КЛИМАТТЫҚ БАҚЫЛАУ ЖҮЙЕНІҢ МАҚСАТЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ....................................................................................................................3

І. КЛИМАТТЫҚ БАҚЫЛАУ ЖҮЙЕНІҢ МАҚСАТЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ...4

1. Әр түрлі жайлылық жүйелерінің ақаулықтары..........................................4

1.2.Қуат терезесінің реттегіш жетектері...............................................................6

ІІ. АВТОМОБИЛЬДЕГІ ЖАЙЛЫЛЫҚ ЖАЙЛЫЛЫҚ ЖҮЙЕСІҢ ТҮРЛЕРІ.................................................................................................................10

2.1. Автомобильдегі жайлылық жүйесі...............................................................10

2.2. Көлік сатып алу кезінде қолданылатын басты қағидаты...........................11

ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................21

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................22

КІРІСПЕ

Әр түрлі ауа райы жағдайларында автомобильмен ыңғайлы қозғалу үшін кабинадағы оңтайлы температура мен ылғалдылықты сақтау қажет. Ал бұл үшін белгілі бір жүйелер мен құрылғылар жауап береді. Мұндай жабдықтың алғашқысы сырттан кабинаға салқын ауа беретін желдету жүйесі болып, кабинаны (плитаны) қыздырады. Кейіннен оларға салондағы ауаны қосымша салқындатып, кондиционер қосылды.

Бұл жүйелердің барлығы жеке жұмыс істейді (бір-біріне тәуелсіз) және қолмен бақыланады. Оның үстiне, жүргiзушi қажеттi жүйенi қосып қана қоймай, оның жұмыс режимiн - ауаның жылыну немесе салқындау қарқындылығын, берiлетiн ауа ағынының күшiн азайту, арттыру және реттеуi тиiс. Бұл ретте қолмен басқарыла отырып, кабинада жайлы климат жасау әрдайым мүмкін емес.

Кабинадағы температуралық режимді қолдайтын құрылғыларды үнемі жетілдіріп отырудың нәтижесі автомобильдің климатты бақылау жүйесі болды. Бұл жүйе санамаланған барлық құрылғылар мен жүйелерді – желдету, жылыту және ауа баптау жүйелерін біріктіреді.

Комфорт қазіргі заманғы автомобильдің басты тұтынушылық қасиеттерінің бірі болып табылады. Көлік құралдарын жетілдіру үшін жайлылықтың артуына басымдық беріледі. Комфорт деп адамның автомобильмен немесе оның жеке элементтерімен жанасу процесінде психикалық және дене сезімдерінің жиынтығы түсініледі.

Автомобильдегі жайлылық жайлылық жүйесі деп аталатын әр түрлі механикалық және электрондық жүйелердің көмегімен іске асырылады. Сонымен қатар, жайлылық терминдік жүйесі салыстырмалы түрде жақында ғана пайда болды, атап айтқанда автомобильді жүргізуде электрониканың дамуымен. Сондықтан жайлылық жүйелері әдетте электрондық жүйелер деп түсініледі. Формальды болғанымен, жайлылық жүйелеріне механикалық жүйелер де жатады, мысалы, орындықты қолмен реттеу, руль бағанасының қалпын реттеу және т.б.

Жайлылық жүйелерінің құрамы автомобиль класына байланысты өзгеріп отырады. Автомобильдің класы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым ол соғұрлым ыңғайлы болады, сәйкесінше, оның жайлылық жүйелері көп. Олардың айтқандай, жайлылығы көп емес.

Электрондық жайлылық жүйелері орталықтандырылған (бір орталық электрондық басқару блогынан) және орталықсыздандырылған бақылауға (электрондық бақылаудың жеке блогынан) ие болуы мүмкін.

Орталықтандырылған басқаруы бар жайлылық жүйелерінің стандартты тізбесіне мыналар кіреді: қашықтықтан басқарылатын орталық бұғаттау, ішкі жарықтандыру, ұрлыққа қарсы жүйелер (дабыл, иммобилизатор), артқы терезені жылыту.

Жекелеген автомобильдерде (негізінен премиум-класс), санамаланғандардан басқа, интеллектуалды қол жеткізу және қозғалтқышты іске қосу жүйесі, көтергіш люк, гараж есігінің ашылу жүйесі, шина қысымын бақылау жүйесі, руль бағанасының электронды құлыптауы, тұтанудың электрондық құлыптары және т.б. Аталған жайлылық жүйелерінің кейбірін жеке блоктан басқаруға болады.

Орталықсыздандырылған жайлылық жүйелеріне мыналар жатады: қуат терезелері, қыздырылған айналар, электр айнасын реттеу, орындықтарды жылыту, есте сақтау функциясы бар электр орындықтарды реттеу, орындықтарға массаж жасау, тұрақ датчиктері, автопилот тұрағы, артқы көрініс камерасы, автоматты тазартқыштар және т.б.

Электр терезелері, жылыту және электр айналары, есік құлыптары, әдетте, әр есіктегі жеке блоктардан басқарылатын болады. Бұл жүйелерден басқа кіре беріс есіктерде айналарды бүктеу, айналарды автоматты түрде батыру функциялары іске асырылуы мүмкін.

Тұтандырғыш өшірілген және автомобиль есіктері жабылған кезде бірқатар жайлы жүйелер жұмысын жалғастырады – олар «ұйқы» режиміне өтеді. Бұл ретте, ұрлыққа қарсы жүйенің жұмыс істеуін, орталық бұғаттауды қашықтықтан басқаруды, кіруге рұқсат беру жүйесін қоса алғанда, функциялардың ең аз жиынтығы іске асырылады.

Жайлылық жүйелерінің алуан түрлілігіне қарамастан, олардың жалпы құрылымдық элементтерін: енгізу құрылғыларын, электрондық басқару блогын және актуаторларды ажыратуға болады.

Енгізу құрылғылары басқару блогы қабылдайтын электр сигналдарын тудырады. Оларға датчиктер, ажыратқыштардың барлық түрлері, ажыратқыштар, түймелер жатады.

Енгізу құрылғыларының электр сигналдары негізінде электрондық басқару блогы актуарийлердегі бақылау іс-қимылдарын қалыптастырады. Электрондық блоктар кан-автобус деп аталатын екі сымдық желімен өзара байланысты.

І. КЛИМАТТЫҚ БАҚЫЛАУ ЖҮЙЕНІҢ МАҚСАТЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ

2. Әр түрлі жайлылық жүйелерінің ақаулықтары

Климаттық бақылау жүргізушінің басқаруға ең аз қатысуы кезінде кабинадағы оңтайлы температура мен ылғалдылықты сақтауды қамтамасыз етеді. Ол мұны кондиционердің, плитаның және желдету жүйесінің өзара әрекеттесуі арқылы жасайды және барлығы автоматты түрде жұмыс істейді. Осы жүйенің арқасында жүргізушінің міндеті тек кабинадағы артықшылықты температураны белгілеу, қалғандарының барлығы климатты бақылау арқылы өз бетінше орындалады.

Әр түрлі жайлылық жүйелерінің ақаулықтары

Электр қозғалтқыштары (есіктерді құлыптау, отын багының люгі, көтергіш терезелер, қозғалмалы айналар, жиналмалы айналар, орындықтарды реттеу, люкті ашу);

Қыздыру элементтері (айналар, шыны, орындықтар);

Шамдар (жабық және сыртқы жарықтандыру, сигнал);

Дыбыс сигналы (дабыл, тұрақ датчиктері, шина қысымын бақылау жүйелері).

Орталықтандырылған басқаруы бар жайлылық жүйелерінің стандартты тізіміне мыналар кіреді: қашықтан басқару пульті бар орталық құлыптау, ішкі жарықтандыру, ұрлыққа қарсы жүйелер (дабыл, иммобилизатор), артқы терезені жылыту.

1.2.Қуат терезесінің реттегіш жетектері

Көлік құралдарының терезелеріндегі автоматты терезе көтергіштер, әдетте, электр қозғалтқыштармен қоректенетін болады. Құрылыстың екі түрі қолданылады.

• Иінтіректі терезе реттегіші: терезе көтергіш жетегінің тісті доңғалақтары тартым механизміне қосылған тісті доңғалақ секторымен өзара іс-қимылға түседі. Бұл жүйе өте тиімді. Үстіңгі жағында жүйе көп монтаждық кеңістікті қажет етеді, әрі ол ауыр.

• Шыны қыздырғышкабель: терезе реттегішінің жетегі катушканы кабельмен айналдырып,басқару кәбіл механизмі. Кіре беріс есіктерде көп жағдайда екі бағыттауыш қолданылады. Артқы есіктерде бір бағыттаушы жүйелерге артықшылық беріледі.

Бұл конструкциялардың басты артықшылығы олардың шыныны есікке бағыттаудың тамаша қабілеті болып табылады.

Шыны өрісінің приволы редукторы бар тұрақты ток электр қозғалтқышынан тұрады. Жайлылық пен қауіпсіздік үшін көптеген шыны жіп жетектері ЭКЮ-мен жабдықталған. Мечанизи - үнемді әсер жасау үшін құрт трансфері.

Күш қолданып өздігінен терезенің кездейсоқ ашылуына жол бермеу. Асығыс трибологиялық шаралар мен магниттік тізбек конфигурациялары жетектің төмендеу қасиеттерін одан әрі жақсартады. Автомобиль есігінің ішкі бөлігінің кеңістіктегі шектеулері жетек құрылғыларының жазық конструкцияларын қолдануды көздейді.

Жедел жайлылық жүйелері

Бірінші топқа нені жатқызуға болады? Автокөлікші үнемі немен бетпе-бет келеді? Әрине, бұл жүргізушінің орны. Көптеген инновациялық жүйелер мен технологиялар жүргізуші мен жолаушының қонуын барынша ыңғайлы етуге бағытталған. Осының нәтижесінде қазіргі заманғы автомобильдер орындықтарды механикалық реттеудің орнына электрлік орындықтармен жабдықталған.Неғұрлым көп төлесеңіз, соғұрлым жайлылық деңгейі жоғары болады. Сондықтан BMW өз автомобильдерінің сәнді нұсқаларын ауыспалы геометриялық орындықтармен жабдықтайды. Мысалы, орындықтардың бүйірлік тірегі өзгереді, олардың ұзындығы ұлғаяды, сондықтан аяқтар кернеуде мүмкіндігінше аз болады. Немесе, мысалы, жүргізуші орнының орналасуына арналған жад жүйесі - неге жайлылық жүйесі емес? Сондықтан жайлылық жайлылықтан да ерекшеленеді.

Тікелей жайлылық жүйелеріне, яғни үнемі қолданылатын және заттардың реті бойынша қарастырылатын нәрсеге электр немесе электр рульі, тежегіш күшейткіш, автоматты беріліс қорабы, климаттық бақылау және т.б. Мұның бәрі де жоғары деңгейдегі жайлылықты тудырады және үнемі пайдалануда. Сіз жүйелерді шексіз тізімдей аласыз, өйткені көлікте жасалатын барлық нәрсе осы көлікте болатындардың жайлылығы үшін жасалады.

Автомобильдерге келетін болсақ, өндірушілер өздерінің кейбір әзірлемелерін жайлылық жүйесі деп аталатын жеке топқа біріктірді. Шындығында, бір автокөліктің барлық дерлік артықшылықтарын мыналарға жатқызуға болады: көріну, қону, қарапайымдылық - мұның барлығы, өзіңіз көріп отырсыз, жайлылықтың бір немесе басқа деңгейін жасайды.Осыған қарамастан, бұл не екенін түсіну үшін - қазіргі заманғы автомобильдердің жайлылығы, біз өте өрескел, бірақ сонымен бірге жайлылық жүйелерінің түсінікті классификациясын шештік:

Ыңғайлылықты арттыру жүйелері

Бұл топ нені білдіреді? Мысалы, біз бұрын айтқан негізгі жайлылық жүйесі бар автомобиль бар: автоматты беріліс қорабы, рульдік басқару жүйесі және т.б.

Жайлылық жүйелері - бұл үнемі пайдаланылмайтын, бірақ белгілі бір жағдайларда ғана қолданылатын жүйелер.

Мысалы, жүргізуші жолға кірген кезде ғана қосылатын круиздік бақылау жүйесі. Бір жағынан, автокөлік қазірдің өзінде жоғары жайлылыққа ие, бірақ белгілі бір жағдайларда, белгілі бір жағдайларда жұмыс істейтін осындай жүйелердің көмегімен қозғалысты одан да ыңғайлы етуге болады.

Круиздік бақылаудан басқа, шина қысымын бақылау жүйесін, интеллектуалды іске қосу жүйесін және т.б.

Жайлылықтың негізгі ережесі

Автокөліктерге енгізіліп жатқан барлық инновациялық жүйелер шын мәнінде адамның санасын бұлтты етеді және ол бір көліктің қанша пайдалы нұсқалары бар екенін көріп, қарапайым пакеті бар, бірақ сонымен бірге ыңғайлырақ дегеннен бас тартады.Қандай негізгі жайлылық критерийлерін ұстану керек?

Бұл қыздырылған сыпырғыштар, автомобильді қашықтан іске қосу немесе бейімделген жарықтандыру түріндегі әртүрлі нұсқалар емес.

Иә, мұның бәрі әрине маңызды, бірақ шешуші рөл атқаратын жүйелер бар. Оларға автомобильдің суспензиясының сипаттамалары кіреді, себебі автомобиль жолда өзін қалай ұстайтыны өте маңызды.

Мысалы, ол жайлылықты арттыратын электроникаға толы болуы мүмкін, бірақ шасси әрбір тесік кабинаға енетіндей етіп жасалған. Иә, бұл жағдайда сіз соңғы технологияның ешқайсысын қаламайсыз, сапалы шасси үшін бәрін беруге дайын боласыз.

Сол ойлардан шу-діріл-дыбысты оқшаулауды қарастыруға болады. Тыныштықсыз жайлылықты елестету мүмкін емес. Қозғалтқыш сипаттамалары, біз айтқан автоматты беріліс қорабы автомобильдің ыңғайлылығына әсер ететін негізгі және негізгі параметрлер болып табылады, ал басқа барлық электрондық жүйелер бар болған нәрсеге шағын толықтырулар ғана.

ІІ. Автомобильдегі жайлылық жайлылық жүйесің түрлері

2.1. Автомобильдегі жайлылық жүйесі

Автомобильдегі жайлылық жүйесі деп аталатын әр түрлі механикалық және электрондық жүйелердің көмегімен іске асырылады. Сонымен қатар, жайлылық терминдік жүйесі салыстырмалы түрде жақында ғана пайда болды, атап айтқанда автомобильді жүргізуде электрониканың дамуымен. Сондықтан жайлылық жүйелері әдетте электрондық жүйелер деп түсініледі. Формальды болғанымен, жайлылық жүйелеріне механикалық жүйелер де жатады, мысалы, орындықты қолмен реттеу, руль бағанасының қалпын реттеу және т.б.

Жайлылық жүйелерінің құрамы автомобиль класына байланысты өзгеріп отырады. Автомобильдің класы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым ол соғұрлым ыңғайлы болады, сәйкесінше, оның жайлылық жүйелері көп. Олардың айтқандай, жайлылығы көп емес.

Электрондық жайлылық жүйелері орталықтандырылған (бір орталық электрондық басқару блогынан) және орталықсыздандырылған бақылауға (электрондық бақылаудың жеке блогынан) ие болуы мүмкін.

Орталықтандырылған басқаруы бар жайлылық жүйелерінің стандартты тізбесіне мыналар кіреді: қашықтықтан басқарылатын орталық бұғаттау, ішкі жарықтандыру, ұрлыққа қарсы жүйелер (дабыл, иммобилизатор), артқы терезені жылыту.

Жекелеген автомобильдерде (негізінен премиум-класс), санамаланғандардан басқа, интеллектуалды қол жеткізу және қозғалтқышты іске қосу жүйесі, көтергіш люк, гараж есігінің ашылу жүйесі, шина қысымын бақылау жүйесі, руль бағанасының электронды құлыптауы, тұтанудың электрондық құлыптары және т.б. Аталған жайлылық жүйелерінің кейбірін жеке блоктан басқаруға болады.

Орталықсыздандырылған жайлылық жүйелеріне мыналар жатады: қуат терезелері, қыздырылған айналар, электр айнасын реттеу, орындықтарды жылыту, есте сақтау функциясы бар электр орындықтарды реттеу, орындықтарға массаж жасау, тұрақ датчиктері, автопилот тұрағы, артқы көрініс камерасы, автоматты тазартқыштар және т.б.

Электр терезелері, жылыту және электр айналары, есік құлыптары, әдетте, әр есіктегі жеке блоктардан басқарылатын болады. Бұл жүйелерден басқа кіре беріс есіктерде айналарды бүктеу, айналарды автоматты түрде батыру функциялары іске асырылуы мүмкін.

Тұтандырғыш өшірілген және автомобиль есіктері жабылған кезде бірқатар жайлы жүйелер жұмысын жалғастырады – олар «ұйқы» режиміне өтеді. Бұл ретте, ұрлыққа қарсы жүйенің жұмыс істеуін, орталық бұғаттауды қашықтықтан басқаруды, кіруге рұқсат беру жүйесін қоса алғанда, функциялардың ең аз жиынтығы іске асырылады.

2.2. Көлік сатып алу кезінде қолданылатын басты қағидаты

Көлік сатып алу кезінде әркім қолданатын басты қағидат – көлік жүргізу жайлылығы. Ыңғайлы автомобиль жүргізуші жағында ғана емес, сонымен қатар барлық кабинада болуы тиіс.

Автомобильдер жасай отырып, әзірлеушілер кейбір әзірлемелерді тауып, арнайы топқа топтастырып, оларды өз кезегінде жайлылық жүйесі деп атайды.

Бұған сондай-ақ қабылданған кез келген автомобильдің барлық артықшылықтары кіреді:

• қарапайымдылығы;
• қону;
• шолу.

Көліктердің жайлылығы неде екенін жақсы түсіну үшін біз автомобильдердегі жайлылық жүйелерін қатаң (екінші жағынан жеңілдетілген) жіктеуді жүргіздік.

1. Стандартты жайлылық жүйесі.

2. қосымша жоғары жайлылық.

Бірден жайлылық жүйелері дегеніміз не?

Жүргізуші күн сайын доңғалақтың артында немен бетпе-бет келетін? Біріншісі – жүргізушінің орны. Бүгінде жаңа технологиялар мен жабдықтар жүйелерінің көптігі автомобиль жүргізушісінің (және онымен бірге барлық жолаушылардың) іште болуын барынша ыңғайлы етеді. Осының кесірінен бүгінгі таңда әрбір жаңа автомобильде бұрынғыдай механикалық реттеу жоқ.

Бүгінде баға неғұрлым жоғары болса, соғұрлым жайлылығы да соғұрлым көп. BMW барлық «сәнді» серияларды ауыспалы гигрометриямен отыратын дайындалған автомобильдерге салады. Бір елеулі өзгеріс - ауыстырылған бүйірдегі орынды қолдау.

Жүргiзушi орынының қалпын сақтау автомобиль үшiн де жайлы жүйе болып табылады. Сапарды ыңғайлы ететін тағы бір ыңғайлы мүмкіндік – қуатты рульдеу (немесе электрлік), климатты бақылау, автокөлік тұрағы және т.б.

Бұл технологиялар орташадан жоғары жайлылық деңгейіне қатысты және үнемі қолданылады. Мұндай құрылғыларды көптен бері санап шығуға болады, өйткені бәрі заманауи автокөлікте жасалады және әлі де жасалып жатқанның бәрі жүргізушілер мен жолаушылардың жайлылығы үшін ғана жасалады.

Жайлылықты жақсарту жүйелері Стандартты жайлылық жүйесі бар қарапайым автомобильді алу: қуатты рульдеу және автоматты беріліс. Жайлылықты арттыру жүйесінің не екенін нақты түсіну үшін бұл жүйе үнемі қолданылмайтын, бірақ жүргізушіге қажет болған кезде сапардың белгілі бір нүктесінде ғана қолданылатын жүйелерді ескеру қажет.

Әрине, кез келген автокөлік бастапқыда орташа жайлылық деңгейімен жабдықталған, бірақ мұндай құрылғылардың арқасында көлік жүргізу кезінде жайлылығын арттыруға болады. Жоғарыда айтылған мысалдардан басқа басқа түрі бар – бұл интеллектуалды тұтану жүйесі.

Жайлылықтың негізгі ережесі Бүгінде барлық инновациялық технологиялар өте жылдам енгізілуде. Бірақ олардың тек адамның ақыл-ойы бұлтты екенін ойлайтындар аз, ал ол өзін әдемі құрал-жабдықтар мен көрініске лақтырып, басқа машинаны байқамауы мүмкін. Көлікте қолдану қажет негізгі жайлы функцияларды қарап көрейікші.

Бұл тазартқыштарды қыздыру, қозғалтқышты қашықтағы құрылғыда тұтандыру және т.б. сияқты функцияларға қолданылмайды. Әрине, бұл құрылғылардың өздерінде маңызы зор, бірақ барлық анықтамадан асып түсуге мүмкіндік беретін технологиялар бар. Оған заманауи автомобиль аспалары жатады. Тіпті жаман жолда да көлік жүргізе алсаңыз, стакан су төгілмеңіз.

Дәл осы мысал бойынша кабинаның дыбыстық оқшаулағышын атап өтуге болады. Төңірегінде тыныштықсыз жайлылық болмайды.

Nissan Juke-ті жетілдірудің басым бағыттарының бірі жүргізуші мен жолаушылардың жайлылығын арттыру болып табылады. Автомобильдің жайлылық жүйесі әр түрлі механикалық және электронды құрылғылардың құралдарымен қамтамасыз етіледі. Бұл жүйеге қашықтан басқарылатын орталық бұғаттау, ішкі жарықтандыру, ұрлыққа қарсы жүйе (иммобилизатор), жылыту айналары және оларды реттеу, тұрақ датчиктері, аудиожүйе, ОЭМ навигациялық жүйесі және телефония және т.б. сияқты құрылғылар кіреді.

Автомобиль Nissan Connect навигациялық жүйесімен жабдықталған, ол GPS-штурманның арқасында Bluetooth модулі бар, сенсорлы экранда дисплейі бар құрылғының функцияларын оңтайландыруға мүмкіндік береді, соның арқасында телефон, аудиожүйе және штурман функцияларын оңай әрі ыңғайлы бақылау қамтамасыз етіледі.

GPS штурмандық антеннасының және автомобильдегі негізгі антеннаның орналасуы

Бұл жүйені жасаушы - Босх, картографияны жеткізуші NAVTEQ болып табылады, себебі карталарды тасушы ретінде SD типті флеш-жад картасы қолданылады. Бастапқыда Ресей картасы алдын ала орнатылған, еуропа картасын жеке-жеке сатып алуға болады.

Автомобильдің климаттық бақылауы - көптеген құраушы элементтерді біріктіретін құрылымдық күрделі кондиционер блогы. Бірақ жалпы осы жүйенің құрылғысын қарастыратын болсақ, онда оған мыналар кіреді:

• Басқару жүйесі;

• Бақылау құрылғылары;

• Жұмысшы және атқарушы бөлімшелер.

Шын мәнінде, кондиционер блогы барлық заманауи автомобиль жүйелері сияқты қағидат бойынша салынған.

Климатты бақылау жүйесінің негізгі элементі электрондық бақылау блогы болып табылады.

Бұл агрегат бақылау-өлшеу аспаптарынан, сондай-ақ машинист көмегімен температуралық режимді белгілейтін қондырғының басқару пультінен келіп түсетін ақпаратты алады және өңдейді. Барлық алынған деректердің негізінде актуарийлерді ECU басқарады.

Көп жағдайда климатты бақылау автоматты түрде жұмыс істейді – ол белгіленген температураны сақтайды, кабинаға түсетін ауаның тазалығын қадағалайды.

Бірақ көптеген нұсқаларда пеш пен кондиционерді қолмен басқару да жүзеге асырылады, бұл қалаған аймаққа ауа ағынын мәжбүрлеп жеткізуге мүмкіндік береді.

Бақылау құрылғылары

Климаттық бақылаудың дұрыс жұмыс істеуі үшін қажетті барлық ақпарат бақылау құрылғыларынан – датчиктерден келіп түседі. Бұл элементтердің саны үнемі көбейіп отырады, бұл кабинадағы климатты дәлірек анықтауға және қондырғының жұмысын реттеуге мүмкіндік береді. Бірақ климатты бақылаудың барлық түрлерінде бар негізгі бақылау құрылғылары да бар. Оларға датчиктер жатады:

• Сыртқы ауа температурасы;

• ауаның шығу температурасы (кабинаға жеткізілетін);

• Кондиционердің булану температурасы;

• Күн сәулесінің қарқындылығы;

• Қалқаншалардың қалқаншалары.

Осы датчиктердің арқасында кондиционер агрегатының жұмыс режимі реттеледі. Мысалы, температура датчиктерінің арқасында кабинаның күн сәулесімен табиғи жылынуы ескеріле отырып, ауаны жылыту немесе салқындату қаншалықты қажет екенін жүйе анықтайды.

Пример устройства двухзонного климат-контроля

ECUкондиционер агрегаттарының жұмысын – жүйедегі қысымды, компрессордың температурасын жеке бақылайды. Авариялық жағдай туындаған жағдайда (жүйедегі қысым нормадан жоғары, салқындатқыштың авариялық разряды) осы датчиктердің арқасында басқару жүйесі негізгі компоненттердің сынуына жол бермейтін кондиционерді өшіреді.

Неғұрлым жетілдірілген кондиционер қондырғылары қосымша датчиктермен жабдықталған:

• Желқағар әйнектің температурасы;

• Кабинаның ылғалдылығы;

• Аяқ аймағындағы температура;

• Ауа сапасы;

• Салондағы жолаушылар саны.

Желқағар әйнектің температурасы мен кабинаның ылғалдылығы датчиктерінің арқасында климатты бақылау шынының тұмандану ықтималдығын өз бетінше анықтап, оны жою бойынша шаралар қабылдай алады – желқағар әйнектерді қыздырылған ауамен қамтамасыз ету. Бұдан басқа, жүйе кабинадағы оңтайлы ылғалдылыққа қол жеткізе отырып, ауаны өз бетінше кептіре алады.

Ауа сапасының датчигі қоспалардың, зиянды заттардың мөлшерін анықтайды және оның көрсеткіштеріне сүйене отырып, басқару блогы қажетті режимді – кабинаға сырттан ауа беруді немесе ауаны рециркуляциялауды қосуды белгілейді.

Жолаушылар санының датчигінің арқасында жүйе кабинаға жеткізуді қажет ететін ауа көлемін есептейді.

Қазірдің өзінде атап өтілгендей, климатты бақылау кабиналық жылытқышты, кондиционерді және кабинаны желдету жүйесін біріктіреді. Дәл осы элементтер жылытуды, салқындатуды және ауа беруді қамтамасыз етеді.

Кабинадағы климатты жасауға пештің радиаторы, кондиционердің булануы және желдету жүйесінің желдеткіші тікелей қатысады. Бұл тораптарды жұмыс заттары деп атауға болады.

Расположение элементов системы климат-контроля

Актуаторларға қажетті аймақтарға апаратын ауа өткізгіштер және оларда орнатылған электр жетегі бар клапандар жатады. Сонымен қатар, кейбір жүйелерде бұл компонентке электрлі ауа қыздырғыштар жатады.

Атқарушы компоненттегі негізгі элементтер қалқаншалар болып табылады. Олар қалаған аймақтарға ауа ағынын беруді қамтамасыз етеді, жеткізу режимінен рециркуляциялық режимге көшуді жүзеге асырады.

Автомобильдің климаттық бақылау конструкциясында осындай қалқаншалар қолданылады:

• Сыртқы ауамен жабдықтау;

• Орталық;

• Кәдеге жарату;

• Таңдалған ауданды ауамен жабдықтау;

• Температураны бақылау.

Барлық қалқаншалар ECU-мен электрмен басқарылады және бақыланады. Бұдан басқа, басқару блогы желдету жүйесінің желдеткішінің жұмысын бақылайды және түзетеді, сондықтан ол актуаторларға да қолданылады.

Қалқаншалардың көптігінің арқасында орнатуға болады:

• Режимі (ауа беру, рециркуляция);

• Жемшөп алаңы (желқағар әйнек, аяқ, бас алаң, құрама учаскелер — аяқ/шыны, аяқ/бас);

• Ауаның таралуы (тікелей ағын, диссипсия).

Соңғы функцияға келер болсақ, соңғы уақытта тiкелей ағындардың бөлiнiсi аз ыңғайлы жағдайлар жасау есебiнен азырақ және аз қолданылады - тiкелей қоректену кезiнде жобаның сезiмi жасалады. Шашыраңқы таралу неғұрлым оңтайлы болғанымен, оны жүзеге асыру әуе жолдарының жеткілікті ауқымды желісін талап етеді.

Ол қалай жұмыс істейді

Автомобильдің климаттық бақылауының жұмыс істеу принципі мынадай: жүргізуші температуралық режимді белгілегеннен кейін ECU қолда бар датчиктерден ақпарат жинайды және актуаторларды пайдаланады.

Біріншіден, ауамен жабдықтауды қамтамасыз ететін желдеткіш қосылады. Жасалған ағын сүзгі арқылы өтеді, онда одан қоспалар алынады.

Қоршаған ортаның температурасына және белгіленген режимге байланысты қажетті жұмыс элементі қолданылады. Температураны төмендету қажет болған жағдайда ECU кондиционерді қосады және ағын буландыру арқылы өтеді, соның нәтижесінде ауа салқындатылады.

Бұдан әрі ауа массасы ауа өткізгіштері арқылы белгіленген аймақтарға беріледі (ағынды қайта бағыттау қалқаншаларды ашу/жабу жолымен жүзеге асырылады). Егер шығу датчигі белгіленген нормадан төмен температураның төмендеуін анықтаса, ECU орталық клапанға сигнал береді, ал буландырғыштан кейін бөлінетін ауаның бір бөлігі қыздырғыш радиаторына бағытталады. Пештен кейін бұл ауа негізгі ағыспен араласып, оның температурасын қажетті деңгейге дейін көтереді.

Егер ауаны жылыту қажет болса, онда ECU кондиционерді пайдаланбайды. Буландырғыш өткенімен, бірақ салқындатылмаса да, бір мезгілде ауа ағыны плита радиаторына түседі де, оны кабинаға ауа өткізгіштері арқылы бергеннен кейін.

Ауаны қыздыру температурасын реттеу сол орталық клапанмен жүргізіледі, ол ағынды радиаторға немесе тікелей кабинаға бағыттайды. Бұл жағдайда осы клапанның ашылу дәрежесі радиаторға немесе оны айналып өтетін ауа көлемін анықтайды.

Смешивание воздуха при регулировки температуры в салоне

Желқағар әйнектің тұмандануы мүмкін екендігі анықталған жағдайда кондиционер жүйесі қыздырылған ауа ағынын шыныға мәжбүрлеп бағыттайды. Ауаның қатты ластануы анықталған жағдайда климаттық бақылау жабдықтау клапанын жауып, рециркуляциялық клапанды ашады. Жоғары ылғалдылықты анықтағанда да осындай жүйе болады.

Түрлері және олардың ерекшеліктері

Климатты бақылаудың бірнеше түрі бар, олар өзара кабинаның қызмет көрсетілетін аудандарының санына сәйкес бөлінеді. Осы критерий бойынша климаттық қондырғылар:

• Бір-;

• Екі-;

• Үш-;

• Төрт.

Бір аймақты климаттық бақылау ең қарапайым қондырғы болып табылады. Кабинаның барлық аумағында белгіленген температураны бақылайды және сақтайды.

Екі аймақты блок жүргізуші мен алдыңғы жолаушы үшін оңтайлы температураны бөлек белгілеуге мүмкіндік береді.

Үш аймақты жүйеде артқы орындық жолаушыларға арналған температураны бақылаудың жеке блогы қосымша бейнеленеді.

Төрт аймақты жүйе ең «озық» болып табылады, өйткені ол әрбір жолаушыға өз температурасын орнатуға мүмкіндік береді.

Четырехзонный климат

Бірақ, қызмет көрсету алаңдары неғұрлым көп болса, соғұрлым кондиционер қондырғысының құрылғысы соғұрлым күрделірек – датчиктер саны артады, артқы орындыққа қосымша ауа өткізгіштер салу қажет, қосымша жабдықтар (артқы орындықтың ауа өткізгіштерінде электр қыздырғыштар) орнатылуы қажет.

Артықшылықтары мен кемшіліктері

Климаттық бақылаудың оң қасиеттеріне мыналар жатады:

• Басқару оңай;

• Жабдықтың толық автоматты жұмыс істеуі;

• Қосымша функциялардың болуы (желқағар әйнектің жылынуы, артық ылғалды алып тастау);

• Температуралық режимді бөлек орнату мүмкіндігі (қос аймақты және одан жоғары типтер үшін).

Бірақ ол кемшіліксіз болған жоқ. Климаттық бақылаудың теріс қасиеттеріне мыналар жатады:

• Жобалаудың күрделілігі;

• Жөндеуге жұмсалатын шығындардың жоғарылығы;

• Құрамдас элементтердің бірінің ақаулығы жағдайында дұрыс жұмыс істемеу;

• Өзіне-өзі қызмет көрсету күрделілігі.

Климатты бақылау қазіргі кезде автомобиль салонында жайлы жағдайды қамтамасыз ететін озық жүйе болып табылады, сондықтан автоөндірушілердің көбі өз модельдерін осы қондырғымен жарақтандырады. Бірақ әзірше бұл жүйе кондиционерлері бар жеке орнатылған пештерді ығыстыра алмайды. Ал оның себебі – техника құнының жоғары болуы. Көптеген автоәуесқойлар қарапайым кондиционерлері бар модельдерді артық көретін «климаты» бар автомобиль үшін едәуір соманы артық төлегісі келмейді.

ҚОРЫТЫНДЫ

Электрондық құрылғылар мен құрамдас бөліктер заманауи доңғалақты және шынжыр табанды көліктерде автоматты басқару жүйелерінде, басқару, сигнализация, блоктау, кіріктірілген және сыртқы диагностикада кеңінен қолданылады, ал электронды және компьютерлік техникамен қанықтығы бойынша заманауи автомобиль ұшақ лайнерлеріне жақындап келеді.

Навигациялық жүйенің, жүргізуді автоматтандырудың және автотұрақтың құрылғыларын атасақ жеткілікті.

Соңғы функцияға келер болсақ, соңғы уақытта тiкелей ағындардың бөлiнiсi аз ыңғайлы жағдайлар жасау есебiнен азырақ және аз қолданылады - тiкелей қоректену кезiнде жобаның сезiмi жасалады.

Бұл жүйені жасаушы - Босх, картографияны жеткізуші NAVTEQ болып табылады, себебі карталарды тасушы ретінде SD типті флеш-жад картасы қолданылады. Бастапқыда Ресей картасы алдын ала орнатылған, еуропа картасын жеке-жеке сатып алуға болады.

Автомобильдің климаттық бақылауы - көптеген құраушы элементтерді біріктіретін құрылымдық күрделі кондиционер блогы. Бірақ жалпы осы жүйенің құрылғысын қарастыратын болсақ, онда оған мыналар кіреді:

• Басқару жүйесі;

• Бақылау құрылғылары;

• Жұмысшы және атқарушы бөлімшелер.

Шын мәнінде, кондиционер блогы барлық заманауи автомобиль жүйелері сияқты қағидат бойынша салынған.

Климатты бақылау жүйесінің негізгі элементі электрондық бақылау блогы болып табылады.

Бұл агрегат бақылау-өлшеу аспаптарынан, сондай-ақ машинист көмегімен температуралық режимді белгілейтін қондырғының басқару пультінен келіп түсетін ақпаратты алады және өңдейді. Барлық алынған деректердің негізінде актуарийлерді ECU басқарады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Автомобильдердің электрлік және электрондық құрылғылары. Астана-2019

2. Аркуша А.И. Техникалық механика: теориялық механика жəне материалдарының кедергісі : оқулық / А.И.Аркуша. М. : жоғ.мек.., 2000. 359 б.

3.Жүнісбеков П.. «Автомобильдің құрылысы және пайдаланылуы», Астана: Фолиант, 2007.

4.Ордабаев А., Серіков А. Автокөлік құрылымы. – Астана: Фолиант, 2014 ж. – 240 б.

5.Тур Е.Я., Серебряков К.Б., Жолобов А.А. «Устройство автомобилей», Машиностроение, 1990 г.