Жоба жұмысы «Мектепке қиын бейімделуді алдын алу»

Жоба жұмысы

«Мектепке қиын бейімделуді алдын алу»

Мазмұны

Кіріспе

I. Мектепке қиын бейімделуді алдын алудан теориялық негіздері

1.1 Әлеуметтік бейімделу тұжырымдамасы

2. Мектепке жасөспірімдердің әлеуметтік бейімделудің қиындықтары

II. Жасөспірімдердің мектепке бейімделудің сипаттамалары

2.1 Мектепке бейімделудің әртүрлі кезеңдері

2. Мектепке бейімделу үшін ата-аналар тарапынан көмек.

Қорытынды

Әдебиеттер тізімі

Қосымша

Кіріспе

Ағымдағы экономикалық жағдай, қоғамда оң өзгерістер үшін жағдай жасау, бірқатар соқты әлеуметтік мәселелерді қоса алғанда, жаңа. Идеология мен құндылықтарды өзгерту, өмір сүру құны, құқықтық және моральдық критерийлері тұрақсыздық, жергілікті әскери және этникалық қақтығыстар, жұмыссыздық, көші-қон, босқындар әкелуі, сондықтан қоғамның қылмыстық және. демографиялық елеулі өзгерістер бар жағдай.

Бейімделу

Барлық балалар демалыстан кейін мектепке бейімделу кезеңін міндетті түрде өтеді. Бейімделу бұл жаңа жағдайға дағдылану, ынғайлану. Барлығы мерзім мен осы үдерістің маңыздылығында. Бүгін біз бірінші сынып оқушылары туралы айтамыз. Оларға бейімделуге ең көп уақыт: екі тоқсан беріледі. Әдетте оларға бір тоқсан да жетеді, бір жарым ай. Бұл үдеріс жатық өтеді, себебі бірінші сынып оқушылары жағымды сезімде болады, олар мектепке барғылары келіп, өзгеріске дайын, оқуға ниеттенген, олар ересек, оқушы болғылары келеді. Олар неге бейімделулері қажет? Бірінші сынып оқушылары оқуға, мектепке баруға қажет екенін, педагогтың қатал талаптары мен үй тапсырмасын орындауға бағынуы, ұғынуы қажет.

Нәтижесінде, адамдардың өмір сүру тәсілі келеді ең алдымен, әлеуметтік денсаулығының өзгерістер. Олар эмоционалдық көтеру, әлеуметтік бейімсіздік адамдарды тудырған қарқындылығы мен агрессияшылдық, қарым-қатынастар жүйесіндегі өзгерістер және жаңа құндылық бейімделуінің негізінде өзара іс-қимыл жалғасуда өскелең ұрпақты қоғам процестер, әсіресе ауыр әсері. Бүгін арттыру балалар денсаулық сақтау және әлеуметтік көріністерін өсу деңгейін қатысты бейімсіздік. Ата-ана айырылған балалардың санының тұрақты өсуімен сақтау, қылмыстық қызметпен айналысатын балалар саны өсуде, өсті бала жезөкшелік, нашақорлық, маскүнемдік.

Оны бейімдеу психологиялық аспект адам ретінде адамның бейімделу көздейді өз талаптарына сәйкес, атап айтқанда, қоғамның болуы және қажеттіліктерін, себептері мен мүдделерін.

Балалардың бейімделу проблема қоғамдастықта әлеуметтік қорғалмаған отбасылардан шыққан ең маңызды бірі болып табылады, ол бейімделу тәуелді гүлденген барысында болды, өйткені баланың жеке тұлғасын одан әрі қалыптастыру жетістігі. Әлеуметтік педагог, білмей аз қамтылған отбасылардың балалары білім шарттары және факторлары, девиантты мінез-құлық, олардың себептері, оларды ескере отырып, баланы көмектесе алады табысты, оның проблемаларын шешу.

Зерттеу мақсаты: Мектепке оқушылардың қиын бейімделуін айқындап, оны теориялық тұрғыдан талдау.

Зерттеу объектісі: Бейімделудің ерекшіліктері.

Зерттеу пәні: Мектепке бейімделу ерекшіліктерінің көрініс беру процесі.

Зерттеу міндеттері:

- Қиын бейімделу, оның пайда болу себептерін айқындау

- Бейімделу ерекшіліктерінің кезеңдерін көрсету

- Бейімделудің ерекшіліктерін анықтап, оны түзету мен алдын-алуға ұсыныстар беру.

Зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы: Жоба жұмысы мазмұнында қарастырылған оқушылардың мектепке қиын бейімделу ерекшеліктері туралы теориялық материалдарда “Педагогика”, “Әлеуметік педагогика” пәні мазмұны және жалпы білім беретін орта мектептегі тәрбие процесінде сынып жетекшілер жұмысында пайдалануға болады.

Зерттеу жұмысының базасы: Айыртау ауданы Златогорская орта мектебінде алынды.

Зерттеу жұмысының құрылымы: Жоба жұмысы кіріспеден, негізгі екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады .

1. Мектепке қиын бейімделуді алдын алудан теориялық негіздері

Бастауыш сынып оқушылардың мектептік өмірге бейімделуінде оның жеке басының қасиеттерін  зерттеуде, онымен жүргізілетін жұмыстардың әдіс–тәсілдерін іріктеу үлкен маңыздылықты талап етеді. Бала бойындағы алғашқыда байқалмаған қасиет екінші күні байқалып отырады.

  Оқушының мектепке бейімделуіне байланысты мұғалім мен ата-аналардың маңызды көңіл аударатын  негізгі шарттары:

-         Оқушының тәртібін сабақ үстінде және сабақтан тыс кезеңде бақылау.

-         Оқушыдан оны не қызықтырады және жақсы көретін сабақтары жөнінде әңгімелесу.

-         Оқушы жөнінде достарымен, ата – анасымен әңгіме жүргізу.

-         Бала мектепке үлкен қызығушылықпен келеді, ең негізгі шарт бала бойындағы қызығушылықты жоғалтып алмау.

-         Бала бойындағы қиындықтарды дер кезінде анықтап, түзету жұмыстарын жүргізу.

-         Оқушыларды қанағаттандыратын эмоционалдық жағымды өзара  қарым–қатынас жүйелерін (құрбыларымен, мұғалімдермен, ата - аналарымен) қалыптастыру.

-         Бастауыш сынып оқушыларында өткізілетін оқу тәрбие жұмыстарын дифференциациалау.

-         Сапалы тегін қосымша білімге балалардың қолын жеткізу (үйірме, секциялар).

Бастауыш сынып оқушыларының мектепке бейімделу ерекшеліктеріне арналған зерттеулері Коломинский Я.Л., Панько Е.А., Чуткина Г.М.,  Венгер Л.А., Мухина В.С. және баланың мектепке психологиялық даярлығы мен мектепке баруы туралы отандық ғалымдар Баймұратова Б., Қойбағаров.,  Қ.Сейсенбаевтың еңбектері маңызды орын алады.

1.1 Әлеуметтік бейімделу тұжырымдамасы

Алты жасар баланың мектепке баруы оның  өмірінде ерекше оқиға болып табылады. Мектепке дейінгі кезеңнен мектеп жасына өтуі баланың іс-әрекетінде, басқ адамдармен қарым-қатынасында ерекше өзгерістермен байланысты. Кіші мектеп жасындағы баланың ең негізгі іс-әрекеті оқу болғадықтан, баланың өмір тіршілігі өзгереді, жаңа міндеттер пайда болады, баланың қоршаған ортамен  қарым-қатынасы жаңаша қалыптасады.

Баланың мектепке бейімделуі бірден болмайды. Мектепте толығымен меңгеруіне бір күн немесе бір апта жеткіліксіз. Бейімделу ұзақ мерзімді қажет ететін процесс. Бала өміріндегі бұл мерзімнің бала өіріндегі өзгерістерінің  психологиясы мен  мінездемесін Р.С.Немов  дамудың әлеуметтік жағдайы мен ішкі позициясының түсініктерімен байланыстыру қажеттігін ұсынды.  

М.М.Безруких, С.П.Ефимова баланың мектепке бейімделуін ұзақ мерзімде процесс ретінде қарастырып, оны әлеуметтік-психологиялық және физиологиялық жақтарын сипаттаған. Олардың көзқарасынша, баланың өмірінің өзгеруі: барлығы мектепке бағынады, мектеп жұмысыныа, сабаққа көп уақыты кетеді. Бұл өте қысымды кезеңдер. Себебеі мектеп алғашқы күннен бастап өзінің талаптарын қояды.  

1.2 Мектепке жасөспірімдердің әлеуметтік бейімделу қиындықтары

Баланың мектепке беімделуіне негізгі үш жақты қиындық әсер етеді:

Біріншісі, мектептің жаңа күн тәртібі – ерте ұйқыдан тұру, тыныш отыру, сабақтан қалуға болмайды, дер кезінде сабақта орындау жзәне тб. Мұндай дағдылар балада бұрын қалыптаспағандықтан олар шамадан тыс шаршайды, сабақтан қалығысы келіп тұрады, мазасызданады және тб. Көбіне алты-жеті жастағы балаларда өзіндік әдеттрдің қалыптасуының алғышарттары қалыптаса бастағандықтан кейбір жаңа құбылыстарға бейімделу қиынға соғады. Ең бастысы мұғалім мен ата-ана осы жадайларды дұрыс ескергендері маңызды.

Екіншісі, баланың мектеп мұғалімімен, құрбыларымен және отбасымен өзара қатынасына байланысты туындаған мінез-құлықтар.  Жай ғана мейірімділіктен мұғалім өзінің авторитарлық стилі талап етушілік, қаталдық, мінез құлықта қажетті әрекеттердің орындауын талап етуші болып көрінеді. Ол үнемі баланың жұмысын бағалап отырады. Кей жағдайда бала өзін құл ретінде сезуге дейін барады. Нәтижесінде кейбір балалар жасқаншақ, ал біреулері үйде бас ал мектепте мүлдем басқаша қылық көрсетеді. Кейбір оқушылар жаңа ортада өздерін дұрыс меңгере алмай, басқа балалармен танысуы бірден болмағадықтан, өзін жалғыз сезінеді. Тәжірибелі мұғалім барлық балаларға бірдей талап қояды, бірақ әр баланы жеке-жеке қадағалайды. Бала мектепке келгеннен соң оның үйдегі орны да өзгереді. Оның міндеттері де және құқықтары да жаңаша құрылады. Мысалы оның сабақ орындауына ерекше, бөлек уақыт қажет болғадықтан үлкендер оның ңүн тәртібімен санасады.

Үшінші түріне бірінші сынып оқушылары оқу жылының  ортасына қарай сезінеді. Олар басында мектепке бірден жүгіріп, уақытынан ерте баратын болса, кейіннен ересектердің ықпалымен ғана барады. Өздерінің әрбір алған бағасына қуанып, сабақты қызығушылықпен орындаса осы кезеңде ол төмендейді және бәрібірлікке ауысады. Мұғалімдер бұл кезеңде оқушымен  сыртқы жағдайларына да әсер ететін тапсырмалар береді.

Сонымен балада мектеп қабырғасына аттаған күннен бастап психологиялық қайта өрлеу басталады.  Баланың қарапайым міндеттер өрісі пайда болады. Баланың үлкендермен байланысы жаңа формаға ие болады, бірлескен іс-әрекет ересек адамның нұсқауларын дербес орындаумен алмасады.

II. Жасөспірімдердің мектепке бейімделудің сипаттамалары

Іс - әрекеттің жетекші типін ұйымдастыру – баланың жеке басын қалыптастыруға мақсатты түрде ықпал жасайтын құрал.   Мектеп  баланың басқа адамдарға қатысты өзіндік ішкі позициясы өз «менін» және өз қылықтарының маңызын аңғарудың арта түсуімен, үлкендердің ішкі дүниесіне, олардың іс-әрекеттерімен өз ара қарым-қатынасына ерекше қызығуымен сипатталуы атақты психологтар Мухина В.С., Петровский А.В., Эльконин Д.Б., Венгер Л.А., Якобсон С.Г.   еңбектерінде көрсетілген.

Күн тәртібі өзгереді. Енді бала қалаған уақытына дейін қыдырып, ұйықтай алмайды. Оның уақытының минутына дейін тіркеліп жазылып қойылған. Біз балалардың бейімделу кезеңі сәтті, денсаулықтарын қадағалап, психологиялық мәселелер туындамай өту үшін барлық жағдай жасауымыз қажет. Ересектер қандай көмек көрсете аламыз? Бірінші бұл оқу жылына икемделу. Бұған алдын ала дайындалған қажет. Тамыздың орта кезінен бастап күн тәртібін өзгерткен дұрыс. Ерте тұрып, ерте ұйқыға жату қажет. Өзіңіз үлгі болыңыз. Белсенді демалу қажет (таза ауада). Алдағы оқуға дайындалу (кітап оқу, сурет салу, қию, құрастыру, әңгімелесу ...).

Компьютерде ойнауды, теледидар көру уақытын шектеп отыру.

Бірінші тоқсанда баланы қосымша секциялар мен үйірмелерге апаруға қажеті жоқ. Келешете де баланың уақытын дұрыс бөліп қойған дұрыс.

Баланы мектептен кейін тамақтандырып, бір-екі сағат демалдырғаннан кейін ғана қосымша сабақтарына жіберуге болады. Және балада үй тапсырмасын орындауға уақыт қалу қажет.

Бала таза ауада үш, жарым сағат қыдыруы қажет. Таза ауасыз бала дұрыс дамиды деп айтуға болмайды.

Бала дұрыс тамақтануы қажет. Баланың миының дұрыс жұмыс істеуі үшін ас мәзірінде сүт, жұмыртқа, бауыр, балық тәрізді тағамдар болуы тиісті.

Ал жармалар, бұршақ тұқымдастар, жержанғақ, шекілдеуік дәнегі, жаңғақ қуат үшін қажет. Организмді дәрумен мен микроэлементтермен толықтыру үшін – картоп, жеміс, көкөніс қажет.

Мектепке барған балаға рухани және эмоциялық қолдау қажет. Баланы тек жай мақтамай (ұрысуға қажеті жоқ), ол бір нәрсе істеп жатқан кезде мақтаған дұрыс. Баланың нәтижелерін басқа дұрыс орындаған баланың нәтижесін салыстыруға болмайды.

Баланы тек баланың өзімен ғана салыстыру қажет және оның нәтижелерін жақсарту үшін ғана мақтаған жөн.

Ата-ана шыдамдылық көрсетіп, баланың жетістіктерін күтуі қажет, себебі мектепте қобалжушылық жағдайлары болып тұрады. Мектеп ұзақ мерзім бойы аяушылықпен бағалауы тиісті.

Жылдан жылға оқушылардың бастауыш сыныптан орта буынға бейімделу кезеңі өзекті мәселе болып туындайды.

Өйткені олардың пән мұғалімдері өзгереді, жаңа пәндер қосылады, жалпы айтқанда 5-сынып бағдарламасы күрделене түседі. Осы 5-сыныпта оқушылардың бойында ортақ мәселелер пайда болады. 

Бұлар:

-Балалрдың мінезі өзгереді;

-Тез шаршайды;

-Көңіл-күйлері бұзылады;

-Оқу үлгерімі төмендейді;

-Мазасыздық, қобалжу сезімдері жиілейді.

Сондықтан да осы жоғарыда көрсетілген мәселелердің алдын-алуда 5-сынып оқушыларын психологиялық сүйемелдеу қажет. Балалардың әлеуметтік дамуын зертеуде жеке әңгіме әдісін қолдануға болады.

2.1 Мектепке бейімделудің әртүрлі кезеңдері

Бірінші кезең – бағдарлау кезеңі – ерекшелігі бала ағзасының өзгерістерге қызу жауап беруі, 2-3 аптаға созылады. Бұл кезеңде бала өз шамасының шегінде «жұмыс істейді», сондықтан да бала салмағын жоғалтады, жиі басы ауырады, ұйқысы жоғалады, жиі ауырады.

Екінші кезең – тұрақсыз бейімделу кезеңі – бала ағзасы іздеп және жаңа өзгерістерге  оңтайлы жауап таба бастайды.

Үшінші кезең – мейлінше тұрақты бейімделу кезеңі – бала ағзасының жаңа өзгерістерге (ақыл-ой, дене, көңіл-күй) нақты, тиянақты жауап беретін , сөйтіп, балаға түскен алғашқы күндер ауыртпалығын жеңілдететін кезең.

Барлық үш кезеңнің ұзақтығы – 5-6 апта; ең қиыны алғашқы төрт апта.

Сонымен қатар, бүгінгі күнде оқуға даярлығы іс жүзінде көп құрлымды білім бола отырып, ол кешенді психолгиямыздың зерттеулерін талап етеді.

Жоғарыда аталған еңбектерді талдай келе, , біз психологиялық даярлықтың құрамынан мынадай компоненттерді ажыратуға болатындығын ұсынып отырмыз.

2.2 Мектепке бейімделу үшін ата-аналар тарапынан көмек.

Айыртау ауданы Златогорская орта мектебінде өткізген сауалнама бойынша ата-ана төмендегідей сұрақтарға жауап бере отырып, балалардың мектепке қаншалықты бейім екендігін біле алдық.

1.Балаңыздың мектепке барғысы келе ме?

2.Балаңыздың жаңа нәрсені біліп, үйренуге қызығушылығы бар ма?

3.Балаңыз өз еркімен бір жұмыспен шұғылдана ма?

4.Балаңыз бөтен адамдар арасында ұялмай ма?

5.Балаңызға кітапты және қызықты оқиғаны жиі оқып бере аласыз ба?

6.Балаңыз мақтағанды ұната ма?

Ата-аналарға сауалнаманы орындата отырып мынадай қорытынды шығарылды.

1. 75% -ы мектепке барғысы келеді.

2. 80%- ы жаңа нәрсені үйренуге қызығушылығы бар.

3. 60%-ы өз еркімен бір жұмыспен шұғылданды.

4. 85%-ы бөтен адамдар арасында ұялмайды.

5. 10%-ы кітапты және қызықты оқиғаны жиі оқып бере аламайды.

6. 90%-ы мақтағанды ұнатады.

Қорытынды

   Қадірлі  ата-аналар, «Отбасында берілген тәрбие жігеріңді құм қылып, жерге қаратпасын десең, балаға кішкентайынан түзу тәрбие бер» деп, ата-бабамыз айтқандай, бала тәрбиесіне  уақытында көңіл бөліп, еліміздің инабатты, адамгершілігі мол, білімді, саналы ұрпақ тәрбиелейік. Егер ата-ана мен  мектеп өзара  тығыз байланыста болса, балаларға бірдей  талап қойып отырса, тәуелсіз еліміздің ұл-қыздары  жан-жақты дамыған азамат

ЕСТЕ ҰСТАҢЫЗ: Сіздің сүйіспеншілігіңіз бен шыдамдылығыз баланың оқуда алға ілгерілеуінің кепілі.

 Қосымша

Видеоролик «Оқушылардың мектепке бейімделуі»

Әдебиеттер тізімі

1. . Гуров В.Н., Селюкова LY Әлеуметтік қызметкер, отбасында және мектепте: жеке әлеуметтенуі.- Ставропольский, 1993

2. 33. Korel LV Жіктеу бейімдеу. Негізгі ұғымдар сөздігі.- Новосибирск, 1996.

3. Мектепте балаларды әлеуметтік бейімдеу институттар/Ed. RV Tonkova-атындағы соотносится.- М., 1980

4. 68. Әлеуметтік ерекшелік: ЭТИКА бұзу балалар мен жасөспірімдердің.-