Жасөспірімдердің ұйқысы: оқу және мінез-құлыққа әсері

«Батыс Қазақстан облыс әкімдігі білім басқармасының Сырым аудандық білім беру бөлімінің «Абай «мектеп-бөбекжай-балабақша» кешені» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Ата-аналарға арналған жадынама

Жасөспірімдердің ұйқысы: оқу және мінез-құлыққа әсері

Жасөспірімдердің ұйқысы: оқу және мінез-құлыққа әсері

А . «Ұйқының бұзылуы: себептері»

Көптеген жасөспірімдердің үнемі жеткілікті ұйықтамауының ең көп тараған себептері:

1. Жыныстық жетілу гормондары жасөспірімнің ағзасының сағатын шамамен бір-екі сағатқа алға жылжытады, нәтижесінде олар 1-2 сағаттан кейін ұйықтай бастайды.

2. Ұйықтар алдында әртүрлі гаджеттерді (смартфондар, планшеттер, компьютерлер) пайдалану. Электрондық құрылғылардың жарығы ұйқыға жауап беретін мидың химиялық заты мелатониннің жеткілікті бөлінуін бұзуы мүмкін. Зерттеуге сәйкес, ұйқыдан бір сағат бұрын смартфондарын өшірген жасөспірімдер тәулігіне 21 минут қосымша ұйықтайды (бұл оқу аптасында бір сағат 45 минут).

3. Шамадан тыс интеллектуалды және физикалық белсенділік (қосымша сабақтар және т. б.)

4. Созылмалы аурулар, мазасыз аяқ синдромы немесе апноэ.

5. Ұйқы режимінің болмауы, физикалық белсенділіктің төмендігі.

6. Кешкі уақыттағы белсенділікті ынталандыратын ойын-сауық шаралары.

7. Дұрыс емес, тиімсіз тамақтану.

8. Нашақорлық (темекі шегу, энергетикалық, спирттік ішімдіктерді, есірткілерді пайдалану)

9. Отбасындағы келеңсіз жағдай.

Б. «Ұйқының бұзылу салдары»

 Жасөспірімдердегі ұйқының бұзылуы келесі денсаулық проблемаларына әкелуі мүмкін: жұқпалы ауруларға төзімділіктің төмендеуі, мигрень, метаболизмнің бұзылуы, семіздік, терінің нашарлауы, зейіннің, есте сақтаудың төмендеуі, көру қабілетінің нашарлауы.

 Көңіл-күй. Ұйқының жеткіліксіздігі эмоционалды тұрақсыздыққа, ашуланшақтыққа және қарым-қатынас қиындықтарына әкелуі мүмкін (ұстамдылықтың болмауы, ашуланшақтық, агрессивтілік). Жасөспірім тез ренжіп, эмоцияларын басқара алмай қиналуы мүмкін.

 Мінез-құлық. Ұйқысы бұзылған жасөспірімдерде қауіпті мінез құлық ауытқулары болуы мүмкін: алкоголь ішу, көлік құралдарын жоғары жылдамдықпен жүргізу, басқа да қауіпті мінез-құлық.

 Оқу мәселелері. Ұйқының жеткіліксіздігі зейіннің бұзылуына, қысқа мерзімді есте сақтауға, ақпаратты қабылдау, жауап беру және шешім қабылдау процесінің баяулауына әкелуі мүмкін, бұл шығармашылық процесс үшін өте маңызды.

 Оқу үлгерімі. Зерттеулер көрсеткендей, ұйқысы қанбаған жасөспірімдердің оқу үлгерімі ұйқысы қанатын жасөспірімдерге қарағанда төмен болады.

В . «Ұйқы гигиенасы: ата-аналарға арналған ережелер»

Ұйқы гигиенасы – бұл дұрыс ұйқыны қамтамасыз етуге арналған іс шаралар кешені.

Бөлме:

• тыныш жер

• қараңғылық

• температура басқа бөлмелерге қарағанда төмен

• әр түрлі тұрмыстық техника мен гаджеттер болмауы керек.

Ұйқы гигиенасын қамтамасыз ету шарттары

• жатын бөлме таза болуы керек

• жатар алдында жатын бөлмені желдетуге тырысыңыз

• төсек – орын таза және аптасына кемінде 1 рет ауыстырылу керек

• ыңғайлы ұйықтайтын орын, ыңғайлы киім.

Денсаулық және психологиялық жағдай

Ұйқы дұрыс болуы үшін режимді сақтау керек – бір уақытта жатып, тұру керек.

Г . «Ұйқыға қалай дайындалу керек: жасөспірімге арналған кеңестер»

• Ұйықтар алдында белсенді жаттығулар жасамаңыз.

• Ұйықтар алдында таза ауада серуендеу пайдалы.

• Түнде артық тамақтанбаңыз! Егер қатты аш болсаңыз, мысалы, бір стақан сүт ішіңіз.

• Ұйықтар алдында шай, кофе, энергетикалық сусындар ішу ұйқының қиындауына әкелуі мүмкін.

• Аудиокітапты тыңдау, жеңіл массаж, ароматерапия психологиялық тепе-теңдікке қол жеткізуге көмектеседі.

• Ұйықтар алдында гигиеналық процедуралар қажет (тіс тазалау, жуыну, аяқ-қолды жуу).

• Жылы душқа түсу тынышталдырады.

• Тыныс алу жаттығулары ұйықтауға көмектеседі.

АТА-АНАЛАРҒА АРНАЛҒАН КЕҢЕСТЕР:

Жасөспірімге ұйқыны жақсартуға қалай көмектесеміз?

• Балаңызбен ақылға қонымды, ыңғайлы ұйықтау уақытын талқылап, келісіңіз (жұмыс және демалыс күндері).

• Жасөспірімдердің көпшілігі демалыс күндері "жатқанды" жақсы көреді – жұмыс күндеріне қарағанда бір-екі сағат ұйқыдан кеш тұру тұрақты ұйқы режимін береді. Жексенбі сайын ерте ұйықтауға дағдыландырыңыз.

• Үй тапсырмасы немесе компьютерде отыру уақыты сияқты әрекеттердің уақытын баланста ұстаңыз.

• Жасөспірімге демалуға және ұйықтауға уақыт бөлу үшін сыныптан тыс жұмыстардың кестесін жақсартуға көмектесіңіз

• Жасөспірімнің апта сайынғы кестесін бірге сараптаңыз және оның шамадан тыс жүктемесіне назар аударыңыз. Қажет болса, балаңызға жоспарды қысқартуға көмектесіңіз.

• Жасөспірімді мектептен кейін ұйықтауға кеңес беріңіз, бұл жасөспірімге күш жинауға көмектеседі.

• Жасөспірімнің ішкі уақыт режимін қалыпқа келтіру үшін бірге жұмыс жасаңыз. Дәрігерден кеңес алып көріңіз.

• Ұйықтар алдында 4 сағат бойы кофеин, шоколад және ауыр жаттығулардан бас барту қажет, себебі бұл ұйқының бұзылуына әкелуі мүмкін.

• Оларға ұйықтар алдында 30 минуттық «тыныш уақытқа» дағдыландырыңыз. Яғни, жасөспірім ұйықтар алдында 30 минут бұрын ноутбук, смартфон, теледидар қарау не үй тапсырмасын орындау секілді әрекеттерден бас тартуы керек.

  • Егер:

• Таза ауа, жеңіл жаттығулар оларға түнде ұйықтауға көмектеседі. балада тыныс алу проблемалары болса, атап айтқанда, шулы тыныс алу, қорылдау, аузын ашып тыныс алу, күндізгі ұйқышылдық;

• гипербелсенділіктің, зейіннің және импульсивтіліктің бұзылуының белгілері;

• балаңыз түнде қорықса немесе ұйқыдан қорқып оянса;

• балаңыз ұзақ уақыт ұйықтай алмаса (40 минуттан 1 сағатқа дейін) немесе оның күндізгі мінез-құлқына әсер ететін ұйқы сапасына байланысты проблемалар болса, гипербелсенділік немесе ұйқышылдық, таңертеңгі бас ауруы;

• қ алқанша безінің функциясының бұзылуына күдік болса, -

ДӘРІГЕРГЕ ҚАРАЛУ КЕРЕК!