Жүйке жүйесінің орталық және шеткі бөлімдері.Жұлын.

Сыныбы: 7

Күні: 14.02.2019 ж

Сабақтың тақырыбы

§43.Жүйке жүйесінің орталық және шеткі бөлімдері.Жұлын.

Мақсаты

Орталық жүйке жүйесі бөлімдерінің құрылысы мен қызметтерін салыстыру

Күтілетін нәтижелер

Оқушылардың барлығы мынаны орындай алады: Оқулықта берілген және қосымша тапсырмаларды орындайды. Жазба жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді.

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты бірлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды.Тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

Керекті жабдықтар

Оқулық, слайд, әдістемелік әдебиеттер, жұмыс дәптері.

Оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер

Сұрақ-жауап, әңгімелеу, түсіндіру, көрнекілік.

Сабақ барысы:

Сабақ кезеңдері

Уа

қыты

Мұғалім әрекеті

Оқушы әрекеті

5

минут

Үй тапсырмасы.Мұғалім оқушылардан биологиялық диктант алады.

Ой қозғау. Жұлын туралы видеоролик көрсетемін.

Оқушылар биологиялық диктант жазады.

Әр түрлі болжамдар айтады, сыни ойлайды.

Тұсаукесер

Негізгі бөлім

Рефлексия

Бағалау

Үйге тапсырма

15

мин

15
мин

3 мин

2 мин

Топпен жұмыс. Жаңа тақырыпты оқушыларға бөліп оқуға береді.

Орталық бөлім немесе орталық жүйке жүйесіне басты мүшелер: жұлын мен ми кіреді. Орталық жүйке жүйесін қысқартып, ОЖЖ деп атайды. Ағзаның жұмысын жүйке жүйесінің орталығы – жұлын мен ми басқаратыны атауынан-ақ көрініп тұр. Желілі жануар неғұрлым жоғары құрылымды болса, оның жүйкелік реттелуінде ми соғұрлым үлкен рөл атқарады. Керісінше жануар неғұрлым қарапайым болса, оларда жұлын соғұрлым көп қызмет атқарады. Жұлын. Жұлын омыртқаның жұлын-ми өзегінде орналасқан және бүкіл дене бойымен созылып жатыр. Омыртқаның сүйек ұлпасы сауыт тәрізді жұлынды механикалық зақымданудан қорғайды.

Жұлынның құрылысы. Жұлында барлығы 31 сегмент бар. Жұлын сыртынан үш қабықшамен қоршалған. Олар қорғаныш әрі тірек қызметін атқарады. Ең ішкі қабықшасы жұмсақ қабықша болып та- былады, ол ми жасушаларына тығыз жанасып жатады. Ең сыртқысы – қатты, ол тығыз болады. Ішінен омыртқа жотасының сүйек ұлпасымен тікелей тұтасып кетеді. Олардың арасында торлы қабықша деп аталатын қабықша болады. Ол жұлын-ми сұйықтығы толы кеңістікте болады. Осы үш қабықша мен сұйықтық мида да болады.

Ішінде, ортасында, бүкіл жұлын бойында жұлын өзегі өтеді. Ол да жұлын сұйықтығына толы. Ол қан жасушаларынан ми жасушала- рына оттекті, қоректік және басқа да пайдалы заттарды береді. Ал ми жасушаларында түзілген зиянды заттар – шлактар алдымен жұлын сұйықтығына, кейін қанға түседі. Жұлынды көбелектәрізді сұр зат қоршайды. Бұл – жұлын нейронның, дендриттер мен денелердің шоғыры. Сұр затта пішіні көбелек қанатына ұқсайтын өсінділер болады, ол «мүйіз» деп аталады. Әрбір сегмент алдыңғы (құрсақ) екі және артқы (жұлын) екі «мүйізден» тұрады. Кеуде, бел бөлімінде алдыңғы және артқы «мүйізден» басқа екі бүйір «мүйіз» қалыптасады.

Сұр зат сыртынан ақ зат қоршап жатыр. Бұл – аксондар шоғыры. Сұр зат мүйізінен ақ заттың алдыңғы және артқы «тамыршалары» та- райды. Құрсақ (алдыңғы) тамыршалар мен «мүйіздер» – қозғалғыш. Олар мидан бұлшық етке жүйке импульсін жіберіп, оларға жиырылуға және белгілі бір қимыл жасауға команда береді. Ал жұлын (артқы) тамыршалар мен «мүйіздер» – сезімтал. Олар арқылы миға сезімтал жасушалардан – рецепторлардан ақпарат өтеді.

Мұғалім жаңа тақырыпты слайд арқылы түсіндіреді.

Жұлын- омыртқа жотасының өзегінде орналасқан ұзындығы 41-45 см. Жұлын ортасында жұлын өзегі орналасады. Іші жұлын сұйықтығына толы болады. Жұлынның сұр заты ақ затын қошап, сыртында орналасады. Жұлын құрылысында сайлар мен саңылауылар орналасады. Жұлынның алдыңғы және артқы түбірі бірігіп, жұлын жүйкесі п.б. Жұлыннана 31 жұп жүйке шығады: 5 бел, 5 сегізкөз, 8 мойын, 12 кеуде , 1 құйымшақ сегменттері.

Жұлын жіпшелері екі түрлі талшықтан тұрады: жұлынның жүйке талшығы мен өткізгіш жолы.

Жұлынның өткізгіш жолдарының 3 түрі бар:
1. Жоғары бағытталған
2. Төменге бағытталған
3. Аралық немесе ассоциативті

жұлынды 3 қабық жауып тұрады:
1. Сыртқы қатты қабық
2. Ішкі жұмсақ қабық
3. Ортадағы торлы қабық

ЖҰЛЫННЫҢ РЕКОНСТРУКЦИЯСЫ

1 — АҚ ЗАТ;
2 — СҰР ЗАТ;
3 — АРТҚЫ СЕЗГІШ ТАЛШЫҚ;
4 — ЖҰЛЫН ЖҮЙКЕЛЕРІ;
5 — АЛДЫҢҒЫ СЕЗГІШ ТАЛШЫҚ;
6 — ЖҰЛЫН ГАНГЛИЙІ

ЖҰЛЫН (КӨЛДЕНЕҢІНЕН ҚАРАҒАНДАҒЫ КӨРІНІСІ)

1 — АРТҚЫ БУДАСЫ;
2 — АРТҚЫ АШАСЫ;
3 — БҮЙІР БУДАСЫ;
4 — ОРТАЛЫҚ КАНАЛЫ;
5 — АЛДЫҢҒЫ АҚ ЖАЛҒАМА;
6 — АЛДЫҢҒЫ АШАСЫ;
7 — АЛДЫҢҒЫ БУДАСЫ

«Бір ауыз сөз»

Оқушылар стикерге сабақ туралы бір ауыз сөз жазып, оны тақтаға жапсырады.Өз ойларын түсіндіріп береді. Стикерлерге сабақты бағалайтын келесі сөздерді жазуға болады. (Ұнады,қажет,пайдалы, білдім, үйрендім,қызықты, ұмтылдым,есте сақтадым)

§42.Жүйке жүйесінің орталық және шеткі бөлімдері.Жұлын.

Оқушылар өздеріне берген тапсырмаларды орындарында отырып оқиды.

Оқушылар орындарында отырып,тыңдайды.

-5

Жақсы араласқандарға-4

Мүлдем араласпағандарға-3