінде басылады.
Материалы
публикуются на
казахском, русском,
английском языках.
-----------------------------

Редакцияның мекен
жайы: 090001,
Орал қаласы,
Еуразия даңғылы,
238/2,
телефон: 24-41-66,
24-41-60
Құрылтайшы:
«Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» акционерлік
қоғамының филиалы «Батыс Қазақстан облысы бойынша
педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты»

Ақылдастар алқасы және редакция
алқасы мүшелері

Софья Измуханбетова – «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық
орталығы» акционерлік қоғамының филиалы Батыс Қазақстан
облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін
арттыру институтының директоры, педагогика ғылымдарының
кандидаты.
Елдос Сафуллин – «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы»
акционерлік қоғамының филиалы «Батыс Қазақстан облысы бойынша
педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты»
директорының орынбасары, магистр.
Айгүл Мынбаева – Батыс Қазақстан облыстық білім басқармасының
басшысы.
Шалқыма Құрманалина – Ж.Досмұхамедов атындағы Орал
педагогикалық колледжінің директоры, педагогика ғылымдарының
докторы, профессор.
Светлана Бахишева – Педагогика ғылымдарының докторы.
Лариса Обыденкина – «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ
Орал қаласындағы «Педагогикалық шеберлік орталығы» филиалының
директоры, педагогика ғылымдарының кандидаты.
Күлән Дүйсенғалиева – «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық
орталығы» акционерлік қоғамының филиалы «Батыс Қазақстан
облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін
арттыру институты» Баспа қызметі және қоғаммен байланыс
бөлімінің басшысы.


Редактор:
Қуанаева Рысханым Сағынбайқызы

Техникалық орындаушы:
Тех. редактор Сәбит Валиев

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл
2

М А З М Ұ Н Ы


Алғы сөз 7

ТРЕНЕР ШЕБЕРХАНАСЫ / ЛАБОРАТОРИЯ ТРЕНЕРА

Хайруллина А.Б. «Тиімді оқыту» курсында тыңдаушылармен
топтық жұмысты ұйымдастырудың ұтымды
тұстары
9
Узахова Ж.Т. РЕФЛЕКСИЯ ПО ПРАКТИКЕ
ПРЕПОДАВАНИЯ И ОБУЧЕНИЯ В РАМКАХ
КУРСА «ЭФФЕКТИВНОСТЬ ОБУЧЕНИЯ»
13
Абишева А.М. Біліктілікті арттыру курстарындағы
инновациялық іс-әрекеттер
16
Файзуллина С.Н. Методические приемы урока «Самопознания» 21
Арыстанова Ш.У. Рухани -адамгершілік құндылықтарды оқудан
тыс шараларға кіріктіру жолдары
25
Байкатова К.И. Некоторые особенности планирования в
рамках обновления содержания образования
29
Зулкашева Ш.М. ПЕДАГОГИКАЛЫҚ РЕФЛЕКСИЯНЫҢ МӘНІ
ЖӘНЕ ОНЫ БІЛІКТІЛІК АРТТЫРУ
БАРЫСЫНДА ДАМЫТУДЫҢ МАҢЫЗЫ
34
Шамуратова К.Ш. Дж. ДЬЮЙДІҢ ЗЕРТТЕУШІЛІК ОҚЫТУ
ТУРАЛЫ ОЙЛАРЫ
37

ӨЗЕКТІ ТАҚЫРЫП / АКТУАЛЬНАЯ ТЕМА

Исимова Г.М. Әдебиеттік оқу сабағында АКТ-ны қолдану
тиімділігі
40
Жумашева М.С. Ағылшын тілі сабағында диалогтық оқытудың
маңызы
45
Тыныштыбаева М.С. Шағын жинақты мектеп: қазіргі жағдайы және
даму болашағы
49
Султаниярова З.С. БІЛІМ САПАСЫН ЖЕТІЛДІРУДЕ ӘР ТҮРЛІ
ТАПСЫРМАЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ
ТИІМДІЛІГІ
53
Тлегенова К.К. Қадыр Мырза Әлі шығармашылығының
ерекшеліктері мен тәрбиелік мәні
57
Тулепкалиева Л.Ш. БАСТАУЫШ КЛАСС САБАҚТАРЫН ОҚЫТУ
БАРЫСЫН
ЖАҚСАРТУДА ЖЕТІ МОДУЛЬДІ ҚОЛДАНУ
59
Нұртай Н.А. Жаңартылған білім – болашақтың кепілі 66

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл
3

Даулетиярова Г.С. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ
КАБІЛЕТТЕРІН ҚОСЫМША БІЛІМ БЕРУ
АРҚЫЛЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ
69
Ишангалиева Ж.Н. ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҒЫНДА ДИАЛОГТЫ
ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІН ҚОЛДАНУ
72
Сарсенова Ж.Б. МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ДЕҢГЕЙЛЕП
САРАЛАП ОҚЫТУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ
76
Кисметова Н.А. Жаңартылған білім беру жағдайында бастауыш
сыныптың шетел тілі сабақтарында
оқушылардың коммуникативтік
құзыреттіліктерін қалыптастырудың жолдары
78
Еспанова М.Е. Обучение критическому мышлению 82
Букенбаева А.Р. Қазіргі мектептердегі оқу-тәрбие процесіндегі
оқу-тәжірибе үлескесінің рөлі іс-тәжірибесінен
90
Сапакова А.С. Қазіргі заманғы физика сабақтары 94
Укимова Б.Б. Ағылшын тілі сабағында ауызекі сөйлеу
дағдысын дамыту
96
Елеусинова Ж.Ж. Курстан кейінгі ой 98
Жумагулова М.Ж. Білімдегі жаңашылдық алға жетелейді 102
Хамзина Э.Н. ҚҰҚЫҚ НЕГІЗДЕРІ САБАҚТАРЫНДА
«СASE STADY» ӘДІСІ АРҚЫЛЫ
ОҚУШЫЛАРДЫҢ АЙТЫЛЫМ
ДАҒДЫЛАРЫН ЖЕТІЛДІРУ
106
Абдирова А.А. «Кеңес сабақ – баланы қолдау жетістігі»
тақырыбында өткізілген кеңес сабақ
109
Ибраимова Н.А. Жаңартылған білім беру бағдарламасы аясында
1-сыныпта жекелеген пәндерден әр бөлім
ортақ тақырыптары бойынша жүргізілетін
жиынтық бағалаудан алдын ала ата-аналар
үшін өткізілетін кеңес сабағы
113
Абуова Г.А. СЫНДАРЛЫ ОҚЫТУ –ОҚУШЫЛАРДЫ
БІЛІМ ШЫҢЫНА ЖЕТЕЛЕЙ ДІ
116
Берешова А.М БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА ЖЕТІ
МОДУЛЬДІ ҚОЛДАНУ ЖЕТІСТІКТЕРІ
119
Ильясова Г.Ш.

БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН
ӘДЕБИЕТІ ПӘНІН ОҚЫТУДАҒЫ ОЙЫН
ТҮРЛЕРІ
122
Садырова А.К ҮЗДІКСІЗ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ
БЕЛСЕНДІ ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІ АРҚЫЛ Ы
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ДАРЫНДЫЛ ЫҒЫН
АНЫҚТАУ ЖӘНЕ ДАМЫТУ
127
Абдрахманова Л.К.

ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ НЕГІ ЗГІ
ТҮРІ – САБАҚ
131

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл
4

Джумагальдиева А.З ИНКЛЮЗИВНОЕ ОБРАЗОВАН ИЕ: ОПЫТ,
ПРОБЛЕМЫ, ПЕРСПЕКТИВ Ы
133

ИНТЕГРАЦИЯЛАНҒАН САБ АҚ / ИНТЕГРИРОВАННЫЙ УРОК

Туремуратова А.Е.,
ФайзуллинаА.Е.
«Өзін-өзі тану» пәнімен интеграцияланған
физика сабағының жоспары
139
Хабиева А.Ж.,
Жанатова А.К.
«Өзін-өзі тану» пәнімен интеграцияланған
дүние тану сабағының жоспары
142
Мухамбетов Е.,
Қуанова А.
«Өзін-өзі тану» пәнімен интеграцияланған
дүниетану сабағының жоспары
144
Нургалиева П.Д.,
Губайдуллина А.Ж.
«Өзін-өзі тану» пәнімен интеграцияланған
биология сабағының жоспары
146
Умирзакова С.М.,
Шауменова А.М.
«Өзін-өзі тану» пәнімен интеграцияланған
биология сабағының жоспары
150
Ажмуратова Т.В.,
Чирова Л.А.
План урока естествознания интегрированного с
предметом «Cамопознание»
152
Жиеналиева Г.Н.,
Сатова А.О.
План урока биологии интегрированного с
предметом «Cамопознание»
155
Зейнова Э.Н.,
Никифорова Т.П.
План урока биологии интегрированного с
предметом «Cамопознание»
159
Куанова Э.С.,
Молдашева Л.П.
План урока познание мира интегрированного с
предметом «Самопознание»
161
Маратова Л.М.,
Искалиева А.Қ.
«Өзін-өзі тану» пәнімен интеграцияланған
химия сабағының жоспары
162
ЧубарьТ.Г. План урока познание мира интегрированного с
предметом «Самопознание»
167

МҰҒАЛІМ ҚОРЖЫНЫНА / В КОПИЛКУ ПЕДАГОГА

Мендалиева А.Ж. Дүние жүзі тарихынан жұмыс дәптері.
7-сынып.
173
Тыныштыбаева М.С. «Толық ондықтар мен жүздіктерді көбейту
және бөлу» тақырыбына маршруттық карта
179
Тыныштыбаева М.С. «Қарама-қарсы мағыналы сөздер» тақырыбына
маршруттық карта
181
Тыныштыбаева М.С. Күрделі тапсырмалар 182
Ихсанов М.Х. 10-сыныптың биология пәнінен
«Тұқымқуалаушылықтың негізгі
заңдылықтары» тарауын қорытындылау
сабағына маршруттық карта
183
Ихсанов М.Х. 7-сыныптың биология пәнінен
«Ішекқуыстылар типі» тарауын қорытындылау
186

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл
5

сабағына кеңейтілген тапсырмалар
Букенбаева А.Р. «Ұлпа» тақырыбына маршруттық карта 188
Кабиева А.А. «Қазақ халқының ХVІ-ХVІІ ғасырлардағы
шаруашылығы» тықырыбындағы Маршруттық
карта
190
Кабиева А.А. «1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы
бастаған ұлт -азаттық қозғалыс»
тықырыбындағы маршруттық карта
191
Нуртазаева Г.А. Физикадан есептер шығаруға маршруттық
карта
193
Қажмұратова М.М. Ұлулар типі. Маршруттық карта. 195
Нуфтиева А.А. Тұрлаусыз мүшелерден өткенді қайталау. 198
Жанахметов А.С. «Бейорганикалық қосылыстардың арасындағы
генетикалық байланыс» тақырыбына
маршруттық карта
202
Иргалиева Г.Н. «Жеті – қасиетті сан» тақырыбына маршруттық
карта
204
Аймукашева Г.К. Математикадан есептер шығаруға маршруттық
карта
207
Абитова Ж. «Химиялық реакцияның жылдамдығы және
оған әсер ететін факторлар» тақырыбы
бойынша маршруттық карта
209
Абуталина А.К. «Сөз тіркесі» тақырыбы бойынша маршруттық
карта
211
Утарбаева Ж.К. «Антонимдер» тақырыбы бойынша
маршруттық карта
213
Иргалиева Ж. «Сақ тайпасы» тақырыбы бойынша
маршруттық карта
215
Жармуханова Г.С. A Happy New Year! 217
Еркешева С.С. «Ньютонның ІІІ заңы» тақырыбына
маршруттық карта
219
Жунусова Ж.З. «ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІНІҢ БӨЛІМДЕРІ.
ЖҰЛЫННЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ» тақырыбына
маршруттық карта (8-сынып)
220
Журалиева Ш.Д. Білім шыңын бағындыр! (Бағдар картасы) 222
Зейнуллина Ж.С. ЖАЗБАША КӨБЕЙТУ ЖӘНЕ БӨЛУ ( бағдар
картасы)
224
Ажгалиева С.Т. «England» тақырыбына арналған бағдар
картасы
228
Алдабеков А.Н. «Бір айналмасы бар сызықтық теңдеулер мен
теңсіздіктер» маршруттық карта.
231
Бородосова Э.К. Электр өрісінің кернеулігі тақырыбына
Маршруттық карта (10-сынып)
232

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл
6

Гайсина З.М. «ЭЕМ-нің даму тарихы» маршруттық карта (6-
сынып)
235
Кабашева Г.Қ. Маршруттық карта. Қысым. 239
Игильманова С.К.

7-сынып «Денелердің өзара әрекеттесуі»
маршруттық карта
240
Избасова С.А «Мезгіл бағыныңқылы сабақтас құрмалас
сөйлем» маршруттық карта
245
Құнанова Қ. Қ. Маршруттық карта « Негізгі көріністер» 246
Имангалиева Ж.Ж. Маршруттық қарта «10 санының құрамы» 248

ОЙ ТОЛҒАУ / РЕФЛЕКСИ Я

Каргабаева Л.Б. «Тәлімі жарасқан орталыққа» арнау
(«Өрлеу» біліктілікті арттыру институтына)
250
Сарсенғалиева Р.Б. Кәсіби өмірімнің бір парағы 251
Утарбаева Ж.К. Мамандығым – мақтанышым 253
Победимова С.В. Учись учиться 254
Нуфтиева А.А. «Мен – жаңа форматты ұстазбын» 256
Кенжеалиева Б.С. Үштілділк – заман талабы 259
Еспанова М.Г. Мой Казахстан 260
Жанакашева Г.А. Мұқағали Мақатаевқа арнау 261
Жанакашева Г.А. Ақылшым – ұстазым 262
Даулетбекова Ш.М. Атаммен әңгіме (Жеті жасар ұлдың атасымен
әңгімеден соң түйген ойы)
264
Аймангалиева А.К. Оң Өзгеріс 265
Коптылеуова А.К. Өзгеріс туралы рефлексия 267
Шалкарова А.Ж. Ой толғау 269

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл
7





ҚҰРМЕТТІ ӘРІПТЕСТЕР!

Бүгінде білім беру саласының өзекті мәселелерінің бірі – уақыт
талабына сай педагогтердің кәсіби құзыреттіліктерін қалыптастыру және
жетілдіру болып табылады. Кәсіби құзыреттіліктің дамуы – бұл маманның
кәсіби тәжірибені меңгеруі және жетілдіруі болып табылады. Ал кәсіби
құзыреттілікті қалыптастыру және жетілдіру үдерісі әлеуметтік ортаға
тәуелді. Сондықтан кез-келген орта – маманның кәсіби өзіндік дамуын
қолдауы қажет. Осы бағытта Қазақстан Республикасының педаго г
қызметкерлірінің біліктілігін арттырудың деңгейлік курстарының орны
ерекше екендігін атауға болады.
Үшінші (базалық) деңгей бағдарламасы 2016 жылдан бастап «Тиімді
оқыту» Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің біліктілігін
арттыру бағдарламасы деп өзгертіліп, курстың мерзімі мен
ұйымдастырылуына да өзгерістер енгізілді. Бағдарламаның авторлары
кәсіби ынтымақтастық пен өзара білім алудың үнемі жұмыс істеп тұратын
режімін құруға мүмкіндік беретін нақты үш кезеңге бөлді: бірінші «бетпе-
бет» оқыту – 4 апта, «мектептегі тәжірибе» кезеңі – 4 апта, екінші «бетпе-
бет» оқыту – 1 апта. Мұғалімнің біліктілігін арттыруға бағытталған осы
Бағдарлама заманауи ғылыми зерттеулердің шынайы нәтижелерінің және
оқытудың озық практикалық тәжірибесінің ықпалдасуын көрсете отырып,
қазақстандық білім беру жүйесін дамытудың стратегиялық
жоспарларының мақсаттарына сәйкес келеді.
2015 жылы «Өзін-өзі тану» рухани-адамгершілік білім беру
Бағдарламасы бойынша біліктілікті арттыру курстарының үшінші
(базалық) деңгейі деп аталған курс атауы бүгінде «Сабақтағы
жалпыадамзаттық құндылықтар» «Өзін-өзі тану» рухани-адамгершілік
білім беру бойынша Қазақстан Республикасы педагогикалық
қызметкерлерінің біліктілігін арттыру бағдарламасы деп өзгертілді. Бірақ
курс мазмұны мен ұйымдастырылу кезеңдері өзгеріссіз қалды.
Бүгінде деңгейлік курстар бойынша сертификатталған мұғалім өзіндік
рефлексиялық әрекеті дамыған, оқушының оқуына қатысты рефлексия
жүргізуіне көмектесетін рефлективті делдал әрі рухани-адамгершілік
құндылықтарды бойына сіңірген тұлға. Сертификатталған мұғалімдердің
бұл икемділіктерді меңгергендерін, кәсіби тұрғыдан тәуелсіз ойлауға және
проблеманы шешуге үйренгендерін бүгінгі күн тәжірибесі көрсетіп отыр.
Сондықтанда деңгейлік курстар бойынша сертификатталған
көшбасшы мұғалімдердің тәжірибесін жетілдіруде институт тренерлерінің
курстан кейінгі әдістемелік қолдау жұмыстарының ролі ерекше. Сондай
жұмыстардың бірі ретінде қолыңыздағы осы «Ұстаз» ғылыми-әдістемелік
Алғы сөз

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл
8

журналының «Өзгеріс. Тәжірибе. Ойтолғау» / «Изменение. Практика.
Рефлексия» қосымшасын атауға болады.
«Ұстаз» журналының қосымшасы тренер мен сертификатталған
мұғалімдердің сыни және рефлексиялық диалогі. Сондықтанда жыл сайын
тұрақты жарық көретін бұл қосымша тек тәжірибе тарату ғана емес,
сонымен қатар білім жетілдіру мен инновациялық идеялар бойынша
бірлескен сыни рефлексияны жүзеге асыратын орта болып табылады.
Рефлексиялық орта құру негізінде оқыту мен оқу үдерісінде сындарлы
оқыту теориясы идеяларын жүзеге асырудың жаңа стратегиялары мен
ресурстарын жинақтау, өзара ұс ыныстар айтып, педагогтердің
тәжірибелерін жетілдіру үдерісі жүреді. Қосымша мазмұны «Тренер
шеберханасы», «Өзекті тақырып», «Интеграцияланған сабақ», «Мұғалім
қоржынына», «Ой толғау» айдарларынан тұрады. Бұл қосымшада
сертификатталған педагогтер деңгейлік курстардың негізгі идеяларын іске
асырудың нәтижесі мен ізденістерін, рефлексиясын ұсынады.
Іске сәт!

Деңгейлік бағдарламалар орталығының жетекшісі,
магистр Айгуль Хайруллина

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл
9







«ТИІМДІ ОҚЫТУ» КУРСЫ НДА
ТЫҢДАУШЫЛАРМЕН Т ОПТЫҚ ЖҰМЫСТЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ҰТЫМД Ы ТҰСТАРЫ

Хайруллина Айгуль Болатовна
«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы «БҚО ПҚБАИ»
деңгейлік бағдарламалар орталығының жетекшісі


Уақыт өте оқытуды ұйымдастыру қағидаттарын және оқушының
білім, білікті, дағдыны енжар алушы ролінен белсенді әрекет субъектісіне
өзгерту қажеттілігі туындады. XX ғасырдың 70-80 жылдарында оқыту
үрдісін белсендіруге бағытталған, оның балаға арналған, оқушының
оқытудың белсенді субъектісіне айналуына бағытталған әдістемелік
зерттеулердің көлемі көбейді. Оқыту үрдісіндегі түбегейлі өзгерістердің
қоғамдық және педагогикалық сананың қалыптасуына Ж.Пиаже, Б.Блум,
Д.Ж.Бруннер, Ж.Ганье, С.Эриксонның еңбектері дәлел. Ж.Пиаженің (1973)
айтуынша, мектептер «жаңаша ойлайтын қабілетті адамдар дайындауды
жүзеге асырып; тек өткен ұрпақтың істегенін ғана қайталамайтын,
шығармашылық және ойлап тапқыш адамды әзірлеу керек». [1, 17б.]
Дүние жүзіндегі көптеген мұғалімдер іс-тәжірибесінен тұрақты орын
алған оқыту жұмысын ұйымдастыру мен жоспарлаудың негізгі
қағидаттарын қолдану орынды да нәтижелі екендігін дәлелдейтін фактілер
бүгінгі таңда ғылыми-педагогикалық әдебиетте жеткілікті деңгейде
кездеседі. Өйткені, «мектеп жұмысы мен оқушы жетістіктерін өрістетудегі
негізгі тұлға – мұғалім» (Strong, Ward & Grant, 2011). [1, 6б.]
Сондықтанда бүгінгі мұғалімнің жетістігін оқушыларға өзінің білген
білімі мен біліктерін үйретумен бағалап қоймайды, сонымен бірге ол өсіп
келе жатқан ұрпақты жаңа белгісіз жағдайда әрекет етуіне, олардың
өзбетіндік әрекеті мен шығармашылығын дамытуға, қоғам өміріне белсене
қатысу үшін ақпаратты өз бетінше табу, талдау, құрылымдау мен тиімді
пайдалану икемділіктерін қалыптастыруға қаншалықты тиімді жағдай
жасағандығымен бағалайды. Оқыту туралы сындарлы түсінік оқушыға
нақты білім беруді мақсат тұтқан мұғалімнің өз сабақтарын оқушының
идеясы мен білім-біліктілігін дамытуға ықпал ететін міндеттерге сай
ұйымдастыруын талап етеді. [1]
Оқушыларда өзіндік әрекеттінің белсенділігі мектептегі білім беру
үрдісінің тиімділік көрсеткіші болып табылады, өйткені ол: а) білім
Тренер шеберханасы
Мастерская тренера

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

10

берудің мазмұнын шығармашылық негізде меңгерту арқылы оқушылардың
дербестігін дамытуға; ә)мұғалімдердің өздігінен білімін жетілдіруге, білім
берудегі жоғары нәтижелерге қол жеткізу жолдарын іздестіруге түрткі
болады. Бұл туралы өз заманында қазақ ағартушысы А.Байтұрсынов, тек
баланы оқытып қана қоймай, «Ненi оқыту керек» секiлдi сұрақтар
төңiрегiнде ой қозғап, оқыту әдiсi догма емес, қайта ол әрбiр оқытушының
бiлiмдарлығына байланысты неғұрлым тиiмдi, жаңаша құрылу керек
екендiгiн, оқушыларға ереже жаттатудың тиiмсiз екенiн дәлелдеп
түсiндiру, талдау, қорыту тәсiлдерiн қолдануды ұсынған. [2]
Қазіргі кезде білім беру үрдісін құрайтын мұғалімнің «оқыту» және
оқушының «оқу әрекеттері» біріккен, екі жақты біртекті үдеріс:
біріншіден, мұғалім оқушыларға білім беріп, икемділікке, дағдыға
үйретеді; екіншіден, оқушы таным міндеттерін жете түсініп, білім мен оқу
икемділігін меңгереді және оларды өмірде қолданады. Оқыту – мұғалімнің
жетекші іс-әрекеті болса, оқу – баланың танымдық, практикалық іс-
әрекеті. Білім беру қалай болса солай жүрмейді, жоспарлы ұйымдасқан
түрде жүзеге асырылады. Аталмыш курс мазмұнының өзіне тән әдістері,
ұйымдастыру формалары мен нәтижесі бар. Бағдарламадан күтілетін
нәтижелер оқушылардың қалай оқу керектігін үйреніп, соның нәтижесінде
еркін, өзіндік дәлел-уәждерін нанымды жеткізе білетін, ынталы, сенімді,
сыни пікір-көзқарастары жүйелі дамыған, сандық технологияларда
құзырлылық танытатын оқушы ретінде қалыптасуын қамтиды. [1, 6б.]
Сондықтанда «Тиімді оқыту» курсы аясындағы бірлескен әрекеттің
бірі – топтық жұмыс. Өйткені топтық жұмыс әрбір оқушының/мұғалімнің
әлеуметтік мүмкіндіктері мен қабілеттерін шығармашылық тұрғыда
көрсетуіне, оның негізінде тұлғаның когнетивті дамуына, бірінші және
екеінші бетпе-беп кезеңдерінде дидактикалық міндеттерді шешуге
қолайлы жағдай жасады.
Топтық жұмыстың басты детерминанты – топ мүшелерінің бірлескен
іс-әрекет. Сондықтан да, курс аясындағы топтық жұмыста мұғалімдер
өзара ой бөлісіп пікір алмасуға, өзінің ойына қайшы келетін пікірлердің
болатындығына және ол пікірлердің болуына толыққанды құқықтын бар
екендігіне көздері жетіп, ойлау опреацияларының жоғары дәрежелерін:
талдау, жинақтау мен бағалау әрекеттерін жүзеге асыруға дағдыланды.
О.К.Тихомировтың (1969) пікірінше, шешімді табу шағында жекелік
әрекет аса тиімді болса, ал оны өңдеу барысында топтың күш-жігеріне ден
қою керек. [4] Топтық оқытудың өнімділігі туралы В.В. Гузеев (1995)
келесі факторларды келтіреді. [5]
1 ) қазіргі міндеттердің көпшілігін тиімді шешу үшін бірнеше
адамдардың күш жігерін біріктіру талап етіледі, сондықтан мектеп
оқушысы топта нәтижелі жұмыс жасауды үйренуі тиіс;
2 ) мектептің негізгі контингенті – жасөспірімдердің жетекші әрекеті
тұлғалық қарым-қатынас болып табылады, ал ол нәтижелі қарым-қатынас
топта тиімді жүзеге асырылады;

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

11

3 ) топта өзара әрекеттесуге қатысушылардың аз саны – оқушының
өзін-өзі көрсетуіне барынша қолайлы жағдай жасалады;
4 ) топтық жұмыс педагог пен оқушылар арасындағы байланысты
нығайтады, мектептік білім берудің жеке және ұжымдық рухын күшейтеді,
оқушылар арасында сапалы ынтымақтастық қалыптастырады;
5 ) топ оқушыларға еңбек нәтижесімен тікелей алмасу мүмкіндігін
береді. Бұл оқушылардың оқу үрдісіне белсенді тұлғалық тұрғыдан
араласуына, өзара және өзін-өзі бағалауына қолайлы жағдай жасайды.
Сондықтан да, педагог қызметкерлердің біліктілігін арттырудың
«Тиімді оқыту мен оқу» курсы бойынша мұғалімдердің білім жетілдіруі,
аудиториядағы бірлескен әрекет – топтық жұмыс ережесін құрғызудан
басталады. Мұғалімдер құрған топтық жұмыс ережелерінің ортақ
көрсеткіші ретінде келесі белгілерді көрсетуге болады:
1 ) мұғалімдердің өздерінің топтың мүшесі екендігін ұғыну;
2 ) өзара сыйластық пен түсіністік қатынасты орнату;
3 ) іштей ұйымдасу, яғни педагогтардың көшбасшылық, таймспикер,
хатшы, т.б. сияқты өзара міндеттерді бөлісу;
4 ) кейбір мұғалімдердің көзқарастары мен іс-әрекеттерінің өзгеруі,
сол топта қарастырылып жатқан мәселемен қатынасты болуы;
5 ) топта талаптың орын алуы, яғни мұғалімдердің топта қалыптасқан,
күтілетін жағдайлар мен нормаларға байланысты өздерін ұстауы.
«Өзгертілген оқу жоспары» әдістемесінің көмегімен, шағын топтарда
орындалатын тапсырмалар дайындап, курс мазмұнын меңгерту барысында,
топ құру кезінде барлық тыңдаушылар үшін тиімді оқыту үдерісін
ұйымдастыру қажеттілігін ұмытпау керек. Сондай-ақ, топтық жұмыс
жекелеп саралау мақсатында да қолданылады. Сондықтан да, топтық
оқытудағы топ мүшелерінің санына келсек – бес немесе жеті адамнан
тұратын топтар өнімдірек болып келді (құрамы қаншалықты аз болса, іс-
әрекет өнімділігі соншалықты жоғары болды). Топ құрамы аз болған
жағдайда мұғалімдерде объективті өзіндік бағалау жағдайы жеткіліксіз, ал
саны көп болса, әрбіреуінің жекелік сұранысының қанағаттануы
төмендейді, білім беру ортасының орташалануы және бастапқы гомогендік
топтың қабілеті жоғары және қабілеті төмен мұғалімдерге бөлінуі жүре
бастайды. Сондықтан да, жоғарыда аталған 5-7 адамнан тұратын шағын
топ – идеалды топ құрамы болып табылатындығына курстар барысында
көзім жетті. Мұндай жағдайды мен келесі себептермен түсіндірер едім: 1)
дау-жанжалды болдырмау үшін және қолайлы шығармашылық ортаны
жасау үшін қатысушылар саны тақ болғаны дұрыс (топта екі жақты пікір
немесе шешім болған жағдайда дауыс беру арқылы жалпы нәтиже
шығарылады); 2) мұғалімдердің жұмысын жұпта, үштікте ұйымдастыру
арқылы, олардың формативті бағалауына жағдай беріледі.
Осы бағытта Мерсердің (2000) білімді бірлесіп алу немесе «пікір
алмасу» барысында тең құқылы серіктестер болады деген сипаттамасы,
мені келесі ойларға жетеледі: біріншіден, сабақта мұғалімдердің топтық

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

12

жұмысын ұйымдастыру арқылы олардың өзара пікір алмасуына мүмкіндік
болады. Өйткені диалогтік тәсілмен сұрақ қою арқылы, мен тренер ретінде
қарастырып отырған тақырып бойынша мұғалімдердің шынайы
қызығушылығы мен сезімдерін біліп, бір-бірінің идеяларын құрметтеп
өзара бағалауға жағдай туғыздып отырдым. Екіншіден, педагогтардың кең
коммуникациялық үдерістерге тиімді және ойдағыдай қатысуына
мүмкіндік беретін сыни тұрғыдан ойлау мен зерттеу дағдыларын дамытуда
(Вольф пен Александер, 2008) диалогты пайдалану мұғалімдердің сыни
ойлауына ықпал етіп, маңызды мәселелерді бірлесіп талқылау және
тәжірибені ой елегінен өткізу деңгейлері бойынша олардың қаншалықты
материалды меңгергенін көруге мүмкіндік алдым. Үшіншіден, сыни
ойлауға төселген мұғалім өзін-өзі және өзара бағалау әрекеттерін тиісілі
дәрежеде орындай алады деп ойлаймын [3, 6, 7; 8-24б].
Сонымен, педагогтердің өзара бірлескен іс-әрекетін топтық жұмыс
арқылы ұйымдастырудың тиімділігі әрбір курс барысында дәлелденіп
отырылды. Мұғалімдер топтық жұмыстағы бірлескен іс-әрекетте: айтылған
пікірлерді саралап сын ойлауға, формативті бағалауда бір-біріне қолдау
көрсету мақсатында сенім білдіруге, мадақтап уәж беруге, әріптестермен
кеңесіп көшбасшылық қабілеттерін арттыруға икемделді. Жалпы топтық
жұмыс мұғалімдердің бір-бірінің жеке қасиеттеріне мән беріп серіктес
болуға және орын алған достық сезім негізінде топтың ұйымшылдылығын
арттыруға жағдай жасады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің
біліктілігін арттыру курсының бағдарламасы. Мұғалімге арналған
Нұқаулық. Тиімді оқыту мен оқу. Астана, 2016.
2. Жұмабаев М. Педагогика. Алматы, Ана тілі, 1992.
3. Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің
біліктілігін арттыру курсының бағдарламасы. Тренерге арналған
Нұқаулық. Тиімді оқыту мен оқу. Астана, 2016.
4. Тихомиров О.К. Структура мыслительной деятельности человека (Опыт
теоретического и экспериментального исследования). М., 1969.
5. Гузеев В.В. Системные основания образовательной технологии. М.,
1995.
6. Александер Р. (2001). Мәдениет және педагогика: бастауыш білім
берудегі халықаралық салыстыру. Оксфорд, Блэквелл Паблишерс.
7. Сабиров Т. Оқушылардың оқу белсенділігін арттыру жолдары. А.:
Мектеп, 1978. 8-24б.

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

13

РЕФЛЕКСИЯ ПО ПРАКТИКЕ
ПРЕПОДАВАНИЯ И ОБУЧЕНИЯ В РАМКАХ
КУРСА «ЭФФЕКТИ ВНОСТЬ ОБУЧЕНИЯ»

Узахова Жансая Тлеккабиловна
тренер ЦУП филиала АО «НЦПК «Өрлеу»
«ИПКПР по Западно-Казахстанской области»


Моя задача, как тренера третьего (базового) уровня, состоит в том,
чтобы актуализировать имеющиеся знания слушателей, способствовать
изменению их мировоззрения в процессе обучения и помочь им в
осмыслении и усовершенствовании их собственной педагогической
практики преподавания и обучения.
Что изменилось в моей практике преподавания и обучения как
опытного тренера третьего (базового) уровня? Что лежит в основе моих
профессиональных ценностей и ориентиров, как они менялись, в
зависимости от каких факторов и условий? Ответить на эти вопросы мне
поможет стандарта тренера третьего (базового) уровня.
Начну с развития профессиональных ценностей и ориентиров, каким
образом я мотивировала слушателей учиться? Успешность обучения во
всех объяснима целостной совокупностью педагогических условий,
адаптированных к специфике педагогов разных категорий и разных
специальностей. Слушатели прошли полный цикл занятий по Программе
третьего (базового) уровня. Содержательный компонент Программы был
максимально приближен к их профессиональному уровню. Все три этапа
непрерывного процесса последовательно пройдены учителем, каждый этап
связан с развитием гум анистических, педагогических знаний.
Профессионально-личностное развитие слушателей всех категорий и
специальностей шло как непрерывный процесс. Все слушатели вышли на
теоретическое осмысление собственного педагогического опыта через
модули Программы. Обучение на данных курсах у слушателей
стимулировала их педагогическую рефлексию, прогнозирование
дальнейшего профессионального роста. Как следствие данных условий
явилось продвижение большинства учителей группы в развитии
ценностной ориентации. Анализ продуктов деятельности (написание
рефлексивных отчетов и создание портфолио; создание слайдовых
презентаций и их защита; сдача квалифицированного экзамена)
подтверждает полученные результаты. Таким образом, собственный
педагогический опыт проанализирован с позиций личности учителя,
отражает его субъективную позицию, творческое самопроявление в
учебно-воспитательном процессе.
Данные курсы многое изменили в моей работе и в моих взглядах, на
то, как я преподаю и обучаю! Сама форма проведения курсов позволила

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

14

мне изнутри взглянуть на эту методику. Каждое занятия построено на
личностно-ориентированном, гуманистическом, конструктивистском,
индивидуальном, дифференцированном, андрагогическом, диалоговом и
творческом подходах. Данная методика направлена, прежде всего, на
личность обучающегося, на создание благоприятной обстановки в
коллективе. Важно мотивировать учителей учиться и продолжать свое
обучение как опытного тренера.
Для раскрытия полного потенциала слушателей постоянно с каждым
новым потоком расширяю арсенал приемов, который помогает активному
участию слушателей на занятиях. В процессе отбора приемов
ориентируюсь на возможность их использования слушателями в процессе
работы с детьми.
Создавать честные, уважительные, доверительные, поддерживающие
и конструктивные отношения со всеми слушателями мне помогают
различные активити, игровые и педагогические ситуации, познавательные
видеоролики и фильмы, видеоуроки сертифицированных коллег, а также
прозрачное оценивание и поощрение слушателей. По традиции каждый
поток учителей создают методическую копилку приемов, которую активно
применяют в своей будущей практике преподавания. С каждым потоком
набор этих приемов расширяется и меняется, в зависимости от
образовательных потребностей и индивидуальных возможностей каждого
слушателя.
Для удовлетворения конкретных образовательных потребностей
слушателей и способов их дифференциации мне помогают такие позиции в
плане, как 1-задача каждого упражнения и 2 -описание способов
формативного оценивания, которые помогают раскрыть особенности
реализации задач дифференцированного обучения. В целях развития
навыков сотрудничества и взаимообучения включаю парные и групповые
виды работ, которые перемежаются с этапами индивидуальной работы с
информационными источниками и фронтального обсуждения.
Созданию инклюзивной, мотивирующей, благоприятной обстановку
для обучения слушателей способствует постановка четких целей,
инструктаж перед выполнением заданий и постоянная поддержка
слушателей. Модифицирую процесс преподавания для удовлетворения
требованиям слушателей, учитывая их стремления к творческому
осмыслению учебного материала предоставлю им свободу выбора путей
достижения поставленных целей, а также ввожу различные роли для
углубления уровня обучения более продвинутого учителя.
Как расширилось мое понимание сущности оценивания: как
обеспечиваю реализацию через различные виды (само – взаимо –
поддержка тренера) и приёмы? Цель оценивания на занятиях - это
определение степени понимания и вовлеченности в процесс обучения
слушателей и развитие рефлексивных навыков слушателей.

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

15

Я думаю, это помогает учителям сконцентрироваться на том, что они
узнали и выстроить стратегии для своего дальнейшего развития, а также
позволяет выявить уровень рефлексивной деятельности. Учителя
вовлечены в оценивание своих коллег и самих себя. Для каждого это не
просто осведомление о том, чего он достиг, а помогает понять, что делать,
чтобы достигнуть лучшего результата.
Исходя из того, что занятия стали проходить совершенно по–иному с
использованием новых, как для меня, так и для учителей, подходов в
преподавании и обучении, соответственно у слушателей произошли
изменения. На протяжении всего обучения слушатели работают в группах,
либо в парах, приобретают новые навыки изучения нового материала
путем сотрудничества, и это заставляет их задуматься о многих вещах, и
для себя я поняла, что это не предел возможного, и что в дальнейшем буду
«совершенствоваться» и развиваться.
В своей дальнейшей работе буду применять ключевые идеи и
содержание Программы, направленные на достижение учителями
соответствующего качественного уровня, необходимого учителю для
позиционирования себя как специалиста, способного к профессиональным
размышлениям, готового к изменениям своей практики преподавания и
обучения, а также - к практической реализации, анализу и оцениванию
идей Программы.
Необходимо научить учителей самостоятельному обучению, к
самостоятельному поиску новой информации, к анализу и интерпретации
прочитанного, увиденного и услышанного. Каждый слушатель должен
быть в постоянном «Потоке» информации. Необходимо не
останавливаться на достигнутом! Каждый раз, обучая новую группу
учителей, заново переосмысливать материал и стараться преподнести его
еще лучше!
Я считаю, что мне удалось заставить слушателей по-новому взглянуть
на их методику преподавания, на учащихся и на самих себя и задуматься о
своем дальнейшем личностном развитии в собственной практики
преподавания и обучение учителей!
А я, как тренер учителей новой формации, как наставник, помощник
должна создать необходимую среду для включения и постоянного
нахождения каждого моего слушателя в этом постоянном «Потоке».

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

16

БІЛІКТІЛІКТІ АРТТЫРУ КУРСТАРЫНДАҒЫ
ИННОВАЦИЯЛЫҚ ІС -ӘРЕКЕТТЕР

Абишева Алина Муратовна
«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы «БҚО ПҚБАИ»
ДБО тренері, магистр



Еліміздің келешегін айқындайтын бұл - білім. Бүгінде әлемнің білім
кеңестігіне кіре отырып, бәсекеге қабілетті тұлға әзірлеу үшін нәтижеге
бағыт алған білім беруді ұсыну – бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі
болып отыр. Сонымен бірге бүгінгі білім беру жүйесінің алға қойған
мақсаты –құзырлы тұлға дайындау. Ұрпағымыз білімді болу үшін білім
беру жүйесі мұғалімдерден кәсіби шеберлікті, сан қырлы
шығармашылықты, өзін-өзі басқару, өзін-өзі ұйымдастыру жағдайындағы
біліктілікті қажет етеді. Бұл жөнінде Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев:
«Ғасырлар мақсаты – саяси-экономикалық және рухани дағдарыстарды
жеңіп шыға алатын, ізгіленген ХХІ ғасырды құрушы іскер, өмірге
икемделген, жан-жақты жеке тұлғаны тәрбиелеп қалыптастыру»,- деген
болатын. Нәтижелі білім беру үшін ұстаздар қауымының кәсіби деңгейін
дамыту қажеттіліктері туындап отыр. Кәсіби деңгейін дамыту біліктілігін
арттыру, тәжірибені жетілдіру барысында қалыптасады. Болашақта
өркениетті дамыған елдер қатарына ену үшін заман талабына сай білім
қажет. Қазақстанды дамыған, бәсекеге қабілетті елу ел қатарына
жеткізетін, терезесін тең ететін – білім. Ал, елімізді өркениетті елдер
қатарына қосатын, жас жеткіншекті білім нәрімен сусындататын мұғалім
болмақ. Сапалы білім беру мұғалім бейнесімен танылатын сан алуан
элементтер арасындағы байланыс болып табылады. Мұғалім заман
талабына сай болуы үшін – одан әрқашан ізденуді, білімін жетілдіруді,
кәсіби шеберлікті, сан қырлы шығармашылықты, өзін-өзі басқару мен
қатар ұйымдастырушы қабілеті жан-жақты, білікті болуды талап етеді.
Отандық педагогика үшін инновациялық іс-әрекетті педагогикалық
ғылым жетістіктерін енгізу және озық педагогикалық тәжірибені тарату
теориясы мен практикасы тұрғысынан зерттеу дәстүрлі болып табылады
(Б.М.Аташ, С.Бейсембаева, Р.С.Бершимбекова, С.Габбасов, Н.Б.Маханова,
Ә.М.Жұмағулов, Р.С.Кинжекова, Қ.М.Нағымжанова, А.С.Сатыбаева,
Ш.Т.Таубаева, М.И.Тулешова, С.Ұзақбаева және т.б.).
Соңғы жылдары педагогикалық инноватикада озық тәжірибені енгізу
және тарату инновациялық үрдістердің түрлері ретінде қарастырыла
бастады. Өмір циклын зерттеуге, инновациялық үрдістерге, жаңалықтарды
жіктеуге, инновациялық идеялардың көздеріне үлкен мән беріліп,
инновацияларды нормативтік-құқықтық тұрғыдан қамтамасыз етудің
маңыздылығы арта түседі [1; , 23-26 б.].

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

17

Білім берудегі инноватика мәселелеріне бет бұру және оларды қазіргі
заманғы ғылыми ағымның ең маңызды бағыттарының қатарына жатқызу
қоғамда қарқындап келе жатқан үрдістерінің нәтижесі болып табылады.
Инноватиканың педагогикалық мәселелерінің шешімдерін іздеу білім беру
саласындағы инновациялық үрдістердің мәнін, құрылымын, жіктемесін
және өту ерекшеліктерін зерттеу нәтижелерін талдаумен тығыз
байланысты. «Инновация» сөзі латын тілінен шыққан. Аударған кезде
«жаңару, өзгеру, өзгерту, жаңа нәрсені енгізу, жаңалық енгізу» дегенді
білдіреді [2]. Демек, инновациялық білім беру дегенді жаңа білім мен
инновациялық динамикаға негізделген білім беру деп анықтасақ болады.
Болашақ инновациялық іс-әрекеттің моделі екі өзара бірін-бірі
толықтыратын бөліктерден тұрады. Бірін шісі мотивациялық
қатынастардың өзгеруі арқылы - еліктеу, ұқсастыру, имитация, модельдеу
арқылы құрылады. Ол новацияларға деген көзқарасты және олардың
енгізілуіне қатысты толғанысты анықтайды. Екінші жүйе ақпаратты біздің
қоғамның құрылымында қолданылатын бағытты, саналы инновациялық
оқу арқылы алады [3, 34 б.].
Мұғалімнің инновациялық іс-әрекетінің компоненттері туралы
мәселені біртұтас зерттеу үшін, біздің ойымызша, оның басты үш құрамды
бөлігін қарастыру қажет: мотивациялық, креативтік және рефлексиялық
компоненттерін.
Педагогтың инновациялық іс -әрекетке мотивациялық
дайындығының мәселесі, педагогикалық инновацияларды қабылдауға
бейімділігі мұғалімнің даярлығындағы басты тақырыптардың бірі болып
табылады, өйткені инновациялық іс-әрекет мақсаттарына сай келетін
мотивация ғана бұл іс-әрекеттің үйлесімді жүзеге асырылуын және педагог
тұлғасының ашылуын қамтамасыз етеді [4, 19 б.].
Педагогтың инновациялық іс -әрекетіне даярлығы мәселесі
аясында креативтілікті дамытуға қатысты мұғалімнің мінез-құлқының
сипаттамасының маңызы зор, өйткені түптің түбінде дамытудың
тиімділігіне білім мен білік емес, олардың іс жүзінде іске асырылуы
септігін тигізетіні анық. Педагогтардың инновациялық педагогикалық іс-
әрекетке даярлығын қалыптастыру мәселесін зерттеу келесі педагогикалық
шарттар кешенін бөліп көрсетуге мүмкіндік берді:
1. ынталандырушылық-мотивациялық, олар педагогтардың
инновациялық педагогикалық іс-әрекетті меңгеру, өзін жетілдіру жұмысын
жасақтаудың қажеттігін және мотивациясын туындатады.
2. мазмұндық-технологиялық, олар инновациялық педагогикалық
іс-әрекеттің жеке және технологиялық мүмкіндіктерін және кәсіби іс-
әрекет талаптарын кіріктіреді.
3. ұйымдастырушылық-жүзеге асырушылық, олар оқытушылар
мен курс тыңдаушыларының ынтымақтастығы мен «курс тыңдаушысы -
оқытушы», «тыңдаушы-тыңдаушы», «тыңдаушы-тыңдаушылар тобы»
жүйелеріндегі субъект-субъектілік өзара әрекеттесуіне негізделген.

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

18

4. бақылаушылық-реттеушілік, курс тыңдаушыларының
инновациялық педагогикалық іс-әрекетін қалыптастыру үрдісі мен
нәтижелерін талдау, есепке алу және түзетуге септігін тигізеді.
Осы айтылғандардың барлығын қорыта келе, педагогтардың
инновациялық педагогикалық іс-әрекетке даярлықты қалыптастырудың
теориялық моделін ұсынамыз (1-сурет).

Мақсаты Деңгейлік біліктілікті арттыру курстары негізінде педагогтардың
инновациялық іс- әрекетке дайындығын қалыптастыру

Нормативтік-
құқықтық
құжаттар
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың
«Қазақстан - 2050» атты Қазақстан халқына Жолдауы;
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы;
2011-2020 жылдарына арналған Қазақстан Республикасының
Білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы;
«Өрлеу» Біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» акционерлік
қоғамының 2012-2020 жылдарына арналған «Педагогтардың
кәсіби деңгейлерін арттырудан - білім берудің жаңа сапасына
жету» атты Стратегиясы.

Факторлар
Мұғалімдердің
инновациялық
педагогикалық іс-
әрекетке жағымды
мотивациясын
қалыптастыру және
қолдап отыру
Мұғалімдердің педагогикалық шығармашылыққа
қажеттіліктерін қанағаттандыру, өзіндік инновациялық
педагогикалық іс-әрекетінің нәтижелері үшін
жауапкершілік сезімін дамыту , инновациялық
педагогикалық іс-әрекетті объективті құндылық ретінде
іштей қажетсіну, мектепте инновациялық
педагогикалық іс-әрекеттің қажеттілігіне іштей сену
Инновациялық-
рефлексиялық
ортаны құру
Қызмет ету қағидаттары:
- тұтастық қағидаты: инновациялық педагогикалық іс-
әрекетті қалыптастыру құбылыстың ең құнды біртұтас
қасиеттерін өзектендіру арқылы жүзеге асырылады, ал
қалғандарының бәрі сол тұтастықты қамтамасыз етуші
элементтер ретінде қарастырылады;
- символикалық-мәдени үлгілерге, арнайы мәселелер
мен арнайы құралдарға жүгіну арқылы рефлексияны
дамыту қағидаты;
- іс-әрекеттің инновациялық формаларының
нормативтік қамсыздығынан, олардың кеңінен
қолданылуы мен пайдаланылуынан тұратын түрлену
қағидаты.
Инновациялық іс-
әрекетпен табысты
айналысып жүрген
педагогтарды «нақты» инновациялық жобалармен,
ғылыми-зерттеу мәселелерімен жұмысы, курс
тыңдаушыларын кафедрадағы түрлі ғылыми

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

19

педагогтарды
ынталандыру
жұмыстарға тарту.
«Мен - жаңашыл
ұстазбын»
тұжырымдамасын
жүзеге асыру
Бірінші кезеңі - тұжырымдаманы жасақтау. Бұл
кезеңде курс тыңдаушылары - педагогтар инновациялық
педагогикалық іс-әрекеттің жуық арадағы және алыс
келешектегі мақсаттарын, мазмұны мен тәсілдерін
болжамдайды. Осы жұмыс барысында курс
тыңдаушыларында мақсат қою, оларға қол жетудің
оңтайлы құралдарын таңдау, өзінің мықты және осал
тұстарын талдау, өзінің инноватор ретіндегі даму
перспективаларын көру, алға қойылған мақсаттарға қол
жетудегі қиындықтарды рефлекси ялау біліктері
қалыптасады.
Екінші кезеңі - «Мен - жаңашыл ұстазбын»
тұжырымдамасын жүзеге асыру: инновациялық
педагогикалық іс-әрекеттің нәтижелі жүргізілуіне
қажетті негізгі қасиеттер мен қабілеттердің бар
екендігіне деген сенімділікті қалыптастыру,
инновациялық педагогикалық іс-әрекетке белсене
араласу; инновациялық педагогикалық іс -әрекет
тұрғысынан өзінің өткен тәжірибесін позитивті
қабылдау; инновациялық педагогикалық іс-әрекетке
деген қажеттілікті түсіну, болашаққа нұсқаулар
жасақтау.
Үшінші кезеңі - «Мен - жаңашыл ұстазбын»
тұжырымдамасына түзету енгізу. Бұл кезеңде курс
тыңдаушылары іс-әрекетінің қол жеткен нәтижелерін
бағалау біліктерін, алынған нәтижеге себеп болған
нәрселерді талдау дағдыларын меңгеріп,
тұжырымдаманы әрі қарай жүзеге асыру іс-әрекетіне
түзетулерді енгізеді.

Педагогикалық шарттар
Ынталандырушылық-
мотивациялық
педагогтардың инновациялық педагогикалық іс-
әрекетті меңгеру, өзін жетілдіру жұмысын
жасақтаудың қажеттілігі және мотивациясы
Мазмұндық-
технологиялық
инновациялық педагогикалық іс-әрекеттің жеке және
технологиялық мүмкіндіктері және кәсіби іс-әрекет
талаптары
Ұйымдастырушылық-
жүзеге асырушылық
оқытушылар мен курс тыңдаушыларының
ынтымақтастығы мен «курс тыңдаушысы -оқытушы»,
«тыңдаушы-тыңдаушы», «тыңдаушы-тыңдаушылар
тобы» жүйелеріндегі субъект-субъектілік өзара
әрекеттесуі

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

20

Бақылаушылық-
реттеушілік
курс тыңдаушыларының инновациялық
педагогикалық іс-әрекетін қалыптастыру үрдісі мен
нәтижелерін талдау, есепке алу және түзету

Формалар және әдістер
Инновациялық педагогикалық іс-
әрекетке теориялық-әдіснамалық
және әдістемелік дайындық
Инновациялық педагогикалық іс-әрекетті
жобалау және тренинг жаттығулары
Инновациялық педагогикалық
міндеттерді шешу
Тыңдаушылардың өзіндік инновациялық
педагогикалық практикасы

Дайындық
компоненттері
Дайындық
критерийлері
Инновациялық іс-әрекетке дайындық
көрсеткіштері
Білімдік Әдіснамалық  Әдіснамалық мәдениет
 Инновацииялық ойлау стилі
Практикалық Технологиялық  Жаңа көзқарастар мен идеяларды
жасақтау мен туындатуға шығармашылық
қабілет
Іс-әрекеттің практикалық формаларындағы
жаңалықтарды жобалау және модельдеу
Тұлғалық Рефлексиялық  Өзін-өзі дамытуға қабілеттілік
 Инновациялық іс-әрекетті өзіндік
талдауға қабілеттілік

Қорыта келе, инновациялық педагогикалық іс -әрекет
тұжырымдамасы, біздің ойымызша, келесі идеялардан құралады:
- кәсіби іс-әрекеттің екі субъектісінің мотивтер мен диспозициялар
негізінде саналы талдау жасауы;
- болмыстың мәселелік және дау-дамайлық сипатын байқау – ондағы
тікелей байқалмайтын қақтығыстар мен қарама-қайшылықтарды көре білу;
- нормативтер мен стандарттарға деген сыни көзқарас;
- рефлексия және мағыналар жүйесін құру (тұлғалық мағынаға
субъект өзінің қажеттіліктерімен байланыстыра отырып, жағдайды өз
бетімен зерттеу негізінде ие бола алады);
- мәдениетті, ортаны және кәсіби жаңалықтарды қабылдауға даяр
болу;
- әлемге шығармашылықпен түрлендірушілік көзқарасын
қалыптастыру, берілген нормативтер аясынан шығу, нормативтен тыс
белсенділік таныту;
- екі субъектінің де өзін-өзі танытуға, кәсіби іс-әрекетте өз талап-
тілектерін және өмір салтын жүзеге асыруға ұмтылуы;
- тұлғалық мағынаға ие болу, оқыту мазмұны элементтерінің
субъектілік мәнге ие болуы.

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

21

Инновациялық педагогикалық іс-әрекет пәндік-мазмұндық оқу
нәтижелерімен (пәндік білім, білік, дағдылар, кәсіби қиындықтарды шешу
дағдылары, т.б.) қатар назарын жаңа тәжірибені меңгеру мотивтеріне
құрылған ізденістік іс-әрекеттің рефлексиялық тұрғыдан зерделенген
тәжірибесіне, зияткерлік еңбектің технологиялық ресімдерін меңгеруге,
қиындықтар мен танымдық тосқауылдарды жеңуге, өзімен өзі сайысу
элементінің болуына аударады. Мұндай іс-әрекет екі субъектке де
интеллектуалдық және кәсіби мүмкіндіктердің кеңеюінен қанағаттану
сезімін туындатып, өсу-өрлеу жолдарын белгілеп, өзін-өзі танытуға
көмектесіп, жалпы алғанда әлеуметтік рөлдің функцияларын орындаудағы
белсенді ұстанымды қалыптастырып, оқытушы мен оқушының тұлғалық
әлеуметтік-мәдени әлеуетін өзектендіре түседі.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Аташ Б.М. Ұлттық идеяны өрестетудің замануы бағдарлары: теория мен
тәжірибе // Ұлттық тәрбие» Республикалық ғылыми-көпшілік журналы.
№2 (22), 2014. 55-61 б.
2. Нағымжанова Қ.М. Инновациялық білім беру ортасында креативтікті
қалыптастыру: Монография. - Өскемен, 2012. – 336 б.
3. Строкова Т.И. Мониторинг педагогических нововведений// Директор
школы. – 2006. – №6. – 34с.
4. Лаздина Т.И. Технологии мотивационного управления инновационной
деятельностью учителей// Начальная школа плюс До и После. - 2006.-№2.-
19с.



МЕТОДИЧЕСКИЕ ПРИЕМЫ УРОКА
«САМОПОЗНАНИЯ»

Файзуллина Сауле Насипкалиевна
Тренер ЦУП филиала АО «НЦПК «Өрлеу»
«ИПКПР по Западно-Казахстанской области»



Одна из важнейших проблем воспитания и образования на
современном этапе развития общества – это проблема духовного и
нравственного становления личности. Цель образования это всестороннее
целостное развитие ребенка. В процессе образования, происходит
формирование ОБРАЗА человека, сознательного, человека совершенного
характера. И здесь приходят и вспомнинаются заветы Абая Кунанбаева,
который писал «...сосуд, хранящий ум и знания – характер человека»
Совершенный характер – это единство и согласие трех: Сердца, Ума и Рук,
единство мыслей, слов и дела. Очень важно сегодня создать среду, в

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

22

которой происходит становление личности ребёнка, противостоять той
современной среде, которая калечит души наших детей.
Актуальность проблемы духовно-нравственного воспитания связана,
по крайней мере, с четырьмя положениями:
Во-первых, наше общество нуждается в подготовке
высоконравственных людей, обладающих не только знаниями, но и
прекрасными характером.
Во-вторых, в современном мире на неокрепший интеллект и чувства
ребенка, на еще только формирующуюся сферу нравственности,
обрушиваются разнообразные источники сильного воздействия, как
позитивного, так и негативного характера
В-третьих, само по себе образование не гарантирует высокого уровня
нравственной воспитанности, так как воспитанность - это качество
личности, определяющее в повседневном поведении человека его
отношение к другим людям, на основе уважения и доброжелательности к
каждому человеку.
В-четвертых, вооружение нравственными знаниями важно и потому,
что они не только информируют ребенка о нормах поведения,
утверждаемых в современном обществе, но и дают представления о
последствиях нарушения норм или последствиях данного поступка для
окружающих людей.
Реальность сегодняшнего дня диктует необходимость поиска
способов раскрыть и взрастить в душах детей потребность в вечных
общечеловеческих ценностях, взращивать в себе человека с хорошим
характером, с чистой совестью, человека с нравственными качествами. Эти
ценности, такие как Истина, Любовь, Праведное поведение, Внутренний
покой и Ненасилие, ценности, которые в конечном итоге, приведут к
достижению цели всей педагогической деятельности школы - воспитанию
"Человека".
И как никогда необходимо отметить важность и значимость урока
«Самопознания». Урок «Самопознания» отличается от других уроков в
концептуальном, мировозренческом, воспитательном, сущностном
аспектах. Урок самопознания не урок психологии, познания мира,
литературы или музыки, это урок о Человеке. Суть урока Самопознание
заключается в каждодневном и постоянном самосовершенствовании
человека. И этот процесс самосовершенствования проходит не только в
учениках, но и в самом Учителе.
Поэтому важна профессиональная ответственность уч ителя
самопознания – учитель должен любить детей, любить свое ремесло, и сам
он должен быть Человеком. Об этом не раз отмечает в своих творениях
Учитель гуманной педагогики Ш.А. Амонашвили «И Школа есть сам
Учитель, каждый Учитель есть Школа, ибо он есть носитель духовного
Скале для ученика. Где Учитель – там и Школа».

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

23

А для школы важен процесс самого урока. Урок – это явление, урок -
это открытие, урок – это знания, урок – это таинство! и как отмечает
Ш.Амонашвили «Урок- у рок (судьба)…, основа жизни, модель жизни,
путь, способ, которым мы можем выстоять в жизни. Дети не готовятся к
жизни, они живут! На уроке важно не обучение, а развитие».
То есть мы можем сказать, на уроке происходит и проживается
модель жизни ученика. Как же выстроена структура урока самопознания, и
какие методические приемы наиболее эффективно могут быть подойти к
выполнению целей и задач урока? Урок, как и любой другой урок
начинается с организационного момента. Очень важно сконцентрироваться
на уроке, как учителю так и ученикам. Собраться мыслями, сердцем и
душой к открытиям. Для этого необходимо вспомнить и повторить о 5 Д
т.е. дисциплина, долг, доброта, дружба и доверие. Когда выполняется
дисциплина, каждый исполняет свой долг (и учитель, и ученики каждый из
нас, выполняет долг), наш долг – учиться. Если выполняем долг, то мы
добры по отношению к другим. Когда мы добры, то проявляем дружбу
друг другу, и между нами возникает доверие.
Методический прием позитивного настроя, один из важных и
значимых методов урока. Почему проводится этот метод в начале урока,
чтобы ученики смогли преодолеть состояние эмоционального
возбуждения, гиперактивности, успокоиться и настроиться на глубокую
духовно-нравственную беседу. Продолжительность проведения
позитивного настроя от 2-х до 5-ти минут. Что важно для учителя, который
проводит позитивный настрой – важно самому находься в состоянии покоя
и любви. Иначе нельзя говорить об эффективности данного метода. Если
учитель сможет сам найти в себе любовь, покой и свет, он это успешно
сможет раскрыть и в учениках. Сам процесс проведения позитивного
настроя настолько взаимосвязан и выстроен в модели – учитель-ученик.
Позитивный настрой на добро, любовь и свет создает в душе ребенка
чувство равновесия, гармонии и внутреннего счастья и покоя.
Следущий методический прием, успешно применяемый на уроке,
который нравится ученикам, вдохновляет учителей, это применение
цитаты урока. Важно подобрать такую цитату, в которой отражалась бы
та ценность, которую мы раскрываем на уроке. Тогда отпадает
необходимость разъяснять ценность и объяснять ее, на что уходит время.
Для этого ученики записывают в тетрадях, повторяют все хором.
Запоминают. Что дает работа с цитатой - заученные наизусть и
продекламированные возвышенные цитаты - все это останется в
подсознании и будет способствовать развитию хороших мыслей,
правдивой речи и здоровых привычек в повседневной жизни.
Методический прием рассказывание историй, притч, другими
словами можно сказать – это своеобразный подарок от учителя. Все дети
без исключения любят слушать истории и сказки. И это закономерно, еще
когда ребенок находиться в колыбели, он прислушивается к разным

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

24

звукам, которые окружают его. Это колыбельная песня от мамы и
бабушки. добрые и ласковые слова, которые питают и поддерживают его.
Мудрые и ценные истории, которые рассказывает учитель – оказывает
существенное значение для развития ученика. Для учителя важно, чтобы
история, которую он принес ученикам, как подарок, была интересна детям,
чтобы она соотвествовала возрастным особенностям и раскрывала
ценность. Учителю необходимо заготовить ряд вопросов, которые
необходимо задать ученикам, выстроить диалог, где через выстроенные
вопросы будет возможность раскрыть ценности в ребенке.
Творческая деятельность, групповая работа – еще один из важных
методов урока самопознания. Человек существо колективное, он живет и
работает в обществе и для общества. Творческая деятельность на уроке
самопознания важно проводить в подруппах, то есть провести деление на
подгруппы. Важно чтобы на каждом уроке проходил данный метод.
Общечеловеческие ценности можно прививать учащимся путем
общегрупповых игр, разыгрывания сценок и творческой работы. Что
происходит в процессе творческой деятельности - ученики закрепляют те
ценности, которые раскрывались на уроке, только через определенную
деятельность (игра, сценка, тест и т.д.).
Следующий методический прием применяемый на уроке – это
групповое пение. Все дети любят петь. Это важно знать каждому
учителю. Для учителя этот один из способов для включения
соприкосновению детей к миру прекрасного, духовного. Песню учитель
подбирает таким образом, чтобы в словах этой песни отражались те
ценности и качества, о которых говорили на уроке. То есть происходит
своеобразное осознание и понимание этих ценностей и качеств в душе
ребенка.
И заключительный момент урока – это заключительная минута
урока. Это своеобразный итог урок, учитель резюмирует урок. Важно
подвести к этому этапу урока учеников, и самому учителю. Важно
вспомнить о чем сегодня говорили на уроке. Вспомнить и запомнить, то
есть отложить в сознании учеников свет, тепло и добро урока.
Мэтр педагогики Ш.А. Амонашвили объясняет: «Всё школьное уче-
ние и вся школьная жизнь должны быть проникнуты разумным и
нравственным элементом. В школе должна царствовать серьёзность,
допускающая шутку, но не превращающая всего дела в шутку, ласковость
без приторности, справедливость без придирчивости, доброта без
слабости, порядок без педантизма и, главное, постоянная разумная
деятельность. Тогда добрые чувства и стремления сами собой разовьются в
детях, а зачатки дурных наклонностей, приобретённые, быть может,
прежде, понемногу сгладятся. Это, так сказать, гигиеническое влияние
школы действует незаметно, но чрезвычайно сильно и прочно. Оно
гораздо важнее того патологического влияния, которое оказывает школа
поощрениями, наказаниями и моральными наставлениями».

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

25

Литература:
1. Амонашвили Ш.А. «Школа жизни», «Издательский Дом Шалвы
Амонашвили» Москва, 1998.
2. Амонашвили Ш.А. «Без сердца что поймем?», «Издательский Дом
Шалвы Амонашвили». М., 2004.
3. «Я -Человек» составитель А.К. Даутова Алматы «Дәуір», 2000.
4. «Методика преподавания дисциплины «Самопознание» Р.А.
Мукажанова, Г.А. Омарова Алматы, ННПООЦ «Бөбек», 2013.



РУХАНИ -АДАМГЕРШІЛІК
ҚҰНДЫЛЫҚТАРДЫ ОҚУДАН ТЫС ШАРАЛАРҒА
КІРІКТІРУ ЖОЛДАРЫ

Арыстанова Шынаргуль Умбеткалиевна
«Өрлеу» БАҰО» АҚ «БҚО ПҚБАИ» ДБО
тренері, магистр



Жеке тұлғаның қалыптасып дамуы үздіксіз сипатта болатыны бізге
мәлім. Оның жүзеге асуы тек сабақ жүйесінде ғана емес, сабақтан тыс
жүргізілетін әртүрлі тәрбиелік әрекеттермен ұштасады. Ол әдетте
сыныптан тыс жұмыс болып табылады.
Сыныптан тыс тәрбие жұмыс – тұлғаның әлеуметтік қалыптасуын
қамтамасыз етуде оған жағдай туғызатын мұғалімдердің басшылығымен
ұйымдастырылған және сабақтың мақсатымен өзара байланысты болып
келетін тәрбие жұмысының дербес түрі. Ол әртүрлі тәрбие әрекеттерінің
жиынтығы ретінде балаға кең көлемде тәрбиелік ықпал ете алады.Мысалы:
* оқудан тыс шара оқушының сабақта ашылмаған мінез құлқын жан
- жақты дара қабілетін ашуға ықпал етеді.
* әр түрлі тәрбиелік шараға қатысу баланың жеке әлеуиетін ашып,
оның бойынан жалпыадамзаттық құндылықтарды оятып, тәжірибеде
қолдану дағдысын қалыптастырады.
* сыныптан тыс түрлі шаралар оқушылардың шараларға қатысты
қызығушылығының дамуына, оған белсенді қатысуына деген құлшынысын
тәрбиелеуге,үйренуге,тәжірибе жүзінде жүзеге асыуына ықпал етеді.
*сыныптан тыс әртүрлі шаралар формасы тек қана баланың өзіндік
дара қабілетін ашуға ықпал етпейді, сонымен бірге оқушылар ұжымында
өмір сүруге үйретеді. Яғни, оқу, еңбек әрекеттерінде және қоғамдық
пайдалы істерді атқаруда өзара ынтымақтастыққа, бір-біріне қамқор
болуға, өзін басқа жолдастарының орнына қоя білуге тәрбиелейді.

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

26

*оқудан тыс әрекеттің қандай да бір түрі болмасын, спорттық, пікір
сайыс, қайырымдылық акциясы, ақындар бұрышы, драмалық үйірме,
оқушылардың өзара ынтымақтастық тәжірибесін рухани-адамгершілік
бағытта байытады, қорытындысында үлкен тәрбиелік нәтижеге қол
жеткізуге ықпал етеді. Мысалы, балалар бірігіп көрініс қойды делік, онда
рөлдерді сомдай жүріп, рухани-адамгершілік құндылықтарды бойларынан
аша отырып, қарым-қатынас тәжірибесін меңгереді. Сыныптың тазалығын
ұжым болып атқарса, онда өзара міндеттерін бөлісу тәжірибесін меңгереді.
Спорттық әрекетте балалар бірлікке үйренеді.
*сыныптан тыс шараны ұйымдастыру мен өткізуде уақытқа шектеу
болмауы қажет.
* сыныптан тыс шараның нәтижесінде мұғалімнің шынайы жағдайда
жұмыс жасауы, балалармен тең дәрежеде қарым-қатынаста болуы аса
қажет.
* сыныптан тыс шара оқушылардың мүмкіндіктеріне сай уақытта
(үзілісте, сабақтан кейін, мейрам немесе сенбі және жексенбі күндері,
демалыстарында) ұйымдастырылады. Ата-аналар қатысқан маңызды.
Сыныптан тыс шара мектептегі тәрбие жұмысының құрамдас бөлігі
болғандықтан, ол тәрбиенің жалпы мақсатын орындауға бағытталған –
балаға қоғамда өмір сүруге қ ажетті құндылықтар жүйесін
қалыптастыру.Негізгі мақсаты – сабақ үстінде жүзеге асыратын тәрбие
міндеттерін толықтыру және тереңдету, олардың бойындағы-рухани
адамгершілік құндылықтарын толық ашу, белгілі бір нәрсеге
қызығушылығы мен ынтасын ояту, қоғамға риясыз қызметтерін
шыңдау,уақытты дұрыс ұйымдастыруды көздейді.
1. Балада өзіне қатысты жағымды қатынасты қалыптастыру және
ондағы өзіне-өзі бағалаудың әділдігін қамтамасыз ету. Бұл баланың одан
әрі дара дамуының негізі болады. Баланың өзі жөнінде жағымды
көзқарастың қалыптасуына, өзінің күш-қайратына сенімнің орнауына
жағдай туғызады.
2. Балада ынтымақтастық, ұжымдық өзара әрекет ету дағдысын
қалыптастыру. Егерде балада өзіне қатысты жағымды көзқарасы бар
жағдайда жолдастарымен тіл табысу, олардың пікірін тыңдау, өзара
міндеттерін бөлісу, басқа адамдардың мүддесін ескеру, көмектесу
біліктілігі қалыптасқан жағдайда, онда толығымен ұжымдық өзара
жағымды әрекеттесу дағдысы қалыптасады.
3. Баланың дүниетанымының компоненттері: адамгершілік ,
эмоционалдық, ерік-жігерін қалыптастыру. Сабақтан тыс шарада бала
адамгершілік тәрбие арқылы қоғамдық мораль және мінез -құлық
нормаларын меңгереді. Шығармашылық әрекетте эстетикалық көзқарас
арқылы қалыптасады.
Жоғарыда аталған міндеттер сабақтан тыс жұмыстардың негізгі
бағыттарын анықтайды.Нақтылы іске, сыныпқа, мұғалім жағдайының
ерекшелігіне байланысты олар нақтыланып, өзгертілуі мүмкін.

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

27

Қазіргі тәрбиені ізгілендіру, тұлғалық- бағыттаушылық көзқарас
жағдайында тәрбие процесінің тек мақсаттылығы, мәні және мазмұны ғана
өзгермейді, сонымен бірге тәрбиенің ұйымдастыру формасына тікелей
қатысты оның әдістемесі де өзгереді.
Тәрбие шарасының формасында оның мазмұны жүзеге асады.
Сондықтан сыныптан тыс шара жұмыстарының мазмұны оқушылардың
теориялық білімін кеңейте, молықтыра түсуге лайықталып, оқушылардың
жеке қабілетін дамыта түсерліктей болғаны жөн.
Тәрбие шарасының әртүрлі формасын дайындау және өткізу
барысында оның белгілі бір үлгісі жасалуы шарт.Ол тәрбие процесін
сауатты және тиімді ұйымдастыру қамтамасыз етеді. Оның элементтері
мынадай болып келеді.
Сахналау
Оқушылардың адамгершілікке тәрбиелеу мақсатында қойылымдарды
сахналау маңызды рөл атқарады. Сахналау – бұл жағдайда, оқушылар
өздеріне берілген рөлдерді сомдау негізінде рухани-адамгершілік
құндылықтарды: ақиқат, сүйіспеншілік, дұрыс әрекет, ішкі тыныштық,
қиянат жасамауды бойларынан өткізе отырып, болашақта өмір сүру
тәжірибесінде дұрыс қолдануға жол ашады. Адамдар өміріндегі оқиғалар
мен күнделікті тыныс-тіршілік көзқарастары мен сенімдерін, жоғары
адамгершілік қасиеттері мен жағымды мінез -құлық нормаларын
қалыптастыру құралдары.
Таңдап алынған оқиғаның желісінде белгілі бір құндылықты ашуға
бағытталуы керек.Оны сынып аралық немесе бір сынып көлемінде де
өткізуге болады. Мысалы, «Бауырсақ» ертегісін алайық. Ертегіге
қатысушылар:Ата, әже, қоян, кірпі, аю, қасқыр, түлкі және бауырсақ.
Бауырсақты атасы мен әжесінің үйінен адасып қалған деп алып, мазмұнын
өзгертуге болады. Қоянға кезіккен бауырсақ,ар ұждан даусын естіп, әділ
өмір сүрейік десе, кірпіге кезігіп, әр дайым бір-бірімізге көмектесіп, дұрыс
әрекет жасайық дейді. Аюға кезігіп, ешкімге жамандық ойламай,ішкі
тыныштық орнатайық дейді.Барлығы қасқырға келіп ешкімге қиянат
жасама, біз де қиянат жасамаймыз дей келе түлкіге кезігеді. Сонда түлкі
айтады:қандай керемет,барлығымыз бірге сүйіспеншілікте өмір сүрейік
деп қол ұстасып бақытты өмір сүреді,деп ертегіні әдемі
аяқтап,оқушылардың бойынан адамгершілік құндылықтарды оятуға
болады.
Пікірталас
Оқушылардың адамгершілік түсініктері және сенімдерін
қалыптастыруда тәрбие сағатын пікір талас түрінде өткізудің маңызы
ерекше. Пікірсайыс – бұл жағдайда, оқушыларда егер талқыланып отырған
сұраққа қатысты кейбір білім көлемі болса, сонда ғана ол нәтижелі болады.
Пікірсайыс – бұрын өткізілген тәрбие сағаттарының жалпы алғанда белгілі
бір көлемде нәтижесін, өміршеңдігін көруге мүмкіндік туғызады.

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

28

Пікірталас - оқушыларда қоғам және адамдар өміріндегі оқиғалар мен
күнделікті тыныс-тіршілік жайлы олардың көзқарастары мен сенімдерін,
жоғары адамгершілік қасиеттері мен жағымды мінез-құлық нормаларын
қалыптастырудың оңтайлы құралдары. Пікірталас барысында оқушылар
қоғамдағы құбылыстар мен оқиғаларды, олардың себептерін терең
анықтау, жолдастарының және айналасындағы адамдардың әрекеттерін
терең сезініп, ұғынуға үйренеді.
Пікірталастың әңгіме тәсіліне ерекшелігі, онда сынып жетекшісінің
қоғамдағы ортаға байланысты адамгершілік мәселелерін айқын меңгеруі.
Соңынан, ол оқушылардың адамгершілік сенімдерін қалыптастырудың
бірден бір құралы бола алады. Өйткені пікірталас кезінде оқушылардың
көзқарасы кеңейіп, тіпті жай тыңдаушылар қатарында емес, соңынан
оларды сөйлей білуге, өз ойларын жеткізе білуге, дәлелдей білуге, өз
жолдастарының ойына салмақтылықпен пайымдауға үйретеді.
Әңгіме
Тәрбие сағатында ең көп қолданылатын тақырып - адамгершілік
тәрбиесі. Соған орай этикалық әңгімені ұйымдастыру: жолдастық және
достық, әділеттілік және әділетсіздік , қарапайымдылық және озбырлық ,
жомарттылық және қатыгезділік, біреуге шын жүректен жақсылық жасау
қасиеттеріне қатысты мәселелер қарастырылды. Осы мәселелерге қатысты
өткізілген әңгімеде оқушыларға жалпы адамдық мораль ұстанымдарын
жақсы ұғынуға, өмір тәжірибесін дұрыс та, нәтижелі қорытуға
көмектеседі.Мұғалімнің әңгімесі оқушылардың жауаптары, пікірлермен
ұштасып отырады. Мұндай әңгімені ұйымдастыруда, ең а лдымен
адамгершілік ұстанымдардың мазмұнын анықтап, түсіндіруден бастаған
жөн.Әңгіме жүргізу негізінен бастауыш сынып оқушыларын қамтиды.
Әңгіменің негізгі бағыттары мыналар:
Өз Отанына адал берілгендігі;
Өзі өмір сүріп отырған қоғамның идеологиясына шынайы сенімділігі;
Шыншылдығы;
Қайырымдылығы, қарапайымдылығы, адалдығы;
Саналы тәртіп пен мінез құлық, мәдениетіне жауапкершілігі;
Жолдастық, достық қарым-қатынастыққа адалдығы;
Еңбекке, еңбек адамдарына және халық мүлкіне ізгілікті қарым-
қатынасы;
Мұғалім әңгіме өткізу оқушыларға оқығандарынан әлденені оқып
беруге, немесе еске түсіруге, адамдар арасындағы қарым-қатынастарға
қатысты өздеріне белгілі бір оқиғаны өзіне алып, оған баға беруге ұсыныс
жасайды. Егер әңгімелесу емін-еркін жағдайда өтсе және оқушылар
өздерінің пікірлерін қысылмай-қымтырылмай айтатын болса, онда бұл
пікірлердің қарама-қарсы болуы табиғи нәрсе.Қате пікір талқыға
салынатын болсын, оқушыны қателігі үшін жазғыруға болмайды, оны да,
басқа оқушыларды да дұрыс қорытындыға келуіне бағыттау керек.Бірақ
мұғалім дайын қорытынды ұсынуға тиісті емес. Әңгіме өткізілгеннен кейін

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

29

оқушыларға оның қаншалықты әсер еткендігі, олардың күнделікті өмірде:
оқуда жолдастарымен қары-қатынастағы оның нәтижесінің сапасын
бақылап, талдау жасап, соған қатысты келешекте тағ да басқадай нендей
шаралар ұйымдастырылуы қажеттігіне көңіл бөлу керек.
Қорытындылай келе, сыныптан тыс шараларды ұйымдастыру,
өткізуде рухани-адамгершілік құндылықтарды оқушылардың бойынан
ояту әдістерінің түрлері өте көп.Жоғарыдағы алынған мысалдарды
басшылыққа ала отырып, сыныптан тыс шараларды әр түрлі формада
ұйымдастыруға болады. Ол мұғалімнің шығармашылығына байланысты.
Жалпыадамзаттық құндылықтарды бойларына ұялата білген бала әр дайым
ар ұждан даусын естіп, дұрыс әрекет жасап, ішкі тыныштығы орнап,
ешімге қиянат жасамай сүйіспеншілікпен өмір сүреді.Қоршаған ортасына
риясыз сүйіспеншілігін сыйлай біледі.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы . 25.11.2017
өзгертілген.
2. Кожахметова А.М. «Сыныптан тыс тәрбие жұмысын ұйымдастыру
маңыздылығы»13.12.13 ж http://sc0015.astrahanka.akmoedu.kz
3. Р.А.Мұқамжарова., Г.А.Омарова, Р.Муратханова. Тренерге арналған
нұсқаулық - Алматы: «Бөбек»ҰҒПББСО,2015.-164бет.
4. Р.А.Мұқамжарова., Г.А.Омарова, Р.Муратханова. Мұғалімдерге
арналған шығармашылық тапсырмалар. - Алматы: «Бөбек» ҰҒПББСО,
2015.-84бет.
5. Оқушылардың сабақтан тыс уақытта тәрбиелеу / В.П.Кыркалов,
П.Э.Шпитальник.


НЕКОТОРЫЕ ОСОБЕННОСТ И
ПЛАНИРОВАНИЯ В РАМКА Х ОБНОВЛЕНИЯ
СОДЕРЖАНИЯ ОБРАЗОВАН ИЯ

Байкатова Кумыс Ильясовна
старший преподаватель кафедры ППСПРУ
филиала АО «НЦПК «Өрлеу» «ИПКПР по
Западно-Казахстанской области»


Обновление структуры образования в Республике Казахстан
заключается в преодолении традиционного репродуктивного стиля
обучения и переход к новой развивающей, конструктивной модели
образования, обеспечивающей познавательную активность и
самостоятельность мышления школьников, вырабатывающей у ребенка
желание самому искать дополнительную информацию и, тем самым,
развиваться самостоятельно.

«Ұстаз» қосымшасы. Өзгеріс. Тәжірибе. Ой толғау. №1(44) 2017 жыл

30

Основным критерием отбора педагогических технологий для
организации учебного процесса является равноправие субъектов
обучения, активная роль обучающихся в учебном процессе. Предпочтение
необходимо отдавать интерактивным методикам, в соответствии с
которыми понижается информирующая функция педагога, и возрастает
его роль как координатора, консультанта, организатора самостоятельной
познавательной деятельности и творческой активности обучающихся [1,
с.1].
Развитие казахстанских учащихся будет проходить путем внедрения
активных форм обучения, в ходе которых предполагается, что учащиеся
будут самостоятельно развивать функциональную грамотность, активно
«добывать» знания, с огромным желанием развивать коммуникативные
навыки общения со сверстниками, и творчески подходить к решению
проблем.
Одна из важных задач обновленной программы – «Научить -
учиться», учиться на протяжении всей жизни, что будет способствовать
развитию новой конкурентоспособной, всестороннее гармоничн о
развитой, функционально грамотной личности.
Чтобы реализовать поставленные задачи учителю необходимо знать и
понимать особенности планирования обновленной программы.
Одним из основных отличий учебных программ по предметам
является наличие сквозных тем. Это восемь тем, которые связующей
нитью пройдут через все учебные предметы («Все обо мне», «Моя школа»,
«Моя семья и друзья», «Мир вокруг нас», «Путешествие», «Традиции и
фольклор», «Еда и напитки», «В здоровом теле – здоровый дух!»). На
каждую из них отводится примерно одинаковое количество часов. В
каждой четверти по две сквозные темы. Количество часов на каждую
сквозную тему в зависимости от особенностей подготовки обучающихся
варьирует сам учитель.
Учебная программа устанавливает ценности и цели для каждого
предмета и кратко описывает соответствующие педагогические подходы,
которых должен придерживаться учитель. Этот документ включает
информацию о содержании и структуре каждого предмета.
Содержание учебных программ по каждому предмету четко
организовано по разделам обучения, которые впоследствии делятся на
подразделы. В учебном плане по предмету представлены рекомендации по
преподаванию содержания учебной программы по классам. Учителя могут
использовать виды деятельности из учебного плана для того, чтобы
убедиться в том, что обучающиеся достигли всех целей обучения и знают
содержание учебной программы. Учебный план разработан для того,
чтобы планировать долгосрочные, среднесрочные и краткосрочные цели[2,
с.32].
Таким образом, в рамках обновления содержания образования
представлены три вида планирования, которые очень тесно связаны и