Материалдар / КӘСІПКЕРЛЕРДІҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ МЕДИАЦИЯЛЫҚ ТӘСІЛДЕР

КӘСІПКЕРЛЕРДІҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ МЕДИАЦИЯЛЫҚ ТӘСІЛДЕР

Материал туралы қысқаша түсінік

Баяндамада кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау және дауларды медиация арқылы шешу жолдарын қарастырады

Исаева Нургуль Женисовна

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

06 Ақпан 2019

1732

1 рет жүктелген

Құқық негіздері Мақала 11 сынып

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

Исаева Нұргүл Жеңісқызы

Қызылорда облысы, Арал ауданы, Ақбасты елді мекенінің №22 қазақ орта мектебінің мұғалімі

Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау жүйесіндегі медиациялық тәсілдер

Аннотация Баяндамада кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау және дауларды медиация арқылы шешу жолдарын қарастырады.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 13-бабына сәйкес әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда, заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауға құқылы.[1]Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев 2017 жылғы 31 қаңтардағы Жолдауында өз сөзінде: «Біздің стратегиялық мақсатымыздың бірі –елдің ішкі жалпы өніміндегі шағын және орта бизнестің үлесі 2050 жылға қарай кем дегенде 50% болуын қамтамасыз ету.» деп экономикалық ахуалды одан ары жақсарту үшін бизнес саласына айырықша көңіл бөліну керек екенін тілге тиек етті. 2018 жылдың 10 қаңтарында жарияланған «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауында Кәсіпорындарды жаңғыртуға және цифрландыруға бағытталған, өнімнің экспортқа шығуын көздейтін жаңа құралдарды әзірлеп, сыннан өткізу қажет екенін «цифрлық дәуір» өнеркәсібін қалыптастыруға арналған индустрияландырудың үшінші бесжылдығын әзірлеу жоспарлары туралы айтқан болатын. Қазіргі таңда шаруашылық субъектілері арасындағы экономикалық қатынастардың тұрақтылығы көптеген субъективтік және объективтік факторларға тәуелді. Осыған байланысты кәсіпкерлік қызметтегі субъектілер арасында даулар мен таластардың туындауы сирек емес.Кәсіпкерлік субъектілерінің құқықтарын қорғау Қазақстан Республикасының заңдарында және (немесе) шартта көрсетілген төрелікте, медиацияны қолдану арқылы және партисипативтік рәсім тәртібімен жүзеге асырылады.[2] ҚР-ның Кәсіпкерлік туралы кодексінің 305-бабына сәйкес: 1. Кәсіпкерлік субъектілері арасында медиация жүргізу тараптардың өзара келісімі бойынша және олардың арасында медиация туралы шарт жасалған кезде жүзеге асырылады.2. Кәсіпкерлік субъектілері қатысатын азаматтық және өзге де құқықтық қатынастардан туындайтын дауларды реттеу кезінде медиация сотқа жүгінгенге дейін де, сот талап-арызды қабылдағаннан кейін де қолданылуы мүмкін.Дау тараптары медиаторлар ұйымындағы медиаторлар тізілімінен таңдап алатын медиаторға жүгіне отырып, дауды шешу рәсімін жүргізеді. Медиатор бейтарап болуға, медиацияны екі тараптың мүддесі үшін медиация туралы шартқа сәйкес жүргізуге міндетті. Шарттың елеулі талаптары: шартты жасау күні, уақыты және нөмірі; тараптардың атауы, олардың өкілдерінің тегі және аты-жөні, лауазымы; дау нысанасы; медиатор туралы мәліметтер; талаптары, тәртібі және шығыстар мөлшері, жүргізу тілі; медиатордың, тараптардың жауаптылығы негіздері мен көлемі; жүргізу мерзімі мен тәртібін сақтау керек.[3]Медиация ерекшеліктері:

тараптардың өзара ерікті ниет білдіруі кезінде жүргізіледі, яғни тараптардың бірі келіссөздер жүргізуге келіспесе, медиация жүргізілмейді;

медиатор медиация басталғанға дейін медиация тараптарына медиацияның мақсатын, сондай-ақ олардың құқықтары мен міндеттерін (медиаторды өз еркімен таңдауға (ауыстыруға), кез келген сәтте медиациядан бас тартуға, дауды реттеу туралы келісімді орындауға) түсіндіруге міндетті;

медиатор тараптармен медиация тәртібін, орнын, уақытын, жүргізу тілін келіседі және олармен өзара тиімді шешімге қол жеткізу үшін жолдарды талқылайды (яғни жеңілген тарап болмайды);

тараптардың және медиатордың дауды шешу кезінде алған мәліметтерді жариялауға құқығы жоқ (құпиялылық);

дауды қарау мерзімі 30 күннен кешіктірмей;

медиация жүргізуге байланысты шығыстарды тараптар бірлесіп тең үлестермен төлей алады;

дауды реттеу туралы келісім оған қол қойылған күні күшіне енеді және онда көрсетілген мерзімде орындалуға тиіс.

Медиатор көрсететін қызметтердің орташа құны сағатына 2500 теңге немесе медиацияның бүкіл процесі үшін шамамен 30 мың теңге алады.Статистика бойынша барлық даулардың 30-40 % медиация рәсімінен өтеді, оның 85 % оң нәтижелерге қол жеткізілді.[4]Сонымен қатар, «корпоративтік даулар» мен «корпоративтік таластар» ұғымдарының түсіндірілуі де өзекті. Азаматтық құқық пен азаматтық іс жүргізу құқығының мамандары, сондай-ақ осы сұрақтармен шұғылданатын ғалымдардың пайымдауы бойынша «корпоративтік талас» - бұл соттағы қарастырылып жатырған дау. Алайда, бұндай кӛзқарасқа бірқатар қарсы пікірлер де бар. Құқықтық доктрина мен заңнамада дауларды қараудың соттағы және соттан тыс тәсілдері бар екендігі кездейсоқ емес (мысалы еңбек, сайлау және әкімшілік даулар). Корпоративтік дау соттан тыс тәсілмен шешілуі де мүмкін (претензиялық тәртіптер мен медиаторлар (немесе өкілдер) арқылы).[5,567-б]Г.К.Дмитриеваның пайымдауы бойынша, американдық заңгерлер корпоративтік дауларды шешу жолдарының ӛкілдік институтына ұқсас медиация түрлерінің жиырмадан астамын қарастырады. Оның бір тәсілі делдалдық қызметке жүгіну болып табылады.[6]Корпоративтік дауларды еңсеру жұмысы бойынша қызметін атқаратын келіссөздерді жүргізушілер немесе басқа сөзбен айтқандағы медиаторлар (делдал – mediation) – таласты, дауды тәуелсіз бейтарап делдал, жақтармен келісімге жету үшін жағдай жасайды. Тараптардың келісімі негізінде тағайындалатын делдалдық қызметтегі делдал дауды шешу бойынша келіссөздерді жүргізуге тырысады. Бұл қызметін жақтардың әрбірімен жеке талқылау жүргізу арқылы, олардың мықты және әлсіз жақтарын саралай келе келіссөз үрдісін алға тарту мақсатын басшылыққа ала отырып жүзеге асырады. Егер жақтар келіскен ретте, бұл үрдіс қосалқы жиналыстарда немесе алғашқыда бӛлек, содан кейін бірге өткізілуі мүмкін.Корпорациялар арасындағы даулар мен таластарды шешудің жолы ретіндегі келіссөздер сенімхат негізіндегі делдалдықта ерекше орынды иеленеді. Олардың көмегімен көптеген азаматтық – құқықтық даулардың сілемі шешіледі, соның ішіне коммерциялық сұрақтарды да жатқызуға болады. Қазақстандық кәсіпкерлердің мейлінше жарастыру процедураларын осы делдалдық қызметі арқылы шешуді ұстанатынын және құптайтынын атап кету де орынды. Осылайша, біздің елдегі келісім-шарттарда тараптардың арасында қандай да бір келіспеушіліктер туындайтын жағдайда келіссөздер жолымен шешуге тырысатындығы келісім-шарттардың тармақтарында көрсетілетіндігі кездесуде. Алайда, бұл норма тек қана формальді сипатта болады. Іс жүзінде даудың қатысушылары (заңды тұлғалар мысалында), не болмаса олардың заңгерлері білікті келіссөздер жүргізуге бейімделмеген, дайын емес. Әдет бойынша, олар келісім-шартта көрсетілген медиацияға қатысты норманы елемей, уақыт, қаржы, тіптен қызу күштенуді мейлінше жұмсауды талап ететін тікелей сот әділдігіне, яғни жалпы юрисдикциядағы соттарға жүгінеді.Шетелдік позитивті тәжірибе мысалына Ресей Федерациясы Сауда- өнеркәсіп палатасының бастауымен РФ-ның «Делдалдың қатысуымен жарастыру үрдістері туралы» федералдық Заң жобасының дайындалуын келтіруге болады. Бұл Заң жобада медиаторлар мен өкілдердің арақатынасы және кейбір сұрақтар бойынша біріңғай функцияларды атқаратындығы туралы айтылып кеткен. Демек, бұл өз алдына өзекті мәселелер қатарына жатқызылып отыр.Қорытындылай келе, Кәсіпкерлік қызметтің субъектілері арасындағы дау-дамайды сот арқылы шешу әрдайым оң нәтижеге жеткізе бермейді, сонымен қоса, күш, уақыт және қаражатты қажет етеді. Сондықтан, мұндай жағдайларда даулар мен кикілжіңдерді реттеудің баламалы түрі, яғни медиация тәртібімен тиімді бомақ. Мүліктік қатынастарды, инвестициялық дауларды бітістіру жолымен шешкен жөн. Оған бейбіт келісімге қол қою, медиативті келісім және қорғаушының көмегімен жасалған келісім жатады. Бұл бизнесмендердің қаражатын, уақыты мен кейін іскерлік әріптестік орнатуы мүмкін адамдармен жақсы қарым-қатынасты сақтап қалады.

Әдебиеттер:

1. 1995 жылғы 30 тамыздағы Қазақстан Республикасының Конституциясы, www.adilet.zan.kz;2. 2015 жылғы 29 қазандағы Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексі, www;3. «Медиация туралы» 2011 жылғы 28 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңы, www.adilet.zan.kz; 5.Большой энциклопедический словарь. СПб.: Норинт, 2002. С.567;6. Дмитриева Г.К. Международный коммерческий арбитраж. Учеб. пособие. М.: Проогент, 1997;

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!