Инклюзивті мектепке дейінгі білім беруде болашақ тәрбиешілердің кәсіптік әрекетке даярлықтарын қалыптастыру жолдары

Абай атындағы Жамбыл гуманитарлық колледжі

Ғылыми жоба

тақырыбы: Инклюзивті мектепке дейінгі білім беруде болашақ тәрбишілердің кәсіптік әрекетке даярлықтарын қалыптастыру жолдары

Дайындаған: «Мектепке дейінгі педагогика»ПЦК-ң

оқытушысы Серикова З.Б.

Тараз 2018 ж.

Мазмұны

Кіріспе………………………………………………………………………..........3

I тарау. Болашақ тәрбиешілердің кәсіптік әрекетке даярлықтарын қалыптастыруда кешенді қолдаудың маңызы

1.1. Инклюзивті білім беру ерекшеліктері............................................................5

1.2. Болашақ тәрбиешілердің инклюзивті дайындықтарын анықтау және мониторинг жүргізу әдістемесі..............................................................................7

II тарау. Болашақ тәрбиешілердің инклюзивті дайындықтарын дамыту жолдары

2.1. Болашақ тәрбиешілердің инклюзивті дайындықтарын анықтау, қалыптастыру, тексеру..........................................................................................8

Қорытынды..........................................................................................................15

Пайдаланылған әдебиеттер.............................................................................................................17

Кіріспе.

Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі кезеңде білім беру мәселесі ерекше өзектілікке ие болып отыр, себебі адамның дамуы, қалыптасуы үшін тиімді бейімделу мен әлеуметтену қабілеттілігі бірінше кезекте тұр. Адамның денсаулық мүмкіндігінің шектеулігі білім беруге бөгет болмауы тиіс. Инклюзивті білім берудің басымдығы Саламан декларациясында бекітілген. Бұл декларация бойынша әрбір тұлғаның өзіндік ерекшеліктері, қызығушылықтары, қабілеттілліктері мен оқуға қажеттіліктері бар және басқалар сияқты білім алу қолжетімді болу керек. Жыл сайын колледж қабырғасында мүмкіндігі шектеулі білім алушылардың саны артып, тақырыптың өзектілігін дәлелдеп отыр. Демек, инклюзивті білім беруді педагогикалық тәжірибеге еңгізу қажеттілігі туындап отыр. Мүмкіндігі шектеулі балаларды жалпы білім беретін ортаға кіріктіру мақсатында 2009 жылғы Қазақстан Республикасының инклюзивті білім беруді дамыту тұжырымдамасының жобасы әзірленген, 2011 жылдың 1 ақпанында бекітілген Қазақстан Ресубликасының білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын атауға болады. Бағдарламаның басты міндеттерінің бірі-елімізде инклюзивті оқытуды дамыту болып саналады. Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасында көрсетілген орта білім берудің инфрақұрылымдық дамуын қамтамасыз ететін міндеттердің бірі ерекше білім беру қажеттілігі бар балаларды инклюзивті ортада қолдау, ал орта білім берудің мазмұнын жаңарту аясындағы міндеттердің бірі білім беру ұйымдарын өлшемшартпен бағалау жүйесіне көшуді жүзеге асыру, «Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңының 21-тармағының 3 тармақшасына сәйкес инклюзивті білім беру-оқытудың тиісті білім беретін оқу бағдарламаларына білім алушылардың өзге де санаттарымен тең қолжетімділікті, арнайы жағдайларды қамтамасыз ету арқылы дамытуға түзету-педагогикалық және әлеуметтік қолдауды көздейтін, мүмкіндігі шектеулі адамдарды бірлесіп оқыту және тәрбиелеу. Сондықтан елімізде инклюзивті білім беруді дамыту қажет. Алдымен, білім беру мекемелерінің типтік оқу бағдарламалары, мүмкіндігі шектеулі тұлғалардың ақаулық типтеріне сәйкес арнаулы білім беру бағытындағы оқу бағдарламалары және мүмкіндігі шектеулі білім алушылардың психофизикалық ерекшеліктерін есепке ала отырып әзірленген оқытудың жеке бағдарламасы болу керек. Бұл, өз кезегінде, инклюзивті білім берудің дамуын теориялық жағынан жетілдіріп, тәжірибемен ұштастыруды қажет етеді.

Зерттеу мақсаты: Болашақ тәрбиешілердің инклюзивті дайындықтарын қалыптастыру туралы теория жүзінде жаңа ой тұжырымдап, анықтау және мониторинг жүргізу әдістемесі негізінде тәжірибеге маңызы бар ұсыныстар еңгізу.

Зерттеу міндеттері:

1. Әдебиеттер тізімін құрып, материалдар жинақтау;

2. Материалдарды зерттеу, салыстыру, жалпылау, нақтылау;

3. Теориялық сұрақтардың мәнін ашу;

4. Теорияны тәжірибемен ұштастыру;

5. Тәжірибе нәтижелерін өңдеу (сапалық, математикалық-статистикалық, графикалық тұрғыда);

6. Қорытындылау

Ғылыми болжам: Егер білім беру процесінде ерекше білім беруге қажеттіліктері бар тұлғалардың білім беру кедергілерін жойып тастасақ, онда әрбір тұлға жеке-дара қабілеттіліктері мен дара мүмкіншіліктеріне сәйкес қолжетімді сапалы білім алады.

Зерттеу объектісі: білім беру процесіне қатысушылардың әрекеті.

Зерттеу субъектісі: білім алушылар, оқытушылар.

Зерттеу әдістері: Әдебиеттерді анализдеу, синтездеу, ойша қорытындылау, педагогикалық эксерименттің анықтау, қалыптастыру, тексеру түрлерін ұйымдастыру, нәтижелерін математикалық-статистикалық өңдеу, графикалық түрде диаграмма безендіру.

I тарау. Болашақ тәрбиешілердің кәсіптік әрекетке даярлықтарын қалыптастыруда кешенді қолдаудың маңызы

1.1. Инклюзивті білім беру ерекшеліктері

Инклюзив-сөзі латын тілінен аударғанда «өзімді қосқанда» ал, ағылшын тілінен аударғанда «араластырамын» деген мағынаны білдіреді. Кеңейтілген мағынада инклюзивті білім беру дегеніміз кедергілерді жою мен ерекше білім беруге қажеттілігі бар адамдарды оқыту процесінде енгізуге бағытталған білім беру процесі және олардың сапалы білімге тең қолжетімділігін қамтамасыз ету болып табылады. Инкюзивті білім беру-мүмкіндігі шектеулі балаларды оқытып,үйретудің бір формасы. Бұл арнаулы білім беру жүйесінде дәстірлі түрде қалыптасқан және даму үстіндегі формаларды ығыстырмайды. Инклюзивті оқыту негізінде балалардың қандай да бір дискриминациясын жоққа шығару, барлық адамдарға деген теңдік қатынасын қамтамасыз ету, сонымен қатар оқытудың ерекше қажеттілігі бар тұлғаларға арнайы жағдай қалыптастырудың идеологиясы жатыр. Инклюзивті бағыт ерекше балаларды оқуда жетістікке жетуге ықпал етіп, жақсы өмір суру мүмкіншілігін қалыптастырады.

Инклюзивті білім беруді дамытуды әдіснамалық және оқу-әдістемелік қамтамасыз ету мыналарды көздейді:

-жалпы білім беру процесіне ерекше білім беруге қажеттілігі бар тұлғаларды қосу аясында оларды әлеуметтік-педагогикалық және психологиялық-педагогикалық қолдауды ұйымдастыру, мүмкіндіктері шектеулі балаларды кіріктіре оқыту және инклюзивті білім беру негіздерін әдіснамалық және оқу- әдістемелік әзірлеу;

-ерекше білім беру қажеттілігі бар оқушылардың (оқу процесін ұйымдастыру жағдайларына қойылатын талаптар, базалық пәндер және оқыту пәнінің нәтижелері бойынша дағдылар, білім алушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар) оқу бағдарламаларын, оқу жоспарларын бейімдеу;

- инклюзивті білім беру жағдайында оқушының оқу жетістіктерін бағалаудың критериалды жүйесін бейімдеу, ерекше қажеттіліктері бар балаларды оқыту нәтижелерін бағалау және мониторингтеу жүйесін әзірлеу,

-үйде оқыту сапасын бағалау жүйесін әзірлеу;

-ерекше білім беру қажеттілктері бар тұлғаларды оқыту жағлайларына жоғары және кәсіптік, техникалық білім беру бағдарламаларын және үлгілік оқу жоспарларын бейімдеу.

Білім беру мекемелері сонымен қатар инклюзивті білім беру жағдайында жұмыс істей алатын мамандарды дайындап, тиімді білім беру стратегияларын тәжірибеге енгізуді қарастыруда. Болашақ мамандардың инкюзивті білім беру жағдайында кәсіптік дайындық деңгейлерін көтеру үшін кешенді қолдауды жүйелеу керек. Инклюзивті білім беру жағдайындағы мектепке дейінгі ұйым педагогтарының дайындығына моральдық-психологиялық, кәсіптік және дене дайындығы жатады. Ал, қолдау дегеніміз қиын өмірлік жағдайда субъектіге шешім қабылдауға көмектесу дегенді білдіреді. Субъект ретінде даму үстіндегі адамды немесе ортаны қарастыруға болады. Ресей ғалымдары О.А.Власова, М.В.Александрова қолдауды педагогикалық технология деп, сипаттаған. Олардың пайымдауынша қолдаушы пайда болған мәселені шешіп беру емес, шешу үшін тиімді жолдарын табуға үйрету болып отыр. Қолдау технологиясының негізіне пайда болған мәселенің мәнін диагностикалау, мәселенің мәні мен оны шешу тәсілдері туралы ақпарат, шешім қабылдау кезеңінде жоспар құру туралы кеңес беру, жоспарды жүзеге асыру үшін алғашқы көмек көрсету. Инклюзивті білім беру жағдайында болашақ тәрбиешілерді дайындау деген түсінік үш түрлі бір-бірімен тығыз байланысып, кіріктірілген компоненттерден тұрады, олар: мотивациялық, когнитивтік, әрекеттік-рефлексивті. Бұл компоненттер болашақ тәрбиешілерді дайындау өлшемі болып табылады және келесі деңгейлерін көрсетеді: оңтайлы деңгей-позитивті қабылдау, инклюзия білім берудің даму кезеңінде прогресс ретінде қабылданады. Орташа деңгей- мүмкіндігі шектеулі балаларға амал жоқтықтан шыдамдылықпен қарау, төменгі деңгей-мүмкіндігі шектеулі балаларға немқұрайлы қатынас таныту.

1.2. Болашақ тәрбиешілердің инклюзивті дайындықтарын анықтау және мониторинг жүргізу әдістемесі

Болашақ тәрбиешілердің инклюзивті дайындықтарын анықтау және мониторинг жүргізу әдістемесінің негізіне компоненттердің құзыреттілік мазмұны жатады. Олар: мотивациялық, когнитивтік, әрекеттік-рефлексивті.

Инклюзивті білім беру жағдайында білім беруде ерекше қажеттіліктері бар балалармен бірге түрлі интеллектуалды деңгейде дамып келе жатқан тұлғадарды біріктіре отырып оқыту мәселесі болашақ тәрбиешілердің білім беруде инклюзияны жүзеге асыруға дайындықтарын қажет етеді. Инклюзивті дайындыққа қажетті жеке және кәсіби талаптар:

- білім беруде ерекше қажеттіліктері бар балалармен қандай технологияларды, әдістерді, қандай жағдайларда түрлі әдістемелерді тиімді қолдануға болатындығы туралы нақты түсініктің болуы;

-инклюзивті білім беру аясына кіруге ынтаның болуы.

Педагогикалық әрекеттің сапасы педагогтардың құзыреттілігімен анықталады, ал олардың дайындығының сапасы- білім беру нәтижесі болып табылады. Колледждің білім беру нәтижесі педагогикалық әрекеттің кәсіптік және әлеуметтік құзыреттілігімен анықталады. Кәсіби дайындықтың мазмұнын дидактикалық, әдістемелік, психологиялық дайындықтар құрайды. Инклюзивті дайындықтың құрылымына когнитивтік, эмоционалдық, мотивациялық, коммуникативтік және рефлексивтік дайындықтар кіреді. Бұлардың мазмұны нақты жағдайларда кәсіптік әрекеттің сипатымен анықталады. Инклюзивті білім берудің тиімділігі диагностикалау мүмкіндігі мен инклюзивті дайындықтың мониторингісімен анықталады.

Айта келе, болашақ тәрбиешілердің инклюзивті дайындықтарын анықтау және мониторинг жүргізу әдістемесін келесі аспектілер құрайды:

- инклюзивті дайындық аспектісі (психологиялық және педагогикалық);

- инклюзивті дайындықтың компоненттері (когнитивті, эмоционалды, мотивациялық, коммуникативті, рефлексивті);

- құзыреттілік кешендері (академиялық, кәсіптік, әлеуметтік-тұлғалық);

II тарау. Болашақ тәрбиешілердің инклюзивті дайындықтарын дамыту жолдары

2.1. Болашақ тәрбиешілердің инклюзивті дайындықтарын анықтау, қалыптастыру, тексеру.

Болашақ тәрбиешілердің инклюзивті дайындықтарын білу үшін педагогикалық эксперименттің үш түрі ұйымдастырылды, олар: анықтау эксперименті, қалыптастыру эксперименті және тексеру эксперименті. Анықтау экспериментінің мақсаты: 0101000 «Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту» мамандығы, 0101013 «Мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиешісі» біліктілігі бойынша білім алушылардың инклюзивті білім беру жағдайында кәсіптік даярлықтарының даму деңгейін анықтау.

Алдымен білімгерлердің мотивациялық дайындықтарына келесі сұрақтар берілді:

1. Балаларды жақсы көресіз бе?;

2. Жауапкершілік дегеніміз не?;

3. Жүсіпбек Аймауытовтың «Мұғалім істеген ісі өнімді, берекелді болуын тілесе, әуелі өз қызметін шын көңілмен жақсы көрсін» деген сөзін қалай түсінесіз?

4. Ерекше балалармен жұмыс істеуде үздіксіз ізденіс пен шыдамдылық таныта аласыз ба?;

5. Ерекше баланың біліміне, болашағына үлкен сәуле түсіріп, бала өмірін дұрыс ұйымдастыру үшін не қажет деп ойлайсыз?

Бағалау өлшемі: Оптималды деңгейге- бес сұрақтың әрқайсына жауап беруде өзінің көзқарасын нақты дәлелдеген білімгерлер жатады;

Орташа деңгейге- сұрақтардың жауабын айтуда өзіне сенімсіздік білдірген білімгерлер жатады;

Төменгі деңгейге- жауап беруде тек «иә» сөзімен шектелген білімгерлер жатады

Когнитивті дайындықтары үшін қойылған сұрақтар:

1. Инклюзивті білім беру дегеніміз не?;

2. Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту мазмұнына инклюзивті білім беру мәселесі қандай құжатта көрсетілген?;

3. Инклюзивті оқытудың негізгі принциптерін атаңыз;

4. Шет елдерінде инклюзивті білім беру қай жылдары басталды?;

5. Саламан Декларациясына сәйкес инклюзивті білім беру саясатының міндеттері қандай?;

6. Білім беруге ерекше қажеттіліктері бар балалар мен жұмыс жасай аласын ба?;

7. Мүмкіндігі шектеулі балалармен оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыруда өзге балалардан бөлмей, педагогикалық-психологиялық көмек көрсете аласыз ба?

Бағалау өлшемі: Оптималды деңгейге – мазмұны жаңартылған білім беруге позитивті көзқарас білдіргендерді, барлық сұрақтарға жауаптары нақты, өздерінің пікірлерімен толықтырған білімгерлер жатады;

Орташа деңгейге- сұрақтардың жауабын жаттанды түрде қайта жаңғыртумен шектелген білімгердерді жатқызуға болады;

Төменгі деңгейге- сұрақтардың 3-4 жауап берген білімгерлер жатады.

Шартты белгілер:

Оптималды деңгей: 

Орташа деңгей: 

Төменгі деңгей: 

Анықтау экспериментінің нәтижесі:

р/с	Білімгерлердің аты-жөні	Мотивациялық дайындық деігейі	Когнитивтік дайындық деңгейі	Қорытындысы
1	Әлімбекова Ақбаян Серікбекқызы			
2	Әлімбекова Аян Серікбекқызы			
3	Бекше Айғаным Серікқызы			
4	Бершімбай Биғаным Толегенқызы			
5	Бешлиева Фадина Нурдиновна			
6	Дулатқызы Лаура			
7	Жомартбекқызы Жансая			
8	Жұбай Жансая Мұхтарқызы			
9	Қалмахамбетова Жанерке Мұханқызы			
10	Құттыбай Гүлжан Тұрсынбекқызы			
11	Нұр Мадина			
578тг - Сатып алу Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру Материал жариялап тегін сертификат алыңыз! Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды Материал жариялау Сертификатты жүктеу Ресми байқаулар тізімі Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз! Тізімді көру Материал іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз Барлығы 663 959 материал жиналған Пән Бағыт Сынып Іздеу Ұқсас материалдар Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған Сертификатталған тренер жасаған 01.01.2023 17 863 13 694 ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған Барлық пәндер Барлық материалдар Барлық сыныптар Психология пәні бойынша барлық материалдарды көру Іс-шаралар кестесі Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары Сайт Peaksoft веб-студиясында жасалған - Peaksoft.kz