Ғылыми-зерттеу жұмысы "Мөлдір сулы Шарым"

«Абай атындағы мектеп-балабақша кешені» КММ

Мөлдір сулы Шарым.

Рапиева Албина 4 «Б» сынып оқушысы

«Абай атындағы мектеп-балабақша кешені» КММ

Шар қаласы Жарма ауданы ШҚО

Секция: Экология

Орындалу мерзімі: 2019 оқу жылы

Жетекшісі: бастауыш сынып мұғалімі Жакупова А.Б

Шар қаласы «Абай атындағы мектеп-балабақша кешені» КММ

4 «Б» сынып оқушысы Рапиева Албинаның «Мөлдір сулы Шарым» тақырыбындағы ғылыми ізденіс жұмысына жазылған

Пікір

Рапиева Албинаның «Мөлдір сулы Шарым» тақырыбына ізденіс жұмысы жүргізілді. Жарма ауданы әкімдігінің «Горводхоз»коммуналдық мемлекеттік кәсіпорынға барып ондағы инженер, жұмысшы, оператор қызметкерлермен кездесіп,ауыз судың келу жолын өз көзімен көру барысында, бала зор ынта мен қызығушылық таныта отырып, зерттеу жұмысында нәтижеге қол жеткізді. Жұмысқа қорытынды жасай келе, бала өз ойын білдіріп, ұсыныс келтірді. Туған жерімде ауызсу сапасын одан әрі жақсартып, жергілікті тұрғындарды барынша қамтамасыз ету тиімділігін дәлелдеді.

Жетекшісі: бастауыш сынып мұғалімі Жакупова А.Б

Түйіндеме

«Мөлдір сулы Шарым» атты бұл зерттеу жұмысын таңдап, зерттей бастағаныма жарты жылдан асты. Сынып жетекші және ата - анамның көмектесуінің арқасында көптеген іс шаралар атқарылды.
Зерттеуді алдымен жалпы су туралы мәліметтер жинақтаудан басталдым. Осы мақсатта мектеп, аудан кітапханаларын үздіксіз аралап, су туралы деректер жинақтадым. Сонымен қатар, биология, химия пәнінің мұғалімдерімен жәнеауылдағы дәрігермен жие сұхбаттар жүргіздім.

Зерттеу барысында су туралы мәліметтер жинадым, алынған деректерге сүйеніп,зерттеу жұмыстарын бастадым. Қітапханадан, интернет жүйесінен көптеген деректер жинаған соң, жұмыс алға жылжыды..
Зерттеу жұмысы көп оқуды, білуді талап етті. Өзімнің зерттеу барысында Жарма әкімдігінің «Горводхоз» мемлекеттік коммуналдық кәсіпорынның ауызсуберу тәсілерін зерттедім.
Ұсыныстар:
- мектеп оқушыларына өз жерінің су қоймаларын қорғау мақсатында қоқыстарды тастамауға, суды ластамауға үлестерін қосу;
- ауыз суды үнемдеу;
Зерттеу жұмыстарының оң нәтижелерін көре отырып, барша адамдар мен мектеп оқушыларын осы ұсыныстарды орындауға шақырамын.

Мақсаты:

• Ауызсудың қандай тәсілмен келетінін бақылау;

• сапасының қаншалықты жоғары екенін анықтау;

Зерттеу кезеңдері:

• Әдебиетпен жұмыс

• Жергілікті жерде орналасқан «Горводхоз»мемлекеттік кәсіпорынның жұмысымен танысу

• Кәсіпорынның әдістерімен танысу

• Ауызсудың құрамын анықтау жұмыстарына араласу;

Зерттеудің әдістемесі: ауызсудың құрамымен танысып, мәліметтерді жинақтап, тәжірибе жүргізу.

Зерттеу болжамы: Зерттейтін ауызсу жөнінде кітапханадан, кәсіпорынның, ғаламтордан, мәліметтер жинақтау.

Зерттеудің өзектілігі: Ауызсу қалай жиналатыны, тазаланатыны, таралатыны зерттелді.. Фотосуретке түсіріп, ауызсудың келуі туралы мәліметтер жинақтау.

Біздің зерттеуіміз:

Жоба нысаны - өзімнің туып өскен Шар қаласында орналасқан «Горводхоз»мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын. Мен өзімнің зерттеуім арқылы ауызсуды қандай тәсілмен келетіні, оның денсаулыққа тигізер пайдасы барма? Сапасы қаншалықты жоғары? Осы сұрақтарыма жауап іздемекшімін.

Біздің ұсынысымыз:

Ауызсудың сапасын бұрынғыдан да жақсартып, тарату.

Қолданылуы:

• Бұл материалдарды география, өлкетану сабақтарында қосымша мәліметтер ретінде қолдануға болады

Мазмұны

бет

Кіріспе 5

Негізгі бөлім 8

Қорытынды 10

Қолданылған әдебиеттер 11

Кіріспе

Табиғаттың баға жетпес ең қымбат қазынасының бірі су. Су - тірішілік көзі, жердің нәрі. Жердің климатын жасаған су. Егер су болмаса, біздің планетамыз баяғыда – ақ суынып, жер бетіндегі тіршілік жойылған болар еді. Сусыз ешбір организм өмір деуге болады. Су жердің геологиялық тарихында, ғаламшарда, климаттың қалыптасуында, тіршіліктің пайда болуында аса маңызды рөл атқарады.
Су – қасиетті зат. Судың маңызды рөл атқаратының мына қасиеттерінен көруге болады.
Су - еріткіш. Басқа сұйықтармен салыстырғанда заттар суда жақсы ериді.
Судың жылу өткізгіштік қасиеті жоғары болады. Тірі организмде жүріп жатқан химиялық реакциялардың нәтижесінде бөлінетін жылудың белгілі бір мөлшері денедегі су арқылы біркелкі таралып және сыртқы ортаға шығарылып отырады;
Су қайнау температурасы жоғары болғандықтан, жер бетіндегі судың қайнап кетуі және организмдердің қалыпты тіршілік етуін қамтамасыз етеді. Тірі организмдердің тіршілігінде судың биологиялық маңызы зор.
Судың қасиетін халқымыз ертеде білген, өйткені сумен жуынғанда адам денесіндн мынадай он түрлі қасиет пайда болады деп есептеген: ақыл ойы анықталады; адам бетіне жас өң береді; сергектік; денсаулық; күш; сұлулық; жасару құбылысы; тазалық адам терісі жұмсарып, әрленеді; сұлу әйелдер көңіл аударады. Осыдан барып «Судай сұлуға жолық» деген қанатты алғыс сөз шыққан.
Су адам денсаулығының кепілі екені бәрімізге белгілі. Қоғамдық өндірістің жедел дамуы, қалалардың урбанизациясы, халық санының тез өсуі, қоғамның тұрмыс жағдайының жақсаруы, халықтың мәдени деңгейінің өсуі осының бәрі судың қажеттілігін өсіреді және қолданылатын су экологиялық жағынан қауіпсіз болуы керек.
Ішетін су барлық санитарлық тазалық сақтау талабына сай болған жағдайда ғана өзінің физиологиялық қызметін орындай алады. Тазалығы жөнінен су мөлдір, иісі дәмі жоқ болып, ең бастасы, құрамында ағза үшін зиянды химиялық заттар және ауру туғызатын микробтар болмауы тиіс. сонымен қатар, адам үшін судағы еріген химиялық заттардың құрамы мен мөлшерінің де мәні зор. Ішетін судың құрамында хлордың, темірдің, күкірттің марганецтің, мыстың, мырыштың және басқа да химиялық заттардың қоспалары бар.
Химиялық элементтердің мөлшеріне қарай кейбір су көздерінің емдік қасиеттері де бар. Сулар емдеу орындарында екі түрлі жолмен – ауыз суы ретінде және шомылатын су ретінде пайдаланады.
Табиғатта судың орнын ауыстыратын зат жоқ. Су дегеніміз – өмір.
Су – жер бетіндегі тіршілік көзі. Су – бір тұтас және бөлінбейтін зат.
Су - сутек пен оттектен тұрады. Тірі және өлі табиғатта жүретін түрлі процестер мен құбылыстардың адам тіршілігіне жұмсалатын заттардың ішінде судың маңызы зор. Мұздарды, батпақтарды қосып есептегенде, жер бетінің 77, 5% - ын су алып жатыр.

Ауыз су міндетті түрде таза болу керек және құрамында хлор мен оның табиғи қоспалары, ауыр металды тұздар, нитраттар, нитриттер, пестицидтер, бактериялар, вирустар және басқалары болмауы қажет.Өмірдің ақ сүт берген анасы – су.
Көздің күлімдеген қарасы - су
Су бүріксең, талған адам жияды есін
Ажалға су міндетті ара түсу-деп ақындар жырлаған.
Су кәдімгі сұйық зат деген күнде де, судың адам ойы жетпейтін таңғажайып қасиеттері жетерлік. Сол себепті география, ішінде гидрология ғылымы талай замандар бойы суға назарын салып келеді. Су қабығы біздің планетамыздың 71 %- ын алып жатыр. бұл мәлімет адам тіршілігіндегі судың орны зор екендігін көрсетеді. Жалпы адамзат қабылдаған теория бойынша «алғашқы тіршіліктің өзі жерде емес, суда пайда болған». Мысал ретінде қарапайым зат алмасу, қоректену үрдістерін айтуға болады. Адам денесі 65% судан тұрады екен. Өсімдіктердің, жан - жануарлардың өсуінде, олардың қоректенуі үшін жүретін биохимиялық реакциялардың барлығына су әсер етеді. Егер қолдағы бар сандық мәліметтерге жүгінсек, 1 кг бидай дәнін өсіру үшін шамамен 2 т, ал 1кг ет өнімі шығуы үшін 20т су жұмсалады екен.
Адам шамамен жылына 60т су ішеді, оған күнделікті тұтынатын 300 т суды қоссақ, 1 адамның қажетіне жылына 360т су қажет болып табылады Менің туған жерім Шар қаласында Жарма ауданы әкімдінінің «Горводхоз» коммуналдық мемлекеттік кәсіпорны жұмыс істейді.2000 жылдың 22 желтоқсанында Шығыс Қазақстан облысы Жарма ауданының Шар қаласынан осы «Горводхоз»коммуналдық мемлекеттік кәсіпорын ашылды.Себебі бұрын осы Шар қаласы ащы сумен қамтамасыз етіліп отырды.2000 жылдан бастап тұщы сумен қамтамасыз етіп отыр.Оны Ақбұзау деген ауылдың жер асты суымен байланыстырды.Осы мекеменің негізгі қызметі суды жинау,тазалау,тарату әдісі арқылы бізге ауыз су келеді.Тұщы су арнайы резервуарларға жиналады.Осы мекемеде 4 резервуар бар екен.Содан кейін арнайы тазалайтын сорғы бөлімге келіп,тазаланып ,тарату мұнараға құйылады.Осы сорғы әрбір15 минут сайын өшіп отырады,себебі ол мұнараға судың толуына байланысты тоқтайды.Оны арнайы қосып отыратын операторлар жұмыс істейді.Мұнара толған бойда арнайы құбырлар арқылы таралады. «Горводхоз» мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын сумен Ақжал,Шалабай,Салқын төбе,Суықбұлақ,Қаражал,Жайма,Шар қаласын қамтамасыз етеді.Мұнда 52 адам жұмыс істейді.16 арнайы техникасы бар. Қазастанда су тарату әдістерінің ішінен тек қана механикалық әдіс пайдаланылады.Республикамызда жүздеген су тарату қондырғылары тұрғызылған.Бұлардың жұмысы үнемі қадағаланып отырмаса- олардың тиімділік көрсеткіштері төмен болып қала береді.Ал химиялық және биологиялық тарату әдістері әлі тәжірибеге енген жоқ.Халықты таза ауыз сумен қамтамасыз етуде «Ақбұлақ» бағдарламасын атауға болады.Елді орталықтандырған таза сумен қамтамасыз етуге арналған бағдарламалардың халық денсаулығын жақсартуға тікелей қатысы бар.Біздің қаламызға да 2011-12 жылдары әр көше бойымен кұбыр арқылы әр үйдің іргесіне келіп, толықтай таза сумен қамтылып,тіршілік нәрі мөлдір судың игілігін көріп,суық су мен ыстық суды қатар пайдаланып отырғаны мәлім.Ауыз су эпидемологиялық тұрғыда және химиялық құрамы бойынша қауіпсіз қасиеттеріжағынан қолайлы болуына қаламыздағы санэпидемология қызметкерлері айына бір рет тазалап қадағалап отырады.Құрамының әрдайын болатын заттарды 1 л судағы мөлшері4мг шамадан аспаса,су ішуге жарамды деп есептеледі.Ішуге жарайтын судың иісі мен дәмі 5 баллдан аспау керек, ал ол шамадан асып кетсе,су тазалауды қажет етеді. Сонымен қатар санэпидемологиямыз тазалау жұмысы жүрген кезде арнайы хабарландыру жұмыстары беріледі.Бүгін суға санэпидемологиялық тазарту жұмыстары жүрді. Сондықтан ауыз суды пайдалануға болмайды деп айтылады.

Шар қаласы «Абай атындағы мектеп-балабақша кешені» КММ 4 «Б» сынып оқушысы Рапиева Албинаның «Мөлдір сулы Шарым» тақырыбындағы ғылыми ізденіс жұмысына жазылған күнделік

Негізгі бөлім

Адамның негізгі қажеттерінің бірі – таза және қауіпсіз су. Барлық адамзат үшін таза судың жетіспеуі 20 % құрайды.Судың сапасы дегеніміз – шаруашылық, мәдени-тұрмыстық, балық шаруашылығы және техникалық қажеттілікті анықтайтын судың құрамы мен қасиетінің сипаттамасы.

Кезінде ұлы ойшыл Ибн Сина: «Ауру көбінесе ішкен астан пайда болады, соның ішінде әсіресе ауыз судан болады»,- деген екен.

Менің туған жерім Шар қаласында Жарма ауданы әкімдінінің «Горводхоз» коммуналдық мемлекеттік кәсіпорны жұмыс істейді.2000 жылдың 22 желтоқсанында Шығыс Қазақстан облысы Жарма ауданының Шар қаласынан осы «Горводхоз»коммуналдық мемлекеттік кәсіпорын ашылды.Себебі бұрын осы Шар қаласы ащы сумен қамтамасыз етіліп отырды.2000 жылдан бастап тұщы сумен қамтамасыз етіп отыр.Оны Ақбұзау деген ауылдың жер асты суымен байланыстырды.Осы мекеменің негізгі қызметі суды жинау,тазалау,тарату әдісі арқылы бізге ауыз су келеді.Тұщы су арнайы резервуарларға жиналады.Осы мекемеде 4 резервуар бар екен.Содан кейін арнайы тазалайтын сорғы бөлімге келіп,тазаланып ,тарату мұнараға құйылады.Осы сорғы әрбір15 минут сайын өшіп отырады,себебі ол мұнараға судың толуына байланысты тоқтайды.Оны арнайы қосып отыратын операторлар жұмыс істейді.Мұнара толған бойда арнайы құбырлар арқылы таралады. «Горводхоз» мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын сумен Ақжал,Шалабай,Салқын төбе,Суықбұлақ,Қаражал,Жайма,Шар қаласын қамтамасыз етеді.Мұнда 52 адам жұмыс істейді.16 арнайы техникасы бар. Қазастанда су тарату әдістерінің ішінен тек қана механикалық әдіс пайдаланылады.Республикамызда жүздеген су тарату қондырғылары тұрғызылған.Бұлардың жұмысы үнемі қадағаланып отырмаса- олардың тиімділік көрсеткіштері төмен болып қала береді.Ал химиялық және биологиялық тарату әдістері әлі тәжірибеге енген жоқ.Халықты таза ауыз сумен қамтамасыз етуде «Ақбұлақ» бағдарламасын атауға болады.Елді орталықтандырған таза сумен қамтамасыз етуге арналған бағдарламалардың халық денсаулығын жақсартуға тікелей қатысы бар.Біздің қаламызға да 2011-12 жылдары әр көше бойымен кұбыр арқылы әр үйдің іргесіне келіп, толықтай таза сумен қамтылып,тіршілік нәрі мөлдір судың игілігін көріп,суық су мен ыстық суды қатар пайдаланып отырғаны мәлім.Ауыз су эпидемологиялық тұрғыда және химиялық құрамы бойынша қауіпсіз қасиеттеріжағынан қолайлы болуына қаламыздағы санэпидемология қызметкерлері айына бір рет тазалап қадағалап отырады.Құрамының әрдайын болатын заттарды 1 л судағы мөлшері4мг шамадан аспаса,су ішуге жарамды деп есептеледі.Ішуге жарайтын судың иісі мен дәмі 5 баллдан аспау керек, ал ол шамадан асып кетсе,су тазалауды қажет етеді. Сонымен қатар санэпидемологиямыз тазалау жұмысы жүрген кезде арнайы хабарландыру жұмыстары беріледі.Бүгін суға санэпидемологиялық тазарту жұмыстары жүрді. Сондықтан ауыз суды пайдалануға болмайды деп айтылады. Қала бойынша су құбырының ұзындығы 32 шақырым, 99сутартқыш мұнара жұмыс істеп тұр. Бұл кәсіпорынға 2015 жылдың12 айында су пайдаланғандары үшін жеке тұлғалардан 4 млн.485 мың.теңге, заңды тұлғалардан 9 млн.415 мың.теңге, барлығы13 млн.895 мың.теңге қаржы түсті.Жылдан жылға су құбырына қосылған мекемелер мен тұрғын үйлер саны көбейуде. Былтырғы жылы аудандық бюджеттен «Горводхоз» кәсіпорнына 10,0 млн.теңге бөлініп, Қабанбай, Абай көшелеріне 5,5 км су тартылып, 9 сутартқыш мұналары қойылды.Тек қана былтырғы жылы 107 үйге су құбыры қосылды. Қала бойынша барлық 478 тұрғын үйлер мен мекемелерге су құбыры қосылып отыр. Сонымен қатар сумен жабдықтау қызметі биылда жалғасады

Ауызсудың жинау ,тазалау ,тарату схемасы

Материалдар мен құрал - жабдықтар: Шыны ыдыстар, түтікше.

Жұмыс барысы: ҚР судың сапасы 2.1.4.559-96 МеМСТ сай болуы керек.Судың сапасының физикалық көрсеткіштері: температура, лайлылығы, концентрациясы және тағы басқалары.

Судың биологиялық көрсеткіштерінің бірі – коли-индекс, бұл 1 литр судың көлеміндегі ішек таяқшаларының саны. Бұл көрсеткіш бойынша табиғи сулар бес түрге бөлінеді: өте ластанған – коли-индексі 10000 – нан көп, ластанған – 1000-нан көп, аз ластанған – 100-ден көп, қанағаттанарлық – 10-нан көп, жақсы – 3-тен аз. Тағы бір көрсеткіші – коли-титр: бір ішек таяқшасы болатын судың миллилитрмен өлшенген көлемі – 300 мл кем болмауы керек.

Химиялық көрсеткіштері бойынша ауызсуға қойылатын талап кестесінде көрсетілген.

Ауыз су құрамының сипаттамасы

рН – 6,0-9,0                                                         хлоридтер, мгл 350 дейін

Кермектілігі, ммольл – 7,0                                Zn 5-ке дейін

Fe, мгл 0,3-ке дейін                                           Al, мгл 0,5-ке  дейін

K, ммольл 7-ге дейін                                         Be, мгл 0,0007-ге дейін

Mn, мгл 0,7-ге дейін                                          Mo, мгл  0,25-ке дейін

Cu2, мгл-1,0-ге дейін                                         As, мгл 0,05-ке дейін

SO4, мгл 500-ге дейін                                        нитраттар, мгл 45-ке дейін

Pb, мгл 0,3-ке дейін                                           Sr, мгл  7-ге дейін

Құрамында әрдайым болатын заттардың 1 л судағы мөлшері 7.4-кестесінде келтірілген шамадан аспаса, су ішуге жарамды деп есептеледі. Судағы әр түрлі органикалық заттардың мөлшерін анықтау қиын болғандықтан, олардың мөлшерін оттегімен тотығуына баға беру арқылы анықтайды.Судағы органикалық заттарды химиялық тотықтыру үшін қажетті оттегінің мөлшерін оттегінің химиялық қажеттілігі (ОХҚ) деп атайды. Суда органикалық ластаушылардың бар-жоғы екінші көрсеткіш – оттегінің биохимиялық қажеттілігімен (ОБҚ) сипатталады. Бұл оттегінің (мг/л) органикалық заттарды биохимиялық ыдырауға белгілі бір уақыт аралығында (1,2,5,20 тәулік) қажетті мөлшері. Мысалы  ОБҚ₂ – бұл екі тәулік ішіндегі оттегінің биологиялық қажеттілігі.Судың санитарлық тәртібі ең алдымен ондағы еріген оттегінің мөлшерімен сипатталады. Жылдың кез келген мерзімінде оның мөлшері 1л суда  4 мг болуы керек. Балықтың құнды тұқымдарын сақтап және ұдайы өндіру үшін  1л судағы мөлшері  6мг төмен болмауы керек.

Судың сапасын бағалау межесін 7.5 — кестесінен көруге болады. Сонда судың иісі мен дәмін  0-5 балл аралығында бағалауға болады.

Ішуге жарайтын судың иісі мен дәмі  5 балдан аспауы керек, ал ол мөлшерден асып кетсе, су тазалауды қажет етеді.

Судың дәмін, иісін анықтау және оны бағалау межесі

Судың дәмінің және иісінің сезілу деңгейі	Судың дәмінің және иісінің деңгейін анықтау жолдары	Судың дәміне сай келетін «ұпай» саны
Байқалмайды	Зертханалық әдіс арқылы да сезілмейді	770 ₸ - Сатып алу Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру Ашық сабақ, ҚМЖ, көрнекілік, презентация жариялап табыс табыңыз! Материалдарыңызды сатып, ақша табыңыз. (kaspi Gold, Halyk bank) Соңғы бір жылда: 45 000 000 ₸ Авторлар тапқан ақша Толығырақ Ресми байқаулар тізімі Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз! Тізімді көру Материал іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз Барлығы 663 959 материал жиналған Пән Жүктелуде... Бағыт Жүктелуде... Сынып Жүктелуде... Іздеу Ұқсас материалдар Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2024-2025 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған Сертификатталған тренер жасаған 01.01.2023 17 863 13 694 ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. Барлық пәндер Барлық материалдар Барлық сыныптар Жаратылыстану пәні бойынша барлық материалдарды көру Аттестацияда (ПББ) 100% келетін тақырыптармен дайындаймыз Аттестацияда (ПББ) келетін тақырыптар бойынша жасалған тесттермен дайындалып, бізбен бірге тестілеуден оңай өтесіз Өткен жылы бізбен дайындалған ұстаздар 50/50 жинап рекорд жасады Толығырақ