Қысқаша
конспект.
Қазақстан
тарихы төрт кезеңнен тұрады. Олар: ежелгі дәуір, орта ғасырлар,
жаңа заман және қазіргі заман. Бұл сабақта орта ғасырлар тарихына
жалпы шолу жасаймыз. Орта ғасырлар – VI–XVII ғасырларды қамтитын
маңызды тарихи кезең. Бұл кезең ежелгі және жаңа заман тарихының
аралығында орналасқандықтан «орта ғасырлар» деп
аталады.
VI-ІX
ғасырларды қамтитын ерте орта ғасыр дәуірінде қалыптасу, шарықтау
және құлдырау кезеңдерін басынан өткізген Түрік мемлекеттері өмір
сүрді. Ұлы далада 552 жылы Түрік қағанаты құрылып, сыртқы
және ішкі факторлардың әсерінен екіге бөлінді.
Қазақстанның Жетісу өңірінде Түргеш қағанатының билігі
орнаса, одан кейін қарлұқтардың үстемдігі артты. Ал ІХ ғасырдың
аяғында мәдениет тарихында маңызды із қалдырған Оғыз және Қимақ
мемлекеттері өмір сүрді. Сонымен, бұл дәуірдің басты ерекшелігі –
түркі жазуы мен мәдениетінің пайда болуы.
Х-ХІІІ
ғасырдың басы аралығында саяси құрылымы берік, мәдени деңгейі
жоғары Қарахан, Қыпшақ мемлекеттері бой көтерді. Бұл кезеңде Ұлы
Жібек жолы арқылы халықаралық сауда белең алды. Сәулет өнерінің
дамуы қала мәдениетін жандандырды. Әбу Насыр әл-Фараби, Қожа Ахмет
Ясауи т.б. ортағасырлық ғалымдар ғылым-білімнің дамуына үлес
қосты.
XIІІ-XV
ғасырдың ортасында моңғол шапқыншылығынан кейін құрылған ұлыстар
түркі тілдес мемлекеттерге айналды. Алтын Орда, Ақ Орда
мемлекеттері – бүкіл Еуразия тарихында үлкен рөл атқарды. Әбілқайыр
хандығы, Моғолстан және т.б. мемлекеттердегі саяси жағдайлар Қазақ
хандығының құрылуына ықпалын тигізді. ХV- ХVІІ ғасырлар аралығын
қамтитын кейінгі орта ғасыр кезеңінде Қазақстан тарихында жаңа
кезең – Қазақ хандығының дәуірі басталды.
«Қолдану» дағдысына
негізделген тапсырма
Картамен
жұмыс.
(Т) Тапсырма
1. Оқушылар ежелгі дәуір мен ерте
ортағасырлық Қазақстан карталарын салыстырып, саяси өзгерістерді
анықтайды. Ол үшін келесі сұрақтарға жауап
береді.
|
№1
карта
|
|
№2
карта
|
-
№ 1 және № 2 картада қандай
мемлекеттер белгіленген?
-
№ 1 және № 2 картада қай
кезеңдер бейнеленген?
-
№ 2 картада саяси өзгерістер
болды ма? (болса қандай өзгерістер)
-
№ 1 және № 2 картада не
өзгеріссіз қалды?
Дескрипторлар:
-
Ежелгі дәуірдегі Қазақстан
аумағындағы мемлекеттерді атайды;
-
Орта ғасырлардағы Қазақстан
аумағындағы мемлекеттерді атайды;
-
Картадағы кезеңдерді
анықтайды;
-
Орта ғасырлардағы саяси
картадағы өзгерістерді анықтайды.
«Сыни ойлау мен талдау»
дағдысына негізделген тапсырма
Мәтінмен
жұмыс.
(Т)
Тапсырма 2. Кесте бойынша орта
ғасырлардағы Қазақстан тарихының кезеңдеріне сипаттама
береді.
Орта
ғасырлардағы Қазақстан тарихының кестесі
Ғасырлар
|
Орта ғасырлардағы Қазақстан
тарихының кезеңдерi
|
VI
|
Ерте орта
ғасырлар
|
Түркі
кезеңі
|
VII
|
VIII
|
IX
|
X
|
Дамыған орта
ғасырлар
|
XI
|
XII
|
XIII
|
Кейінгі орта
ғасырлар
|
Монғол шапқыншылығы
кезеңі
|
XIV
|
XV
|
XVI
|
Қазақ мемлекетінің қалыптасып,
даму кезеңі
|
XVII
|
Дескрипторлар:
-
Түркі
кезеңіне сипаттама береді;
-
Монғол
шапқыншылығы кезеңіне сипаттама береді;
-
Қазақ
мемлекетінің қалыптасып, даму кезеңіне сипаттама
береді.
|