Материалдар / Жер және ғарыш

Жер және ғарыш

Материал туралы қысқаша түсінік

Жаратылыстану пәнінен "Жер және ғарыш" тақырыбында ашық сабақ

Ергалиева Айгуль Махсотовна

11 Қырқүйек 2024

265

1 рет жүктелген

Жаратылыстану Ашық сабақ 2 сынып

Материал тегін

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Батыс Қазақстан облысы Білім басқармасының

Білім беруді дамыту орталығы

«Жер және ғарыш»

1 - сынып

(Жаратылыстану пәні бойынша бастауыш

сынып мұғалімдеріне арналған әдістемелік құрал)

О рал, 2023

Батыс Қазақстан облысы Білім басқармасының

Білім беруді дамыту орталығының сараптама кеңесінде қаралып,

облыс педогогтарына таратуға ұсынылды.

Хаттама № 2023ж

Құрастырғандар: Подстепный жалпы орта білім беретін мектебінің бастауыш сынып мұғалімі,педагог- зерттеуші Б.С.Кдырниязова

Подстепный жалпы орта білім беретін мектебінің бастауыш сынып мұғалімі,педагог- зерттеуші Н.Сайнова

Пікір жазғандар: «Өрлеу» БАҰО АҚ филиалы

«БҚО КДИ» Кәсіби білім беру кафедрасының

аға оқытушысы,тренер Б.Б.Габбасова

Подстепный жалпы орта білім беретін мектебінің бастауыш сынып мұғалімі, педагог- зерттеуші Р.Е.Масалимова

Ұсынылып отырған әдістемелік құрал жалпы орта білім беретін мектептің бастауыш сынып мұғалімдеріне арналған. Ұстаздар пәнді оқыту мен оқу үдерісінде пайдаланған, нәтижесін оңынан көрсеткен тиімді тәсілдермен бөлісіп, іс-тәжірибелерін фото, бейнежазба түрінде ұсынады. Сондай-ақ оқушылармен қалай тиімді жұмыс жасау қажеттігі туралы толық ақпарат алуға жәрдемдеседі. Көмекші құрал қазіргі заманғы білім беру орындарының алдында тұрған міндеттерді орындауға көмектеседі.

М а з м ұ н ы

І . Түсінік хат .....................................................................................................4

ІІ. Негізгі теориялық бөлім

2.1. Жаратылыстану пәнінде қолданылатын әдіс-тісілдер .........................6

2.2.Мотивация кезеңінде қолданылатын әдіс - тәсілдер................................7

2.3.Операциялық кезеңінде қолданылатын әдіс - тәсілдер...........................9

2.4.Рефлексия кезеңінде қолданылатын әдіс - тәсілдер..............................10

2.5. Оқушылардың іскерліктері мен біліктерін

бағалауға арналған нұсқаулықтар ............................................................13

2.6 Бастауыш сынып мұғалімдеріне арналған әдістемелік құралдың мазмұны мен мақсаты ---------------------------------------------------------- 14 ІІІ. Практикалық бөлім.

3.1. Тақырыптық күнтізбелік жоспар .............................................................15

3.2. Қысқа мерзімді жоспарлар үлгісі ............................................................16

ІV.Қосымша

4.1 Ғажап деректер...........................................................................................48

V. Қорытынды бөлім.........................................................................................54

VІ. Пайдаланылған әдебиеттер.......................................................................56

І.Түсінік хат

Жаңартылған бағдарламаның мәні - баланың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру. Оқушы өзінің мектеп қабырғасында алған білімін өмірінде қажетке асыра білуі керек. Сол үшін де бұл бағдарламаның негізі «Өмірмен байланыс» ұғымына құрылған. Бұл жаңа жүйе бойынша бағдарлама әзірленіп, жаңа оқулықтар қолданысқа түсіп, бастауышта зерттеу жүргізу дағдыларын қалыптастыратын және өмір сүретін әлем туралы жаңа «Жаратылыстану» пәні енгізілгендігі мәлім.

«Жаратылыстану» пәні бастауыш мектепке бірнеше себептерге байланысты енгізіліп отыр. Атап айтқанда:

-пән мазмұнындағы деректер мен білімдер жүйесі оқушылардың қоршаған әлем туралы, атап айтқанда, әртүрлі денелер мен құбылыстар туралы алғашқы білімін қалыптастырады.

-пән оқушының ғылыми-зерттеу дағдысын: сұрақ қою және сол сұраққа жауап табу, зерттеу жоспарын дайындау және болжам жасау, сұрақтарға жауап табу үшін зерттеулер жүргізу; зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтерді жинақтау, өңдеу және түсіндіру дағдыларын қалыптастыруға бағытталған.

-бастауыш сыныпта оқушылар пәнді меңгеру барысында дәстүрлі емес ойлау формаларына үйренеді, ақиқатпен байланысты іс-әрекеттердің жауабын табуға, сұрақтар қоюға дағдыланады, ғылыми-зерттеу тәсілдерін түсініп, ойлауға және бақылауға дағдыланады.

Бастауыш сынып оқушыларын жаратылыстану пәніне қызықтырып, өз бетімен жұмыс істеу дағдыларын дамытуда зерттеу жұмыстарын қолданудың маңызы зор. Мұғалімге аз тәуелді болып,қандай да бір қиындыққа тап болған жағдайда не істеу керектігін, нәтиже шығару үшін тағы басқа қандай мүмкіндіктер бар екендігін біледі.

«Жер және ғарыш» атты көмекші құрал мұғалімге белгілі бір сабақты жүргізгенде,нақты қандай жағдайларға байланысты,технологияларды,әдіс – тәсілдерді қалай қолданғандығы жөнінде түсінік беріп, оны тәжірбиеде қалай қолдануға болатындығын көрсетеді. Ұстаздардың тәжірибедегі еңбегі мен оқушылардың сабақтағы жұмыс нәтижесін фото, бейнежазба арқылы көруге болады. Бейнежазбалардан оқушыларды зерттеуді қалай жүргізу керектігіне үйретуін (мақсат қою және күтілетін нәтижелерді құрастыру, міндеттерді айқындау, жоспарлау), зерттеу нысандарын қалай қолдану керектігін үйретуін: интервью, видеофильм түсіру, санақ жасау, бақылау жүргізу, сауалнама алу, сұрау жүргізу, статистикалық көрсеткіштермен жұмыс жасау, талдау, жинақтау, қорытындылау, т.б. туралы үлгі сабақтар көруге болады.Сабақ барысында зерттеу жүргізу үшін оқушылардың қызығушылығын ояту мақсатында және оларға тапсырмаларды еркін орындау үшін ұстаздар аталған тақырыпта баннер дайындап, «жайлылық аралын» орнатып, сол аймақта жұмыстарын жүргізу арқылы сенімдіктерін күшейткеніне көз жеткізуге болады.

Мақсаты: Әдістемелік құралдың мақсаты - оқушылардың ой - өрісін кеңейту, алған білімдерін одан-әрі тереңдету. Өтілген тақырыптарды қаншалықты меңгерілгендігін анықтап және шығармашылық қабілеттерін, ғылыми дүниетанымын қалыптастырып, интеллектуалды жан-жақты тұлға етіп тәрбиелеу. Тест жинағында және басқа тапсырмаларда жас ерекшеліктеріне қарай тапсырмалар жинақталып алынған. Әдістемелік жинақтың білімділік, тәрбиелік мәндерінің жоғары болуымен қоса пәнаралық байланыс жағы қарастырылды.

Міндеті: Оқушылардың ой-өрістерін кеңейту ойлау қаблетін дамыту. Сұрақтарға дұрыс жауап беру. Оқушылардың білімін толық ашуда оқытудың барлық әдіс-тәсілдері пайдаланылды.

Өзектілігі:

«Жер және ғарыш» тақырыбындағы әдістемелік құрал 1- сыныпқа арналған көмекші құрал ретінде оқушылар мен ұстаздарға ұсынылып отыр.Бұл жинақ дидактикалық тапсырмаларды пайдалана отырып оқушылардың ойлау қабілетін дамытып,шығармашылық жұмысқа бейімділігін арттыра отырып, ұйымшылдыққа, адамгершілікке, инабаттылыққа, тәрбиелейді.

Сонымен бірге аспан әлемінің ерекшеліктерін жан-жақты білуіне, құрметтеуіне ықпал етеді. Бұл жинақтағы қосымша қызықты материалдар жинағы әртүрлі жұмыс түрлерімен толықтырылған. Атап айтсақ сәйкестендіру, бақылау, білімін тексеру, ойнай отырып ойлау, танымдық тапсырмалардың әр-түрімен қамтылуымен ерекшеленеді.

Бұл ерекшелік сөз жоқ оқушыларды жан-жақты дамуға, өз пікірін айта білуге, білімге деген құштарлығын, табиғатқа деген сүйіспеншілігін, туған жердің ерекшеліктерімен жете танысуға ықпал етеді деген мақсатпен құрылды.

Күтілетін нәтиже:

Оқушылардың жаратылыстану туралы соның ішінде жер мен ғарыш әлемі туралы ғылыми түсініктерін қалыптастыру;
Денелер,нәрселер,құбылыстар,олардың қасиеттері мен өзара байланысы туралы ұғымдарды түсіндіру;
Оқушылардың шығармашылық дағдыларын қалыптастыру және дүниені танып білуге қызығушылығын дамыту;
Оқушылардың экологиялық білімі мен мәдениетін қалыптастыру;
Табиғатты қорғау, сақтау, қамқорлық жасау және үнемдеудің жолдарын үйрету;
Қоршаған орта жайлы білімді оқушылардың өздігінен меңгеруі және оны қолдана білуі;

2. Негізгі бөлім

2.1.Жаратылыстану пәнінде қолданылатын тиімді әдіс – тәсілдер

«Жаратылыстану» білім беру саласындағы бастауыш білім берудің мақсаты - «Адам – Табиғат» жүйесі шеңберіндегі ғылыми білімнің қарапайым деңгейін қамтамасыз ету. Білім алушылардың табиғатты тануға деген қызығушылығын, зерттеу дағдыларын дамытуға, қоршаған ортаны ғылыми тұрғыдан түсініп, көре білуді қалыптастыруға бағытталған. Пәннің мазмұны «қарапайымнан күрделіге қарай, таныстан таныс емеске қарай» принципі бойынша құрастырылған. Жанды және жансыз табиғат құбылыстары мен процестерінің себептері мен байланысын түсіну, қоршаған дүниенің алуан түрлілігі мен күрделілігін сезіну оқушылардың ой-өрісін кеңейтеді.

«Жаратылыстану» оқу пәні – білім берудің кейінгі деңгейлерінде дербес пән ретінде оқылатын «Биология», «Физика», «География», «Химия» оқу пәндерін оқып-меңгеруге жол бастайтын, сондай-ақ білімнің барлық салаларында маңызды орын алатын зерттеу дағдыларының іргетасын қалайды.

Мұғалімдер бастауыш сыныптарда «Жаратылыстану» пәнін оқытудың өзіндік ерекшеліктері бар екенін ескеруі керек:

пән мазмұнындағы базалық білім жүйесі білім алушылардың қоршаған әлем туралы, атап айтқанда, әртүрлі денелер мен құбылыстар туралы бастапқы білімдерін қалыптастырады;
пән білім алушылардың ғылыми-зерттеу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған: сұрақтар қою және осы сұрақтарға жауап табу, зерттеу жоспарын әзірлеу және болжау, сұрақтарға жауап іздеу үшін зерттеулер жүргізу; зерттеу нәтижесінде алынған деректерді жалпылау, өңдеу және түсіндіру;
зерттеу жұмыстары мен эксперименттер жүргізу арқылы тапсырманы өз бетінше іздеу және қорытындыларды дұрыс тұжырымдау дағдыларын қалыптастырады, баланың ойлау қабілеті мен ғылыммен айналысуға деген ұмтылысын дамытады;
білім алушылар сыни тұрғыдан ойлау тәсілдерін меңгереді, шынайы жағдайларда шешім шығаруды, сұрақтар қоюды, ғылыми-зерттеу жұмысының тәсілдерін түсінуді және бақылауды үйренеді.

Оқыту мен тәрбиелеудегі құндылыққа бағытталған тәсіл жалпы адамзаттық және ұлттық құндылықтарды, адамның өмірі мен денсаулығын, жеке тұлғаның еркін дамуының басымдықтарын, патриотизмді, еңбекқорлықты, адам құқықтары мен бостандықтарын құрметтеуге тәрбиелеуді көздейді. Бұл тәсіл білім беру процесінің тәрбиелік әлеуетін арттыруға, оқыту мен тәрбиелеуді интеграциялауға, білім беру әдістемесін, мазмұны мен құрылымын жаңартуға бағытталған.

Сабақта оқушының жеке басын қалыптастыру процесі нақты өмірмен байланысты материалға негізделуі керек, тек осы жағдайда ғана оқыту мәнді және тиімді болады. Сабақтың тиімді болу шарттарының бірі – білім алушылардың бойында базалық құндылықтарды қалыптастыру.

Сабақты ұйымдастыруда құндылықтарды қалыптастыру оқу мақсаттарына тікелей байланысты болады.

2.2.Мотивация кезеңінде қолданылатын әдіс - тәсілдер

Оқушылар бұл кезеңде білім процесіне ниеттеледі, айрықша көңіл аударады, жаңа материалды игеруге ынталанады.


Атауы	Мақсаты	Қолданылуы
Ассоциациялық қатар	Сабақтың тақырыбына немесе нақты бір ұғым бойынша бағанға ассоциация сөздерді қатарлап жазу.	Егер қатар дұрыс болса,онда жазылған сөздерді қатыстыра отырып, анықтама құруға тапсырма беру керек,содан соң қатарға жаңа сөздер қосуға болады.
«Ыстық орындық -1,2» әдісі	Оқушылардың сұрақ қою дағдысы қалыптасады және сұрақ қою арқылы өзара ашық пікірлеседі.	Сыныптағы кез-келген оқушыны «Ыстық орындыққа» отыруға шақырады. Ең маңыздысы – өз еркімен шығу.Оқушы ортада тұрған үстелге отырып тапсырма бойынша қойылған сұрақтарына жауап береді. Берілген тапсырмаға байланысты қойылған сұрақтарға жылдам жауап беру қажеттігін мұғалім түсіндіреді. Сұраққа жауап бере алмаған жағдайда «күйді» деп ескерту беріледі. Осылайша бес немесе алты оқушы «Ыстық орындыққа» отыру арқылы үй жұмысын немесе жаңа сабақты қорытындылауға бойынша сұрақтарға жауап береді. 2-ші нұсқа бойынша «Ыстық орындыққа» отырған оқушы сұрақтар қоя алады.
«Сұрақ ілмегі» әдісі	Мұғалім алдын ала сұрақтар дайындайды, кестенің оң жақ бөлігіне оқушылар сұрақтарға жауап жазады.	Бұл әдісті жазбаша немесе ауызша өткізуге болады. Сұрақ қою арқылы баланың сабақты қалай меңгергенін немесе меңгермеген жерлерін білуге болады. Керісінше бала өз ойын ашық жазып іліп кетуіне болады. Түрткі болу, сынақтан өткізу немесе қайта бағыттау техникаларын пайдаланады.
Фантастикалық тақырып	Сабақтың тақырыбына қызығушылықты оятуға бағытталған әмбебап тәсіл.	Бұл тәсіл оқу жағдаятын ерекше бір ортаға енгізуді қарастырады.Фантастикалық ғаламға енгізуге болады;әншейінде өзгермейтін белгілі бір өлшемнің маңызын өзгерту, фантастикалық жануар немесе өсімдік ойлап шығару: -сен фантастикалық әлемде қонақтасың. -фантастикалық жануарды көріп тұрсың. -сен өз қиялыңмен фантастикалық өсімдік жасап көр.
Менімен бірге жүресің	Заттардың белгілері туралы ақпараттарды жинақтауға мүмкіндік туғызатын, оқушылардың білімін актуальдандыруға бағытталған.	Мұғалім белгісінің бірдейлігіне қарай жиналатын көп нысанның белгісін жұмбақтайды және бірінші нысанның атын атайды.Оқушылар бұл белгіні табуға тырысады және олардың ойынша осындай белгіге ие болатын нысандардың атын кезек – кезек атайды

2.3.Операциялық кезеңінде қолданылатын әдіс - тәсілдер

Оқушылар бұл кезеңде «Қалайша жаңа білімге үйренемін,игеремін?», «Қандай тәсілдерді қолданған тиімді?», «Бұл ақарат туралы менің ойым қандай?» деген сұрақтарға жауап беруге ізденеді.


Атауы	Мақсаты	Қолданылуы
«Жигсо» әдісі	Ынтымақта бірлікте жұмыс жасауға, білгенін жолдастарымен бөлісуге, тақырыпты ортаға салып талқылауға, түйінді ойды саралауға жетелейді.	Көлемді мәтін төрт бөлікке бөлінеді оқушыларда төрт адамдық шағын топтарға бөлініп («бастапқы топ»), 1-ден 4-ке дейін нөмірленеді. Осыдан кейін олардың әр-қайсысы өз нөміріне сәйкес мәтіннің бір бөлігін ғана оқиды. Содан кейін топтар құрамы өзгертіліп, жаңа топтар («сарапшылар тобы») тобы құрылады, сарапшылар топтарында оқушылар өз нөмірлері бойынша жинақталады: мәтіннің № 1 бөлігін оқыған оқушылар 1 топқа т.с.с. Өкілдер басқа топтарға барып, өз жұмыстарын таныстырады, топтық талқылау жүреді.
Құпия зат	Заттың белгілері бойынша жаңа бейнені анықтайды	Оқушыларға бейтаныс зат көрсетіледі де «Мына зат бойынша 5 сұрақ құрастырыңыздар» деген тапсырма беріледі. Мұнда тек «Бұл не?» деп сұрауға болмайды деп ескертіледі.
Қос шеңбер	Оқушылардың белсенді жұмысқа тек өзінің таңдауымен ғана емес,әртүрлі серіктерімен бір мезгілде араласуына мүмкіндік береді.	Оқушылар екі топқа бөлініп,ішкі және сыртқы қосарлы шеңберге бір-біріне бетпе-бет қарап,екі шеңбер құрады.Ішкі шеңбер - қозғалмайтын шеңбер,шеңбер ортасына олар арқасын беріп тұрады.Сыртқа шеңбер - қозғалмалы,шеңбер ортасына бетін қаратып тұрады.Сабақтың тақырыбымен байланысты тапсырмалар орындатуға болады.
Кластер («Жүзімнің шоқтары» деген мағынада қолданылады)	Тақырыптардың байланыстары туралы сұрақтар құрастырып, оларға жауап іздейді, идеяларды жинақтайды.	Тұжырымды ойларын қарталарға түсіріп, топтық жұмыс қорғалады (постер)
«Өрмекші»	Өрмекші сұлбасына меңгерілген материалды пысықтау мақсатында кезең-кезеңдерімен пысықтауға тиімді	Оқушылар постерге өрмекшінің сұлбасын сала отырып, басына тақырыпты, денесіне өзекті ойларды, аяқтарына тірек сөздер арқылы шешу жолдарын жазып, өз ойларын тиянақтап, пысықтайды.

2.4.Рефлексия кезеңінде қолданылатын әдіс - тәсілдер

Бұл кезеңде оқушы «Не білдім?», «Не үйрендім?», «Бұл үшін не керек?», «Бұл білімімді ары қарай қалай дамытамын?», «Тағы не білгім келеді?» деген бағалау сұрақтарына жауап беруі тиіс.


Жеке жаңалықтар ашу ағашы	Тақырыпқа байланысты идеялар талқыланады.	Мұғалім немесе оқушылар үлкен ағаштың суретін салады.әр оқушы үш түрлі түсті кеспелер алады да, олардан өздері жемістер қиып алады.Қызыл – піскен жемістер (бұны мен жетістік немесе жеке жаңалық ашқаным деп аламын) Жасыл – піспеген жемістер (бұл жақсы болды, бірақ әліде жақсартуға болар еді,ашық сұрақтар қалды) Сары – бұл үзіліп түскен жеміс (бұл қолымнан келмеді, бұл болмауы керек еді)
Ішкі пошта	Тақырыпқа байланысты идеялар талқыланады, комментарий жазып үйрету	Сабақ соңында оқушылардың өзара әрекеттесуі кезінде қолданылады.Оқушылар алдын ала ілінген,есімдері жазылған конверттерге топ қатысушыларының жұмыстарын бағалау туралы жазбалар салады.Күннің соңында әр оқушы комментарийлерді оқып,өзінің оқуын жақсарту туралы ойлану үшін өз «поштасын» алады.
SWOT – талдау	Сабақты қорытындылау барысында және кері байланыс беруге қолданылады.	Бұл әдісті қолдану барысында мәселенің жағымды, жағымсыз жақтарына сараптама беріледі, мүмкіндіктері бағаланып, қауіп-қатерлері туралы нақты дәлелдер келтіріледі.
Дауыстап ойлау	Оқушыларды дұрыс тындауға ынталандырады. Оқылым, тындалым дағдылары қалыптасады. Ойлау қабілеті дамиды, сөздік қоры молаяды.	Жұптаса отырып берілген тақырыпты біреуі дауыстап оқиды, екіншісі тыңдай отырып ой түйеді. Бір- біріне түсіндіреді.
«Қара жәшік» ішіндегі жұмыс	Оқушының оқуға деген ынтасы мен өзін-өзі бағалауына ықпал етеді.	Сабақ соңында оқушыларға бір-біріне тиімді сұрақ қойғызу арқылы кері байланыс жасатуға, оқуға белсенді қатыстыруға, өзін-өзі бағалауға қатыстыруға болады
	Тақырыпқа байланысты идеялар талқыланады.	Бұл әдісті қолдану барысында оқушылар сабақтан алған әсерлерін ермексаздың көмегі арқылы балықтар жасайды.Жақсы түсінген оқушы балықтың көлемін үлкен қылып жасайды не түйгендері туралы нақты дәлелдер келтіріледі.
	Сабақты қорытындылау барысында және кері байланыс беруге қолданылады.	Сабақ соңында әр саусақ тұсына жаңа тақырыптан алған әсерлерін жазады.Сол арқылы мұғалім оқушыларды жаңа тақырыпқа қаншалықты түсінгендеріне талдау жасайды.
	Сабақтың барысында "Қарандаштар сөйлейді" әдісі бойынша мұғалімнің нұсқаулығымен суретті диктанттар жүргізуге болады.	Жұптаса отырып тірек сөздердің берілгенін біреуі дауыстап оқиды, екіншісі тыңдай отырып елестете отырып суреттеп береді.

2.5.. Оқушылардың іскерліктері мен біліктерін

бағалауға арналған нұсқаулықтар:

Оқу - мұғалімнің басшылығымен орындалатын оқушы әрекеті. Сабақ бекітілген кесте бойынша жүргізілуге тиіс. Жұмыстың бұл түрінің басты мақсаты – оқушыларды арнайы жоспарланған тақырыптар бойынша ғылыми-ізденіс жұмыстарын орындай отырып, теориялық білімдерін тереңдетуге, өз беттерімен ізденіс жұмыстарын жүргізуге баулу.

Жұмыс жоспарын құрастыру және оны пайдалану барысында мына міндеттер ескерілуі тиіс:

Алынған тақырыптың өзектілігі және оқушының іздену мүмкіндігіне сай келуі;
Оқушының алған білімі нәтижелі болу үшін қажетті әдебиеттермен қамтамасыз ету;
Жеке және ұжымдық түрде жүргізілетін жұмыс түрлерін жоспарлау;
Әр тақырыптың өзіндік ерекшелігіне сәйкес жұмыстың жүргізілу әдіс- тәсілдерін (тренингтер, дискуссия, пікір сайыс, т.с.с ) жұмыс түрлерін белгілеу;
Қажетіне қарай үлестірмелі материалдар даярлау;
Оқушылардың білімін бағалауды жүзеге асырудың тиімді жолдарын дұрыс таңдап алу;
Тақырып бойынша жұмыс істеуге қажетті әдебиеттерді іріктеу, тапсырмалар мен сұрақтарды беру;
Инновациялық білім туралы материалдарды сараптап, талдай отырып өзіндік ой-пікірлерін жинақтап бере білуі керек. Олар берілген бағдарламаны басшылыққа ала отырып еңбектенеді, өзіндік ғылыми тұжырымдамаларын баяндайды. Жұмыстың негізіне оқушының өзіндік бақылауы, ізденіс нәтижесі жатады;
Бағдарламада қарастырылатын сұрақтар, тапсырмалар және әдебиеттер тізімі беріледі;
Пән бір ғана кезең оқытылады, ағымдық бақылау және шектік бақылау тапсырмалары бар. Осы талаптарды орындаған оқушы емтиханға жіберіледі;
Сонымен қатар, тест тапсырмаларын орындау, жоспар құру;
Бақылау түрлері – ауызша баяндау, бақылау, пікір жазу.

«Жер және ғарыш» жаратылыстану пәні бойынша бастауыш

сынып мұғалімдеріне арналған әдістемелік құралдың мазмұны мен мақсаты

1-сынып, 33 сағат

І. Ғарыш туралы деректер 7 сағат

Оқушылардың жаратылыстану туралы соның ішінде жер мен ғарыш әлемі туралы ғылыми түсініктерін қалыптастыру;
Денелер,нәрселер,құбылыстар,олардың қасиеттері мен өзара байланысы туралы ұғымдарды түсіндіру;

ІІ. Мен зерттеушімін 9 сағат

Оқушылардың шығармашылық дағдыларын қалыптастыру және дүниені танып білуге қызығушылығын дамыту;

ІІІ. Таңғажайып ғарыш әлемі 10 сағат

Қоршаған орта жайлы білімді оқушылардың өздігінен меңгеруі және оны қолдана білуін қалыптастыру;

ІҮ. Ғарыш айлағы мен ғарышкерлер 7 сағат

Оқушылардың экологиялық білімі мен мәдениетін қалыптастыру;
Табиғатты қорғау, сақтау, қамқорлық жасау және үнемдеудің жолдарын үйрету;

3.Практикалық бөлім

3.1.Күнтізбелік тақырыптық жоспары

Тақырыбы: «Жер және ғарыш» 1 сынып.

(Аптасына 1 сағат. Барлығы 33сағат)

№	Тақырыптардың атауы	Сағат саны	Уақыты
I.Ғарыш туралы деректер 7 сағ
1,2	Жаратылыстану пәні не үшін қажет?	2
3,4	Жер және ғарыш	2
5	Ғарыш дегеніміз не?	1
6,7	Қызықты тапсырмалар және тест	2
II.Мен зерттеушімін 9 сағ
8	Адамдар ғарышты қалай зерттеді?	1
9,10	Қызықты тапсырмалар және тест	2
11	Жер ғаламшарының көрінісі	1
12,13	Қызықты тапсырмалар және тест	2
14	Глобусты қалай қолданады?	1
15,16	Қызықты тапсырмалар және тест	2
III. Таңғажайып ғарыш әлемі 10 сағ
17	Уақытты анықтау үшін не қажет?	1
18,19	Қызықты тапсырмалар және тест	2
20	Аспан аңыздары	1
21	Протожұлдыз және алып қызылжұлдыздар.	1
22,23	Қызықты тапсырмалар және тест	2
24	Аспан әлемінің құпиялары	1
25,26	Қызықты тапсырмалар және тест	2
IV.Ғарыш айлағы мен ғарышкерлер. 7 сағ
27	Косманавтика саласын зерттеймін	1
28	Алғашқы ғарышкерлер	1
29	Қызықты тапсырмалар және тест	1
30	Байқоңыр-ғарыш айлағы	1
31	Картаның құпиялары	1
32	Қызықты тапсырмалар және тест	1
33	Қорытынды тест тапсырмалары	1
Барлығы: 33 сағат

3.2.Қысқа мерзімді жоспарлар үлгісі

Мұғалімнің аты-жөні:
Пән/Сынып			1-сынып
Сабақтың тақырыбы:			Ғарыш дегеніміз не?
Оқу мақсаты:			астрономияны ғарыш туралы ғылым ретінде сипаттау;қоршаған әлемдегі құбылыстарды, үдерістерді және нысандарды зерттеудің қажеттілігін түсіну.
Бағалау критерийі:			ғарыш, ғарышкерлер, ғаламшарлар, жұлдыздар айта алады астрономияны ғарыш туралы ғылым ретінде сипаттап бере алады
Саралап оқыту тапсырмалары
Ұжымдық жұмыс Жаңа тақырыптың түсіндірілуі		Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма) Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету		Жеке жұмыс Тапсырманы ұсынуы, оқушылар өз бетімен орындауы
Уақыты	Кезеңдері		Педагогтың әрекеті			Оқушының әрекеті	Бағалау	Ресурс тар
1 минут	Ұйымдастыру		Амандасу. Сабаққа назарын аудару.			Сәлемдесу арқылы жағымды көңіл-күй тұғызу.
			Кіріспе: Оқушылардан ғарышты қалай елестететіндерін сұрау. -Ғарышта не бар?			Сұраққа жауап береді	Дескриптор: -Ғарыш туралы түсінік қалыптасады;	Слайд
7-8 минут	Жаңа сабақ		Ежелгі астрономия. Ежелгі адамадар астрономиямен не үшін айналысты. Олар нені байқаулары мүмкін? Түнгі аспанда не көрінеді? Жұлдызды аспанның суретін көрсетіп, кейбір жұлдыздардың бір-біріне жақын орналасқанына ерекше назар аудару. Осындай жұлдыздар тобы шоқжұлдыздар деп аталады.			Шоқжұлдыздар туралы әңгімелейді	Дескриптор: -Астрономияны, аспан денелері туралы түсінік қалыптасады. Дескриптор: -Шоқжұлдыз дарды ажыратады Дескриптор: -Ғарыш денелерін ажырата алады	суреттер
8 минут	Тәжірибе		Ғарыш денелерін тап		Ғарыш денелерін табады			суреттер
3 минут	Бекіту		«Аңыздар кітабын»дайындау. Ғарышқа ұшқан ең алғашқы тіршілік иесі - Лайка атты ит еді. Ит 1957 жылдың 3 қарашасында Мәскеу уақытымен таңғы алты жарымда Кеңес Одағының "Спутник-2" атты кемесімен ғарышқа аттандырылды. Лайканың жасы - 2-де, салмағы - 6 келі болған. Сол кездегі басылымдар оның орбитада бір апта болып, қалыпты түрде тамағын ішіп, ұйықтап, үргенін жазған болатын. Ал шын мәнінде Лайка ұшырылған соң, 5-6 сағаттан соң өліп қалған. Кабинадағы температура біртіндеп көтеріліп, ақырында Лайканың денесі қызып, өртеніп кетті. Мұнан кейін, 1960 жылдың 20 тамызында Белка және Стрелка атты иттер ұшты. Бұл екеуі ғарыштан жер бетіне аман-есен оралған ең алғашқы тіршілік иелері болып есептеледі. Олар жер бетіне оралған соң, аттары аңызға айналып, сапардан ешқандай жамандық көрмей, баяғыша өмір сүре берді. Тіпті бірнеше айдан кейін Стрелка дүниеге алты дені сау күшіктерді алып келді. Орны ауысқан әріптерді қойып, сөздің мағынасын ашу: АҒЫШР ЙАҚАЛ ІГРІЛЕИД Кері байланыс «БББ»		Кері байланыс жасады		Дескриптор: -Шоқжұлдызды таңдай алады, ажырата алады

Мұғалімнің аты-жөні:
Пән/Сынып:			1-сынып
Сабақтың тақырыбы:			Адамдар ғарышты қалай зерттеді?
Оқу мақсаты:			ғарышты зерттеуге арналған құрылғылар мен ұшу аппараттарын сипаттау.
Бағалау критерийі:			ғарышты зерттеуге арналған құрылғыларды біледі. ғарышты зерттеуге арналған құралдарды және ұшу аппараттарын сипаттайды. қоршаған әлемнің құбылыстарына бақылау жүргізеді.
Саралап оқыту тапсырмалары
Ұжымдық жұмыс Жаңа тақырыптың түсіндірілуі			Бірлескен жұмыс Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету			Жеке жұмыс Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы
Уақыты	Кезеңдері	Педагогтың әрекеті		Оқушының әрекеті	Бағалау		Ресурстар
1 минут	Ұйымдастыру	Психологиялық ахуал қалыптастыру. Сабақта бір-бірімізді сыйлаймыз, тыңдаймыз! Уақытты үнемдейміз! Нақты,дәл жауап береміз! Сабақта өзіміздің шапшаңдығымызды, тапқырлығымызды көрсетеміз! Сабаққа белсене қатысып, жақсы баға аламыз!		Жақсы көңіл -күй туғызады	От шашу арқылы бір-бірін бағалау.		Презентация № 1-3 бет
		Өздеріңді кең далада, түн мезгілінде жүрміз деп елестетіңдер. Айналада қазіргі замандағы биік үйлер жоқ. Барлық жерде ұшы-қиыры жоқ кеңістік. Алыста жануарлар жайылып жүр. Аспанға қараңдар. Сендер не көре аласыңдар?” Алғаш қандай астро номиялық жаңалықтар ашылғанығ анықтап көрейік. Ол үшін аспанға тағы бір рет “көз тігу керек”. Ең бірінші нені көруге болады? Жұлдыздар бойынша қалай бағдарлауға болады? “Не көрінеді?“ —“адамдар ең алдымен жұлдыздарды көріп,		Сұрақтармен жұмыс жасайды	Дескриптор: -жаңа сабақта алған білімдерін өмірде қолданады -Берілген сұраққа жауап беріп, тапсырмаларды талапқа сай орындайды		Презента ция № 4-12 бет
7-8 минут	Жаңа сабақ	олардан шоқжұлдыздарды құрастырды” Кейінгі жаңалықтар. ерте замандағы адамдардың рөлінде бола тұрамыз. Оларға тіршілік ету үшін не қажет болды деп ойлайсыңдар? Ерте замандағы адамдардың, негізінен, диқаншылықпен және мал шаруашы лығымен айналысқан. Ол үшін нелер қажет болды? “Адамзаттың кейінгі ашқан жаңалығы күнсағат пен Ай күнтізбесі болды». “Ерте замандағы адамдарға күнтізбе не үшін қажет болды?” деп ойлайсыңдар? (Тіршіліктеріндегі маңызды оқиғалар: егін егу, өнімін жинау, жыл сайын болатын өзендердің арнасынан шығу уақытына дайын болу үшін.) Ерте кездегі күнтізбелер қазіргілерге ұқсас болуы мүмкін бе? — (Алғашқы күнтізбелердің ортасында Күн және Ай бейнеленген, ал айлар айнала орналасқан. Барлық күнтізбелерде күндер мен айлар белгіленген. — Адам аспан денелерін қалай зерттейді? (Оларды бақылайды.) — Неге? (Олар өте алыс; жақыннан олар үлкен; олардың барлығына жақындауға болмайды, мысалы, Күн — қатты қызып тұрған шар.)		Күнтізбе туралы мәліметтер біледі	қолпаштау		Суреттер Күнтізбе суреттер
8 минут	Тәжірибе	Ежелгі заманда ашылған астрономиялық жаңалықтардың ретін анықтау Кері байланыс «Аяқталмаған сөйлемдер»		Кері байланыс жасады	Дескриптор: -астрономия жаңалықтарын анықтайды; -ғарышты елестете алады.

Мұғалімнің аты-жөні:
Пән/Сынып:			1-сынып
Сабақтың тақырыбы:			Қазір ғарышты қалай зерттейді?
Оқу мақсаты:			кейбір ғарыш денелерін сипаттау
Бағалау критерийі:			ғарышты зерттеуге арналған құралдарды және ұшу аппараттарын сипаттау; қоршаған әлемнің құбылыстарына бақылау жүргізу.
Саралап оқыту тапсырмалары
Ұжымдық жұмыс Жаңа тақырыптың түсіндірілуі			Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма) Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету			Жеке жұмыс Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы
Уақыты	Кезеңдері	Педагогтың әрекеті		Оқушының әрекеті	Бағалау		Ресурстар
1 минут	Ұйымдастыру	Психологиялық ахуал қалыптастыру. Сергіту жаттығу Ғарыш тақырыбында сұрақтар беріледі 1.Адамдар ерте кезде ғарышты қалай зерттеген? 2.Аспандағы жұлдыздардың барлығы бірдей болып көріне ме? 3.Адам белгісіз бір затты қалай зерттейді? 4.Ғарышқа саяхат жасау үшін не қажет деп ойлайсыңдар?			Бас бармақ арқылы бір-бірін бағалау Дескриптор: Берілген сұраққа жауап береді		Презента ция
		Телескоп. Оқушылардан дүрбі туралы не білетіндерін сұраңыз. Ғалым Галилео Галилей жайында айтып беріңіз. Оқулықтағы суреттерге назар аудартыңыз. Оларды салыстыруды ұсыныңыз. Оқушылардан алғашқы телескоптардың қандай кемшіліктері болғанын сұраңыз. Егер олар жауап беруге қиналса, сіз сұрағыңызды “Тым алыстағы нысандарды ескі телескоптардың көмегімен көруге бола ма?” — деп нақтылаңыз. Оқушылардың қайсысы қарапайым дүрбімен қарап көргенін сұраңыз		Телескоп туралы білімдерін ортаға салады	Дескриптор: -Телескоп туралы танысып,біледі		Бейне фильм
7-8 минут	Жаңа сабақ	. Кескін анық болды ма? Оқушылар “заманауи телескоптардың ұлғайтып көрсету мүмкіндігі мол, сондықтан кескіндері де нақты болады” деген қорытындыға келеді.					суреттер
8 минут	Тәжірибе	Суретшінің қателігі.(Расытханалардың айналасында көпқабатты ғимараттар болмауы керек,расытханалардағы телескоптар заманға сай болуы керек.)			Дескриптор: -Расытханалардың орналасуын табады.
3 минут	Бекіту	Зымыранның аппликациясын жасауын ұсыну. Ғарыш қалай игеріледі? «Ертегілер әлемінде әдісі» Кері байланыс.		Зымыран жасайды SWOT талдау стратегиясы арқылы сабаққа кері байланыс беру.	Мадақтау Дескриптор: -Қағаздан зымыран жасайды;		Зымыран үлгісі https://imektep.kz/kz/garysh-video көрсету арқылы

Мұғалімнің аты-жөні:
Пән/Сынып:			1-сынып
Сабақтың тақырыбы:			Жер ғаламшарының көрінісі
Оқу мақсаты:			Жердің пішінін оның жасанды моделі негізінде анықтау
Бағалау критерийі:			оқушылар жер ғаламшарының шарға ұқсайтынын біледі; жасанды моделіне сүйене отырып, Жердің пішінін анықтайды; шардың физикалық қасиетіне бақылау жүргізе алады.
Саралап оқыту тапсырмалары
Ұжымдық жұмыс Жаңа тақырыптың түсіндірілуі			Бірлескен жұмыс Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету			Жеке жұмыс Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы
Уақыты	Кезеңдері	Педагогтың әрекеті		Оқушының әрекеті	Бағалау		Ресурстар
1 минут	Ұйымдастыру	Психологиялық ахуал қалыптастыру. Жұмыс ережесін келісу Сабақта бір-бірімізді сыйлаймыз, тыңдаймыз! Уақытты үнемдейміз! Нақты,дәл жауап береміз! Сабақта өзіміздің шапшаңдығымызды, тапқырлығымызды көрсетеміз! Сабаққа белсене қатысып, жақсы баға аламыз Алдыңғы білімді еске түсіру		Дескриптор: Алдыңғы білімді еске түсіреді	қолпаштау		Презента ция № 1-4 бет
		Ежелгі гректер біздің ғаламшарды жауынгер қалқаны сияқты дөңес деп есептеген. Ал оның шетін Мұхит шайып тұрады деп ойлаған.					Презента ция № 5-9 бет
7-8 минут	Жаңа сабақ	Ежелгі Қытайда Жерді тегіс тіктөртбұрыш ретінде қабылдаған. Оның үстінде бағандар тіреп тұрған дөңес келген дөңгелек ас пан орналасқан деп ойла ған. Аласұрған айдаһар дәл ортада орналасқан бағанды бұзып тастағаннан кейін Жер шығысқа қарай қисай ған деп есептеп, осыған байланысты өзендер шығысқа қарай ағады деп ойлаған. Ежелгі Үндістан халқы Жерді үш піл көтеріп тұрған жартылай сфера ретінде елестеткен. Ал пілдер үлкен тасбақаның үстінде, тасбақа жыланның үстінде орналасқан деп ойлаған, ал жылан шексіз сүтті мұхитта жүзіп келе жатыр деген тұжырым болған			Дескриптор: -Ежелгі адамдардың жердің пішінін елестеткен дігі туралы біледі
8 минут	Тәжірибе	Шарға ұқсас заттарды табу «Сэндвич»		Кері байланыс жасады			Презента ция № 10-12 бет

Мұғалімнің аты-жөні:
Пән/Сынып:			1 - сынып
Сабақтың тақырыбы:			Глобусты қалай қолданады?
Оқу мақсаты:			Жердің пішінін оның жасанды моделі негізінде анықтау
Бағалау критерийі:			Жасанды моделіне сүйене отырып, Жердің пішінін анықтай алады; Глобустан Қазақстан Республикасын таба алады; Қоршаған әлемдегі құбылыстарды, үдерістерді және нысандарды зерттеу қажеттілігін түсіне алады.
Саралап оқыту тапсырмалары
Ұжымдық жұмыс Жаңа тақырыптың түсіндірілуі				Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма) Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету			Жеке жұмыс Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы
Уақыты	Кезеңдері	Педагогтың әрекеті			Оқушының әрекеті	Бағалау		Ресурстар
1 минут	Ұйымдас тыру	«4 сурет, 1 сөз» әдісі Суреттерді көру арқылы, бүгінгі сабақтың тақырыбын болжайды.			Жаңа сабақтың тақырыбын, мақсатын айқындау			Презентация № 1-4 бет
		Сабаққа дайындық . - Балалар ғарыш сөзін айтқанда көз алдымызға не елестейді? Сол ғарышқа ұшқан , осы мектепте оқыған ағамыз кім еді? Айдын Айымбетов ағамыз секілді ғарышқа ұшамыз. Алдымен бір-бірімізге сәттілік тілейміз. Көзді жұмып, қолды көтеріп ұшамыз (дыбыс қосылады). «Ғарышқа саяхат». Ғарыштан түсірілген бейнежазбаны тамашалау арқылы: Ой қозғау: 1. Біз қайда саяхатқа бардық? 2. Онда не байқадық? 3. Ғарыштан қарағанда Жер неге ұқсайды? 4. Ал бұрын адамдар жерді қандай деп ойлаған? 5. Жер пішіні жағынан алсақ қандай ғаламшар? (Өте үлкен) 6. Сол жерді біз қалай кішірейте аламыз?			Жаңа тақырыпты меңгеру Жасанды моделіне сүйене отырып, Жердің пішінін			Презентация № 5-11 бет
7-8 минут	Жаң а сабақ	(оқушылар жауабын толығымен тыңдау) Яғни бүгінгі сабақта жердің кішірейтілген үлгісін білетін боламыз. Сабақтың тақырыбы: Глобусты қалай қолданады? Сабағымыздың оқу мақсаты: 1. Глобус - жердің кішірейтілген моделі екенін білу 2. Глобусты қалай пайдалану керектігін үйрену Ал осы мақсатқа жетудің табыс критерийлері: 1. Жердің кішірейтілген моделі глобус екенін білемін 2. Глобусты қалай пайдалану керектігін үйренемін Осы табыс критерийлеріне мына табыс баспалдағы арқылы жетеміз. Бұл жердің шар тәріздес екенін алғаш рет дәлелдеген Фернан Магеллан теңіз саяхатшысы. Глобус сөзін үш тілде айту, globe. Ал енді сынып ішіне қарайық, модель боп табылатын заттар бар ма? Ненің модельдерін көріп тұрсыңдар?			анықтай алады. Глобуспен танысады	-Жаңа тақырыпты меңгеру Жасанды моделіне сүйене отырып, Жердің пішінін анықтай алады Мадақта Дискриптор:-Глобус туралы мәліметтер алып,танысады		Бейне фильм Суреттер Глобус Интер белсенді тақта
8 минут	Тәжірибе	Зерттейік Глобустан су мен құрлықты табу			Жаңа тақырыпты тәжірибе арқылы меңгеру	Дискриптор:-глобустан құрлықпен суды анықтай алады.
3 минут	Бекіту	Кері байланыс «Қақпадағы доп»			Кері байланыс жасады

Мұғалімнің аты-жөні:
Пән/Сынып:				1 – сынып
Сабақтың тақырыбы:				Уақытты анықтау үшін не қажет?
Оқу мақсаты:				Уақыттың маңыздылығын түсіндіру
Бағалау критерийі:				уақытты өлшеу құралдарын анықтап,айта алады. уақыттың маңыздылығының себептерін атайды. оқушыларға уақыттарын тиімді пайдалану үшін өз күн тәртібін құрастырады.
Саралап оқыту тапсырмалары
Ұжымдық жұмыс Жаңа тақырыптың түсіндірілуі			Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма) Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету				Жеке жұмыс Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы
Уақыты	Кезеңдері	Педагогтың әрекеті			Оқушы ның әрекеті	Бағалау		Ресурстар
1 минут	Ұйымдастыру	Психологиялық ахуал қалыптастыру. Жұмыс ережесін келісу Сабақта бір-бірімі ді сыйлаймыз, тыңдаймыз! Уақытты үнемдейміз! Нақты,дәл жауап береміз! Сабақта өзіміздің шапшаңдығымызды, тапқырлығымызды көрсетеміз! Сабаққа белсене қатысып, жақсы баға аламыз!			Алдыңғы білімді еске түсіреді.	Мадақтау		Презентация
		Алдыңғы білімді еске түсіру
		— Негеш пен Эврика қалай демалмақшы ? (Жол дорбаларын алып, табиғат аясында белсенді серуендеуге барады.) — Сапаржайдағы карта мен жазуға қараңдар. Біздің кейіпкерлеріміз қай жерден қайда барады? (Нұр-Сұлтан — Алматыға) Оқушыларға Қазақстанның інжу-маржаны болып табылатын осы өлке туралы айтып берулерін ұсы ныңыз			Картамен жұмыс жүргізеді	Дескриптор -Уақыт туралы мәлімет алады; -Сағаттар дың түрлерін біледі.		карта
		Төмендегі сұрақтарды қойыңыз: — Балалар бірден Алматыға жете ала ма? Неге? — Олар қандай көлікпен жетеді? — Ол қанша уақыт алады? — Сендерге кейде уақыт “жүйрік” болып көріне ме? — Ал кейде өте баяу жылжитындай болып көрінді ме? Қандай жағдайда? Айтып беріңдер. “Бірінші суретте не бейнеленген? (Тұқым.) Екіншіде? (Өскін.) Өскін қайдан пайда болды? (Тұқымнан.) Үшінші суретте не бейнеленген? (Өсімдік гүл жарды.) Сендер қалай ойлайсыңдар, бірінші сурет пен үшінші сурет арасында қанша уақыт өтті? (Бір айға жуық.)			Сұрақпен жұмыс жүргізеді Тұқым,өскін суреттерімен жұмыс	Дескриптор: -тұқым мен өскіннен өсімдік өсіп шығуын зерттейді		Суреттер Бөлме гүлдері
7-8 минут	Жаңа сабақ	Уақытты тоқтатып қоюға бола ма? (Жоқ.) “Егер уақыт тоқтап қалса, онда...” — деп, қиялдау Сендер сағат дегеннің не екенін білесіңдер ме? — Оларды қай жерден көруге болады? (Сапаржайда, мектепте, емханада, үйде, мұражайда және т.б.) — Сағаттар қандай болады?				қолпаштау		суреттер
8 минут	Тәжірибе	Ағаш алғашында қандай болды? Ол қалай өсті? Суреттерді ретпен нөмірле.						суреттер
3 минут	Бекіту	Кері байланыс «Тазалық»			Кері байланыс жасады	«Гүлдер» әдісі арқылы Дескриптор: -Уақытты табады

Мұғалімнің аты-жөні:
Пән/Сынып:				1 – сынып
Сабақтың тақырыбы:				Протожұлдыз және алып қызылжұлдыздар
Оқу мақсаты:				Аспан аңыздары Аспан әлемінің құпияларын түсіндіру
Бағалау критерийі:				Аспан әлемі туралы түсініктерін кеңейту. Аспан денелері, жұлдыздар, аспан денелері, жұлдыздар, олардың атаулары туралы білімдерін кеңейту. Соның ішінде протожұлдыздар және алып қызыл жұлдыздар туралы кеңінен түсінік берді.
Саралап оқыту тапсырмалары
Ұжымдық жұмыс Жаңа тақырыптың түсіндірілуі			Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма) Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету			Жеке жұмыс Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы
Уақыты	Кезеңдері	Педагогтың әрекеті			Оқушының әрекеті		Бағалау	Ресурстар
1 минут	Ұйымдастыру	Психологиялық ахуал қалыптастыру. Жұмыс ережесін келісу Сабақта бір-бірімі ді сыйлаймыз, тыңдаймыз! Уақытты үнемдейміз! Нақты,дәл жауап береміз! Сабақта өзіміздің шапшаңдығымызды, тапқырлығымызды көрсетеміз! Сабаққа белсене қатысып, жақсы баға аламыз!			Алдыңғы білімді еске түсіреді.		Мадақтау	Презентация
7-8 минут	Жаңа сабақ	П ротожұлдыз — жұлдызара материялар ішіндегі молекулярлық алып тұмандықтың топтасуынан қалыптасқан аспан денесі болып, ол әдетте жұлдыз пайда болуының алғашқы сатысы есептеледі. Күн массасындай тұрақты жұлдыз үшін аталған алғашқы саты шамамен 100 000 жылдарға созылады. Ол молекулярлық тұмандық өзегінің тығыздығы үздіксіз артуынан басталып, Торпақ Т жұлдызы секілді жұлдыздың қалыптасуына дейін созылады да, біртіндеп негізгі тізбек жұлдызы түріне қосылады. Бұл үрдіс материяны өзіне сорудан энергиялық радиацияны сыртына шашуға дейінгі күрделі барысты қамтиды. Алып қызыл жұлдыз — ыдырау күйіндегі алып жұлдыздардың бірі. Жұлдыз массасына қарай оның өмір сүру мерзімі миллиондаған жылдарға ұласады. Алып қызыл жұлдыз 0.5 тен 8 күн массасы шамасында болады және массасы одан да алыптарын Аса алып қызыл жұлдыз деп, ал одан да зорын Гипергигант деп атайды. І. «Суреттер сөйлейді» әдісі бойынша мәтін мазмұнын айтады. ІІ. «Сұрақтары бар қорап» әдісі бойынша қораптағы мәтінге байланысты сұрақтарға жауап береді.Аспан аңыздары дегеніміз...? «Өз миыңды суретте» әдісі арқылы мидың ішін бүгінгі сабақта алған ақпараттарымен толықтырады. Айырмашылығын тап ойыны. Мақсаты: Заттардың себеп-салдар байланысын анықтау, Жер ғаламшары мен Марс (Қызылжұлдыз) ғаламшарларын салыстыру. Оқулықта берілген ғаламшарлардың суреті бойынша әңгімелеу. Сұрақтарға жауап беру. Жетекші сұрақтар: - Жер ғаламшары мен Қызылжұлдыздың түстері қандай? - Ғаламшарлардың қайсысы қызыл түсті? - Жер туралы не айта аласың? -Қызылжұлдыз ғаламшары неліктен қызыл түсті деп ойлайсың? - Қызылжұлдызда тіршілік бар ма? Неге олай ойлайсың? - Оқулық кейіпкерлерінің қайсысын Қызылжұлдызға жіберер едің? Неліктен? - Скафандр не үшін қажет? Ойыңмен бөліс.			Жұлдыз түрлерімен танысады Суреттермен жұмыс		Мадақтама қолпаштау Қолпаштау Қолпаштау Мадақтау Дискриптор: Сұрақтарға дұрыс жауап береді Қолпаштау Дискриптор:-- Жұлдыздар туралы мәліметтермен танысады.	Интербелсенді тақта Суреттер Суреттер Интербелсенді тақта Қораптар Суреттер Оқулық


3 минут	Бекіту	Кері байланыс: «Мұғалімге хат» «Менің сабақтан алған әсерім» Мұғалімге сабақта алған әсерін хат түрінде жазады.			Кері байланыс жасады		«Гүлдер» әдісі арқылы Дескриптор: -Уақыт табады

Мұғалімнің аты-жөні:
Пән/Сынып:				1 – сынып
Сабақтың тақырыбы:				Аспан әлемінің құпиялары
Оқу мақсаты:				Аспан аңыздары Аспан әлемінің құпияларын түсіндіру Ғарыш кеңістігіндегі денелердің құпиялары туралы біле алады
Бағалау критерийі:				Жұлдыздардың құрылымы; Жетіқарақшы жұлдызы туралы біле алады; Аспан құбылыстарының телескоптан бақылануы туралы біле алады. Сабақта жоспарланғаніс-әрекет
Саралап оқыту тапсырмалары
Ұжымдық жұмыс Жаңа тақырыптың түсіндірілуі			Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма) Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету		Жеке жұмыс Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы
Уақыты	Кезеңдері	Педагогтың әрекеті				Оқушының әрекеті	Бағалау	Ресурстар
1 минут	Ұйымдастыру	Психологиялық ахуал қалыптастыру. Жұмыс ережесін келісу Сабақта бір-бірімі ді сыйлаймыз, тыңдаймыз! Уақытты үнемдейміз! Нақты,дәл жауап береміз! Сабақта өзіміздің шапшаңдығымызды, тапқырлығымызды көрсетеміз! Сабаққа белсене қатысып, жақсы баға аламыз!				Алдыңғы білімді еске түсіреді.	Мадақтау	Презентация
		Алдыңғы білімді еске түсіру
		Себетпен конфет әкелу. Оқушыларға себеттен конфет алуларын сұраймын.Конфеттің түрлеріне қарай 3 топқа бөлініп отырады. 1-топ «Сары кәмпиттер» 2-топ «Көк кәмпиттер» 3-топ «Қызыл кәмпиттер»				Топқа бөлінеді
		Психологиялық ахуал қалыптастыру: «Сақина салмақ ойыны» Балалар біз бүгін сақина салмақ ойынын ойнаймыз. Бұл ойынның бүгіінгі ерекшелігі кімнің қолында сақина қалса менің сұрағыма жауап береді? Сандықшадан алынған сұрақтарға жауап қайтарады. Яғни, баланың бұған дейінгі білімі ортаға салынады Сен түнгі аспаннан қандай шоқжұлдыздарды көре аласың? Күн адамға не береді? Күн жүйесінің ғаламшарларын ата. Айдың қозғалысы ғаламшарлардың қозғалысынан қалай ерекшеленеді? ҒАЛАМШАР, АСПАН ДЕНЕЛЕРІ, ЖЕР, КҮН,АСПАН ӘЛЕМІ, ЖҰЛДЫЗ, ҚҰС ЖОЛЫ, ҒАЛЫМ БОЛЖАЙДЫ,ЗЕРТТЕЙДІ, ҒАРЫШ, ҒАРЫШ КЕМЕСІ, ЖАРЫҚ. Осы сөздерді қатыстыра отырып, бірнеше оқушы сөйлем құрастырады.				Жақсы көңіл күй тудырады Сүрақтарға жауап береді Берілген сөз	Мадақтау Дискриптор:- Күннің адам өміріндегі маңызы туралы түсінік алады	суреттер
		Сабақтың ортасы Мұғалімнің түсіндірмесі: 1. Жұлдыздар неден тұрады? Жұлдыз– өте күшті қызған газдан (плазмадан) тұратын, өзінен жарық шығаратын және табиғаты жағынан Күнге ұқсас аспан денелері. Күн Жерге жақын болғандықтан ғана үлкен болып көрінеді. 2. Ожауға ұқсайтын шоқжұлдызды қазақтар қалай атайды? Қазақтар бұл шоқжұлдызды ЖЕТІҚАРАҚШЫ деп атайды. Жетіқарақшы - аспанның Солтүстік жарты шарындағы Үлкен аю шоқжұлдызының ең жарық жеті жұлдызы. Аталған жеті жұлдыз шөміш пішінді иіліп солтүстік аспаннан өте анық көрінеді және ол Темірқазық жұлдызын жердің өз өсінде айналуына орай әр күні айналып жүргендей көрінеді. 3. Аспан құбылыстарын телескоптан бақылау және зерттеу жұмыстары қайда жүргізіледі? Расытхана-астрономиялық құбылыстарды бақылаужәне зерттеу жұмыстарын жүргізетін арнайы м амандандырылған мекеме. 4. Аспанда көлденең жатқан, шашырап төгілген сүтке ұқсас ақшыл жолақты қазақтар қалай атайды?				Сұраққа жауап береді	Дескриптор:-Ожауға ұқсайтын шоқ жұлдызды атайды Мадақтама Дескриптор: -Аспан денелерін ,телескоп туралы мәліметтермен танысады Дескриптор: -Күн туралы,күн жүйесіндегі ғаламшарлар туралы түсінік алады
7-8 м	Жаңа са	5. Жұлдызды үлкен етіп көрсететін дүрбі қалай аталады?				Сұрақтармен жұмыс жүргізіледі

3 минут	Бекіту	Кері байланыс 3 минут Кері байланыс кемесі				Кері байланыс жасады

Мұғалімнің аты-жөні:

Пән/Сынып:

1 – сынып

Сабақтың тақырыбы:

Протожұлдыз және алып қызылжұлдыздар

Оқу мақсаты:

Аспан аңыздары Аспан әлемінің құпияларын түсіндіру

Бағалау критерийі:

Аспан әлемі туралы түсініктерін кеңейту. Аспан денелері, жұлдыздар, аспан денелері, жұлдыздар, олардың атаулары туралы білімдерін кеңейту. Соның ішінде протожұлдыздар және алып қызыл жұлдыздар туралы кеңінен түсінік берді.

Саралап оқыту тапсырмалары

Ұжымдық жұмыс

Жаңа тақырыптың түсіндірілуі

Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма)

Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету

Жеке жұмыс

Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы

Уақыты

Кезеңдері

Педагогтың әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

1 минут

Ұйымдастыру

Психологиялық ахуал қалыптастыру.

Жұмыс ережесін келісу

Сабақта бір-біріміз

ді сыйлаймыз, тыңдаймыз!

Уақытты үнемдейміз!
Нақты,дәл жауап береміз!
Сабақта өзіміздің шапшаңдығымызды, тапқырлығымызды көрсетеміз!
Сабаққа белсене қатысып, жақсы баға аламыз!

Алдыңғы білімді еске түсіреді.

қолпаштау

Презентация

Алдыңғы білімді еске түсіру

Аспан туралы не білеміз?
Аспан денелеріне нелер жатады?
Қандай жұлдыздарды білесіңдер?

Жұлдыздардың былай аталуы неліктен деп ойлайсыңдар?

Топтастыру. «Жұлдыз», «Күн», «Ай» суреттері арқылы 3 топқа бөлінеді.

Ой қозғау. Жұмбақтарды шеше отырып, сабақтың тақырыбын ашады.

Етегім толы сөк,

Ерте тұрсам жоқ.

(Жұлдыз)

Төрінде бар нұр көзі,

Жердің биік күмбезі.

(Аспан)

І. «Аспан аңыздары» атты мәтіннің аудиожазбасын тыңдайды.

Сұрақтарға жауап береді

Топқа бөлінеді

Жұмбақтарды шешеді

Дескриптор

-Уақыт туралы мәлімет алады;

-Сағаттар

дың түрлерін біледі.

Суреттер

Аудиожазба

7-8 минут

Жаңа сабақ

Аспан аңыздары

«Аспан» сөзінің өзі көне үнді тілінде «тастан жасалған күмбез» деген ұғымды білдіреді. Аспан аңыздары – аспан денелерінің (жұлдыздар, планеталар, т.б.) кейбір ерекше қасиеттері мен таңғажайып көріністерін бейнелейтін халық аңыздары. Темірқазық – қозғалмайтын полярлық жұлдыз.Құрамындағы жұлдыздардың кейбіреулері шұбатылған арқан тәрізді, ал екіншілері арқандаулы атқа ұқсас. Олар Темірқазықты үнемі айнала қозғалады. Бұлардың сыртын ала, арқандаулы аттарды торуылдап, Жетіқарақшы айналады. Көкжиектен төмен түспей түні бойы айналып жүретін бұл жеті жұлдыздың қозғалысы, күндіз тасаланып, түнде ұйықтамай, қолайлы сәтті күтетін ұрының әрекетіне ұқсайды.

Протожұлдыз — жұлдызара материялар ішіндегі

молекулярлық алып тұмандықтың

топтасуынан қалыптасқан аспан денесі болып, ол әдетте жұлдыз пайда болуының алғашқы сатысы есептеледі. Күн массасындай тұрақты жұлдыз үшін аталған алғашқы саты шамамен 100 000 жылдарға созылады. Ол молекулярлық тұмандық өзегінің тығыздығы үздіксіз артуынан басталып, Торпақ Т жұлдызы секілді жұлдыздың қалыптасуына дейін созылады да, біртіндеп негізгі тізбек жұлдызы түріне қосылады. Бұл үрдіс материяны өзіне сорудан энергиялық радиацияны сыртына шашуға дейінгі күрделі барысты қамтиды.

Алып қызыл жұлдыз — ыдырау күйіндегі алып жұлдыздардың бірі. Жұлдыз массасына қарай оның өмір сүру мерзімі миллиондаған жылдарға ұласады. Алып қызыл жұлдыз 0.5 тен 8 күн массасы шамасында болады және массасы одан да алыптарын Аса алып қызыл жұлдыз деп, ал одан да зорын Гипергигант деп атайды.

І. «Суреттер сөйлейді» әдісі бойынша мәтін мазмұнын айтады.

ІІ. «Сұрақтары бар қорап» әдісі бойынша қораптағы мәтінге байланысты сұрақтарға жауап береді.Аспан аңыздары дегеніміз...

«Өз миыңды суретте» әдісі арқылы мидың ішін бүгінгі сабақта алған ақпараттарымен толықтырады.

Айырмашылығын тап ойыны.

Мақсаты: Заттардың себеп-салдар байланысын анықтау, Жер ғаламшары мен Марс (Қызылжұлдыз) ғаламшарларын салыстыру.

Оқулықта берілген ғаламшарлардың суреті бойынша әңгімелеу. Сұрақтарға жауап беру.

Жетекші сұрақтар:

- Жер ғаламшары мен Қызылжұлдыздың түстері қандай?

- Ғаламшарлардың қайсысы қызыл түсті?

- Жер туралы не айта аласың?

-Қызылжұлдыз ғаламшары неліктен қызыл түсті деп ойлайсың?

- Қызылжұлдызда тіршілік бар ма? Неге олай ойлайсың?

- Оқулық кейіпкерлерінің қайсысын Қызылжұлдызға жіберер едің? Неліктен?

- Скафандр не үшін қажет? Ойыңмен бөліс.

Тыңдайды

Аңыз мазмұнын түсінеді

суреттер

3 минут

Бекіту

Кері байланыс:

«Мұғалімге хат»

«Менің сабақтан алған әсерім»
Мұғалімге сабақта алған әсерін хат түрінде жазады.

Кері байланыс жасады

«Гүлдер» әдісі арқылы

Дескриптор:

-Уақыт табады

Мұғалімнің аты-жөні:

Пән/Сынып:

1 – сынып

Сабақтың тақырыбы:

Косманавтика саласын зерттеймін

Оқу мақсаты:

Аспан аңыздары Аспан әлемінің құпияларын түсіндіру Ғарыш кеңістігіндегі денелердің құпиялары туралы біле алады

Бағалау критерийі:

Ғарышқа ұшудың маңызын түсінеді;

Ғарышкер мамандығы туралы біледі;

Қазақстанды ғарышкерлер туралы түсініктері молаяды;

Саралап оқыту тапсырмалары

Ұжымдық жұмыс

Жаңа тақырыптың түсіндірілуі

Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма)

Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету

Жеке жұмыс

Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы

Уақыты

Кезеңдері

Педагогтың әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

1 минут

Ұйымдастыру

Психологиялық ахуал қалыптастыру.

Жұмыс ережесін келісу

Сабақта бір-бірімі

ді сыйлаймыз, тыңдаймыз!

Уақытты үнемдейміз!
Нақты,дәл жауап береміз!
Сабақта өзіміздің шапшаңдығымызды, тапқырлығымызды көрсетеміз!
Сабаққа белсене қатысып, жақсы баға аламыз!

-Алдыңғы білімді еске түсіреді.

От шашу арқылы бағалау.

Презентация

Алдыңғы білімді еске түсіру

Ұйымдастыру кезеңі.

Ұйымдастыру кезеңін «Жұлдыздар тапсырмасы» ойыны арқылы бастаймыз. Оқушылар сыныпқа кіріп келе жатып, жолындағы жұлдыздарда берілген тапсырмаларды орындап, қимыл, іс-әрекеттерді орындайды.

Жақсы көңіл-күй қалыптасады

Дескриптор:

Ғарышкерлер өмірі туралы мәлімет алады

Суреттер

Таныстырылым

Ғарыш кемесі – адамның ғарышта ұшуына арналған ғарыштық аппарат. Оның негізгі ерекшелігі – ғарышкердің өмірін сақтауға арналған тұмшаланған кабинасының болуы. Геоцентрлік орбитамен ұшуға арналған ғарыш кемесі Жер төңірегіндегі ғарыш кемесі деп, ал басқа аспан денесіне ұшуға арналған ғарыш кемесі планетааралық (экспедициялық) ғарыш кемесі деп аталады.

Ғарышкер туралы түсінік беру.

Ғарышкер,космонавт - ғарышқа ұшу кезінде ғарыштық техниканы сынақтан өткізетін әрі оны пайдаланатын адам; адамның ғарышқа ұшуынан кейін (1961) пайда болған мамандық. Алғашқы ғарышкерлер әскери ұшқыштар мен ұшқыш-сынақшылар қатарынан таңдалып алынды.

Суреттерді ажыратады

Суреттер

инут

Жаңа сабақ

Өйткені ғарышқа ұшуға қажетті қасиеттер (ұшу шеберлігінің жоғары деңгейде болуы, апатқа ұшырау жағдайында жылдам шешім қабылдауы, шу, діріл, үдеу, т.б. әр түрлі факторларға төзімді болуы, бақылау жұмыстарын жүргізіп, оны қорытындылай білуі, т.б.) осындай мамандыққа лайықты еді. Кейінірек КСРО-да да, АҚШ-та да ғарыштық кеме экипажына қажетті арнайы білімі бар инженерлер мен ғалымдарды қоса бастады. Ғарышкерлерді дайындау ісі бұрынғы КСРО-да 1960 ж., ал АҚШ-та 1959 ж. және 1962 ж. жүргізіле басталды. Тұңғыш ғарышкер Юрий Гагариннен (1961) бастап ғарышқа үш жүзден астам адам ұшты. Олардың ішінде қазақ ғарышкерлері Тоқтар Әубәкіров (1991), Талғат Мұсабаев (1994, 1998, 2001) бар. Айдын Айымбетов (2015ж.)

Мұғалімнің ауызша қалыптастырушы бағалауы.

Ойын: " Ғарыш "

Шарты : Ғарыш әлемінің тарихына

үңіле отырып, сөзжұмбақтың тапсырмасын өздерің тауып жазыңдар !

Тыңдайды,

айтады

Танысады

Дескриптор:

-Ғарышкерлер мен ғарыштық техника туралы мәлімет алады

Дескриптор:

Қазақ ғарышкерлері туралы мәлімет алады.

Суреттер

Таныстырылым

суреттер

сөзжұмбақтар

3 минут

Бекіту

Кері байланыс 3 минут

«Сөздер банкісі»

Танысқан сөздерін айтады

Банкі,сөздер

Қосымша

Қызықты мәлімет

Ғарышқа ұшқан ең алғашқы тіршілік иесі - Лайка атты ит еді. Ит 1957 жылдың 3 қарашасында Мәскеу уақытымен таңғы алты жарымда Кеңес Одағының "Спутник-2" атты кемесімен ғарышқа аттандырылды. Лайканың жасы - 2-де, салмағы - 6 келі болған. Сол кездегі басылымдар оның орбитада бір апта болып, қалыпты түрде тамағын ішіп, ұйықтап, үргенін жазған болатын. Ал шын мәнінде Лайка ұшырылған соң, 5-6 сағаттан соң өліп қалған. Кабинадағы температура біртіндеп көтеріліп, ақырында Лайканың денесі қызып, өртеніп кетті. Мұнан кейін, 1960 жылдың 20 тамызында Белка және Стрелка атты иттер ұшты. Бұл екеуі ғарыштан жер бетіне аман-есен оралған ең алғашқы тіршілік иелері болып есептеледі. Олар жер бетіне оралған соң, аттары аңызға айналып, сапардан ешқандай жамандық көрмей, баяғыша өмір сүре берді. Тіпті бірнеше айдан кейін Стрелка дүниеге алты дені сау күшіктерді алып келді.

Орны ауысқан әріптерді қойып, сөздің мағынасын ашу:
АҒЫШР
ЙАҚАЛ
ІГРІЛЕИД

Ғарыш қалай игеріледі? «Ертегілер әлемінде әдісі» https://imektep.kz/kz/garysh-video көрсету арқылы

Кері байланыс.

SWOT талдау стратегиясы арқылы сабаққа кері байланыс беру.

Ғарыш туралы қызықты деректер:

— Жердің тартылыс күші адамның омыртқасын басып, сығып тұрады, сондықтан ғарышқа ұшқан ғарышкердің бойы шамамен 5,08 см-ге ұзарады.
— Ғарышта мүлде дыбыс болмайды. Себебі дыбыс болу үшін атмосфера керек екен.
— Ғарышта екі бұйым немесе металл бір-біріне тиіп кетсе бірден жабысып қалады да оларды бір-бірінен ешқашан ажыратып ала алмайды екенсіз. Осы жағдай ғылымда "суық дәнекерлеу" деп аталып кеткен. Ал, жерде мұндай реакция болмайды. Себебі оған ауа менсу кедергі келтіреді екен.
— Ғарышта жылай алмайсыз. Себебі көз жас ваккум кезінде тамшыламайды.
— Ғарышкер С. Рязанскийдің айтуынша ғарышта ыстық темір жол рельсінің исі шығып тұрады.
— 1962 жылы ғарышта водородты бомба жарылған.
— Меркурий ғаламшарындағы 1 күн Жердегі 2 жылдан да ұзақ уақыт. Меркурий өз өсінде өте ақырын айналады. Күнді 88 күнде айналып шығады.

Ғарышкерлер туралы мәліметтер

-Иә, ғарышкер ағаларымыз ғарышқа зымыранмен ұшады екен. Оны ғарыш кемесі деп те атаймыз. (зымыран суреті мен макетін көрсету). Олар ғарышқа ұшып барып, аспан әлемін зерттейді. Біз бүгін ғарышкер ағалармен, аспан әлемімен танысамыз.

Слайд арқылы әңгімелеу. (суреттерін көрсете отырып)

Ең бірінші адамдар айға ұшпас бұрын тірі дененің баруы үшін Лайка деген итті ғарышқа ұшырған екен. Жерге қонғаннан кейін оның денесіне, қанына тексеру жүргізіп, ғарышқа адамның да баруға болатынын білген.

Ең алғаш ғарышқа ұшқан Ресей азаматы ол Юрий Гагарин. Ол 1961 жылы 12 сәуірде тарихта тұңғыш рет «Восток» ғарыш кемесімен Байқоңыр ғарыш алаңынан ғарышқа ұшты.

Ол Мынау ғарышқа дайындалып жатқан кезі.

1991 жылы Қазақстаннан алғаш ғарышқа ғарышкер Тоқтар Әубәкіров ұшты. Екінші болып ғарышқа қазақ ғарышкері Талғат Мұсабаев ұшты. Олар ержүрек, батыр, халық қаһармандары, еліміздің мақтанышы.

Мынау Байқоңыр ғарыш айлағы. Ол Қазақстанның Қызылорда облысында Қармақшы ауданы деген жерде орналасқан. Ғарышқа ұшар алдында олар әртүрлі дайындықтан өтіп, арнайы білім алады.

Ғарышта адам демалатын ауа жоқ, көлеңке жағы қатты суық, күн түсіп тұрған жағы өте ыстық болады екен. Ғарышкерлер үстеріне арнайы киім киеді. Ол скафандр деп аталады. Ғарыш кеңістігінде ауа жоқ болғандықтан тек осы арнайы киіммен жүре алады екен.

Ғарыштағы таңғажайып нәрселер

Ғарыш кеңістігінде таңғажайып нәрселер көп. Кейбірін өз көзіңізбен немесе телескоптың, дүрбінің көмегімен көре аласыз. Олар туралы қызықты мәліметтерді назарларыңызға ұсынамыз.Ғарыш кемесі:Зымырандар ғарышқа 1957 жылдан бастап ұша бастады. Адамдар тіпті Айға дейін барды. Ғарыш кемесі ұшқыштарсыз Уран, Нептун сияқты алыс ғаламшарларға да барды.Бұл Америка зымыраны үш адамды Айға алып барды.Ғарышқа ұшатын адамды ғарышкер дейді. Ғарышқа ұшар алдында бірнеше жылдар бойы дайындалады.Бұл ғарышкер ғарышта серуендеу үшін скафандр деп аталатын арнайы киім киген.Төменде шаңды бұлттан пайда болған жаңа жұлдызды көруге болады.Нептун ғаламшары.Сатурн ғаламшары.Ғаламшар деп жұлдыздар айнала қоршалған үлкен тасты немесе газды шарды айтады. Күннен, оны айнала қозғалатын 9 үлкен ғаламшардан (Меркурий, Шолпан, Жер, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун және Плутон), жұлдыздардан құралған ғарыштық денелер жүйесін Күн Жүйесі деп атайды.

Серіктер:Көптеген ғаламшарлардың серіктері бар. Серіктер – ғаламшарды айналып жүретін кішкентай ғаламшарлар.Бұл Юпитер серіктерінің бірі – Ио

Жұлдыздар:Жұлдыз – бұл ыстық газ шары. Күн – үлкен жұлдыз.

Комета: Комета, құйрықты жұлдыздың басы ядро бөліп шығаратын газ бен тозаңнан түзіледі. (Мұз,метан және будан) Күнге жақындаған кезде буланып кетеді.

Жұлдыздар жүйесі: Жұлдыздар жүйесі – бұл жұлдыздардың бір араға топтасуы. Күн Күн жүйесімен бірге Құс жолы деп аталатын Жұлдыздар жүйесінде орналасқан. Ғалымдар ғарышта миллиардтаған жұлдыздар жүйесі бар деп тұжырымдауда. Бұл Сомбреро құйрықты жұлдызы. Онда миллиондаған жұлдыздар бар.

Өсімдіктер жайлы қызықты мәлімет

Әлемде 10 мыңға жуық улы өсімдік бар.
Ең жылдам өсетін өсімдіктер бамбук болып табылады. Бір тәулік уақытта оның биіктігі 0,75-0,9 метрге дейін өседі.
Бразилия ормандарында, бір мезетте 4 литр сүт бере алатын ағаш бар. Ол сүтті ішуге болады, бірақ алдымен пісіру керек.
Сусындағы «кола» атауы, оны дәмдеу үшін Кола ағашының жемістері қолданылатынын көрсетеді.
Бразилияда өсетін Керосин ағашының шырыны – дизель отыны ретінде пайдаланылады.
Біздің планетамызда тышқандармен, бақалармен және тіпті құстармен қоректене алатын өте үлкен жыртқыш өсімдік бар. Ол Азияның ормандарында өседі.
Балдырлар – ғаламшардағы ең көне өсімдік болып табылады. Олардың жасы – 1 мың миллион жыл.
Бүкіл ғаламда өсімдіктердің шамамен 375 мың түрі бар. Олардың 90 мыңы ғана қоректенуге жарамды.Балдыршөп – жер бетіндегі ең кішкентай өсімдік. Ең қауіпті өсімдік Жаңа Зеландия ағашы, ол тіпті атты өлтіре алады.
Ең көне ағаш – Америка Құрама Штаттарының қарағайы.
Жабайы раушан адамдардан ерте пайда болды. Ең кәрісі 50 миллион жыл бұрын өмір сүрген.

Жануарлар жайлы қызықты мәлімет

Құмырсқалар мүлдем ұйықтамайды.

Көгілдір киттің тілінің салмағы, пілдің массасымен бірдей.

Қытайда панданы өлтірген адам, өлім жазасына кесіледі.

Қызықты мәлімет, медуза нутрикула (Turritopsis nutricula) – планетадағы өлмейтін жалғыз тіршілік иесі.

Көгілдір киттер – жердегі ең ірі жануарлар.

Түйе екі апта бойы сусыз өмір сүре алады.

* Көк кит - кит біткеннің ең үлкені. Оның ұзындығы 28 метрден асады.

* Сұр киттер жылына шамамен , 20000 шақырым қашықтықты жүзіп өтеді. Олар басқа киттерге қарағанда анағұрлым көп жүзеді.

*Акулалар сағатына 8 шақырым жылдамдықпен қозғалады.Ал жемтігіне шабуылдағанда , жылдамдығы сағатына 19 шақырымға дейін жетеді.

*Әлемде акуланың 350 түрі бар.

*Балықтың көбі -салқынқанды.Жылықанды балықтар да кездеседі.

* Анабас сияқты кейбір балықтар,аз уақытқа болса да, құрлықта өмір сүре алады.

*Электрлі жыланбалық электр қуатын өндіреді.

* 2003 жылы ғалымдар балықтың ауруды сезетінін анықтады.

Қорытынды

Мұғалім оқушыны тек қана бір ұғыммен шектеліп қалдырмай, теориялық білімдерін зерттеу жұмыстарымен, өмірмен байланыстыра білуге үйрету керек. Жаңартылған әдіс - тәсілдерді түрлендіріп, жүйелі түрде пайдалану арқылы мұғалімнің шәкірттері өз бетімен жұмыс істеуге тез үйренеді.

Жүсіпбек Аймауытов айтып өткендей, «Сабақ беру – үйреншікті жай ғана шеберлік емес, ол – жаңадан жаңаны табатын өнер». Сондықтан қазіргі таңда оқушыларға саналы тәрбие мен сапалы білім беру ісін жаңа талап тұрғысынан өзгертіп, оқыту тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыруға міндеттіміз.

Жаратылыстану пәні өзбетінше зерттеу жұмысына бағыттайды. Бұл пәннің басқа пәндерге қарағанда ерекшелігі өмірге қажетті дағдыларды осы пәннен ала алады.

«Жер және ғарыш» курсын оқу барысында:

1. Оқушы тақырыпқа байланысты ауызша алған түсінігін тәжірибе жасау арқылы толық меңгерді.

2. Алған білімін іс жүзінде қолдану іскерлігі мен дағдысын қалыптастырды.

3. Мұғалімнің түсіндіруі арқылы алған біліміндегі маңызды құбылыстардың қасиеті мен құрылысы туралы білімін нақтылап мәнін терең түсінді.

4. Зерттеу жасау тәсілдері мен әдістерін игерді.

5. Сабақта танысқан жаңа ақпаратты басқа қырынан қарап, ажыратуға дағдыланды.

6. Зерттеу жұмысы барысында оқушылардың биология ғылымының салаларына деген қызығушылығы артты.

7. Сабақта пайдаланатын құрал–жабдықтармен жұмыс жасау тәртібімен танысып, үйренді.

8. Оқушылар еңбекке, ұйымшылдыққа тәрбиеленеді.

9. Бақылау сұрақтарына жауап берді.

Оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін жаратылыстану сабақтарында осындай зерттеу жұмыстары мен тиімді әдістердің пайдасы зор.

Нәтижесінде бұл сабақтарда оқушылар неге қол жеткізді?

жеке, жұпта, топта ойларын ортаға салып талдады.
Осы стратегияларды пайдалана отырып өткізілген сабақтарда оқушылардың өз ойын анықтап, өзін еркін ұстап, өз білімін өзі толықтыруға мүмкіндік жасалынды.
Оқушылар ортаға салған ойларын мәтіндегі негізгі ойға сәйкестендіріп қағаз бетіне түсіріп қорғады.
Әр топ қағаз бетіне түсірілген сызбаларды талқылап жатқанда сөйлейтін оқушы да топ мүшелерінің аргументтерін жинақтап сөйлеуге дайындалды.
Бірінші кезеңде оқушылар әрі ойналып, әрі еске түсіріп, әрі жазып, өз ойларын саралап, өзге оқушылардың пікірін тыңдап, білімін тереңдете түсті.
Осы сабақта байқағанымыздай, сыныптағы барлық оқушылардың жаппай жұмыс жасауларына мүмкіндік берілді.
Оқушы белсенді іс-әрекетте болды. Ортамен қарым -қатынас жасай білуге, басқаны тыңдай білуге, топта бір тұжырымға келуге, топ алдында өз ойын қорғай білуге, айта білуге үйренді.

Қытай философы Конфуций «Маған айтып берсең-ұмытып қаламын, көрсетсең-есте сақтаймын, өзіме жасатсаң-үйренемін» дегендей сабақтарда үйренгенін өмірде қолдана алатын шәкірттер білімді де саналы болатыны сөзсіз.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Жаратылыстану. 1-сынып. Оқулық. / С.Н.Кузнецова,Ә.Қ.Жамиева, Д.Н.Сапақов, И.Н.Васева, М.Қ.Құсайынова, М.Қ.Тасболатова – Астана: «Назарбаев зияткерлік мектептері» 2016ж
Жаратылыстану.Жалпы білім беретін мектептің 4-сыныбына арналған оқулық / Бигазина П.К, Жаманкулова А.Ж, Кадекенова Э.А - Нұр-Сұлтан: «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ,2019ж
Жаратылыстану.Мұғалімге арналған нұсқаулық.1-4 сынып жалпы білім беретін мектептің мұғалімдеріне арналған құрал / С.Н.Кузнецова, Ә.Қ.Жамиева, Д.Н.Сапақова т.б – Нұр-Сұлтан: «Назарбаев зияткерлік мектептері» ДББҰ,2016ж,2019ж.
Сабақта қолдануға тиімді 300 әдіс-тәсіл.Әдістемелік құрал / Құрастырушы Бақыт Жақанбайқызы. – Алматы:Білім беру және ақпараттық жаңашыл технологиялардың ғылыми-зерттеу орталығы.-2019ж
Б.Ө.Жақып «Балалар энциклопедиясы» 2011ж
Айналаны қоршаған орта. Экология. Алматы кітап 2002 ж.(А.Р.Алиакбаров, Г.М.Байгушикова, Э.Н.Баталова)
Жыл он екі ай.1991ж.
Қ.Алтыбаев . «Сан сұраққа саяхат» 2001 жыл.
Қ. Алтыбаев . «Сан сұраққа саяхат» 2001 жыл.
Сужикова.А.Ү Лекерова.Ф.С Солтанғазина.М.Қ «Менің алғашқы энциклопедиям.»Алматыкітап 2017ж

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!