Ғылыми жұмыс: Пластик қалдықтарына жаңа өмір сыйлау. 3 сынып

НҰР-СҰЛТАН ҚАЛАСЫ ӘКІМДІГІНІҢ «№67 ГИМНАЗИЯ» ШАРУАШЫЛЫҚ ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК КОММУНАЛДЫҚ КӘСІПОРНЫ

3 «Е» сынып оқушысы

Тақырыбы: «Пластик қалдықтарына жаңа өмір сыйлау»

Секциясы: Экология

Жетекшісі: Маштыбаева Айдана Дуйсеновна

бастауыш сынып мұғалімі

Нұр-Сұлтан қаласы

2021 жыл

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ …..............................................................................................3

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. 1 Пластик ыдыстардың пайда болу тарихы......................................6

1. 2 Пластмассадан жасалған бұйымдарды қолдану салалары............8

1. 3 Пластикалық өнімдердің қасиеттері................................................9

1. 4 Пластикалық ыдыстар қауіпті ме?...................................................9

1. 5 Пластиктерді қайта өңдеу.................................................................11

ТӘЖІРБИЕЛІК БӨЛІМ

2. 1 Оқушылармен жүргізілген сауалнама нәтижелері.........................13

2. 2 Пластиктерге қайта өмір сыйлау.....................................................15

ҚОРЫТЫНДЫ..........................................................................................19

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР......................................................20

Ілияс Есенберлин атындағы «№67 гимназия»

3 «Е» сынып оқушысы

«Пластик қалдықтарына жаңа өмір сыйлау»

атты ғылыми жобасына

ПІКІР

Ілияс Есенберлин атындағы «№67 гимназия» 3 «Е» сынып окушысының «Пластик қалдықтарына жаңа өмір сыйлау» атты ғылыми жобасы пластмассадан жасалынған ыдыстарды қайта өңдеу арқылы оларға жаңа өмір сыйлау жолдарын анықтауға, сол арқылы еліміздің экологиялық жағдайына сипаттама бере отырып, оларды шешудің тың әрі оңтайлы шешімдерін тауып, оны терең зерттеп білуге арналған.

Жұмыстың мақсаты: Пластмасса қалдықтарын, соның ішінде сусындарға арналып пластмассадан жасалынған шөлмек қалдықтарын, сабын салғыштарды, кірлендерді әртүрлі құрылыс материалдары мен бұйымдарды алудың қолайлы жағдайларын анықтау.

Зерттеу жұмысында оқушы пластмасс өнімдеріне кеңінен сипаттама бере отырып, олардың шығу тарихы туралы қызықты деректер келтіреді. Бүгінгі уақыттағы пластмасс өнімдеріне қатысты еліміздегі экологиялық мәселелерді қозғай отырып, оның халық өміріндегі, салауатты өмір салтын ұстанудағы маңыздылығын айқындайды. Болашақ ұрпақтың таза ауа мен мөлдір су тұтынуы үшін осы мәселелерді шешудің қажеттілігіне тоқталады.

Соңғы уақыттағы зерттеулерге сүйене отырып, экологиялық мәселелерді шешу барысында жасалынып жатқан жұмыстарға нақты деректер келтіреді. Астана қаласындағы қоқыс жинау орындары мен оларға жаңа өмір сыйлау жолында жасалынып жатқан жаңалықтарға тоқталады.

Тұрмыстағы пластмасс қалдықтарынан пайдалы бұйымдар жасау және оларды қайта өңдеу арқылы кәдеге жарату жақтарын анықтауға тырысқан.

Зерттеуші мақсатына жету барысында көптеген әдебиеттермен, зерттеу еңбеуктерімен танысқан және оларды оңтайлы пайдала білген, өз тұжырымдарын бере білген.

Жалпы алғанда ғылыми жоба өз дәрежесінде жасалынған деуге болады. Зерттеу жұмысының мазмұндылығы мен мәнділігін ескере отырып, жоғары дәрежеде бағалауға ұсынамын.

Маштыбаева Айдана Дуйсеновна

Ілияс Есенберлин атындағы «№67 гимназия»

бастауыш сынып мұғалімі

Аннотация

Зерттеудің мақсаты - Пластмасса қалдықтарын, соның ішінде сусындарға арналып пластмассадан жасалынған шөлмек қалдықтарын, сабын салғыштарды, кірлендерді әртүрлі құрылыс материалдары мен бұйымдарды алудың қолайлы жағдайларын анықтау.

Зерттеу гипотезасы: Егер біз күнделікті өмірімізде пластик өнімдердің пайдасы мен зиянын нақты біліп, оларға қайта өмір сыйлай алатын болсақ, онда оқушылардың ол туралы біліп, салауатты өмір салтын ұстану үшін айналамыздың таза болуын өзіміз өз жауапкершілігімізге ала алар едік.

Зерттеу материалдары -

Зерттеу әдістері - Тақырып бойынша ақпаратты жинау және зерттеу, ақпаратты өңдеу, жиналған материалдар бойынша презентация жасау.

Зерттеудің жаңалығы – Пластикті пайдаланған соң оны лақтыра салмай, оларды материалына қарай сұрыптап, оларға қайта өмір сыйлау жағы қарастырылды.

Зерттеу жүргізу негізінде алынған мәліметтер бойынша жасалған қорытындылар:

-Жұмыс балалардың білімін кеңейтуге арналған, өйткені жас оқушының денсаулығын нығайту және сақтау, еліміздің экологиясын таза ұстау, қалдықтарды сұрыптай алу, оларды тиімді пайдалану.

-Пластик ыдыстардың қалдықтарды үнемді пайдалану, кәдеге жарату және қайта өңдеу арқылы қаламызды қоқыстардан біршама тазарта аламыз.

Нәтижелерін, практикалық қолдану салалары: тұрмыс (азық-түлікті буып-түю, сақтау, балалар ойыншықтары, мектеп керек-жарақтары); Құрылыс және әрлеу (ғимараттар, терезелер және т. б.); медицина (пластикалық протездер, тістер...); спорттық жабдықтар; ақпарат (пластикалық дискілер, флеш – карталар).

Экологиялық жағы: қоқысты қайта өңдеу, қайта пайдалану мүмкіндігі. Зиянды пластик және пайдалы пластик.

КІРІСПЕ

Жұмыстың өзектілігі. 160 жыл бұрын адам алғаш рет пластикалық заттарды өндіре бастады. Бұл күндері жыл сайын миллиондаған тонна пластик өндіріліп, шығарылады. Жыл сайын пластмасса қалдықтары өсуде. Бұл қоқыстың күннен-күнге көбеюі біздің ойымызда: пластик «жақсы ма?» әлде «жаман ба» деген сұрақты туындатады.

Зерттеудің мақсаты - Пластмасса қалдықтарын, соның ішінде сусындарға арналып пластмассадан жасалынған шөлмек қалдықтарын, сабын салғыштарды, кірлендерді әртүрлі құрылыс материалдары мен бұйымдарды алудың қолайлы жағдайларын анықтау.

Міндеттері:

– пластиктің қандай пайдасы мен зияны бар екенін және қазіргі өмірде бұл материалдан бас тартуға бола ма екендігін білу. Тиісінше, мен мақсатты жүзеге асыру үшін бірнеше тапсырманы орындауым керек болды:

• ақпараттық дереккөздерді зерттеу және талдау (кітаптар,журналдар, газеттер, анықтамалықтар, интернет желілеріндегі белгілі сайттар);

-ересектерден (жоба жетекшісінен, химия мұғалімінен, ата-анадан) сұхбаттасу;

Зерттеу гипотезасы: Егер біз күнделікті өмірімізде пластик өнімдердің пайдасы мен зиянын нақты біліп, оларға қайта өмір сыйлай алатын болсақ, онда оқушылардың ол туралы біліп, салауатты өмір салтын ұстану үшін айналамыздың таза болуын өзіміз өз жауапкершілігімізге ала алар едік.

Зерттеудің жаңалығы – Пластикті пайдаланған соң оны лақтыра салмай, оларды материалына қарай сұрыптап, оларға қайта өмір сыйлау жағы қарастырылды.

Зерттеу кезеңдері:

І кезең - Теориялық бөлім

ІІ кезең - Зерттеу бөлімі

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1.1 Пластик ыдыстардың пайда болу тарихы

Алғашқы пластмассаны 1855 жылы ағылшын металлургы және өнертапқышы Александр Паркс жасаған. Паркс оны паркезин деп атады (кейінірек басқа атау таралды – целлулоид). Паркезин алғаш рет 1862 жылы Лондонда өткен үлкен халықаралық көрмеде ұсынылды.

Пластмассаның дамуы табиғи пластикалық материалдарды қолданудан басталды (сағыз т.б. өндірісі). Содан кейін ол химиялық түрлендірілген табиғи материалдарды қолданумен жалғасты. Осылайша резеңке, нитроцеллюлоза, коллаген, галалит өндірілді. Ақырында, ол толығымен синтетикалық молекулаларға (бакелит, эпоксид, поливинилхлорид, полиэтилен және басқалары) келді. Олар кеңінен қолданыла бастады.

Пластик біздің өмірімізге кеңінен енгені сонша біз ол туралы ойламаймыз да. Одан жасалған заттарды біз күнделікті өмірде жиі қолданамыз және олармен оңай қоштасамыз. Олар бір рет қолданылатын ыдыстар,сусын ыдыстары, пакеттер, канистрлер, жуғыш заттар, сусабындар ыдыстары және т.б. бұл заттар бізді барлық жерде қоршап алған. Қазіргі адам пластиктен жасалған бұйымдарды ыдыс ретінде, пакеттер мен түйіншектер ретінде пайдаланады, бұл оған ыңғайлы да пайдалы.

Алайда, пайдаланылған өнімді жаппай өндіруге, пайдалануға және лақтыруға байланысты туындайтын шағын мәселе бар. Бұл жайлылық пен ыңғайлылық үшін төлем.

Пластикті адам шамамен алпыс жыл бұрын жаппай қолдана бастады. Осы уақыт ішінде пластиктен лақтырылған заттардың көлемі мен массасы ондаған миллион тоннаға көрсетілген үлкен мөлшерде жиналды. Бірақ бұл пластикалық полигон бір жерде болуы керек қой. Және ол, дәлірек айтқанда, жатыр. Ол болса барлық жерде шашылып жатыр. Олар бүкіл материктер мен мұхиттарды жаулап алды. Мұның бәрі экожүйеге, теңіз өмірі мен құстарға, сайып келгенде адамдарға теріс әсер етеді. Яғни, пластик біртіндеп барлық тіршілік иелеріне нақты қауіпке айналды. Мәселе ақылға қонымды адам оны лақтыруды жалғастыруда, сондықтан пластиктің мөлшері және оның әлемдік полигонға түсуі тез өсуде. Күн сайын бүкіл әлем бойынша миллиондаған тонна пластикалық қоқыс, бұрынғы контейнер күн сайын лақтырылады, олардың кейбіреулері теңіздер мен мұхиттардың суларында болады. Пластикалық қоқыстың басып кіруі экологиялық апатқа айналады.

Пластикалық ыдыс-аяқ 21 ғасырдың екінші жартысында адамның күнделікті өміріне кірді. Америкада, 1910 жылы, бір рет қолданылатын қағаз шыныаяқ өндіруге алғашқы патент берілді, ол пластикалық әріптесінің алғышарты болды. Содан кейін шанышқылар, қасықтар, табақтар сатылымда пайда бола бастады. Адамдар бір рет қолданылатын ыдыс-аяқтың ыңғайлылығын бағалады және ол жақсы сатыла бастады. 50-жылдардың соңында бір рет қолданылатын ыдыс-аяқ өндірісі қағаздан полимерлі материалдарға өтті. Сол онжылдықтан бастап бір рет қолданылатын пластикалық ыдыс-аяқтың жаппай өндірісі басталды.

Пластикалық шыныаяқтарды шығаратын алғашқы компанияның негізін қалаушы Уильям Дарт болды. Оның компаниясы қазіргі уақытта АҚШ-тағы бүкіл нарықтан пластикалық өнімдердің 30% өндіреді. Мичиган штатының Мейсон қаласында шағын механикалық цехты оның әкесі Уильям Ф. (WF) Дартик 1937 жылы ашты, ал Уильямның өзі әкесіне цехқа 50-жылдардың басында келді. Бұл цех әртүрлі тұтыну тауарларын шығарумен айналысты, бірақ ыдыс-аяқпен емес. Тек елуінші жылдардың соңында ұлы мен әкесі шеберханасын қайта жабдықтап, жаңа материалдан – кеңейтілген полистиролдан шыныаяқтар шығаратын машинаны орнатты. 1960 жылы олар өздерінің алғашқы тапсырыстарын орындады. Қазір олар өздері туралы былай деп жазады: "1960 жылдан бастап Дартс бір реттік тамақ өнімдерін (көбік шыныаяқтары мен контейнерлер) өндіруде әлемдік көшбасшы болып табылады"

Пластикалық бөтелкелер – пластикалық сұйықтық ыдысы. Пластмассалар 20 ғасырдың басында пайда болды. Алдымен силикон, содан кейін фенол формальдегид шайыры ашылды. Бұл ашылулар пластиктің пайда болуына себеп болды.

Шын мәнінде, пластикалық бөтелкелер 1970 жылы АҚШ-та 1941 жылы ағылшын химиктері зертханалық жағдайда алынған ПЭТ (полиэтилентерефталат) өндіріле бастады. Контейнерлерді өндіруге арналған материал ретінде ол тек 60-жылдардың басында қолданыла бастады. Ал газдалған сусындарға арналған бөтелкелер алғаш рет "Du Pont Company" фирмасында (АҚШ) 70-ші жылдардың басында шығарыла бастады.

Қазіргі уақытта сұйықтыққа арналған пластикалық контейнерлер тек сусындар үшін ғана емес, сонымен қатар косметикалық, парфюмерлік, техникалық, тамақ өнеркәсібінде де қолданылады. Мұндай контейнерге ауыз сусындардан басқа, техникалық сұйықтықтар, түрлі майлар құйылады. Ыдыс материалы серпімді, жеңіл, арзан бағамен өндірісте салыстырмалы түрде арзан, тасымалдау кезінде ыңғайлы. Барлық осы қасиеттер сұйықтықтарға арналған пластикалық контейнерлерді өте кең таралған және сұранысқа ие етті.

Сусындар мен түрлі сұйықтықтарға арналған полимерлерден өндірілген өнім мөлшері жыл сайын артып келеді. Жылына жаппай жиынтық көлемде тонна пластик бұйымдар өндіріледі. Пластикалық контейнерлердің негізгі өндірушілері-Қытай, Мексика, Батыс Еуропа, Оңтүстік-Шығыс Азия елдері және Америка Құрама Штаттары.

Адам пластиктен жасалған заттар пайдаланады, өйткені олар ыңғайлы. Оларсыз қазіргі адамның өмірі мүмкін емес. Таңертең тіс щеткасынан басталады, сіздің қызметіңізде тіс щеткасы мен түтік бар-олар пластикалық. Жуынатын бөлмеде сусабындар, гельдер, түрлі өнімдер бар көпіршіктер мен бөтелкелер бар. Мұның бәрі қолданылады және тасталады. Көптеген мысалдар келтіруге болады. Мұның мәні – бұл заттардың бәрі бір кездері қажетсіз болып, қоқысқа айналады.

Полимерлерден, полиэтиленнен, пластмассадан және т.б. жасалған заттарды қолданудың жағымды жағы – бұл ыңғайлы, практикалық және арзан. Екінші жағынан, табиғи жағдайда олар өте ұзақ уақыт ыдырайды, 100 жылдан астам уақыт бойы оларды жою және қайта өңдеу әлемде полигондарға кірумен салыстырғанда жеткіліксіз. Бұл жер бетінде, су бетінде және теңіздер мен мұхиттардың түбінде пластикалық қалдықтардың көп болуына әкеледі. Демек, күнделікті өмірде (қарапайым тұтынушы) және пайдадағы (қарапайым өндіруші) адам табиғат пен жануарлар әлеміне түзетілмейтін зиян келтіреді. Сондай-ақ, пластик баяу азық-түлік тізбегіне енгізіледі, оған барлық теңіз тұрғындары, жануарлар, адамдар кіреді. Соңғы ғылыми медициналық зерттеулер адам ағзасында полимерлердің болуын растайды.

1. 2 Пластмассадан жасалған бұйымдарды қолдану салалары

Пластмассалар мен олардан жасалған бұйымдар қолданылатын барлық аймақтарды тізімдеу қиын. Сондықтан мен олардың бірнешеуін ғана көрсетейін.

* Мұндай керемет заманауи өнімдер барынша берік, аязға төзімді, күн сәулесіне төзімді полиэтиленнен алынады. Оларды өнімдерді сақтау, дайындау және тасымалдау үшін пайдаланады.

• Бұрын барлық сүт өнімдері, су, шырындар, джемдер мен тосаптар шыны ыдыста шығарылды. Ол сондай-ақ қайта пайдалану үшін тапсырылды және ол үшін ақша алды. Қазір барлығы дерлік пластикке құйылады.

• Пластмасс ойыншықтар туралы ерекше атап өтуге болады. Олар ұзақ уақыт бойы ағаштан жасалатын аттарды алмастырды, және біз қандай да бір себептермен мектепке пластикалық қарындаш қораптарды, ал оларда пластикалық сызғыштар, ұштағыш және қаламсапты әкелуге тырысамыз. Біздің оқулықтар мен дәптерлеріміз полиэтиленге оралған.

* Қазір пластикалық материалдар қолданылмайтын бірде-бір ғимарат жоқ, әсіресе әрлеу кезінде. Пластикалық терезелер мен есіктерден бастап еденге дейін.

* Адамдар үшін экологиялық таза өнімдерге көбірек қызығушылық танытатын медицина сияқты мұқият салада да пластиксіз мүмкін емес. Кейбір жағдайларда пластикалық материалдар басқаларға қарағанда жақсырақ. Мысалы, біздің республикалық клиникалық ауруханада, травма-ортопедиялық бөлімде бір кездері науқастардың тозған жамбас және тізе буындарының орнына металл қойылған. Олар ауыр болды, тіпті жүру кезінде жиі қысылды. Қазір бұл жеңіл, берік және жылжымалы протездер, олардың өндірісінде ең жоғары сапалы пластик қолданылады.

• Дәл сондай ахуал тіс протездерін салуда да кездеседі. Стоматологиялық сала неғұрлым жетілдірілген болса, онда пластиктің әр түрлі түрлері қолданылады. Ерте кезеңдегі таза пластикалық протездер қазір құпталмайды. Олар берік емес, ауызда жақсы тұрмайды, жарықтарында зиянды микробтар көбейе алады. Протездеуде бірінші орынға Нейлон протездері шықты.

* Туризм, спорттық іс-шаралар мен ойындарға арналған мүлдем басқа спорттық өнімдер пайда болды. Сондай-ақ инвентарь, жабдық, киім және аяқ киім. Мұнда да пластик қолданылады. Мысалы, секіруге арналған тірек қазір жоғары сапалы пластиктен және оны арнайы технологиялар арқылы жасайды.

* Пластикалық ақпараттық медиа туралы айту керек. Біз дискілерді, флеш-карталарды, дискеталарды, таспалы тасымалдағыштарды және т. б. күнделікті жиі қолданамыз.

Бір сөзбен айтқанда, айналамызда пластик көп. Ол басқа материалдарды – ағаш, металл, әйнекті ауыстырды. Неліктен? Өйткені, олар экологиялық таза және адамдар үшін зиянсыз.

1. 3 Пластикалық өнімдердің қасиеттері

Мұнда пластмассаның қасиеттері емес, олардың ерекшеліктерін қарастырған дұрыс:

* пластмассаның тығыздығы жоғары;

* олар берік;