Химияның қоғамдағы ролі

ХИМИЯНЫҢ ҚОҒАМДАҒЫ РӨЛІ

Талғар қаласы,Талғар ауданы

«Сәкен Сейфуллин атындағы №2 жалпы білім беретін орта мектебі» КММ

Химия пәнінің мұғалімі

Қабетханова Альбина Ерғалиқызы

Адамзат қоғамы бұдан мыңдаған жылдар бұрын кейбір табиғи шикізаттарды мұқтажына сай өңдеп, қажетіне пайдалана білген. Қазіргі заманда адамның өндіргіштік әрекеттері саласында химияның атқаратын рөлі зор. Химия араласпаған бірде-бір өндіріс, шаруашылық салалары жоқ. Табиғат бізге тек бастапқы шикізатты — ағашты, кенді, мұнайды және т.б. береді. Табиғи материалдарды химиялық өңдеу арқылы ауыл шаруашылығына, өндіріске, тұрмысқа қажетті тыңайтқыштарды, металдарды, пластмассаларды, бояуларды, дәрілік заттарды, сабынды, соданы және т.б. аса маңызды әр түрлі заттарды алады. Осы процестерді іске асыру үшін жалпы заңдылықтарды білу қажет. Бұл білімді де химия береді. Химияның және химия өнеркәсібінің өркендеуі шаруашылықтың барлық салаларының дамуына, жалпы ғылыми-техникалық прогрестің жеделдеуіне әсер етеді. Химия және оның жетістіктері егеменді еліміздің экономикасы мен мәдениетінің өсуіне, халықтың әл-ауқатының артуына ықпал етеді. Химиясыз ғылыми-техникалық прогресс болуы да мүмкін емес. Машина және аспап жасау сияқты өндіріс салаларына химиялық конструкциялық материалдар қандай қажет болса, қара және түсті металдарды, құймаларды, ағашты, шыныны алмастыратын берік, ыстыққа төзімді, оптикалық мөлдір, электро оқшаулағыш, жемірілмейтін, т.б. қасиеттері бар полимерлер сондай қажет. Қазіргі кезде химияның қолданылу аясы одан әрі кеңейді. Химия ғылымы көптеген маңызды ғылыми жаңалықтар мен жетістіктердің қуатты өршіткісіне айналды. Физиктер химиялық әдістердің көмегімен радиоактивті элементтерді таза күйінде бөліп алып, өнеркәсіп қызметіне қосты. Каучуктар, резеңкелер, металдар сияқты материалдардың беріктілігін арттыру үшін радиациялық химия ядролық сәулелендірудің тиімді әдістерін тапты. Мұндай ірі жаңалықтарды шаруашылықтың әр саласынан кездестіруге болады. Сонымен химия қазіргі қоғамдағы неғұрлым көкейкесті және болашағы зор проблемаларды шешуге ат салысуда. Олардың қатарында мыналарды атауға болады: жасанды тыңайтқыштардың тиімділігін арттыру арқылы ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін молайту; ауыл шаруашылығы дақылдарынсыз тағам өнімдерін синтездеу проблемасын шешу; шикізаттардың мүмкін болатын түрлерін тауып өңдеу; энергияның жаңа көздерін табу; маңызды табиғи химиялық процестердің механизмін анықтап, оны жасанды жағдайда іске асыру; болашақта техникалық міндеттерді шешу үшін қажетті жаңа заттар мен композицияларды синтездеу; коршаған ортаны қорғау, қалдықсыз өндірісті дамыту. Қазіргі қоғамда әрбір адам өзінің химия ғасырында өмір сүріп отырғанын жақcы біледі. Өйткені химия адамды сырт киіммен, аяк киіммен қамтамасыз етіп қана коймай, тамақтандырып, әрі емдейді. Олардың баспаналы болып, өмірін көркейтуіне көмектеседі. Адамдар химияның қызметін әр сағат, әр секундта көреді десек, артық айтқандық емес. Үйде отырып телевизор қарау немесе қолды сабынмен жуу, тіпті автоқаламмен жазудан бастап, ғарышқа ұшқанға дейін адам химияның өнімін пайдаланады. Химиясыз жасанды жер серіктері, зымырандар, планета аралық станциялар болмас еді. Сондай-ақ адам жер тұңғиығына үңіліп, теңіз бен мұхит тереңдіктеріне бойлай алмаған болар еді.

Айналаңызға қараңызшы, қазіргі адамның өмірі химиясыз мүмкін емес екенін көресіз. Біз тамақ өндірісінде химиялық заттарды қолданамыз. Металдары, резеңкелері және пластмассалары химиялық процестер арқылы жасалған машиналарда жүреміз. Біз парфюмерияны, дәретхана суын, сабын мен дезодоранттарды қолданамыз, олардың өндірісін химиялық заттарсыз елестету мүмкін емес. Тіпті адамның ең асқақ сезімі – махаббат – ағзадағы белгілі бір химиялық реакциялардың жиынтығы деген пікір бар. Химияның адам өміріндегі рөлін қарастыруға мұндай көзқарас, менің ойымша, жеңілдетілген және мен сізге химияны және оның адам қоғамына әсерін бағалаудың мүлдем жаңа деңгейіне көшіп, оны тереңдетіп, кеңейтуді ұсынамын.

Салыстырмалы түрде жақында адам технологиядағы табиғатты саналы түрде еліктеу керемет нәтиже бере алатынын түсінді. Құстың қанатын көшіру арқылы біз ұшақ жасадық. Құрттың қозғалу әдісін қарастырып, трактордың іздерін алдық. Дельфиндер мен акулалардың терісінің қозғалысын мұқият қарастыра отырып, олар суда қозғалған кезде торпеданың жылдамдығын айтарлықтай арттыра алды. Мұндай мысалдар көп, егер бұл тәсілді жиі қолданатын болсақ, одан да көп болады.

Бірақ химия ше? Бұл шынымен де, макрообъектілердің механикасымен салыстырғанда «нәзік» және терең ғылым бола отырып, адам өзінің дамуындағы келесі қадамды жасайтынын ескерсек, бізге ешқандай кеңестер мен кеңестер бермейді ме? Мұндай іздердің бар екені белгілі болды, бірақ оларды әлі ешкім тауып, қолдануға тырысқан жоқ. Бұл кеңестер механиктер бергеннен гөрі жоғарырақ аймаққа қатысты екені белгілі болды.

Адамдар әлемі бай және алуан түрлі, бірақ бәрібір әрбір адамның жеке мінез-құлқы, тұрақты адам топтары немесе қауымдастықтары белгілі бір қасиеттер жиынтығына дейін төмендетілуі мүмкін. Және бұл жерде атом мен адам арасындағы ұқсастықты келтіруге болады. Шынында да, әртүрлі атомдардың саны шектеулі болғанымен, олар молекулаларда мүлде басқаша орналасуы мүмкін және олардың реакцияға түсуіне байланысты әртүрлі тәсілдермен әрекеттесуі мүмкін. Ер адам сондай.

Енді атом (химия тұрғысынан) мен адамның (адамдардың қарым-қатынасы тұрғысынан) қасиеттерін салыстырайық.

Ең белсендісі сілтілі металл атомдары. Олардың электрондарды итермелейтін қорғанысы аз және әлсіз, бірақ олар барлық дерлік химиялық элементтермен әрекеттесе алады. Бұл типтегі адам басқа адамдармен жақсы тіл табысып, тіл табыса алады. Бірақ осылайша ол өзінің даралығын жоғалтады. Өйткені, сілтілік металдар табиғатта таза күйінде кездеспейді, тек қосылыстар түрінде кездеседі.

Екінші жағынан, инертті газдар өздерінің айналасында сегіз электроннан тұратын еңсерілмейтін тосқауыл жасайды және оларды реакцияға мәжбүрлеу үшін арнайы жағдайлар жасалуы керек. Адамдар да. Бүкіл әлемнен қоршау, адам немесе қоғам өзгеру және даму мүмкіндігін жоғалтады, өйткені өзара әрекеттесу - өзара әрекет. Бұл процесте екі жақ та өзгереді.

Ақырында, химиялық элементтер әлемінің идеалы көміртегі болып табылады. Бұл элемент қауіпсіздікті (4 электрон) және ашықтықты (4 бос орын) үйлесімді біріктіреді. Сонымен қатар, электрондардың таралуын үлкен энергия шығындарынсыз оңай өзгертуге болады. Көміртек өз түрімен әрекеттесе отырып, қос және үштік байланыстар түзе алады.

Адамның идеалын іздеуде біз осы ақпаратты пайдалануымыз керек. Біздің мінез-құлқымызда өз мүдделерімізді қорғау (қорғау) мен қарсыластың пікірін ескеру арасындағы ақылға қонымды ымырашылдықты көрсету арқылы, көміртегі атомы өзінің электрондары мен бос орындарының орналасуын өзгертетіні сияқты, мәселелерді шешуге деген көзқарасымызды аздап өзгертеді. реакциялар, егер олар өз позициясын өзгеріссіз қалдырса, біз нәтижелерді алуда әлдеқайда алға жылжимыз.