ЛОГИКАЛЫҚ ТАПСЫРМАЛАР

1-есеп. Адамда гемофилия (қан ұюы төмен) ауруын тудыратын ген рецессивті және ол Х-хромосомада орналасады, ал альбинизм (пигменттің болмауы) аутосомдық рецессивті генге байланысты болады. Бұл екі аурудың да белгісі жоқ ата-аналардан гемофилик әрі альбинос ұл туған.

а) Бұл жанұяның балаларында неше түрлі генотиптер болуы мүмкін?

ә) Бұл жанұяның балаларында неше түрлі фенотиптер болуы мүмкін?

б) Бұл отбасында ауру екі баланың қатарынан туу мүмкіндігі қаншалықты?

в) Бұл отбасында дені сау қыздардың туу мүмкіндігі қандай

г) Егер екі доминантты гені бар гаметалардың бірігуі нәтижесінде түзілетін зиготалар өмір сүруге қабілетсіз болып шықса, онда бұл жанұядағы альбинос және гемофилик балалардың арақатынасы қандай болады?

1. Тапсырманың шарттарын қысқаша жазу

Ген а – гемофилия

Ген А – қалыпты қан

Х_А,а – бұл гендер (А немесе а) Х-хромосомада орналасқан (жыныспен тіркескен)

Ген b – альбинизм

Ген B – қалыпты/пигмент – аутосомдық гендер

1. Фенотиптер , будандастырудың сызбанұсқасы

Р Әйел х Еркек

қалыпты/пигмент қалыпты/пигмент

қалыпты-қан қалыпты-қан

Ғ₁ Ұл бала

альбинизм/

гемофилия

3. Генотиптер. B және b гендері аутосомдар (жыныссыз) хромосомаларда орналасады, генотиптерді жазғанда оңайлату үшін Х және Y хромосомалардағы гендер олардың символдарында индекс түрінде көрсетіледі.

2-есеп. Дені сау әйелдің алкоголизммен ауыратын ағасы бар. Бұл генді тасушы рецесивті ген а жыныспен тіркелген. Әйел дені сау жігітке тұрмысқа шығады.

а) оның ұлы алкоголизмге бейім болуы мүмкін бе?

ә) ондай болу ықтималдығңы қаншалықты?

б) қолда бар мәліметтер негізінде нақты жауап беруге болар ма еді?

в) Егер осы әйелдің екі ағасы бірдей алкоголизммен ауыратыны белгілі болса, нақты жауап беруге болар ма еді?

г) егер осы әйелдің ағасы да, әпкесі де алкоголизммен ауыратыны белгілі болса, нақты жауап беруге болар ма еді?

д) егер осы әйелдің бір ағасы алкоголизммен ауыратыны, ал екіншісі сау екені белгілі болса, нақты жауап беруге болар ма еді?

е) соңғы жағдайда әйелдің генотипін сөзбен қалай атауға болады?

ж) Осы сөзбен алкоголик ағасының гентипін атауға бола ма?

3-есеп. Көздері дұрыс көретін ерлі-зайыптылардың отбасында 2 қыз, екі ұл туған. Ұлының біреуі дальтоник (дальтонизм гені жыныспен тіркескен) болып шығады. Балалары ер жетіп, от басыларын құрайды. Бірінші қызынан туған үш ұлдың екеуі дальтоник. Екінші қызының бес ұлының да көзі дұрыс көреді. Дальтоник бірінші ұлдың отбасында көздері екі сау екі ұл, екі қыз, ал екіншісінде – көзі сау төрт ұл туылады.

а) төменде ата-анасының генотиптері қай санмен көрсетілген?

ә) бірінші ұлының әйелінің генотипі қай санмен көрсетілген?

б) бірінші қызының генотипі қай санмен көрсетілген?

в) екінші қызының генотипі қай санмен көрсетілген?

г) бірінші қыздың күйеуінің генотипі қай санмен көрсетілген?

д) екінші қыздың күйеуінің генотипі қай санмен көрсетілген?

е) Бірінші қыздың күйеуінде дальтонизм болуы мүмкін бе?

ж) екінші қыздың күйеуінде дальтонизм болуы мүмкін бе?

1) Х_А У 2) Х_а У 3) Х_А Х_А 4) Х_А Х_а.

4-есеп. Ата-анасының екеуіде фенилкетонурия гені бойынша гомозиготалы болып табылатын отбасында ауру баланың туу ықтималдығы қандай?

5-есеп. Перзентханада екі баланы ауыстырып алған. Олардың біреуінің ата-аналарының қаны бірінші және екінші топ, ал екіншісінікі – екінші және төртінші топ екені анықталған. Балалардың қанын алып тексергенде бірінші және екінші топ болып шыққан. Қайсысыс кімнің баласы екенін анықтау керек. Мұны қан топтарының басқа да комбинациялары жағдайында табуға бола ма (мысал келтір)? Қандай жағдайда әкелерінің қанын текмермей-ақ табуға болады?

6-есеп. Адамдардағы гипертония (жоғары қан қысымы) ауруы доминантты аутосомалық ген (А) арқылы анықталады, ал оптикалық атрофияны (нашар көруді) жыныспен тіркескен рецессивті ген (b) тудырады. Көзі нашар көретін, қан қысымы қалыпты әйел көзі қалыпты көретін гипертоник еркекке тұрмысқа шағады. Бұл еркектің әкесі де гипертониямен ауыратын болған, ал шешесінде бұл ақаулар болмаған.

а) осындай екі түрлі ауруы бар балалардың туу мүмкіндігі қандай?

ә) бұл бала қандай жынысты болады?

б) анасының ағзасында неше түрлі гаметалар түзіледі?

в) әкесінің ағзасында неше түрлі гаметалар түзіледі?

7-есеп. Егер ДНК-бірінші тізбегіндегі гуанин – 18%, аденин - 30%, тимин - 20% болса, екінші тізбегінің құрамы қандай болғаны?

Шешуі:

1. ДНК тізбектері бір-біріне