Казактың өшпес қол өнері

А.Рудаки атындагы ЖОМ. Технология жане көркем енбек пан мугалімі; Сарсенбаева Оразгул

Қазақтың өшпес қолөнері.

"Шебердің қолы алтын", - дейді атам қазақ. Сөзге де шебер, іске де ұста халқымыздың зор мәдениеті мен өнерін паш ететін құндылықтарының бірі - оның қолөнері. Ағаштан, темірден түйін түйген, жүннен көз жауын алатындай бұйым жасаған, асыл тастардан сән бұйымдарын соққан Қолөнершілер негізінен табиғи шикізаттарды пайдаланып, қарапайым еңбек құралдарының көмегімен көркем композицияның шешімімен тұрмысқа қажетті мүліктер, музыкалық аспаптар, қару-жарақ, құрал-саймандар жасайды .

«Өнерден қуат алмаса тіршіліктің шырағы өшеді» - деп М. Әуезов айтқандай, өсіп келе жатқан ұрпағымызға өз халқының өнерін бойына сіңіріп өсіру қазіргі кездегі кезек күттірмейтін мәселе.

Қолөнер – ұрпақтан - ұрпаққа ауысып, тамырын тереңге жайып келе жатқан халық мұрасы. Осынау халық қазынасын қастерлеу - көзі ашық, көкірегі ояу, ар - намысты, ұлтжанды әрбір адамның борышы.Қазақ халқы көшпелі халық болғандықтан да мал бағумен айналысып, ата - бабаларымыз қолөнер бұйымдарын жасауда мал терісі мен жүнін шикізат ретінде пайдаланған. Аналарымыз бен апаларымыздың ақыл - парасатынан, ісмерлігінен, көркемдік талғамдарынан көздің жауын алардай құнды ұлттық өнер туындылары өмірге келген. Жүннен жасалған бұйымдар мықты, шыдамды, жылы, тұрмысқа қолайлы, денсаулыққа пайдалы, алып жүруге ыңғайлы және жеңіл. Тұрмысқа арқан - жіп, бау, ноқта, көген, киіз, текемет, сырмақ, алаша, кілем әртүрлі дорбалар – барлығы дерлік жүннен жасалады.

.Жүн сақтайтын бөлменің есік, терезесін ашып, міндетті түрде желдетіп тұру керек. Жүнді ашық күн астында сақтауға болмайды.

Тоғытылған қойдың жүнін жумаса да болады. Жуып, кептірілген жүннің түтілуі де қиындай түседі.

Алаша жібі пысық, кілем жібі жуан бос иіріледі. Түбіт иіруге жеңіл ұршық керек. Қылшық жүндер мен ешкінің қылынан, түйенің шудасынан алашаға арқау, күзеу жіптерін иіреді.Ал жұмсақ,биязы , түбіт жүннен жіп иіріп, одан тұрмысқа қажетті киім-кешек ,мысалы:қыста тоңбайтын бас киімдер,кеудеше, жемпір, орамал,қолғап,шұлықтар тоқыған.Қазақта «ою оялмағанның- ойы ұшқыр емес»деп тегін айтпаса керек.. Қазақ ою - өрнектерінің түрлері де, атаулары да көп. Ою - өрнек қазақ халқы қолөнерінің кең тараған түрі болып табылады және тұрмыс тіршілігінде кеңінен қолданылып, ерте заманнан бері ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келе жатқан көне өнер түрінің бірі. Егер шынайы ынтамен үйренуге, түсінуге құлшынсаңдар, өнер тереңде жатқан тамырларын, биікте тұрған шынарын алақандарына салады. Әрине, мұның өзі өздігінен келмейді. Ерінбей еңбектеген, ойы ұшқыр, қиялы қанаттылар ғана жан - жақты меңгереді.

Халқымыздың қолөнерінің сыры мол, өрнегі ғажап. Әрбір оюдың ізінде, әрбір оюдың өрнегінде ұлағат сыр, тарихы мол шежіре бар. Өткен тарих шежіресін біз бүгінде «Технология» пәні арқылы біліп, заман көшіне білімімізбен ілесіп отырамыз. Шынайы өнердің адамға әсері мол. Ою - өрнектер, сырлы суреттер, қолөнері ұлттың нағыз шынайы, пәк өнері.Әр халықтың өзіне тән қолөнері болады. Қазақ халқы да өзге ұлттан асыл мұрасы, ою - өрнегі арқылы ерекшеленеді. Әрбір текемет, сырмақ түрлерінен, алқа, сырға бұйымдарынан ойы ұшқыр, сезімі жоғары, қиялы терең, талғампаздықты көреміз.«Өнерім – жақсылардың жан азығы» - деп өнердің рухани нәрін халқымыз ерекше атаған. Талай ғасырдан сүрінбей бізге жеткен асыл мұраларды берік қойма, алтын сандық ойымызда сақтауға тырысамыз