Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

1. Ұйымдастыру кезеңі:

Оқу мақсаттарын және күтілетін нәтижелерді анықтауға көңіл бөлу;

Оқушылармен сәлемдесу, психологиялық ахуал қалыптастыру

Үй тапсырмасы: «Кім жылдам»

1.Кинематика дегеніміз не?

2. Қозғалыс түрлері

3. Қисық сызықты қозғалыс.

4. Айнымалы және бірқалыпты қисықсызықты қозғалыс.

4. Айналу периоды.

5. Айналу жиілігі.

Мағынаны тану

(Осылай сұрақтарға жауап бере отырып студенттер өздері жаңа сабақтың тақырыбы мен мақсатын біледі.)

Сабақтың ортасы:

Жаттықтыру және білімді есепке алу блогы

(20 минут)

Динамика- денелердің өзара әсерлесуін және осы әсерлесуден пайда болатын қозғалыстарды яғни себеп-салдарды қарастыратын бөлім.

Динамиканың негізіне 1687 жылы Ньютон тұжырымдаған қозғалыс заңдары жатады

.

• Инерттілік (инерция)- дененің бастапқы күйін сақтай алу қабілеті, яғни дененің сыртқы әсерге қарсылық қабілеті.

• Масса - денелердiң инерттiлiгiн сипаттайтын скаляр шама.

• Күш - денелердiң өзара әсерлесуiн сипаттайтын векторлық шама.

Күш деп дененің басқа денелер тарапынан болатын әрекеттің нәтижесінде үдеу алатынын сипаттайтын және осы әрекеттің өлшемі болып табылатын физикалық шаманы айтады.

Денелердің ерекше бір механикалық қасиеті олардың өте алыс қашықтықтан бірін - бірі тартатын қабілеті жатады. Шексіз әлем кеңестігінде, Жерде де, кез - келген денелердің арасында әрекет ететін өзара тартылыс күшін бүкіләлемдік тартылыс күші немесе гравитациялық күштер деп атайды. Бұл әлемде билігін жүргізетін әмбебап күш. Заңды И. Ньютон 1667 жылы ашты.. 1665 жылы 23-жасында Ньютон Айды орбитада ұстап тұратын күш Жерге алманың құлауына септігін тигізетін күш табиғатына ұқсас екендігін болжап айтты. Оның болжамы бойынша Әлемдегі барлық денелер арасында массалар центрін жалғастыратын түзу бойымен тартылыс (гравитациялық күштер) күштері әсер етеді .

Механиканың негізгі есебі бойынша массасы мен жылдамдығы белгілі денеге әсер ететін күштің салдарынан кез келген уақыт мезетіндегі дененің орнын анықтау болса ,механиканың кері есебінде дененің қалай қозғалатындығына қарай оған әсер ететін күштерді анықтау болып табылады.Осы есепті шешу арқылы Ньютон бүкіл әлемдік тартылыс заңын ашты.

Барлық денелер бір-біріне өздерінің массаларының көбейтіндісіне тура пропорционал және арақашықтығының квадратына кері пропорционал күшпен тартылады:

мұндағы    және   - материалдық  нүктелердің  массалары,  - екі  материалдық  нүктенің  ара  қашықтығы,   -  гравитациялық  тұрақты; 

.Ньютонның екінші заңын сипаттайтын физикалық шамалар.

Ауырлық күші деп денелердің Жерге тартылу күшін айтады. Бұл күш әрекетінен денелер Жерге құлайды. Дененің ауырлық күші әрекетінен ғана қозғалуын еркін түсу деп атайды.

Серпімділік күші дененің пішіні мен көлемі өзгерген кезде пайда болатын күшті айтады. Бұл күш денелерді қысу, созу, майыстыру немесе бұрау кезінде пайда болады.

Гук заңы: │F_c│=k∆ℓ

Үйкеліс күші деп денелер тікелей жанасқанда пайда болатын күшті айтады. Ол әрдайым жанасу бетінің бойымен қозғалыс бағытына қарама-қарсы жаққа қарай бағытталады.

Үйкеліс күші екінші дененің бетін басып қысатын Р күшке, үйкелісетін беттердің материалы мен өңделу сапасына байланысты олады.

Тіректің реакция күші деп тіректің денеге әрекет ететін серпімділік күшін айтады.

│F_үйк.│=μN

Ньтонның бірінші заңының қазіргі тұжырымдамасы.

Егерде денеге басқа денелер әсер етпесе, онда дене өзінің жылдамдығын өзгерттей сақтайтын санақ жүйелері бар.

6.Ньютонның бірінші заңын сипаттайтын физикалық шамалар.

А) Инерциялық санақ жүйесі.

Денеге басқа денелер әрекет етпегенде немесе олардың әрекеті теңгерілмегенде, дене бірқалыпты және түзу сызықты қозғалатын (немесе тыныштық күйін сақтайтын) санақ жүйесі инерциялық санақ жүйесі ретінде алынады.

Ә) Инерциялы емес санақ жүйесі..

Ньютонның екінші заңының тұжырымдамасы

. Дененің алатын үдеуі денеге түсірілген барлық күштердің қорытқы күшіне тура пропорционал, ал оның массасына кері пропорционал болады.

2.Математикалық өрнегі

Скаляр түрде былай жазуға болады.

немесе

Мұндағы және - үдеу мен күш векторларының х осіне проекциялары, ал а және F-осы вектордың модулі. ХБЖ-да күш бірлігі үшін массасы 1кг денеге ² үдеу беретін күш алынады. Күш бірлігі 1Н-ға тең.

Ньютонның үшіншіі заңы: Денелердің бір-біріне әрекет етуші күштері модулі бойынша өзара тең және бағыттары қарама-қарсы болады.

Теңәрекетті күш деп денеге бір мезгілде әрекет ететін бірнеше күштің әрекетіндей әрекет жасайтын күшті айтады.

1-тапсырма (w)

Білім дағдысы: түсіну

Белсенді оқыту: «Жазбаша, ауызша түсініктеме»

№	Күштің түрлері, Ньютон заңдары	Жазылуы/ Формуласы	Мысалдар	Бағалау 5 ұпайға дейін
1
2
3			578тг - Сатып алу Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру Материал жариялап тегін сертификат алыңыз! Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды Материал жариялау Сертификатты жүктеу Ресми байқаулар тізімі Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз! Тізімді көру Материал іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз Барлығы 663 959 материал жиналған Пән Бағыт Сынып Іздеу Ұқсас материалдар Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған Сертификатталған тренер жасаған 01.01.2023 17 863 13 694 ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған Барлық пәндер Барлық материалдар Барлық сыныптар Физика пәні бойынша барлық материалдарды көру Іс-шаралар кестесі Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары Сайт Peaksoft веб-студиясында жасалған - Peaksoft.kz