«Шонжы политехникалық колледжі»
МКҚК
Оқу сабағының
жоспары №
34
Сабақ тақырыбы:
Комплекстік қосылыстар. Ішкі және сыртқы координациялық
сфера
Модуль /пән атауы:
Химия
Дайындаған
педагог:
1. Жалпы
мәліметтер:
Курс:
1 Топ:
Сабақ типі: жаңа материалды
меңгеру
2. Мақсаты: комплексті
қосылыстың құрылымын сипаттау;
Міндеттері:
3. Күтілетін
нәтижелер:
1) Ішкі үйлестіру саласы,
сыртқы үйлестіру саласы түсінігін
түсіндіреді;
2) Комплекс түзуші, лиганда
және координациялық сан терминдерін
түсіндіреді
4. Қажетті ресурстар:
Оқулық. Презентация,
бейнематериал
https://www.youtube.com/watch?v=3n1CGhFOEnA
Сабақтың
барысы
|
Сабақ
кезеңдері
|
Педагогтің әрекеті
|
Білім
алушының әрекеті
|
Бағалау
|
Ресурстар
|
|
Сабақ
басы
8
мин
|
Ұйымдастыру кезеңі.
Сәлемдесу, түгендеу
Үй тапсырмасын
тексеру:
1. Ауыспалы металдар
деен қандай металдар?
2. Ауыспалы металдар
физикалық қасиеттері қандай?
3. Ауыспалы металдар
биологиялық рөлі қандай?
4. Гемоглобин туралы
анықтама беріңдер.
«Отсыз түтін» атты
қызықты тәжірибе көрсетіледі, ол үшін (аммиак ерітіндісі мен тұз
қышқылы) екі затты бір - біріне қосып аммоний хлориді
алынады;
Реакция
теңдеуін жазайық: NH4ОН + HCl =
[NH4]Cl + H2O
алынған
қосылыс - тұз (аммоний хлориді ) деп аталады, оны комплексті
қосылыстар түрінде жазуға болады.
Білім алушыларға
сабақтың тақырыбы мен мақсаты
таныстырылады.
Кешенді қосылыстар -
бейнеролик көрсету
|
Амандасады сабаққа
дайындалады
Үй тапсырмасын
қайталайды
Тәжірибе
бақылайды
|
10
б
|
http://surl.li/niaoj
http://surl.li/niaqe
|
|
Сабақ
ортасы
75
мин
|
Тапсырма 1. Сұрақ
-жауап
1. Кешенді
қосылыстар деген қандай
қосылыстар?
2. Комплексті
қосылыстар теориясын кім
ұсынды?
3. Комплексті
қосылыстар қандай сфералар
болады?
4. Лиганда деген
не?
|
Дескриптор:
- Комплексті
қосылыстар анықтамасын
біледі
- Комплексті
қосылыстар теориясын ұсынған ғалымдың аты-жөнін, жылын
айтады
- Комплексті
қосылыстар сфера түрлерін
анықтайды
- Лиганда тұжырымдамасын
атап өтеді
|
20
б
|
Қосымша
1
|
|
|
Тапсырма 2.
Комплексті иондардың кеңістіктегі пішінін анықтап,
сәйкестендіріңіз.
|
Дескриптор:
- Комплексті
иондардың кеңістіктегі пішінін
анықтайды
- Комплексті иондардың
формуласымен атауын
сәйкестендіреді
|
10
б
|
|
|
|
Тапсырма 3.
Сызба-нұсқаны аяқтау
Комплексті қосылыстар
жіктелуі
 
|
Дескриптор:
|
20
б
|
|
|
|
Тапсырма
4. Келесі кешенді қосылыстарды
құрылысы мен жіктеу белгілері бойынша жазбаша
сипаттаңдар
K3[Cr(OH)6]
[Cr(H2O)6](NO3)3
Na2[Zn(CN)4]
[Ag(NH3)2]OH
|
Дескриптор:
|
20
б
|
Оқулық
|
|
|
Тапсырма 5. Есеп
шығару
Массасы 38 г темір
(2) сульфаатының ұзақ қыздыру барысында темір 2 оксиді, күкірт (4)
оксиді және оттек түзілді. Түзілген күкірт (4) оксидінің зат
мөлшерін есептеңдер.
Комплексті
қосылыстардың қолданылуы.
1. Полимерлер
синтездеуде катализатор ретінде
қолданылады;
2. Атмосфералық
азотты байланыстыру үшін
қолданылады;
3. Синтетикалық
жуғыш заттарды алу үшін;
4. Металдар
коррозиясымен күресу үшін;
5. Лак пен бояғыш
заттарды алу үшін;
6. Гемоглобин -
қанға қызыл түс береді;
7. Хлорофилл – өсімдіктерге
жасыл түс береді
|
Дескриптор:
Комплексті қосылыстар
қолданылуы туралы кластер
құрастырады
|
20
б
|
|
|
Сабақ
соңы
Рефлексия
7
мин
|
Сабақты
қорытындылау, сабақтағы білім алушылардың жұмысы туралы кері
байланыс беру (сабақ мақсатына
оралу).
Келесі сұрақтарға
жауап береді:
1.Сабақта не
ұнады?
2.Сабақ мазмұнын
бағалау
3. Сен үшін қандай
сұрақтар ашылмай қалды?
4. Сабақтағы өз
жұмысыңды бағала
Үй тапсырмасы туралы
ақпараттандыру:
Берілген комплексті
иондарда орталық атомды, лигандты және координация санын
жазыңдар.
Fe(H2O)6 3+
Al(H2O)6 3+
CuCl4 2-
[Cu(NH3)4(H2O)2]2+
|
Кері байланыс
орнатады
Рефлексия
жүргізеді
Үй тапсырмасын
жазады
|
|
|
Қосымша
1
Комплексті қосылыстар –
ерекше байланыс донорлы-акцепторлы байланыс арқылы түзілген жоғары
ретті қосылыстар.
комплекс қосылыстар теориясын 1893ж. Швейцария
химигі А. Вернер ұсынған.
Комплекс қосылыстардың ішкі және сыртқы сфералары бар. Ішкі сферасын тік жақшаның [ ] ішіне жазады
және оның құрамына:
-
комплекс түзуші металл ионы;
-
лиганда;
3.
n – координациялық саны
жазылады
Мысалы:
FeSO4
тұзы суда ерігенде жасыл түсті
ерітінді түзіледі
Лиганд (лат. lіgo —
байланыстырамын), аддендтер — кешенді қосылыстардағы орталық
атомдармен (кешен
түзушімен)
байланысқан молекулалар немесе иондар. Мысалы, [Co(NH3)6]Cl3 қосылыстарында Co —
орталық атом, ал Лиганд — NH3 молекулалары. Лигандтар
иондар, полюсті молекулалар немесе аралас болуы мүмкін. Маңызды
Лигандтарға мынадай полюсті молекулалар
(H2O, NH3, CO, NO, NH2OH,
т.б.)
мен аниондар (F-, Cl-, Br-, І-, OH-, CN-, CNS-, S2O32-,
CO32-, C2O42-,
т.б.) жатады. Кешеннің ішкі сферасына Лиганд
ретінде кіретін бөлшектер өте көп,
оларға су, аммиак, анорганикалық және органикалық молекулалар, қышқыл қалдықтары, т.б.
жатады.
Комплексті қосылыстың ішкі
сферасы–лигандамен байланысқан орталық атом, яғни комплексті
бөлшек.
Комплексті қосылыстың сыртқы
сферасы – комплексті бөлшектермен иондық немесе м
19 Қараша 2023
544
4 рет жүктелген
Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған