Жазбаша қарым-қатынас дағдыларын дамытудағы шығармашылық жазбаның рөлі.

Жазбаша қарым-қатынас дағдыларын дамытудағы шығармашылық жазбаның рөлі.

Автордың толық аты-жөні: Какенова Арайлым Бекмұхамбетқызы

<<Академик Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды зерттеу

университеті>> шетел тілдері факультетінің студенті

Электронды пошта: aarayka13@mail.ru

Аңдатпа

Мақала шет тілдерін оқытуда жазбаша қарым-қатынас дағдыларын дамытудағы шығармашылық жазбаның рөлін қарастырады. Оқушылардың шығармашылық әлеуетін белсендіру, олардың ынтасын арттыру және жазу дағдыларын жетілдіру үшін шығармашылық тапсырмалардың маңыздылығы атап өтіледі. Әртүрлі форматтағы жазбаша қарым-қатынасты өзін-өзі айқындау мақсатында пайдаланудың артықшылықтарын анықтайды.

Кілт сөздер: шығармашылық жазба; жазбаша қарым-қатынас; тілдік дағды; коммуникация; құзыреттілік.

Шет тіліндегі қарым-қатынасты үйрену кезінде көптеген адамдар оның ауызша формасына, яғни сөйлеуге баса назар аударады. Осы уақытқа дейін жазуға көп көңіл бөлінбеді, тіпті оқу процестерінде аса қатты қолданыста болмады. Алайда, соңғы жылдары оның рөлі артып келеді, сонымен қатар жазу шет тілін оқытудың тиімділігін арттыру тәсілі ретінде қарастырыла бастады. Қазіргі заманның байланыс құралдары аясында жазбаша сөйлеу қарым-қатынасының практикалық маңыздылығы зор.

Қоғамның дамуына байланысты оқу процесіне деген көзқарастар өзгеруде. Отандық әдістемеде жазу ұзақ уақыт бойы оқыту құралы ретінде ғана қолданылған, ол сөйлеу әрекетінің тәуелсіз түрі ретінде сөйлеу әрекетінің қалған түрлерін оқытумен салыстырғанда айтарлықтай аз көңіл бөлінді. Соңғы жылдары шет тілдерін оқытуда жазудың рөлі артуда. Г.В. Рогова және И.Н. Верещагина жазба туралы «Жазба-графикалық белгілер жүйесінің көмегімен адамдардың қарым-қатынасын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін күрделі тілдік дағды. Бұл әрекеттің нәтижелі түрі, яғни адам өзінің ойын жазып басқаларға жеткізу мақсатында орындалады. Осы әрекеттің нәтижесі сөйлеу туындысы немесе оқуға арналған мәтін болып табылады» деп айта өткен. [1]

Жазба алфавиттің әріптерін графикалық тұрғыдан дұрыс бейнелеу, дыбыстарды әріптерге ауыстыру, ойларды жазбаша түрде білдіру қабілетін қамтиды. Жазбаша қарым-қатынас дағдыларын дамытудағы шығармашылық жазбаның орны ерекше. Жазбаша қарым-қатынастың дағдыларын үйрету мақсаты оқушыларда жазбаша коммуникациялық құзыреттілікті қалыптастыру, оған жазбаша таңбаларды меңгеру, жазбаша сөйлеу мазмұнын және құрылымын білу жатады. Сөйлеу мен жазу белсенді тіл әрекеттері ретінде қарастырылса, тыңдау мен оқу пассивті түрлеріне жатады.

Қазіргі таңда, ағылшын тілі сабақтарында шығармашылық жазу әдістемесі ерекше маңызға ие болды. "Шығармашылық жазу" дегеніміз-формасы мен мазмұны жағынан әр түрлі, көбінесе ойын түрінде әр түрлі күрделілік дәрежесіндегі өнімді сипаттағы жаттығулар.

Шығармашылық жазуды меңгеру оқушылардың сөйлеу санасының деңгейін арттырады, олардың мотивациясын күшейтеді, сөйлеу әрекетінің негізгі түрлерінің дамуын ынталандырады, осылайша тілді оқытудың бүкіл процесіне оң әсер етеді. Шығармашылық жазу оқушылардың өздері лексика мен грамматиканы білу қажеттілігін түсіне бастайтындығына, мұғалімнен қажетті сөздер мен сөз тіркестерін сұрап қана қоймай, сонымен қатар әртүрлі сөздіктерді қолдана бастайтындығына ықпал етеді. Шығармашылық жазба арқылы оқушылар өз қиялдарынан түрлі жанрда жаза алады. Әр оқушы әртүрлі қиялдайды, сол арқылы оқушыға бір қадам жақындауға, оларды тереңірек түсінуге, не армандайтынын, не туралы ойлайтынын білуге болады. Оларға шығармашылық жазба арқылы жазбаша қарым-қатынастарының дағдыларын арттыруға болады.

Шығармашылық және шығармашылық қабілеттерін дамыту жолдары туралы мәселе қоғам мен педагогиканың ғылым ретінде дамуының барлық кезеңдерінде зерттелді. Атақты американдық психолог Джой Гилфорд 1950 жылы шығармашылық теориясын жасады, оған сәйкес «адамның ойлауы мәселені бір нұсқаны шешуге бағытталуы мүмкін (конвергентті ойлау) немесе бір мәселені шешудің кең вариациясына мүмкіндік беруі мүмкін (дивергентті ойлау)» деген тұжырым жасаған. Дж. Гилфорд алғаш рет “дивергентті ойлау” ұғымын енгізіп, дивергенцияны «әр түрлі бағытта жүретін ойлау» деп сипаттады, бұл әдетте проблемалар мен мәселелерді шешу үшін қолданылатын шығармашылық ойлау әдісі деп жазған.[2]

Джой Гилфорд екі түрлі ойлау түрін бөлген: конвергентті және дивергентті. Бұл тәсілдер бірінші көзқарас бойынша қарама-қарсы болып көрінуі мүмкін, бірақ шығармашылық жазу контекстінде олардың үйлесімді қолданылуы ойлау икемділігін дамытуға мүмкіндік береді. Нәтижесінде, жазбаша қарым-қатынас дағдыларын жақсартуға ықпал етеді. Шығармашылық жазба, дивергентті ойлауды дамыту құралы ретінде, аргументация дағдыларын, ойларын жеткізу қабілетін жақсартуға көмектеседі, сондай-ақ стиль мен тәсілді аудиторияға байланысты бейімдеу дағдыларын дамытады. Жазу тек өзін-өзі білдіру құралы ғана емес, тиімді коммуникация үшін қажетті дағдыларды қалыптастырудағы маңызды рөлді атқарады. Мысалы, идеяларды анық және нақты жеткізу, әртүрлі құрылымдар мен стильдік тәсілдерді қолдану.

Осылайша, шығармашылық жазба -бұл тек шығармашылық бастаманы дамыту тәсілі ғана емес, сондай-ақ жазбаша қарым-қатынас дағдыларын жетілдіру үшін маңызды құрал болып табылады.

Шығармашылық жазба әртүрлі аудиториялармен жұмыс істеуді және әртүрлі жазу стильдерінің мәтінді қабылдауға қалай әсер ететінін түсінуді үйретеді. Түрлі дағдыларды практикалық контексте қолдану шығармашылық, сондай-ақ кәсіби мәтіндерді, мысалы, есептер, хаттар, өтініштер және басқа құжаттарды жетілдіруге көмектеседі.

Сонымен қатар, шығармашылық жазба эмпатияны дамытуға ықпал етеді, басқа адамдардың көзқарасымен әлемді көруге үйретеді, бұл кез-келген байланыс түрінде қарым-қатынас дағдыларын жақсартуға көмектеседі. Мәтіндегі кейіпкерлердің мотивтерін және мінез-құлқын түсіну, шын өмірде адамдардың іс әрекеттері мен реакцияларын жақсырақ түсінуге септігін тигізеді, бұл тиімді коммуникация үшін өте маңызды. [3]

Қорытындылай келе, шет тілін үйренуде жазбаша қарым-қатынас дағдыларын дамыту қазіргі білім беру процесінің маңызды құрамдас бөлігіне айналуда. Бұған шығармашылық жазу әдістемесінің маңызы зор. Шығармашылық жазба, әсіресе ағылшын тілін үйренуде, оқушылардың мотивациясын арттырып, олардың тілдік қорын кеңейтеді, грамматика мен лексиканы меңгеруге ынталандырады. Бұл әдіс жазбаша қарым-қатынас дағдыларын дамытуға ықпал етеді және әртүрлі аудиториялармен, сондай-ақ әртүрлі коммуникациялық жағдайлармен жұмыс істей білу қабілетін қалыптастырады.

Осылайша, шығармашылық жазу шет тілін үйрену процесінде жазбаша қарым-қатынас дағдыларын жетілдіріп, жалпы білім беру сапасын арттырып, келешекте оқушылардың тұлғалық және кәсіби дамуына айтарлықтай әсер етеді.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Рогова, Г.В. Методика обучения английскому языку на начальном этапе в средней школе [Текст]: Г.В. Рогова / М.:

Просвещение, 2015.

2. Седашова, О. Дивергентное мышление: особенности, способы развития Германии [Электронный ресурс] / О. Седашова. — Режим доступа: https://4brain.ru/blog/%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BD%D0%BE%D0%B5-%D0%BC%D1%8B%D1%88%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%

D0%B5/. (дата обращения: 10.11.2019).

3. The Creative Writing Coursebook: Forty Authors Share Advice and Exercises for Fiction and Poetry/ Edited by Julia Bell & Paul Magrs. – London: Macmillan, 2001.