Жолда жүру ережесі ашық сабак

Сабақтың тақырыбы: Жол ережесін білесің бе?

Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларды жолда жүру ережесімен таныстыру;
2. Жол белгілерін есте сақтауға үйрету;
3. Жол қауіпсіздігін, өз өмірлерін сақтай білуге тәрбиелеу.

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, сұрақтарға жауап беру, тақпақтар айту, жұмбақтар жасыру.
Көрнекілігі: Интербелсенді тақта, слайд, жол ережелері туралы кітаптар, жол белгілері бар плакаттар, видеоролик.
Ұйымдастыру кезеңі:
• оқушыларды мультимедия сыныбына отырғызу; 
• оқушылардың сабаққа дайындығын қадағалау.

Тәрбиеші сөзі:
- Саламатсыздар ма құрметті ұстаздар, оқушылар! 
Бүгінгі тәрбие сағатымыздың тақырыбы «Жол ережесін білесің бе?»
Балалар, бала аяғымен тік тұрған күннен бастап – ол жаяу жүруші. Бала велосипедке отырды ма, - ол жүргізуші. Автобусқа мінді ме, – ол жолаушы болып есептеледі.  Ал, оған қай жерде болмасын қауіп төнуі мүмкін. Себебі, әр жыл сайын қала көшелерінде көліктердің санының көбеюіне байланысты, апатты жағдайлар да көбеюде. Осыған байланысты мұғалім, тәрбиешілер мен ата-аналардың балаларға жол қауіпсіздік ережелері мен жолда жүру тәртібі туралы ерте бастан айтып, түсіндіру басты міндетіміз болып табылады.
• Балалар, тақтада ненің суреті бейнеленген?
 Бағдаршамның суреті.
• Балалар, көшедегі жүру тәртібін кім басқарады, білесіңдер ме?
 Бағдаршам.
• Ал, бағдаршамның неше көзі бар?
 Үшеу.
• Бағдаршамның көздерінің түсі қандай?
 Қызыл, сары, жасыл.
Дұрыс айтасыңдар, балалар. Бағдаршам - өмірімізді қауіптен сақтандыратын көмекшіміз, оның сырын біліп, тілін алу баршамызға ортақ. Олай болса, балалар, бүгінгі сабағымызға «Бағдаршам» қонаққа келіпті. Рүқсат болса бағдаршамды ортаға шақырамыз!
(I-кезең «Бағдаршам» туралы тақпақтар айту)
Бағдаршам:
Күндіз түні жанамын,
Дабыл беріп бәріне.
Үш түрлі түсім бар,
Белгілі жаспен кәріге.
Мен бағдаршам боламын!
Қызыл түс:
Қызыл көзі жанғанда,
Қалт тоқтай қал табанда. 
Сары түс:
Сары көзі жанғанда,
Сақ абай бол барынша. 
Жасыл түс:
Жасыл жарық жол ашық,
Жүгіре бер бел асып. 

Үшеуі бірге: 
Бас аяқты ойлап,
Бол ұқыпты жолда!
ІІ-кезеңде «Тест»
Бұл кезеңде жолда жүру ережелеріне байланысты бірнеше суреттер берілген. Қойылған сұрақтарға оқушылар суреттерге қарап жауап беруі керек.
Қойылатын сұрақтар:
• Қай суретте Слава жолдан дұрыс өтуде?
     
• Түнде Славаға жолдан өтер кезде қандай түсті киім кию керек?
   
• Автобусқа мінуі үшін Слава қай жерде тұрып, күтуі керек?
   
• Слава өзі түскен автобустың қай жағынан айналып өтуі керек?
   

ІІІ-кезең «Жұмбақ жасыру»
1.  Ала таяқ ұстаған,       
    Жол тәртібін нұсқаған.   
    Өміріңді күзеткен, 
    Ысқырықпен түзеткен. (Жол сақшысы)

2. Көше бойлап аяңдайды,
    Адам тасып аялайды. (Автобус)
3. Көліктің қаншасын үстінен өткізген, 
    Іргеден басталып, алысқа жеткізген. (Жол)
4. Жоқ өзінде бас та, ауызда да, құлақ та,
    Бақырайған үш көзі бар бірақ та.  (Бағдаршам)
IV-кезең «Мультфильм»
Балаларға  жолда жүру ережелері мен жол белгілері, жол қауіпсіздігі туралы «Жолдос көмекке асығады» атты видеороликті тамашалату.
V-кезең «Қорытынды»
Қай көше, қалаға қарай барсаңыз да,
Қай ақыл өлшеміне салсаңыз да.
Жолда жүру ережесі заңды тәртіп,
Ол ортақ үлкен - кіші баршамызға – дей отыра бүгінгі «Жолда жүру ережесін білесің бе?» атты тәрбие сағатымыз осымен аяқталды. Жолда аман - есен жүрулеріңізге тілектеспін!

Жаяу жүргіншілер тротуармен немесе жаяу жүгішілерге арналған жолдармен, ал олар болмаған жағдайда, жолды жағалай қозғалуы тиіс.

      Көлемі үлкен заттарды көтеріп немесе алып келе жатқан жаяу жүргіншілер, сондай-ақ двигателі жоқ мүгедектер арбасымен келе жатқан адамдар, егер олар тротуармен немесе жолды жағалай жүргенде басқа жаяу жүргіншілер үшін кедергі келтіретін болса, жолдың жүргін бөлігінің жиегімен ( көлік жүретін бөліктің ішкі шетін бойлай-бөлу жол жолақтары бар жолдарда) қозғалуына болады.

         Тротуарлар, жаяу жүргіншілерге арналған жол немесе жолдың жағалауы болмағанда, сондай-ақ олармен қозғалу мүмкін болмаған жағдайда, жаяу жүргіншілер велосипед жолымен немесе көлік жүретін бөліктің шетімен ( көлік жүретін бөліктің ішкі шетін бойлай-бөлу жол жолақтары бар жолдарда) бір қатарда қозғалуларына болады.

         Елді мекендерден тыс жерлерде жаяу жүргіншілер көлік жүретін бөлігімен қозғалған кезде көлік құралдарының қозғалысына қарсы бағытта жүруі тиіс.

         Көлік жүретін бөліктің шетімен двигателі жоқ мүгедектер арбасында келе жатқан, мотоцикл, мопед, велосипед жүргізуші адамдар көлік құралдары қозғалысының бағытында, жолдың оң жағымен жүруі тиіс. 

         Көлік жүретін бөлікпен қозғалатын ұйымдасқан жаяу жүргіншілер колоннасына көлік құралдарының қозғалысы бағытында оң жақпен, қатарда төрт адамнан артық емес, қозғалуға рұқсат етіледі. Колоннаның алдынан және артынан сол жағымен қызыл жалауша ұстаған жүруші, тәуліктің қараңғы уақытында және жеткіліксіз көріну жағдайында- алдында ақ түсті, артта қызыл түсті жағулы фонарьмен жүруі тиіс.                                                             

               Балалар тобын тек қана тротуармен және жаяуларға арналған жолмен, ал олар жоқ болған жағдайда - жол жағасымен, бірақ тәуліктің жарық уақытында және ерексектердің бастауымен алып жүруге рұқсат етіледі.         

                Жаяу жүргіншілер көлік жүретін бөлікті жаяу жүргіншілерге арналған, оның ішінде жерасты және жерүсті өтпелерінен, ал олар болмағанда - қиылыстардан тротуарлар мен жол жағалауы сызығы бойымен кесіп өтуі тиіс.            

               Көру аймағында өтпе немесе жол қиылысы болмағанда көлік жүретін бөліктің  шетіне, екі жақтан да жақсы көрінетін жерден тік бұрыш жасап жолды кесіп өтуге болады. Көлік жүретін бөлікті елді мекенде бөлу жол жолағы болған кезде, сондай-ақ жаяу жүргіншілерге немесе жол қоршаулары орнатылған жерлерде кесіп өтуге тыйым салынады.          

             Қозғалыс реттеліп тұратын жерлерде, жаяу жүргінші, реттеушінің сигналын, ал ол болмағанда – көлік бағдаршамын басшылыққа алады.                          

             Реттелмейтін жаяу жүргіншілер өтпелерінен, жаяу жүргіншілер көлік жүретін бөліке жақындап қалған көлік құралымен арақашықтықты, оның жылдамдығын бағалап және кесіп өту олар үшін қауіпсіз екендігіне көз жеткізгеннен кейін шығуына болады. Көлік жүретін бөлікті жаяу жүргіншіге арналған өтпеден тыс жерлерден кесіп өтү кезінде жаяу жүргіншілер, бұдан басқа көлік құралдары үшін кедергі келтірмеүі және жақындап қалған көлік құралының үшін кедергі келтірмеуі және жақындап қалған көлік құралының жоқтығына көз жеткізбейінше тоқтап тұрған көлік құралының немесе көрінуді шектейтін өзге кедергінің тасасынан шықпауы тиіс.

     Көлік жүретін бөлікке шыққаннан кейін жаяу ж.ргінші, егер бұл, қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз етумен байланысты болмаса, кідірмеуі немесе аялдамауы тиіс. Жолды кесіп өтуге үлгермеген жаяу жүргінші қарама-қарсы бағыттағы көлік легін бөлетін сызықта аялдауы керек. Әрі қарай қозғалыстың қауіпсізекендігіне көз жеткізгеннен кейін реттеушінің сигналын ескеріп, жолдан өтуді жалғастыруға болады. 

      Жарқылдайтын көк маягі бар және арнайы дыбыс сигналы іске қосулы көлік құралы жақындаған кезде жаяу жүргіншілер жолдан өтпей тұра тұрады, ал жол үстіндегілер осы көлік құралдарына жол беруі және мүмкіндігіне қарай көлік жүретін бөлікті босатуы тиіс.

       Маршруттық көлік құралы мен таксиді көлік жүретін бөлікке қарағанда биігірек тұрған отырғызу аоаңдарында, ал жоқ болған жағдайда – тротуарда немесе жол жағасында тұрып күтуге рұқсат етіледі. Биігірек отырғызу алаңдарымен жабдықталмаған аялдама пунктерінде көлік құралына отыру үшін көлік кідірместен босату керек. 

                                    Ата-аналарға  

Сіздің балаңыздың қауіпсіздігі  

Қылмыстың бір түрі – балаға зорлық көрсету. Озбырлық, зорлық-зомбылық көрсету, жаман қарау, ауыр физикалық және психологиялық зақым көрсету деректері күн сайын газет беттерінде жиі кездесіп тұрады.

Қауіп-қатер азайту, балаларды зейінділікке, сақтыққа, қауіпті жағдайлардың алдын алуға үйрету керек, ондай жағдайларды олар дала немесе үйде де кездестіруі мүмкін. Көп жағдайда милицияға ол туралы хабарлай алмайды, себебі білместік немесе қорқыныш сезім, үрей билейді. Сондықтан да балаға мынаны түсіндірген жөн:

-         Үйде жалғыз болғанда, бөтен адамдарды үйге кіргізбеу керек;

-         Бөтен біреудің машинасына отырмау, қыдырып жүргенде бөтен адамдардан тәтті, сыйлықтар алмау керектігін үйрету қажет;

-         Көшенің қараңғы жерлерінен, көпшілік жүрмейтін саябақтар мен стадиондардан аулақ жүруге үйрету.

Ал ата-аналарға осыған жауап:

- Балаға сеніңіз, сонда ол сізге барлық шындығын айтуды үйренеді;

- Дұрыс тәрбие балаға болашаққа деген сеніммен қарауға және қауіп-қатерді тез білуге үйретеді;

- Тәрбиеші мен репетиторды жалдағанда өте мұқият болған жөн, себебі сіз балаңызды басқа адамның тәрбиесіне бергелі отырсыз;

- Егер сіз балаға қатыгездікпен қарау жағдайларын естігін болсаңыз немесе көрген болсаңыз бірден білікті билік органдарына хабарлаңыз.

Көреген дәу қырағы,
Көшемізде тұрады.
Ол бергенде команда,
Бағынамыз әманда!
Ашса кезек үш көзін,
Айтты деп ұқ үш сөзін.
Тоқта!Сақтан!Жол ашық!

Қанағат:

Жүрме жолға таласып.
Қызыл көзін ашқанда
Сынық сүйем баспа алға
Сары көзін ашқанда
Қарап қалма аспанға
Жасыл көзін ашқанда,
Өте бергін жасқанба!

Сауле:

Тарихқа көз жүгіртетін болсақ, жүріп-тұруды реттеу қажеттілігі сонау бір машинаның аз кезінде туған көрінеді. Алғаш рет 1868 жылы Лондон қаласында темір жол бағдаршамы орнатылды. Ол қолмен алмастырылатын және алмастыру үшін арнаулы адам тұратын еді. Әрі ол көп уақыт алатын болды. Кейінірек 1870 жылы Америкада электр бағдаршамы пайда болды.

Райхан:
Ал, бүгінгі таңда бағдаршамды электронды еорнатылды. Ол қолмен алмастырылатын және алмастыру үшін арнаулы адам тұратын еді. Әрі ол көп уақыт алатын болды. Кейінірек 1870 жылы Америкада электр бағдаршамы пайда болды.

Райхан:
Ал, бүгінгі таңда бағдаршамды электронды есептеу машинасы арқылы басқару жүзеге асырылған. Қазақстанды бағдаршамдар барлық ірі қалаларда орнатылған. Қазақстанда 1917 жылға дейін небары 127 км ғана жол болатын.Елуінші жылдары республикамыздағы асфальт жолдарының ұзындығы отыз мың км болды. Ал қазір сегіз жүз миллион км-ден асады.

ІІ топ. "Жол белгілері"

Әділхан:

Үйрен таппай тыным бір.

Белгілердің тілін біл.

Егер оны білмесең.

Тартар жолың бұлыңғырӨзі қызыл, үшбұрышты ескертуің мен болам,

Хабарлайтын бар қауіпті оң сапарға жолдаған.

Маған қарап жүрер болса жүргізуші, жаяу да,

Жолы болып, сәтсіздікке ешқашан да қалмаған.

Нұрдана:

Мен бәріне әрқашанда тыйым салып тұрамын,

Қайда болса алда тұрып жібермеймін бір адым.

Түсім қызыл, өзім шеңбер сызық болып бітемін,

Осы жолы үндемейін бар ма тағы сұрағың.

Айдана:

Жолдар қиылысында

Қалтарысып қысылма.

Көлденеңнен жол болса,

Кібіртіктеп тоспа оны.

Бос болмаса алайда

Сақтық жаса абайла.

Қалмас үшін соқтығып

Ол өткенше тос тұрып.

Нұрсұлтан:

Сақтандыру белгісі:
Қып-қызыл үшбұрыш,
Ескерту белгісі мен болам,
Қауіптен сақ бол деп
Сәт-сапар жолдаған.

Гауһар:

Тыйым салу   белгісі:
Қызылмен боялған шеңберім аумақты
Тыйымшыл белгімін,қаталмын, салмақты.
Мен тұрған жерлерде хақың жоқ жүруге,
Қауіп бар,бағдарла көз салып жан-жақты.

Дидар:

Міндеттеу белгісі:
Белгімін көрсетер жылдамдық бағытты,
Міндетті бұрылыс,әйтпесе қауіпті.
Қауіп бар,бағдарла көз салып жан-жақты.

Дидар:

Міндеттеу белгісі:
Белгімін көрсетер жылдамдық бағытты,
Міндетті бұрылыс,әйтпесе қауіпті.
Барлығын анықтап тұрамын жолыңда,
Абай бол,шартыңды міндетті орында!

Жаңылсын:

Нұсқау белгісі:
Баратын жеріңнің бағытын,тұрағын,
Үн-түнсіз жол сілтеп,жол нұсқап тұрамын.
Абай бол,шартыңды міндетті орында!

Жаңылсын:

Нұсқау белгісі:
Баратын жеріңнің бағытын,тұрағын,
Үн-түнсіз жол сілтеп,жол нұсқап тұрамын.
Күндіз де,түнде де от болып жанады.
Көк түске боялған төрт бұрыш шырағым.

Мұғалім: Олай болса оқушылар бағдаршам ойынын ойнап көрейік. Ойын жүргізушісі алдын ала дайындаған үш түсті көрсетіп, оқушылардың қаншалықты жинақы екенін байқайды.
Мұғалім: Олай болса оқушылар бағдаршам ойынын ойнап көрейік. Ойын жүргізушісі алдын ала дайындаған үш түсті көрсетіп, оқушылардың қаншалықты жинақы екенін байқайды.

Ойын шарты:
1) Бағдаршамның жасыл көзін көрсеткенде балалар жүрген сияқты бір орында аяқтарын қозғалысқа келтіреді.

2) Сары көзін көрсеткенде ду қол шапалақтайды.

3) Қызыл көзін көрсеткенде бір орында қозғалмай тұрып қалады.

Мұғалім:

Қызыл көзін ашқанда,
Сынық сүйем баспа алға.
Сары көзін ашқанда,
Қарап қалма аспанға
Жасыл көзін ашқанда,
Өте бергін, жасқанба!

Сергіту сәті: Оқушылар Қазақстан Республикасы Ішкі Істер Министрлігінің Жол полиция комитетінің тапсырысы бойынша жасалған «Жолдос көмекке асығады» мультфилимін тамашалаймыз.

Мұғалім: Жол белгілерін, міндеттеріңізді жақсы біледі екенсіңдер. Сендерге көп рахмет. Ал енді, балалар, олай болса, қазір жұмбақ шешіп, викториналық сұрақтарға жауап беріп көрелік.

1 - жұмбақ:

Арқаным бар тым ұзын,
Ала алмайсың бір үзім.
Ақылға салып ойланып,
Тапшы мұны пысығым. ( жол)

2 - жұмбақ: Бір тұлпар, су ішпейді, жем жемейді,
Ескеріп ешбір адам емдемейді.
Жүк емес жануарға жүз адам да,
Шылбырын сымға байлап тез жөндейді. (трамвай)

3 - жұмбақ: Бұйырмапты бас та, ауыз да, құлақта,
Бақырайған үш көзі бар бірақ та. (бағдаршам)

Викториналық сұрақтар.
1 - сұрақ. Жолаушылар дегеніміз кімдер?
Жауап: Кез - келген көлік түрін пайдаланатын адамдар.

2 - сұрақ. Бағдаршам дегеніміз не?
Жауап: Бағдаршам автомат жүйесіне қосылған үш көзді аспап. Жол қоғалысын реттейді.

3 - сұрақ. Велосипедпен неше жастан бастап жолмен жүруге болады?
Жауап: жол бойына 14 жасқа толған балаларға ғана рұқсат.

4 - сұрақ. Жиекжол жоқ жерде қалай жүру керек?
Жауап: Ауылдық жерлерде жиекжол болмауы мүмкін, ондай жағдайда жолдың бір шетімен келе жатқан көлікке қарама - қарсы бағытта жүрген жөн.

Қорытынды:
Мұғалім: Қымбатты оқушылар! Оқушылар жолда жүру ережесімен таныстыңдар. Олай болса, оқушылар жолда жүру ережесін әрқашан есте сақтап, бұлжытпай орындап, сақ жүріңдер демекпін.
- Балалар, жол ережесін сақтаңдар! Аман жүріңдер! Қазір барлығымыз ән айтайық!

«Әрқашан жолың болсын!» әні.

Көңіліміз күндей күліп,
Жүректерде гүлдейді үміт.
Жол тәртібін есте сақтап,
Болашаққа асығамыз!