Креативтілік-кәсіби қызметтің негізгі сапаларының бірі

Креативтілік-кәсіби қызметтің негізгі сапаларының бірі

Орындаған: Қалымхан Жанар

Тобы:409

Мамандығы:010500 «Негізгі орта білім беру »

Біліктілігі:0105013 «Өзін-өзітану пәнінің мұғалімі»

Ғылыми жетекшісі: Зәуре Сабыржанқызы,

педагогика-психология ПӘК оқытушысы, п.ғ.м.

Семей қ, 2022

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ....................................................................................................................3

І. ПЕДАГОГИКАДАҒЫ КРЕАТИВТІЛІК ҮДЕРІСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1. «Креативтілік» ұғымының мәні,

негізі...............................................................5

1.2. Креативтілік және қиял............................................7

ІІ. КРЕАТИВТІЛІК ПРОЦЕСІН ДИАГНОСТИКАЛАУ ӘДІСТЕРІН САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ

2.1. Креативтілікті зерттеудің негізгі тәсілдері...........................................................................................................16

2.2. Креативтілік процестерді диагностикалау әдістері, салыстыру нәтижелері..............................................................................................................17

ІІІ. ІС-ТӘЖІРИБЕ БӨЛІМІ

ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................23

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................25

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі. Креативтілік деңгейін бағалау мәселесінің шиеленісуі бүгінгі күні креативтілік қызметке және ерекше ойлауға қабілетті мамандарға деген сұраныстың артуымен түсіндіріледі.

Қазіргі уақытта, қазіргі әлемде зерттеушілердің мұқият қызығушылығы ғалым, парасатты, дәл және сыни тұрғыдан ойлайтын, креативті тұлғаны тану болып отыр.

Креативті оқушы - заман талабы ендеше кәсіби педагогикалық қызметтің негізгі сапаларының бірі креативті болу керек.

Креативтілік-бұл әлі күнге дейін ең маңызды және пікірталас тудыратын зерттеу саласы. Креативтілік кез-келген адам үшін жаңа мәселелерді шешуге тырысқан кезде немесе қоршаған ортаның өзгеруіне икемді түрде бейімделу үшін орталық буын болып табылады. Біздің дәуіріміздің кез-келген сұрақтарына жауап табу үшін адамдардың креативтілік қабілеттерін дамыту қажеттілігі артып келеді.

Зерттеу жұмысының мақсаты- кәсіби қызметтің негізгі сапасы ретінде-креативтілік ұғымын теориялық және әдіснамалық тұрғыдан зерттеу.

Зерттеу жұмысының міндеттері:

• Креативтілік ұғымын теориялық тұрғыдан

• Кәсіби қызметтің сапасы ретіндегі функциясын ашу;

• Педагогикалық мамандықтардың кәсіби креативтілік деңгейін анықтау

• Креативтілікті диагностикалау әдістеріне салыстырмалы талдау жүргізу, нәтижелерін сипаттау ;

Зерттеу объектісі: креативтілік.

Зерттеу пәні: креативтілікті диагностикалау әдістемесі.

Курстық жұмысты зерттеудің теориялық негізі: отандық және шетелдік авторлардың жұмыстары, оларды креативтілік ұғымын, түрлерін, ерекшеліктері мен тәсілдерін зерттеулерін талдау, тұжырымдау.

Зерттеу жұмысының болжамы: жас оқытушының кәсіби қызметінде шығармашылық ойлау, өзгеше ойлау дағдысының жолдарын ұсыну.

Зерттеудің әдіснамалық негізі: теориялық әдістер, психодиагностика әдістері және деректерді статистикалық өңдеу әдістерінен тұрады.

Курстық жұмысты зерттеу объектісіне теориялық талдау жүргізілді. Библиография құрастыру; әдеби дереккөздегі өрнектерді құрастыру және дәйексөз келтіру.

Зерттеу жұмысының базасы: Үржар ауданы, Мақаншы ауылы, «Мақаншы орта мектебі»

Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспе, 2 тарау (теориялық және практикалық), қорытынды, әдебиеттер тізімі және 2 қосымшадан тұрады, 2 кестені қамтиды.

І.ПСИХОЛОГИЯДАҒЫ КРЕАТИВТІЛІК ҮДЕРІСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1. Креативтілік ұғымының мәні, теориялық негізі

Креативтілік дегеніміз-адамның ойлау, сезім, қарым-қатынас, жеке іс-әрекет, жеке тұлғаны тұтастай және/немесе оның жеке жақтарын, қызмет өнімдерін, оларды құру процесін сипаттайтын креативтілік мүмкіндіктері (қабілеттері). [3]

«Креатив» ұғымын алғаш рет Д.Симпсон қолданған, бұл адамның стереотиптік ойлау тәсілдерінен бас тарту қабілетін білдіреді. Бірақ Дж.Гилфордтың шығармаларынан кейін «Креативтілік» танымал бола бастады.Креативтіліктің зияткерлік қабілеттерге тәуелділігін зерттей отырып, ол психикалық операциялардың екі түрінің айырмашылықтарын атап өтті:

• конвергенция және дивергенция.

Дивергентті ойлау бір мәнді деректерге негізделген көптеген шешімдердің пайда болуымен байланысты және гилфордтың пікірінше, креативтіліктің негізі болып табылады. Конвергентті ойлау көптеген жағдайлар болған кезде мәселенің жалғыз дұрыс шешімін табумен байланысты. Автор конвергентті ойлау қабілетін IQ тесттерімен өлшенетін ақылмен анықтады.[10]

Қазіргі уақытта креативтілікті зерттеу үшін көптеген материалдар жинақталған, бірақ оның анықтамасы және осы қабілетті диагностикалайтын барлық танымал әдістер сияқты бірыңғай теория әлі жоқ.

Бүгінгі таңда «креативтілік»терминінің көптеген ұғымдары бар. Олардың көпшілігінде креативтілік қызметтің нәтижесінде алынған жаңалық пен бірегейлікті қамтамасыз ету үшін Тұжырымдаманың мәнін азайту тенденциясы бар. Дж. Перри-Смит пен К. Шэлли креативтілікке келесідей анықтама береді: "адамдар өз жұмыстарын орындаудың жаңа тәсілдерін жасау, жаңа процедураларды немесе инновациялық идеяларды ойлап табу немесе жаңа ортада бұрыннан белгілі тәсілдерді қолдану арқылы өз қызметінде креативтілік бола алады... Біз жеке деңгейдегі креативтіліктың келесі анықтамасын береміз: бұл жаңа және тиісті идеяларды, процестер мен шешімдерді құруға әкелетін іс-әрекетке (жұмысқа) көзқарас". [1]

Бұл анықтама авторлар креативтілік процестің «Тиімді» компонентіне баса назар аударатындардың бірі екенін атап өтуге болады. Бірақ ұмытуға болмайды, бұл процесс, креативтілік жоқ, тек нәтижелі, бірақ және іс жүргізу жағы. Көптеген авторлар креативтілік ұғымының мәнін түсінуде оның процедуралық жағына баса назар аударады. Мәселен, Е. Торренс креативтілікты креативтілік ойлаумен теңестіреді, өйткені ол ең алдымен проблемаларды шешу процесімен байланысты және алты компоненттен тұрады.

Кейбір басқа авторлар берген креативтіліктің «Процедуралық» анықтамалары адамның креативтілік әлеуетін ашуға және іске асыруға бағытталған белсенділігіне баса назар аударады. Мұндай түсіну аясында «креативтілік жеке қасиеттер жиынтығы ретінде емес, адамның жеке басының іске асырылуы ретінде түсініледі. Адамның даралығы ерекше және ерекше, сондықтан даралықты жүзеге асыру — бұл креативтілік әрекет (әлемге бұрын болмаған жаңа нәрсені енгізу). Креативтіліктің сипаттамалары, біздің көзқарасымыз бойынша, объективті емес (өнімнің болуы мағынасында — материалдық немесе идеалды), бірақ процедуралық, өйткені креативтілік өзінің жеке басын анықтау процесі ретінде қарастырылады». Бұл анықтама А. В. Либиннің креативтілік анықтамасына сәйкес келеді. Ол креативтілік феноменін "жеке тұлғаның дамуындағы сындарлы тенденциямен және жойылуға емес, жасампаздыққа бағытталған белсенділікпен"байланысты өзін-өзі көрсетудің ерекше түрі ретінде қарастырады.[9]

Р. Мейер "креативтілік" терминін толық түсіну үшін жауап беру керек бес негізгі сұрақты құрастырды:

• креативтілік дегеніміз не: жеке тұлғаның, өнімнің немесе процестің қасиеті?

• Креативтілік-бұл әлеуметтік немесе жеке құбылыс па?

• оның тасымалдаушыларының қандай сипаттамасы (адамдар, процестер, өнімдер): ерекше немесе жалпы?

• креативтілік адам өмірінің барлық салалары үшін ортақ құбылыс па, әлде олардың әрқайсысында ерекше көріністер бар ма?

• бұл сапалық немесе сандық категория ма?

Н. Ю. Хрящева креативтілік бай қиялда, әзіл-оспақ сезімінде, жоғары эстетикалық құндылықтарға адалдықта, проблеманың бейнелерін егжей-тегжейлі көрсете білуінде көрінеді. Бұл қабілетті іске асырудың маңызды шарттары-өзін-өзі бақылау және өзіне деген сенімділік. Стандартты емес мінез-құлық, сондай-ақ олардың тәжірибесін түсіну және дамыту мүмкіндігі бар.[5]

Р. Стернберг пен Д. Лаверт ұсынған ең жас тұжырымдама, "инвестициялау теориясы" идеяларды арзан бағамен сатып алуға және жоғары бағамен сатуға тырысатын және қабілетті адамды анықтайды. Р. Стернбергтің пікірінше, креативтілік, ақылға қонымды тәуекелге бару, кедергілерді жеңуге дайын болу, ішкі мотивация, белгісіздікке төзімділік, басқалардың пікіріне қарсы тұруға дайын болу. Креативтілік орта болмаса, креативтіліктің көрінісі мүмкін емес. Р. Стернбергтің пікірінше, креативтілік көріністер келесі факторлармен анықталады:

• интеллект (қабілет),

• білу,

• ойлау стилі,

• жеке ерекшеліктері,

• мотивация,

• сыртқы орта.

Көріп отырғаныңыздай, әр автор креативтіліктың анықтамасына көбірек жаңа мәліметтер қосады. Әр түрлі авторлар креативтілікті қалай түсінеді:

• креативтілік қабілеті;

• зияткерлік креативтілік;

• жаңа, ерекше нәрсе;

• алыс қауымдастықтар;

• тұтас жүйені қайта құрылымдау;

• ақпаратты ерекше кодтау;

• дивергентті ойлау;

• ішкі жанжалдардың нәтижесі (немесе болмауы);

• бар білімді қайта бөлуден шығу;

• проблемалық жағдайды тез шешуге мүмкіндік беретін дәстүрлі емес ойлау және т. б.[15]

Креативтілікті түсіну ең қолайлы болып көрінеді, бұл оны «тиімді» және «процедуралық»аспектілерді біріктіретін құбылыс ретінде қарастыруға мүмкіндік береді. Адамның түпнұсқа өнімді жасау қабілеті ретінде оны зерттеу осы өнімнің субъективті және объективті жаңалығын міндетті түрде ескеруді қажет ететінін атап өткен жөн. Креативтіліктың бұл түсінігінде, біздің ойымызша, оның феноменологиялық және жеке және әлеуметтік-мәдени жақтары синтезделеді. Олар оны анықтау деңгейінде де, адамның әлеуметтік-мәдени ортасы тарапынан креативтілік нәтижелерге деген сұраныс пен бағалау деңгейінде де көрінеді.

Бөлімнің соңында креативтілік ұғымының мәні керемет мөлшерге дейін кеңейеді және дәл осыған байланысты бұлыңғыр болады деп қорытынды жасауға болады. Сондықтан креативтілік туралы айтқанда, қандай креативтілік туралы айту керек: креативтілік қабілет немесе креативтілік тұлға ретінде. Сондықтан, осы терминнің тұжырымдамасын анықтауда шатасушылық пайда болады. Кейбір авторлар креативтілік туралы когнитивтік процесс, ойлау түрі ретінде айтады, ал басқалары жеке тұлғаның түрін білдіреді, ал басқалары шынайы креативтілік Бар деп ойламай, бір және басқа тәсілді біріктіреді және тек креативтілікты көрсетуге ықпал ететін жеке қасиеттер.[8]

1.2. Креативтік және қиял

Алдыңғы параграфтарда креативтілік тұжырымдамасы, оның түрлері және зерттеудің негізгі тәсілдері қарастырылды. Бұл абзац креативтілік және қиял ұғымдарын салыстырады.

Төменде 2-кесте бар, онда сіз креативтілік пен қиялдың әртүрлі әдістерінің артықшылықтары мен шектеулерімен таныса аласыз. Кесте осы жұмыста қолданылатын әдістерді таңдауға не себеп болғанын түсінуге көмектеседі.

Кесте 2

Креативтілік пен қиялды диагностикалау әдістерінің артықшылықтары мен шектеулері

Ғылыми еңбектерде креативтілік көбінесе қиялмен анықталады. Түсіну үшін, ол бір-бірімен ерекшеленеді философия және қиял, талқылайық ұғымы «қиял».

Қиял-бұл практикалық, сенсорлық, интеллектуалдық және эмоционалды тәжірибенің мазмұнын өңдеу арқылы шындықтың жаңа тұтас бейнелерін құрудың әмбебап қабілеті.

Қиял ұғымы адамның саналы, мақсатты іс-әрекетінің табиғаты мен креативтілік тұжырымдамасынан ажырамас. Қиял адамды қазіргі және белгілі өткеннен тыс шығарады, адамның болашақ саласын игеруі үшін қажет (шындықты алдын-ала көрсету үшін), ол өзінің іс-әрекетіне мақсат қою және проективтік сипат береді, психиканың жаңа мазмұнын және материалдық және рухани мәдениеттің жаңа өнімдерін қалыптастыру ретінде креативтіліктың ажырамас бөлігі болып табылады.

Қиялдың физиологиялық негізі бұрынғы тәжірибеде қалыптасқан, бұрын бір-бірімен үйлеспеген уақытша байланыстардан жаңа комбинациялардың пайда болуы болып табылады. Қиял басқа психикалық процестерден тұрады, ал креативтіліктың коэффициенті-креативтілік дарындылық пен өнімділік.

Креативтілік іс-әрекетте қалыптасады және көрінеді. Креативтілік орта адамның шығармашылығын жүзеге асыруға жағдай жасайды. Креативтіліктың дамуы келесі механизммен жүруі мүмкін: жалпы дарындылық негізінде микро орта мен еліктеудің әсерінен мотивтер мен жеке қасиеттер жүйесі қалыптасады және жалпы дарындылық қазіргі креативтілікқа айналады (дарындылық пен жеке тұлғаның белгілі бір құрылымының синтезі).

Креативтілік (қиялдан айырмашылығы) процесс емес, процестің өзіндік сипаттамасы, оның ағымының ерекшеліктері. "Креативтілік-бұл тұлғаның сапасы, субъектінің ерекше жағдайы, біз оны кейіннен Креативтілік деп атаймыз. Бұл жаңасын жасау үшін қолданыстағы құрылымнан бөліну мүмкіндігі ретінде пайда болады. Креативтіліктiң құрамдас бөлігінің бірі-идеяның өзіндік ерекшелігі".

Осылайша, ғылымдағы креативтілік психикалық процесс ретінде (креативтілік (дивергентті) ойлаудың синонимі ретінде), жеке тұлға ретінде және қабілет ретінде қарастырылады.

Қиял-бұл психикалық процесс, ал креативтілік — бұл жеке адамда дамитын және әлеуметтік маңызды компонент болып табылатын жалпы қабілет.

Бірінші тарау бойынша қорытындылар:

1. Креативтілік-бұл адамның ойлау, сезім, қарым-қатынас және іс-әрекетте көрінетін креативтілік мүмкіндіктері.

2. Бүгінгі таңда креативтілік терминінің бірыңғай тұжырымдамасы жоқ. Барлық ұғымдар автордың зерттеу объектісі туралы өз көзқарасынан қалыптасады.

3. Креативтілік-бұл көптеген авторлардың назарын аудара алған және бүгінгі күнге дейін зерттелген адамның креативтілік ойлауының ерекше қабілеті.

4. Креативтілік пен қиял ұғымдары әртүрлі. Олар көрінісінде ерекшеленеді, қиял жад пен ойлаудан бөлінбейді, ал креативтілік креативтілік дарындылық пен өнімділіктен тұрады. Қиял-бұл психикалық процесс, ал Креативтілік – бұл процестің сипаттамасы және адамның қабілеті.

ІІ. КРЕАТИВТІЛІК ПРОЦЕСІН ДИАГНОСТИКАЛАУ ӘДІСТЕРІН САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ

2.1. Креативтілікті зе