Ғылыми жоба

Зайсан ауданының әкімдігінің

«Шағын жинақталған Жаңатұрмыс негізгі орта мектебі » КММ

Ғылыми жоба

Тақырыбы: Бақбақ – емдік шөп.

Бағыты: Таза табиғи орта-«Қазақстан-2030» стратегиясын іске асырудың негізі

Секция: Қоршаған ортаны және адам денсаулығын қорғау

Жетекшісі: Алтаева Ш.А.

Ғылыми жоба орындаушысы: Сәкен Қуанбек 8 сынып оқушысы

2019-2020 оқу жылы

Анатация

 Сәкен Қуанбек

8 сынып оқушысы

Зайсан ауданының әкімдігінің «шағын жинақталған Жаңатұрмыс негізгі орта мектебі»КММ

Зерттеу тақырыбы: Бақбақ гүлі –емдік шөп.

 Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Бақбақ шөбінің жан-жақты емдік қасиеті, адамзатқа тигізетін әсері, біз білмейтін қырлары өте көп. Бақбақтың жапырағы мен тамырының емдік қасиеті жоғары көрсеткіш көрсетсе, гүлінің де емдік қасиеті өте жоғары. Бақбақ – көктемнің алғашқы гүлі. Адамзат баласы оны ерте заманнан қадір тұтып, «жер күні»,«денсаулық эликсирі» деп атаған. Бақбақтың емдік қасиетін Ежелгі грек халқы алғаш анықтап, медицинаға енгізе білген. Сондай-ақ, оны араб медицинасында да дәрілік өсімдік ретінде кеңінен қолданған.

Зерттеу жұмысының мақсаты. Зерттеу жұмысында бақбақ гүлінің емдік қасиеті өте жоғары екенін, оны қалай жинап, қалай пайдаланамыз, қай ауруларға ем екенін білу.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі. Бақбақ (одуванчик) ерте көктемде өсетін көп жылдық шөп тектес өсімдік. Жапырақтары түп жағында топтасып орналасады. Шоқ бас, сары түсті гүлі жалғыздан сабақ ұшында өседі. Бақбақты егістік арасынан, жолдан, сайдан, өзен жағасынан бастау басынан кездестіруге болады.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы.Бақбақ түгелімен дәріге жарамды. Жемісін пісуден бұрын қазып алып, жас күйінде немесе кептіріп. Дәрі жасайды.

Зерттеу жұмысының теориялық және тәжірибелік маңызы. Зерттеу жұмысында жасалған негізгі тұжырымдар мен қорытындылары бойынша пайдалануға болады.

Зерттеу жұмысының құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, төрт бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланған деректер мен әдебиеттер тізімінен тұрады

Anatacïya

 SakenKuanbek

8 klass

"SrednyayashkolaZanatsyurmasskoysredneyshkoly" akimataZaysanskogorayona

Predmetissledovaniya: Tsvetushchiytsvetok - trava.

Predmetissledovaniya: Tsvetushchiytsvetok - trava.

 Aktual'nost' temyissledovaniya.Tselebnyyesvoystvatravyanykhtrav, ikhvliyaniyenachelovechestvo i mnogiyelitsa my ne znayem. Tselebnyyesvoystvalista i kornyalistapokazyvayutvysokuyustepen', a tselebnyyesvoystvatsvetkaochen' vysoki.Lyagushka - pervyytsvetokvesny.Chelovechestvo s drevnikhvremennazyvaloeto «dnemzemli», «eliksiromzdorov'ya». Tselebnyyesvoystvastadabylivpervyyeobnaruzhenydrevnegrecheskimnarodom v meditsine.On takzheshirokoispol'zuyetsya v arabskoymeditsine v kachestvelekarstvennogorasteniya.

Tsel' issledovaniya. V khodeissledovaniyatsvetochnayalukovitsaokazyvayetogromnoyelechebnoyevozdeystviye, kakyeyeispol'zovat' i kakyeyeispol'zovat', chtobyuznat', kakiyezabolevaniya.

Teoreticheskiye i metodologicheskiyeosnovyissledovaniya. Travyanoyoduvanchik - mnogoletneyetravyanistoyerasteniye, kotoroyerastetranneyvesnoy. List'yasgruppirovanynadne. Kust, zheltyyetsvetyrastuttol'ko v kontseuroka. Nachalopalomnichestvamozhnovstretit' s poley, nadoroge, naberegakhreki, naberegakhreki.

Nauchnayanoviznaissledovaniya. Gerpespolnost'yulekarstvennyy. Podgotov'tefruktyperedpogruzheniyem, svezhiyeilisukhiye. Sdelat' lekarstva.

Teoreticheskaya i prakticheskayaznachimost' issledovaniya. Osnovnyyevyvody i vyvodyissledovaniyamogutbyt' ispol'zovany.

Strukturanauchno-issledovatel'skoyraboty. Issledovaniyesostoitizvvedeniya, chetyrekhglav, zaklyucheniya i spiskaispol'zovannykhdannykh i literatury.

Анатация

 Сәкен Қуанбек

Ученик 8 класса

КГУ«Малокомплектная основная средняя школа Жанатурмыс» Зайсанского районного акимата.

Предмет исследования:Одува́нчик лека́рственный трава

 Актуальность темы исследования.

Целебные свойства травяных трав, их влияние на человечество и многие лица мы не знаем. Целебные свойства листа и корня листа показывают высокую степень, а целебные свойства цветка очень высоки.

Одуванчик - первый цветок весны. Человечество с древних времен называло это «днем земли», «эликсиром здоровья». Целебные свойства стада были впервые обнаружены древнегреческим народом в медицине. Он также широко используется в арабской медицине в качестве лекарственного растения.

Цель исследования. В ходе исследования цветочная луковица оказывает огромное лечебное воздействие, как ее использовать и как ее использовать, чтобы узнать, какие заболевания.

Теоретические и методологические основы исследования. Травяной одуванчик - многолетнее травянистое растение, которое растет ранней весной. Листья сгруппированы на дне. Куст, желтые цветы растут только в конце урока. Начало паломничества можно встретить с полей, на дороге, на берегах реки, на берегах реки.

Научная новизна исследования.Герпес полностью лекарственный. Подготовьте фрукты перед погружением, свежие или сухие. Сделать лекарства. Теоретическая и практическая значимость исследования. Основные выводы и выводы исследования могут быть использованы. Структура научно-исследовательской работы.

Исследование состоит из введения, четырех глав, заключения и списка использованных данных и литературы.

Пікір.

Зайсан ауданының әкімдігінің «Шағын жинақталған Жаңатұрмыс негізі орта мектебі» КММ 8 сынып оқушысы Сәкен Қуанбек өзінің «Бақбақ емдік шөп» атты еңбегінде халық медицинасында қолданылатын дәрілік өсімдіктерді өте нақтылықпен анықтаған. Менің ойымша Қуанбек ғылыми жұмысында дұрыс мақсаттар қойып,сол мақсатқа жетті деп айта аламын.Ол еліміздегі халық медицинасының мәселелерін анықтап,оларға талдау жүргізген.Сонымен қатар,оқушы өзінің жұмысында Зайсан ауданында кездесетіндәрілік өсімдіктерді анықтап,олардың емдік қасиеттеріне толық анализ жасағанын көруге болады. Бұл жұмыста Қуанбек алғаш рет халық медицинасының тиімді жақтарымен қатар,кері әсерлерін де зерттеді.Сол арқылы бұл жұмыс адамдардың қате емді қабылдауына ықпалын тигізеді деп ойлаймын.Сонымен қатар, Қуанбек дәрілік өсімдіктер жайлы мәлімет жинап қана қоймай, өз тәжірибесінде дәріні өзі дайындайотырып,өзінің авторлық үлесін қосқан. Орындаушы дәрілік өсімдіктерді халық медицинасында қолданудың шаралары жөнінен іздену жұмыстарын жүргізіп,өз тақырыбын толық меңгергенін осы ғылыми зерттеу еңбегінде ашық көрсете білген. Жоспар дұрыс қойылып,зерттеу және іздестіру жұмыстары,тәжірибелер жүргізілген.Қазіргі кездегі жаңа аурулардың пайда болуы медицинаның да қарқынды дамуын талап етеді,сол үшін дәрілік өсімдіктерді зерттеу,олардың жаңа емдік қасиеттерін анықтау өте маңызды рөл атқарады.Сондықтан, Қуанбек бұл зерттеу жұмысының маңызы өте ерекше деп ойлаймын.Бұл мәселемен күресу бүкіл адамзаттың басты міндеті Жинаған деректеріне және өзі жүргізген зерттеу жұмыстарына сүйене отырып, жазған ғылыми еңбегін ескеруге болатындай ғылыми жұмыс деп санаймын.

Мазмұны

І.	Кіріспе................................................................................................	1-2
ІІ.	Негізгі бөлім .....................................................................................	3-10
2.1.	Зайсан ауданында кездесетін дәрілік өсімдіктер және оларды жинау, кептіру тәсілдері...................................................................	3-4
2.2.	Дәрілік бақбақ өсімдігіне сипаттама...............................................	5
2.3.	Емдік қасиеті......................................................................................	6
2.4.	Химиялық құрамы.............................................................................	6
2.5.	Бақбақ өсімдігін зерттеу...................................................................	7
2.6.	Бақбақ туралы қызықты деректер....................................................	8
ІІІ.	Эксперименттік бөлім.......................................................................	9
3.1	Бақбақ өсімдігінің қолданылуы.......................................................	11
ІV	Қорытынды.........................................................................................	12
	Пайдаланған әдебиеттер
	Қосымша беттер
	Пікірлер

І. Кіріспе

Мындаған жылдар бойы адамзат адамның әртүрлі аруларымен күресуге дәрілік өсімдіктерді пайдаланды. Әрине ол әртүрлі елдерде әрқалай, әртүрлі дәрежеде пайдаланылады. Өркениетті елдерде дәрілік өсімдіктерді пайдаланудың өте бай тәжірибесі жинакталды. ХХ ғасырда ғылым мен техниканың дамуы нәтижесінде фармакологияда синтетикалық химияның дамуы көптеген ауруларды емдеуге пайдалануға болатын жасанды препараттарды өмірге әкелді. Соның нәтижесінде көптеген елдерде сол синтетикалық препараттарды пайдаланудың нәтижесінде дәрілік өсімдіктерге деген көзқарас өзгере бастады, яғни қызығушылық төмендеді. Бірақ та соңғы жылдары дәрілік өсімдіктерге деген көзқарасы өзгеріп, оларды кеңінен пайдалана бастады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы өсімдіктерден алынған дәрілерге өте үлкен мән береді. Өйткені көптеген кедей мемлекеттер халықтарының дәріханалардан дәрілер сатып алуға шамалары жоқ. Сондықтан олар бұрынғыша емдеудің дәстүрлі әдістерін қолданады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ) бағасы бойынша дүние жүзі халқының 80%-ы осындай жағдайда. Кейбір Азия мемлекеттерінде, мысалы Қытай, Жапония, Индия бұрынғыша қазіргі заманғы медицина жетістіктерімен қатар халық емшелерінің емдерін кеңінен қабылдауда.Соңғы жылдары дамыған елдерде ауырған адамдардың көбісі табиғи жолмен алынған дәрілерді артық көре бастады. Мысалы, Жапонияда фармацевтикалық жолмен алынған препараттарды сатып алу 2,6 есе өссе, табиғи жолмен алынған дәрілер 15 есе өсті. Қытайда 1993 жылы өсімдіктерден алынған дәрілер сатудың жалпы бағасы 2,5 млрд. доллар болды. Ерте заманғы, жабайы адамдар жергілікті флорамен танысқанда өздері үшін көптеген пайдалы өсімдіктерді таба білген, оның ішінде әрине, шипалық қасиеті бар өсімдіктер де болған. Ол туралы әдебиетте мәліметтер жеткілікті. Мысалы: халықтың ауруға, аштыққа төзімділігін арттыру үшін Шығыс Азия халықтары шай ішкен, Орталық Америка халықтары какао ішкен, Оңтүстік Америка халықтары мате жапырақтарын пайдаланған. Амазонка индеецтері гуарананы (Gyarana) пайдаланған. Дәрілік шикізат ретінде гуарананың тұқымдары пайдаланылады, оның құрамында белсенді зат гуаранин, кофеин бар. Гуарандар Америкада шығарылатын энергетикалық коктейль «Солтүстік энержи» құрамына кіреді. Осы алынған өсімдіктердің бәрінде кейіннен жалпы бір дәрілік зат – кофеин алкалоиды бар екендігі анықталған.
Дәрілік өсімдіктер барлық кезде таңқурай шайы немесе мүк жидегі (клюква) экстрактісі секілді екінші реттік препарат көздері ретінде қызмет етпейді. Адамдардың ауруларының ішінде көбінесе өлімге алып келетін тамыр-жүрек аурулары екендігі белгілі жағдай. Осындай ауыр ауру түрлерін негізінен өсімдіктерден жасалған препараттармен емдейді.Дәрілік өсімдіктердің бөлігі оларды арнайы өсіріп механикалық тәсілмен жинайтын ауылдардан алынады. Алайда қазіргі дейін дайындалатын шикізаттың барлық массасының 50%-ы жабайы өсетін өсімдіктерден жиналады. Көптеген өсімдіктерді мәдени жағдайға енгізу өте қиын.  Шындығына келгенде, біздің денсаулық сақтауымызда өсімдіктердің рөлі осындай болып отыр. Өсімдік–тіріағза. Барлық өсімдіктер қоректенеді, тыныс алады, жарықты, жылуды, суды қорек ететінін көптеген мағлұматтарды іздеу барысында білдім. Олар тірі ағзалар. Ол үнемі өсіп, өзгеріп отырады: өседі, жапырақ жаяды, гүлдейді, түйіндейді, жеміс береді .Өсімдіктің өсуіне жарық, жылу, ауа және коректік заттар қажет екенін кітапаханашы апай айтып берді. Өсімдік өзіне қажетті қоректі өлі табиғаттан алады. Өсімдіктің өсуіне осы өлі табиғат заттары тікелей әсер етеді. Егер осылардың бірі жетіспесе өсімдік баяу өседі.Соның бірі — су. Сусыз адам да, жануарлар да, өсімдіктер де тіршілік ете алмайды. Өсімдік қоректік заттардытопырақтан алады екен.Оны топырақпен тәжірибе жасағанда көзім жетті. Топырақ құрамындағы шірінді және түрлі тұздар өсімдіктің тіршілігіне қажетті жағдайлардың бірі.Өсімдіктің өсуіне ауа қажет. Өсімдік тыныс алады. Егер өсімдік өсетін топырақ тығыз болса, өсімдікке ауа жетпейді. Оның өсіп 3жетілуі нашарлайды. Борпылдақ, құнарлы топырақта өскен өсімдіктің бойы биік, жапырақтары ірі келеді. Ал топырағы тығыз, құнарсыз жерде өсімдік сирек және аласа өседі.Өсімдіктің өсуіне су, ауа ғана емес, жылу, жарық та қажет. Қолдан өсіретін өсімдіктерді егу үшін топырақтың жылынуын күтеді. Себебі су мен ауа жеткілікті болғанмен топыраққа жылу жетіспесе, тұқым өнбейді.Өсімдіктің «балауса шағы» мен «жетілген шағы» болатынын кітаптан оқып білдім. Дегенмен, белгілі мерзім (айлар, жылдар) өткенде өсімдік «қартаяды»: жемістері (тұқымдары) түсіп, сабағы, жапырағы қурап, өсімдіктің тіршілігі тоқтайды(өледі).Осы жағдайлар өсімдіктің тірі ағза екендігін дәлелдейді.

                      

ІІ Негізгі бөлім

2.1.  Зайсан ауданында кездесетін дәрілік өсімдіктер. 

Республика территориясынан 6000-ға жуық өсімдік түрлерін кездестіруге болады. Олардың түрлерінің көптігі жөнінен Қазақстан одақ көлемінде бірінші тұр. Өсімдіктер дүниесінің осындай молдығына байланысты олардың ішіндегі дәрілік өсімдікті зерттеудің маңыздылығы айтпаса да түсінікті. Мал бағумен ықылым заманнан айналысқан қазақ халқы шөптердің, жалпы өсімдіктердің емдік дәрілік қасиеттерін ертеден білген. Сөйтіп ел арасында ауруға шалдыққан адамдарды дәрілік өсімдіктермен емдеу ілгеріден-ақ кеңінен таралған. 
Зайсан ауданыныда дәрілік өсімдіктер өте көп. Дәрілік түймедақ – биіктігі 35-40см –ге жететін бір жылдық шөптесін өсімдік, тамыры нәзік,білеу.(қосымша 5 - сурет) Бірен-саран бұтақталған сабақтары бар, күрделі екі-үш қауырсынды тілімделген жапырақтары сабақтарында кезектесіп орналасқан.Тілімделген жапырақшалары жіңішке жіп тәрізді,төменгі жапырақтары сабақтарын жартылай қоршап жатады. Гүлдері өте көп, себет немесе кәрзенке гүл шоғырын түзеді. Ертеде өмір сүрген әл-Фараби, Әбу Әли Ибн Сина, Беруни  әл-Джуржани және орта ғасырларда өмір сүрген тағы да басқа Шығыс ғалымдарының қазақ халық медицинасының дамуына әсіресе дәрілік өсімдіктерді танып пайдалануына еткен ықпалдары зор болды.
Әр облыстың, аймақтың, халық дәрілік өсімдіктердің әр түрлі қасиеттерін өздерінше пайдалануы  да мүмкін. Оның да жөні бар. өйткені кейбір  өсімдіктердің бірнеше түрлі дәрілік қасиеттері бар.

Дәрілік өсімдіктерді іздеу, жинау және кептіру әдістеріЖапырақтар.Сағақтарымен, сағақсыз шикізаттың сипатына байланысты қолмен қыршып жинайды. Егер де шикізаты сабақсыз өсімдіктердің жапырақтарында (розеточные) болса, онда оларды пышақпен тамырына зақым келтірмей кесіп алады. Ірі шөптесін өсімдіктердің қос жапырақтарының тек ірі жақсырақ дамып жетілгендерін жинайды. 8Гүлдер.Гүлдерді жинау техникасы ол гүлдің мүшелеріне, орналасуына байланысты (жеке ме, жоқ әлде, гүл шоғы түрінде ме). Аюқұлақ (verbascum – коровяк) күлтелерін жай гүлдерден жұлып алуға болады; ақбадамның (sambucus – бузина) гүлдерін қалқан сияқты кесіп алуға болады. Дәрілік түймедағының (matricaria recutita – ромашка лекарственная) себеттерін (корзинка) қыршыпжинауға болады. Дәрілік ағаш гүлдерін, мысалы жөке ағашының (tilia – липа) гүлдерін сатыға шығып гүлдері бар өркендерін қайшымен кесіп алу керек.Тамырлар.Жер асты мүшелерін жинау үшін күрек, қайла (кирка), кетпен, шот (мотыга) арқылы топырақтан қазып алады. Аспапты таңдау өсімдіктің өскен жерінің топырақ ерекшеліктеріне байланысты. Мемлекеттік немесе жекеменшік шаруашылықтарда өсімдіктердің тамырларын, тамыр сабақтарын жинау механикаландырылған. Мысалы, мия тамырдың (glycyrrhisa uralensis –солодка уральская) тамырын ол өскен жерлерден топыраққа терең енетін соқаларды пайдаланып трактордың көмегімен қазып алады.Өсімдіктерді жинау және кептіру әдістері, өсімдіктерден кеппешөп немесе коллекция жасау үшін пайдаланылатын арнайы тактикалық тәсілдер. Кеппешөп жасау үшін өсімдіктерді жинауды ерте көктемнен қоңыр күзге дейін жүргізуге болады. Өсімдіктерді жинауда, олардың гүлдеп немесе тұқым беріп тұрған кезін таңдап алған қолайлы. Өсімдіктерді жинау ашық ауа-райында жүргізіледі, таңғы сағат 10-11 аралығы ең қолайлы болып табылады. Кеппешөпке жиналатын өсімдік міндетті түрде құрғақ болуы тиіс. Егер де ол дымқыл немесе ылғалды болса, онда өсімдік тез шіріп, бұзылып кетеді.Өсімдіктерді жинаудан бұрын қажетті құрал-жабдықтар алдын – ала даярланып алынады. Өсімдіктерді жинауға керекті құрал-жабдықтар төмендегідей: ботаникалық папка (пресс), өсімдікті қазып алуға арналған күрек немесе қалақша, қағаз, 9-10 дәрежелі қол лупасы, этикеткалар, қойын дәптер, карандаш, пакет қажет.Өсімдіктерді өсіп тұрған жерінен қазып алуға кішкене күрек немесе қалақша пайдаланылады. Ол мықты, әрі жерді жақсы қазатын, а