Материалдар / Жаңа заман дәуіріндегі мінсіз ер - Джентельмен

Жаңа заман дәуіріндегі мінсіз ер - Джентельмен

Материал туралы қысқаша түсінік

ХVII ғ. жаңа заман келбеті әлеуметтік-экономикалық қатынастардың екпінді дамыған тұсы болатын.

Нурмухаметова Карлығаш Шаймуратовна

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

16 Ақпан 2019

420

0 рет жүктелген

Дінтану Мақала Басқа

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Нурмухамет Қарлығаш Шаймуратовна Құрлық Әскерлерінің Әскери институты Мәдениеттану пәнінің оқытушысы

Жаңа заман дәуіріндегі мінсіз ер - Джентельмен

ХVII ғ. жаңа заман келбеті әлеуметтік-экономикалық қатынастардың екпінді дамыған тұсы болатын. Капиталистік қоғам дамыған сайын ғылымға сұранысты күшейтті. Ғылымды дамытуға үлес қосқан ғалымдар дерліктей ер адамдардан тұрды. Орта ғасырда «Рыцарлық мәдениет» болса жаңа заманда үлгі тұтар «Джентельмен мәдениеті» болған. Буржуазиялық қоғамның сұранысына қарай джентельменнің бойынан іскерлікті, инициативті болуды қажет етті. Дж. Локк кезінде джентельмен тәрбиелеп шығуды кішкене кезінен бастау керек, ол өсіп кеткен соң баланы игеру қиын болады» – деп бірнеше талапты міндеттеген болатын. Болашақ джентельменнің күтімі мен кішкене кезінде әйел адамдар айналысқан, бала жеті жасқа толғанда еркек адамнан таңдаулы ұстаздар бекітілген. Ол дәуірде джентельмен тәрбиелеп шығаратын арнайы мектептер жұмыс істепті, ал ұстаздар қауымы дерліктей ер адамдардан құралған, себебі әйел адам ер баланы шектен тыс нәзіктендіріп жібереді деген түсінікте болған. Джентельмен өзінің ана тілінде оқи және жаза білуімен қатар, француз тілдерінде еркін сөйлей алуы тиіс еді. Джентельменді тәрбиелейтін мектептерде суға жүзу, атқа отыра алу, би билеу, арифметика, география, хронология, история, геометрия, астрономия, құқықтану сабақтары оқытылатын. Орта ғасыр рыцарьлары мен джентельменнің арасында үлкен айырмашылықтар бар. Үсті-бастары жинақы, мұнтаздай таза, сәнді киінген олар көзге тартымды көрінетін. Тек сырт келбеті ғана емес, мінез-құлық ережелерімен де ерекшеленетін. Джентельмен өте сыпайы, әрдайым салмақты, өз-өздеріне сенімді, өзгенің пікірін аяғына дейін тыңдап сеніміне кіре алатын. Джентельмен әйел адамның қолын сүйіп, басын иіп, «сенімді дос», «сырласың» – деп әйел затына айтарлықтай құрмет танытатын. Әйелдермен алыстан сыйласатын, махаббат олар үшін пәк, мәңгілік сезім. Бір күндік сезімнің жетегімен кету олар үшін лас саналатын, егер әйелді айналшақтап жанына жақын тартып жатса бұны белгі деп ұғынасың, ол джентельменнің болашақта үйленгісі келетінін білдіргені. Өнерден құр алақан емес, әр бір джентельмен ырғақпен полонез, вальс билеуді жақсы білетін. Джентельмен әскери өнерді жетік білмейтін, бұл саладан кішкене алшақтау, мемлекетке қауіп төнсе керегі болар деп ғана қару-жарақты оқтап білетін. Олар қолына еріксіз қару алса жаралы адамға оқ атпайтын, әлсіздерге қоқан-лоқы көрсетпейтін. «Нағыз джентельмен – өз бақытын тауып, өзге джентельменнің бақытына кедергі болмауы керек» принципін ұстанатын. Джон Локк ағылшын философы және педагогы (1632-1704) жылы провинциялық адвокаттың отбасында дүниеге келген. Ол атақты Оксфорд университетінің түлегі. Джон Локктың көзқарастары бойынша: «Адамның бақыты да бақытсыздығы да өзінің қолымен жасалады. Кімнің рухы ақылсыз басшы болса ешуақытта дұрыс жол таба алмайды, ал кім сырқат және әлсіз болса, ол ешқашан алдыға жылжымайды. Менің ойымша біз кездестіретін адамдардың оннан тоғызы, өзінің тәрбиесіне қарай, мейірімді және зұлым, пайдалы немесе пайдасыз болып табылады. Кішкене кезіндегі жаман қылықты жөн жолға слмаса ол қылық баламен бірге өседі. Еркелетіп бетімен кеткен бала жаман қылықтарымен түбінде ата-ананы ұятқа қалдырады. Ата-ана өз қолдарымен өсірген арам шөпті қуана жұлып тастар еді, бірақ олар тамырын терең жібергендіктен жұлып тастауға өте кеш. Сонымен кім өз балаларын басшы-лыққа алуды мақсат етіп қойса, ол оны кішкене кезден бастау керек және оларды толығымен ата-ана еркіне бағынуын қадағалау керек. Балалық шақтан шыққаннан кейін ұлыңызды толығымен бағынғанын қалайсыз ба? Егер, сіз балаңыздың құрмет тұта, қорқынышпен қарағанын қаласаңыз, онда бұл сезімді балалық шағында қаперінде қалдырыңыз; ал оның жасы өткен сайын сізге жақын болуға мүмкіндік беріңіз. Осылай болғанда ғана, сіз балалық шағындағыдай сіздің құзырыңызға құлақкесті бағынған тілалғыш азаматқа және есейген кезінде де өзіңізге берілген досқа иелік етесіз. Д.Локк баланы жас кезінде тым еркінсітіп, еркелетіп, жеткіншек кезінде аяқ асты жанына жолатпай, қатты ұстап қаталдық танытып жатса ата-ананың қателік жібергені. Есейген балаң: әке, осы сен қашан өлесің деп айтса таңқалмаңыз. сондықтанда бұл тәсілге жүгінбеңіз. Дұрыс берілген тәрбие ғана ер баланың табиғи болмысының негіздерімен мықты өрілген дағдылары оның жанын көркейтеді. Ата аналардың жүрегіне Құдай салған өз балаларына бауырмашылдығы мен мейірімділігі бұл басқарудың қатал әрі озбыр болмауын, қайта оларға тек көмектесуге, үйретуге және ұрпақтарының сақталуына бағыталуы тиістігін анық көрсетеді»[1] ХVIІІ ғ. музыканың алтын ғасыры саналады, сонымен бірге ағартушылық ғасыры деп те аталған дәуір өз бастауын Франциядан алады. Ағылшындардан енген «Джентельмен» бейнесін толықтыруға ХІІІ ғасырда Француздың ағартушысы, педагог Ж.Руссода өзіндік үлесін қосқан. Ж.Руссо (1712-1778) Женева қаласында дүниеге келген. Негізгі еңбектері: «қоғамдық келісім шарт жөнінде», «Эмиль, және тәрбие жөнінде», «Теңсіздіктің себептері туралы», «уағыз», «өнер мен ғылым туралы ой-толғамдар» т.с.с. Оның әлеуметтік-саяси көзқарастары мемлекеттің рухани өміріне әсерін тигізді. Мемлекеттің негізгі міндеті бейбітшілік пен әділеттілікті сақтау, мемлекет үшін дұрыс билік демократия, ел егемендігін алу деген ойлары бүгінгі күні көңілден шығады. Кейбір ойларында әйел адамның саясатпен айналысуын жөн санамайды. Руссоның «Ерлердің әйелдерге қарағанда философиялық пайымдауы жоғары», не болмаса «Еркек не білетінін айтса, әйел нені ұнататынын айтады, біріншісі айту үшін білімге жүгінсе», екіншісі, талғамға тіреледі, біріншісі, керекті іс болса, екіншісі, жағымды» -дейді. Ерлердің беделін көтеріп, әйелдің орны отбасылық өмір екенін айтады. Руссоның мықты идеяларының бірі тәрбие мәселелері. Жан Жак Руссо: «Бала деген балдәурен балалығынан ажырамау керек. Тәрбиелеу дегеніміз – табиғаттың адамға берген туа біткен дарындарын бірте-бірте дамытып, гүлдендіру.Адамға еріктікті сүю, тәуелсіз пікір айту сезімдерін қалыптастыру қажетті нәрсе. Руссо балаға берілетін тәрбиені бірнеше сатыға бөліп қарастырған. Туғаннан екіге дейін - дене бітіміне басты назар аудару керек. Екіден он екі аралығында сезімі мен мінезін қадағалау қажет. Он екіден он беске дейін баланың ақыл ойының дамуына ықпал ету қажет. Он бестен он сегізге дейін баланың бойына адамгершілікті сіңіру керек. Тәрбиелеген кезде балаға зорлық жасамай, дамып-жетілуіне астыртын ықпал ету маңызды. Еңбек етуді сүю керек, мейірімді қылып өсіргіңіз келсе, балаңызға ізгі, игілікті істерді мейілінше көбірек істетіңіз» – деген болатын[2,97б.]. Баланың тұлғалық дамуын құрметтеу, табиғи мүмкіндіктерін дамыту, зорлық пен күштеп оқытпауымыз керек деп қорытады Ж.Ж. Руссо. Өркениет дамыған сайын өнегелік құлдырайды, адамдар тек өздерінің бас пайдасын ойлап рухани жағынан азғындайды деген болатын. Заттың құлы болдық, рухани жұтаңдық белең алып, материалдық құндылық санамызды билеп алғанын өтірікке шығара алмаймыз. Ж.Руссо мен Джон Локктың дүниетанымындағы джентельменді қабылдаймын дейді. Ендігі жерде сол джентельменнің үйленуге жасы келген, джентельменнің болуға тиіс болмысын «Эмиль және тәрбие атты» көркем шығармасында өз ойын өрбітеді. 1762 жылы Париж қаласында жарыққа шыққан. Мәдениетті, білімді джентельмен Эмиль болып табылса, оған ылайық сәйкес келетін бойжеткен арасындағы қарым-қатынасты ашады. Ойшыл бойжеткеннің атын София деп алып жігіт пен қыздың арасындағы сүйспеншілік пен махаббат құдіретін, жалпы адамилық қасиеттерді осы бір көркем шығарма арқылы жетікізеді. Джентельменнің бойынан ер балалардың алатын асыл, ақық құндылықтары бар, бізде керек қасиеттерді алып жатсақ артықтық етпейді.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

Жаңа заман философиясы. Жиырма томдық философиялық шығарма // Дж. Локк ауд. Ж.Молдабеков. Астана «мәдени мұра», 2006. –

2. Ж.Руссо. Сочинения / пер. с . фр. Н.И. Лареев. 1.Т. – Калининград: «Янтарный сказ», 2001. – 416.

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!