Көру қабілеті бұзылған балаларды әлеуметтендірудің мақсаттары мен міндеттері

Облыстық көру қабілеті бұзылған балаларға

арналған арнаулы мектеп-интернаты

әлеуметтік педагог Н.А.Калиев

Көру қабілеті бұзылған балаларды әлеуметтендірудің

мақсаттары мен міндеттері

Көру қабілеті бұзылған баланың мектеп жасына дейінгі және арнаулы мектептерде білім алу кезеңдерінде әлеуметтік ортаға бейімделуінің дағдарыс кезеңдерін басынан кешеді. Баланың ортаға бейімделуі және белгілі бір дағдарыс кезеңдерін өткеруі, жалпы психологиялық және спецификалық тифлопсихологиялық сипатымен байланысты. Көру қабілеті бұзылған бала үшін ең өткір кезең, ол әдеттегідей балабақшада ортаға бейімделуде (орта және жоғары мектепке дейінгі жастан) айырмашылықты сезіну кезеңі. Екінші сыни кезең мектепке дейінгі білім беру жүйесінен жүйелі түрде мектепте оқытуға көшумен байланысты. Үшінші кезең - жалпы білім беретін мектептердің орта сыныптарында оқытуға көшу. Мектепке дейінгі тәрбиеден мектепке ауысу бала үшін қоршаған ортаның өзгеруін, мінез-құлыққа жаңа талаптардың туындауын және жаңа ұжымда оның позициясын орнатуды білдіреді. Көру кемістігінің болуы барлық жағдайда балалардың мазасыздық жағдайын күшейтеді, олардың күштері мен мүмкіндіктеріне деген сенімсіздік, стресстік жағдайларды тудыруы мүмкін.

Қоғамның қазіргі заманғы интеллектуалды жағдайында мектепке дайындық - баланың болашақ тағдырын анықтайтын алғашқы қадам. Көру қабілеті бұзылған балаларға білім беру мекемесін таңдауға мәжбүр болмау керек, ол лицей немесе гимназия болсын, немесе арнаулы мектеп-интернат болсын, яғни олардың мектепке дейінгі дайындығы жеткілікті жоғары болуы керек, өйткені физиологиялық сипаттамалардың болуына байланысты олардың оқу процесіне бейімделуі өте қиын. жеке саладағы қайталама бұзылуларға алып келеді.

Тұлғаның бұзылуының келесі түрлерін ажыратуға болады:

1. олардың сыртқы түрімен, көзілдірік кию қажеттілігімен немесе көздің көрінісімен байланысты өзін-өзі бағалаудың төмендігі;

2. жаңа нәрсені қабылдау қиын, өйткені жаңа нысанды зерттеуге көп уақыт кетеді;

3. жаңа байланыстардан қорқу, мазасыздық күшеюі;

4. психикалық бұзылулар немесе психикалық тежелістерінің болуы.

Демек, көру қабілеті бұзылған балалардың ата-аналары баланы мектепке дайындықты, көздері көретін құрдастарымен салыстырғанда ерте қолға алып оның жаңа ортаға бейімделуіне жан-жақты ықпал жасау керек. Баланы мектепке дайындауды бірнеше кезеңдерге бөліп қарауға болады.

Бірінші кезең: мектеп дағдыларын дамытудың алғышарттарын қалыптастыру, өзі-өзіне қызмет жасау, ұсақ моториканы дамыту, қолы және қалдық көру деңгейі арқылы заттарды ажырата білу, уақыттық бағдар және кеңістікті бағдарлай білу. Мұндай балалар ойлау дағдылары арқылы айналаны танып-біліп, заттарды салыстыру, жіктеу, жалпылау негізінде интеллектуалды ортада артта қалушылықты тез өңгеріп, мектепке бейімделуде қиындықтар туындамайды.

Екінші кезең: баланың эмоционалды-ерік жігерін дамыту, ересек адамның нұсқауы бойынша әрекет ету, нұсқаулықтың шарттарын есте сақтау, өз іс-әрекетін соған сәйкес құру, өз әрекеттерін аяқтау және бақылау.

Үшінші кезең: болашақ оқушының жеке дайындығын (баланың психологиялық дайындығын) дамытуға, баланың құрдастарымен және ересектермен тек ойын барысында ғана емес, бірлескен оқу іс-әрекетінде (іскерлік ынтымақтастық), сонымен қатар баланың қарым-қатынас жасау қабілетіне ерекше назар аудару қажет. ересек адамды мұғалім ретінде қабылдау қабілеті, сұрақтар мен түсініктемелерге жауап беру қажеттілігін және топта жұмыс істей алуды түсіну: жауаптар ретін сақтау, сыныптастарының жауаптарына мұқият болу.

Көбінесе бірінші сынып оқушылары мұғалімнен бейресми қарым-қатынасты талап етеді, яғни олар тек өз білімі мен дағдыларына ғана емес, жалпы өздеріне оң баға алғысы келеді. Балалар оқу жағдайынан шығып, маңызды жеке оқиғалармен, жеке ойларымен және оларға деген сезімдерімен бөлісуге тырысады.Баланың оқу және сыныптан тыс жұмыстар мен шараларға қатысуы, мұғалім мен оқушы жағдайында өзін-өзі талап етілетін нормаларға сәйкес ұстау қажеттілігі балабақшаның дайындық тобында қазірдің өзінде қойылып отыр. Сонымен қатар ұжымда жұмыс жасау, сабақты тыңдау қабілеттері және құрбы құрдастарымен әңгімелесу, сұрақ қоюы және қойылған сұраққа жауап бере білуі, өзін-өзі бағалауы әлеуметтік ортаға бейімделуінң алғы шарттарын қалыптастырады.

Көру қабілеті бұзылған балалардың ерекше мәселелері:

Қазіргі уақытта көру қабілеті бұзылған балалардың аурулары этиологиясында жағымсыз өзгерістер болды. Көз ауруларының туа біткен ауыр түрлерімен ауыратын балалар саны өсті. Бұл экологияға, тұқым қуалаушылыққа, босану нәтижесінде орталық жүйке жүйесінің зақымдануына және басқа жарақаттарға байланысты болады. Осыған байланысты, жеке, эмоционалды және мінез-құлық саласында ауытқуы бар балаларды баланың мектепке келгеннен бастап оның осы ортада болған барлық кезеңінде мұғалімдер мен тәрбиешілер, басқа мамандар бірлесіп, бақылауы керек. Ата-аналардың назарын осы ерекшеліктерге аударуы арқылы, невропатологтың, психиатрдың қосымша консультациясының қажеттілігі және ерте жастан түзету арқылы жақсы нәтижее қол жеткізуге болатынын түсіндіру керек.

Дамудың келесі ерекшеліктерін атап өту керек:

1., сөйлеу кезінде ойын жинақтай алмау, қобалжудың күшеюі;

2. физикалық көріністермен бірге қозғалмайтын агрессияның жоғарылауы;

3. өте баяу, басталған жұмысты аяқтай алмау, сабақтың жалпы қарқынын ұстай алмау;

4. сөйлеу тілінің дамуының кешеуілдеуі;

5. ақыл-ойдың артта қалуы.

Мұғалімдер мен тәрбиешілерге арналған ұсыныстар:

Мұғалімнің сабақ берудегі басты бағыттарының бірі, баланың даму деңгейін арттыру мен баланың үйлесімді дамуы және әлеуметтік ортаға бейімделуіне жетелеу. Таза ауада серуендеу және топқа арналған ойындар балалар арасында достық қарым-қатынасты, ынтымақтастықты, құрдастарына көмектесуді, бір-біріне мұқият болуды дамытады. Өйткені баланың тәрбиелік мотиві ойынға негізделген, содан кейін оқу қызметіне бағытталады. Тәрбиеші интеллектуалды іс-әрекеттің жаңа түрлеріне қызығушылықты ояту үшін алдымен мұғалімнің, содан кейін баланың өз іс-әрекетінің нәтижелерін бағалауға баланың назарын аударуы керек. Ол үшін өмірге қажетті заманауи болып табылатын, балалардың белсенділігі мен мативацияларын арттыратын ойындар арқылы қызығушылықтарын оятып, жалпы даму деңгейін өсуіне ықпал жасауға бағытталған іс-әрекеттер топтамасын жасау керек.

Бала психикалық іс-әрекеттің жаңа түрлеріне қызығушылық таныта бастаған кезде, ол өзінің ортасына деген белсенді қатынасты дамытады. Бұл танымдық және тәрбиелік мотивтердің пайда болғандығын көрсетеді. Оқу нәтижелерін бағалауға, қателіктерін түзетуге және қиын мәселелерді шешуге деген ұмтылыста балалар ерекше сезімталдыққа ие. Көру қабілеті бұзылған бала білім беру тапсырмасын қабылдауға, оны орындау қажеттілігі ретінде қабылдауға, өз әрекетін оның шешіміне бағындыруға, жаңа материалды игеруге және оны берілген оқу міндетін шешуде қолдануға үйренуі керек. Оқу іс-әрекетінің ұйымдастырушылық жағы көру кемістігінің орнын толтыруда ең маңызды болып табылады. Көру қабілеті бұзылған баланың іс-әрекеті, оқу іс-әрекетінің сәттілігін қамтамасыз ететін практикалық іске асырудағы айтарлықтай қиындықтарға қарамастан нәтижеге жетуге қабілеті. Ол үшін мұғалімдер мен тәрбиешілерге қол жетімді барлық мүмкіндіктер мен практикалық құралдарды қолдану арқылы қол жеткізеді.