Ғылыми жоба «Қаратал ауданында цистанхе өсімдігін өндіретін өндіріс орнын ашу» 10 сынып

Алматы облысы, Қаратал ауданы, Үштөбе қаласы

І.Есенберлин атындағы мектепке дейінгі

шағын орталығы бар орта мектеп

«Қаратал ауданында Цистанхе өсімдігін өңдейтін өндіріс орнын ашу»

Секциясы: Өлкетану

Орындағандар:

9 - сынып оқушылары

Анварбеков Ислам

Бақытжанқызы Айкүнім

Жетекшісі:

География пәнінің мұғалімі:

Танатарова Гульзат Пернехановна

2020 жыл

Мазмұны:

Рецензия ..............................................................................................2

Пікір …………………………………………………………………3

Аннотация ..........................................................................................4-5

Мақсаты ……………………………………………………………...6

Кіріспе ……………………………………………………………...7-8

Зерттеу бөлімі …………………………………………………….......9

1. Цистанхе өсімдігінің түрлері, Цистанхе өсімдігін өңдейтін цехтың тиімділігі .............................................................................................10-12

2. Цистанхенің химиялық құрамы.....................................................13-14

1.3 Тәжірибе - зерттеу жұмысы…………………………………........15

Қорытынды..............................................................................................16

Ұсыныстар................................................................................................17-18

Үлкендердің арасындағы «Цистанхе өсімдігін өңдейтін цехтың

ашылуы аудан тұрғындарына тиімді ме?» деген жүргізілген сауалдың көрсеткіші.................................................................................................19

Пайдаланған әдебиеттер.........................................................................20

1

Алматы облысы, Қаратал ауданы, Үштөбе қаласы,

І. Есенберлин атындағы мектепке дейінгі шағын орталығы

бар орта мектептің 9-сынып оқушылары

Анварбеков Ислам мен Бақытжанқызы Айкүнімнің

«Қаратал ауданында Цистанхе өсімдігін өңдейтін өндіріс орнын ашу» тақырыбына орындаған ғылыми зерттеу жұмысына

РЕЦЕНЗИЯ

Қазіргі уақытта еліміздің денсаулық сақтау орталықтарында : «Емдік сауықтыру кешендерінің басты ерекшеліктерінің бірі - емдік қасиеті бар шөптесін өсімдіктердің адам ағзасына пайдасы зор»,- екендігі жайында айтылған. Жас ғалым, болашақ географтар Анварбеков Ислам мен Бақытжанқызы Айкүнім ғылыми зерттеу жұмысы осы денсаулыққа пайдалы шипалық қасиеттері бар шөптесін өсімдіктер, соның ішінде жусан өсімдігінің ерекшеліктері туралы баяндалған негізгі ойдың сипатын ашып, мағынасын тарқатып тұрған іспетті.

Жоба авторлары емдік сауықтыру шипажайларына арналған емдік қасиеті өте зор «Қаратал ауданында Цистанхе өсімдігін өңдейтін өндіріс орнын ашу» тақырыбына ғылыми зерттеу жұмысын жасай отыра, жас ұрпақты жаратылыстану бағытындағы географияны өз еркімен меңгеруге шақырып, өзі ізденімпаз оқушылардың география пәніне деген қызығушылықтарын арттыруға ғылымның жанашыры ретінде өз үлестерін қосып отыр.

Жұмыстың мазмұнында зерттеуші химиялық қоспалардың негізінде жасалған, оқушы балаға түсінікті, әрі теориялық зерттеу материалын көрсетіп отыр.

Цистанхе өсімдігін өңдейтін цехтың ашылуы аудан тұрғындарына тиімді. Себебі, көптеген жұмыссыз отырған халыққа жұмыс орны табылады. Сонымен қатар, жергілікті өнім шығарылады, жергілікті бюджетке қосымша қаражат түседі,

өңделген емдік қасиеті бар шай Республика көлемінде сауда айналымына енеді.

Ғылыми зерттеу жұмысының практикалық бөлімінде «Қаратал ауданында

2

Цистанхе өсімдігін өңдейтін өндіріс орнын ашу» тақырыбында цистанхе өсімдігінің шипалық қасиеттері туралы өзінің замандастарына жеткілікті түсіндіру бағытындағы қарапайым әдіс- тәсілдерінің түрлері көрсетілген. Жасаған ғылыми жұмысының қорытындысында денсаулыққа пайдасы зор дәрілік өсімдіктер жаңға шипа, дертке дауа болатындығын дәлелдеп отыр.

Ғылыми зерттеу жұмысын орындау барысында Анарбеков Ислам мен Бақытжанқызы Айкүнім өздігінен ғылыми ізденістерге бейімделіп, ғылыми әдістемелік құралдармен біліктілік деңгейінде жұмыс істей алатындығын көрсетті.

Анварбеков Ислам мен Бақытжанқызы Айкүнімнің емдік шипажай орталықтарына арналған «Қаратал ауданында Цистанхе өсімдігін өңдейтін өндіріс орнын ашу» тақырыбына орындаған ғылыми зерттеу жұмысын талаптарға сай , жақсы деңгейде орындалған жұмыс деп санап,қорғауға ұсынуға болады деп есептеймін.

Рецензент:

І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік

Университетінің жаратылыстану кафедрасының

аға оқытушысы, магистр Байсакалова А.Ш.

3

Алматы облысы, Қаратал ауданы, Үштөбе қаласы,

І. Есенберлин атындағы мектепке дейінгі шағын орталығы

бар орта мектептің 9-сынып оқушылары

Анварбеков Ислам мен Бақытжанқызы Айкүнімнің

«Қаратал ауданында Цистанхе өсімдігін өңдейтін өндіріс орнын ашу» тақырыбына орындаған ғылыми зерттеу жұмысына

ПІКІР

Анварбеков Ислам мен Бақытжанқызы Айкүнімнің «Қаратал ауданында Цистанхе өсімдігін өңдейтін өндіріс орнын ашу» тақырыбына жүргізген зерттеу жұмысының маңыздылығы қазіргі кезеңдегі емдік қасиеттерімен ерекшеленетін шөптесін өсімдіктердің пайдаланылуы.

Ғылыми – зерттеу жұмысы кіріспеден, негізгі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Жұмыстың кіріспе бөлімінде зерттеу тақырыбының мақсаты міндеттері, ерекшелігі мен емдік қасиеттері және т.б. ғылыми тәжірибелік мәселелері негізделген.

Ғылыми – зерттеу жұмысын орындау барысында зерттеуші бірнеше ғылыми тәжірибелік, оқу әдістемелік және басқа да география, жаратылыстану оқу құралдары мен ақпараттық материалдарды кеңінен оқып пайдаланғандығы байқалады.

Жұмыс Анварбеков Ислам мен Бақытжанқызы Айкүнімнің зерттеу жұмыстарының негізгі қағидалары жеткілікті деңгейде тәжірибелік тексеруден өткен. Анварбеков Ислам мен Бақытжанқызы Айкүнімнің зерттеу жұмыстарын (жобаларды) орындау туралы Ереженің талаптарына сай негізделген деп санап, ғылыми зерттеу жұмысын қорғауға ұсынуға болады деп есептеймін.

4

Ғылыми жетекшісі:

І.Есенберлин атындағы мектепке

дейінгі шағын орталығы бар орта

мектептің география пәнінің мұғалімі: Г.Танатарова

5

Алматы облысы, Қаратал ауданы, Үштөбе қаласы,

І. Есенберлин атындағы мектепке дейінгі шағын орталығы

бар орта мектептің 9 сынып оқушылары

Анварбеков Ислам мен Бақытжанқызы Айкүнімнің

«Қаратал ауданында Цистанхе өсімдігін өңдейтін өндіріс орнын ашу» тақырыбына орындаған ғылыми зерттеу жұмысына

Аңдатпа

Анварбеков Ислам мен Бақытжанқызы Айкүнімнің «Қаратал ауданында Цистанхе өсімдігін өңдейтін өндіріс орнын ашу» тақырыбына жүргізілген ғылыми зерттеу жұмысында зерттеудің маңыздылығы, цистанхе өсімдігінің ерекшеліктері мен түрлері және емдік қасиеттілігінің пайдасы баяндалған.

Зерттеу жұмысының қажеттілігі - зерттеу нәтижелерінің қасиеттілігі мен пайдасын насихаттау.

Аннотация

В научной – исследовательской работе «Пути открытия цеха по производству растения Цистанхе в Каратальском районе» проведённой учениками Анварбекова Ислама и Бахытжанкызы Айкуним раскрыты лечебные свойства растения.

Научность исследовательской работы пропагандировать ценность и пользу растения.

Многие сведения по биологии, физиологии паразитических растений все еще остаются фрагментарными. Род Цистанхе Cistanche Hoffmgyet Link из семейства заразиховых Orobanchaceae Vent порядка — Tubiflorae, класса —Dicotyledonae, представлен в Казахстане тремя видами: 1. Cistanche или по китайски Rou Cong Rong произрастает в Монголии, в Китае в провинциях Kansu,

6

Tsinghai, Sinkiang, Xinjiang. Заготовку растений производят весной, в основном Cistanche deserticola. Этот вид числится во многих китайских «чаевых» сборах, упомянутых в литературе.

В 1999-2009 годы учёными из Института ботаники МОН РК в пустыне Моинкум, Такла-Макан, полуострове Мангышлак проводилось исследование дикорастущего растения флоры Казахстана цистанхе пустынной. Изучен популяционный полиморфизм по ростовым процессам, фенологии, анатомии, морфологии, химическому составу органических соединений, изозимному составу различных ферментов, водному обмену. На крысах с ускоренным

старением изучено влияние порошка из цистанхе на формирование катаракты, скорость старения, ретинопатию.

Проведены исследования по усвояемости нанопорошка из цистанхе на специальных линиях крыс. Всё это позволило подготовить документы для написания стандарта организации БАВ из СД. Данные по СД были проверены в Академии питания по варианту доклинических исследований и цистанхе утверждена Комитетом по сертификации в качестве пищевой добавки. СД — многолетнее травянистое растение, не зелёное, безхлорофильное, железисто-волосистое. Анализ литературы и фото СД в ботанической литературе и торговых буклетах показал, что цистанхе заготавливаемая в Китае и Казахстане различается. Кроме того, вкус и химический состав значительно различаются. Для цистанхе характерно наличие высокого содержания сахаров и гликозидов.

Abstract

In scientific research "Medicinal properties of the plant cistanche" conducted by the student Anvarbekov Islam and Bakitjankizi Aikunim revealed medicinal properties of the plant.

Scientific research to promote the value and benefits of plants.

Many data on the biology and physiology of parasitic plants is still fragmentary.

7

The genus Cistanche Cistanche Hoffmgyet Link from the family Orobanchaceae Vent sharazykova order Tubiflorae, class Dicotyledonae, represented in Kazakhstan three types: 1. Cistanche or Rou Cong Rong Chinese grows in Mongolia, in China, in the provinces of Kansu, Tsinghai, and Sinkiang, Xinjiang. Harvesting of plants produce in the spring, mainly Cistanche deserticola. This species is listed in many Chinese "tipping" fees referred to in the literature.

In 1999-2009 scientists from the Institute of botany, MES in Moinkum desert, the Taklamakan, the Mangyshlak Peninsula surveyed wild plants the flora of Kazakhstan desert cistanche. Population studied polymorphism in growth processes, phenology, anatomy, morphology, chemical composition, organic compounds, inozemnogo the part of various enzymes, water metabolism. In rats with accelerated aging studied the effect of the powder from cistanche on cataract formation, rate of aging, retinopathy.

Studies on the bioavailability of nano powder of cistanche in special lines of rats. All this has allowed to prepare the documents for the writing of the standard of the BAS from the CD. Data on diabetes was tested in Academy of nutrition at the option of preclinical studies and cistanche approved by the certification Committee as a dietary Supplement. SD — a perennial herb, not green, bischloroethyl, glandular-hairy. Analysis of the literature and a photo of RM in the Botanical literature and sales brochures showed that cistanche from China and Kazakhstan is different. In addition, the taste and chemical composition vary considerably. For cistanche is characterized by high contents of sugars and glycosides.

Мақсаты

Бұл ғылыми жобаның мақсаты цистанхе өсімдігінің ерекшелігі, соның ішінде емдік қасиеттері туралы мағлұматтар білуді, табиғат арасындағы өзара тығыз байланыстарды үйлесімді түрде жүргізуді, ұлттық тәрбиенің озық,өнегелі дәстүрлерімен таныстыруды, табиғаттың таңқалдырар тамашалылығын

танытуда жаңаша экологиялық ой - сананы қалыптастыруды көздейді.

8

Соның ішінде цистанхе өсімдігінің дәрілік, емдік қасиеттерінің маңызы өте зор.

Цистанхе өсімдігін өңдейтін цехтың ашылуы аудан тұрғындарына тиімді. Себебі, көптеген жұмыссыз отырған халыққа жұмыс орны табылады. Сонымен қатар, жергілікті өнім шығарылады, жергілікті бюджетке қосымша қаражат түседі, өңделген емдік қасиеті бар шай Республика көлемінде сауда айналымына енеді.

Сондықтан, біздің зерттеу жұмысымызда анықталған емдік қасиеті үшін «Қаратал ауданында Цистанхе өсімдігін өңдейтін өндіріс орнын ашу» тақырыбы өзекті мәселелердің бірі болып табылады.

Гипотеза: Цистанхе өсімдігінің емдік қасиеттерін анықтай отырып, Цистанхе өсімдігін өндіретін цехты ашу жолдары.

Өзектілігі: Жергілікті тұрғындарды жұмыс орнымен қамту.

Мақсаттары: жоба 3 жылға есептелген

І кезең

1. Адам ағзасына Цистанхе өсімдігінің емдік қасиетін зерттеу.

ІІ кезең

1. Қаратал ауданында Цистанхе өсімдігін өндіретін өндіріс орны

Зерттеу әдістері:

1. Ізденіс көздерін пайдалану арқылы мәлімет жинау.

2. Қаратал ауданының білікті дәрігерлерімен әңгімелесу, Қаратал аудандық әкімдігі қызметкерімен сұхбаттасып, ақпарат алу, оқушылар мен Үштөбе қаласы тұрғындары арасында сауалнама жүргізу.

3. Цех ашу үшін қосымша ақпарат жинап болжам жасау.

9

Зерттеу бөлімі: Көптеген әдебиеттер, т.б. ізденіс көздерін пайдалана отырып, бірнеше мәліметтер жиналды. Бұл зерттеу жұмысын ауданымыздың дәрігерлерімен, фармацевттерімен және аудандық әкімдіктің қызметкерлерімен сұхбаттасу арқылы, сонымен қатар, оқушылардан тақырып бойынша сауалнама алу арқылы жүргізілді. Осылайша, Цистанхе өсімдігінің емдік қасиетін айқындай отырып, ауданымызда аталған өсімдікті өндіретін цех ашуға мүмкіндіктің болуы анықталды.

Қорытындылар: Цистанхе өсімдігін өндіретін цехты ашу арқылы, туған өлкеміздің тұрғындарын жұмыспен қамту.

10

Кіріспе

Бұл ғылыми жобаның мақсаты цистанхе өсімдігінің ерекшелігі, соның ішінде емдік қасиеттері туралы мағлұматтарды білуді, табиғат арасындағы өзара тығыз байланыстарды үйлесімді түрде жүргізуді, табиғаттың таңқалдырар тамашалылығын танытуда жаңаша экологиялық ой-сананы қалыптастыруды көздейді.

Соның ішінде цистанхе өсімдігінің дәрілік, емдік қасиеттерінің маңызы өте зор. Бірақ, адамдар пайдаланып жүрген дәрілік шөптердің бәрі бірдей медициналық тұрғыдан өз бағасын алған жоқ, ал ондай шөп қолында барлар көбіне оны қате пайдаланады. Біз өз өлкеміздегі осындай шөптерді зерттеуге тырысамыз және қайсысының емдік қасиеті бар екенін анықтағымыз келеді.

Кейбір дәрілік шөптер, егер оларды ұсынылғанынан артық мөлшерде қабылдаған жағдайда, өте улы келеді. Бұл орайда, кейбір адамдар шөптің қадір-қасиетін түсіне бермейді.

Сондықтан, біздің зерттеу жұмысымызда анықталған емдік қасиеті үшін «Қаратал ауданында Цистанхе өсімдігін өңдейтін өндіріс орнын ашу» тақырыбы өзекті мәселелердің бірі болып табылады.

Қазақстанның шөл, шөлейтті жерлерінде өсетін 3 түрі (сары цистанхе, сортаң цистанхе және жалған цистанхе) бар. Биіктігі 10 – 40 (60) см. Цистанхенің сыртқы түрі гүлді өсімдіктен гөрі саңырауқұлаққа ұқсайды. Тамыры қысқа талшықтарға айналған және сол талшықтарымен басқа өсімдіктің тамырына (иесіне) жабысып өседі. Сабағы жуан, е