МӘДЕНИЕТТАНУ ПӘНІНЕН БАҚЫЛАУ, ТЕСТ ТАПСЫРМАЛАРЫН ОРЫНДАУҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

КеАҚ «ПАВЛОДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ»

М. ҚАНАПИЯНОВ АТЫНДАҒЫ ЖОҒАРЫ КОЛЛЕДЖІ

МӘДЕНИЕТТАНУ ПӘНІНЕН БАҚЫЛАУ, ТЕСТ ТАПСЫРМАЛАРЫН ОРЫНДАУҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР.

Дайындаған: Абишев Д.Ж.

Павлодар, 2020

Түсіндірме жазба

1. Пәннің мақсаты және тапсырмалары: Осы үлгілік оқу бағдарлама Мемлекеттік жалпыға техникалық және кәсіптік білім беру стандартына (ПП РК №1080 от 23.08.2012) сай әзірленген. Кәсіптік оқу бағдарламасын меңгеруге берілген оқыту уакытын сақтай отырып мамандықтың түріне қарай оқытудың бағдарлама көлемін 25% өзгертуге құқылы.

2. Негізгі білім бағдарламасының құрылымындағы пәннің орны: Мәдениеттану ілімінің қоғамдағы орны мен рөлін оның теориялық негіздері мен әлемдік озық үлгілерін, қазақ халқының бай мәдени мұрасын оқып үйрену.

3. Студет компетенциясы, пәнді меңгеру кезіндегі қорытынды: Мәдениеттану пәнінің мақсаты қалыптсқан құндылықтарды жаңа заман талабына сай айқындау, бүкүләлемдік мәдениетпен өркенеиеттің жетістіктеріне қазақ халқының дәстүрлі мәдениетінің қосқан үлесін көрсету.

Пәнді оқу процесін құжаттау компетенциясын көздейді: Мәдениеттанудың этномәдениеттің типтік ерекшеліктерін анықтау, көне мәдениет белгілерін қайта жаңғыру мәселелері қарастырылды.

Пәнді меңгеру кезіндегі студент міндеті:

1. Білу: Мәдениеттану ғылымының қалыптасу тарихы мен теориялық негізін, дүниежүзілік мәдениеттің даму тарихын, отандық мәдениеттің теориясы мен тарихын білу.

2. Меңгеру: Әлемдік құндылықтар жүйесіндегі отандық мәдениеттің алатын орнын саралау.

3. Басқара алу: Адами құндылықтар жүйесінің қалыптасуындағы әлемдік мәдениеттің алатын орны. Әлемдік мәдениет құндылықтарын тани білу.

І Бөлім. Мәдениет теориясының жалпы мәселелері.

Кіріспе. Мәдениеттану ғылым ретінде. Мәдениеттану пәні оның міндеті. Мәдениет – адам әлемі. Мәдениеттің негізгі жүйелері. Материалдық және рухани мәдениет, оның құндылықтар жүйесіндегі орны. Мәдениет және өркениет ұғымы. Мәдениет – күрделі қоғамдық құбылыс.

Мәдениет және өркениет. Мәдениеттану ғылымы қоғамдық ғылымның саласы. Ойшылардың мәдениеттанулық тұғырнамалары. Мәдениеттер типологиясы туралы қазіргі түсініктер. Мәдениет ұғымының даму логикасы және таихы. Өнер туралы түсінік. Сәулет өнері. Көркемдік өнер. Кино.

ІІ Бөлім. Дүниежүзілік мәдениеттер мен өркениеттер.

Архайкалық мәдениет. Миф – мәдениеттің бір түрі. Алғашқы қауым мәдениеті және оның сипаттамлары.Миф – мәдениеттің бір түрі. Алғашқы діндер.

Ежелгі Шығыс мәдениеті. Шығыс мәдениетінің қалыптасуы мен ерекшелігі. Вавилон мәдениеті адам мәдениетінің ең көне орталығы. Египет мәдениетінің құндылықтары: Пирамида, мысыр жазуы,наным – сенімдер. Ежелгі Қытай мәдениетінің мәні: Конфуций, Дао ілімі, мәдениеттің негізгі бағыттары.Үнді эпостары.Үнді халықтарының эпостары.

Антикалық мәдениет. Грек мәдениетінің мәні. Ежелгі Грек философиясы, космологиясы. Гомер поэмасы. Ежелгі грек мәдениетіндегі мүсіндеу және сәулет өнеріндегі дүниетанымдық көзқарас. Антикалық Рим мәдениетінің жаңашылдығы. Рим тарихнамасының қалыптсуы. Антикалық мәдениеттің қпзіргі Еуропалық мәдениеттің қалыптасуына тигізген әсері.

Араб – парсы мәдениеті. Исламды қабылдаушы елдердің рухани және материалдық мәдениетіндегі ерекшеліктер. Парсы мәениетінің құндылықтары. Парсы мәдениетінің жауһарлары. О.Хаям, С.Хафиз, Низами, Руми дастандары.

Еуропалық қайта өрлеу мәдениеті.

Ортағасырлық мәдениеттегі діни және көркемдік канондар. Қайта өрлеу мәдениетінің кезеңдері. Еуропаның Реформация дәуіріндегі мәдениеті. Ағартушылық кезеңіндегі Еуропа мәдениеті. Данте, Леонардо Да Винчи, Рафаель Мекелланджело және олардың әлемдік мәдениетттегі орны. Еуропа мәдениеті.Өнердегі романтизм.

Ресей мәдениеті. Ежелгі Русь мәдениеті. Ежелгі славяндардың дүниетанымы.Ежелгі Рустің праваслав дінін қабылдауы. Русь жылнамалары. XVII – XVIII ғғ. Архитектура және құрылыс өнері. Орыс тарихындағы «Күміс ғасыр» . София соборы – таңғажайып өнер туындысы.

Славян мәдениетінің дамуындағы Мәскеудің рөлі. Ресей мәдениетінің жаңа кезеңі.

ІІІ Бөлім. Отандық мәдениет теориясы мен тарихы.

Қазақ жеріндегі ежелгі мәдениеттер. Қазақ мәдениетінің түп негізі. Андронов мәдениеті. Ежелгі көшпелілер мәдениетіндегі мифологня және космогония. Ежелгі сақ өнері. Ұлы Жібек жолы бойындағы қала мәдениетінің дамуы.

Ортағасыр түркі мәдениеті. Ежелгі түркі өркениеті жән оның ерекшелігі.Түркі дүниетанымы мен қазақ дүниетанымындағы сабақтастық. Мұсылман Ренесансы дәуіріндегі жазба мәдениетінің дамуы. Әл – Фараби мұралары. Ислам дүниетанымы бағытында жазылған еңбектер. «Қорқыт Ат кітабы мен «Оғыз нама» түркілердің ортақ мұрасы. М.Қашқаридің «Түркі тілдерінің сөздігі», Ж.Баласағұнның «Құтты білік» энцеклопедиясы. Қ.А.Иассауйдің «Диуани хикметі».

Көшпелі өркениет құндылықтары. Көшпелі өркениет әлемдік өркениеттің құрамдас бөлігі. Көшпелі өркениет ерекшлігі. Дәстүрлі қазақ мәдениетінің табиғи – ғарыштық негіздері. Көшпелілердің әдет – ғұрыптары. Көшпелілер өміріндегі мал шаруашылығы. Қазақ халқының қол өнері.Ұлттық киім үлгілері. Ағаш өңдеу және зергерлік өнер.

Дәстүрлі қазақ мәдениеті. Халық ауыз әдебиеті мен музыка өнері.

Дәстүрлі қазақмәдениетінің ерекшелігі. Халық ауыз әдебиеті. Лирикалық поэмалар. «Қозы Көрпеш Баян Сұлу». «Қыз Жібек». Шешендік өнер – сөз жауһары. Айтыс өнері. Қазақтың дәстүрлі ән,күй өнері.

Кеңес кезеңдегі Қазақстан мәдениеті. Ұлттық мәдениеттің жаңаруы. 20 -30 жылдардғы білім беру жүйесінің дамуы. Әдебиет пен өнердің дамуы. Қазақ ғылымының дамуы. С.Асфендиров, А.Байтұрсынов, Қ.Жұбанов, Қ.Сәтпаев. Қазақ әдебиетінің жаңа кезеңі. С.Сейфуллин, І.Жансүгіров, Ж.Аймауытов, М.Әуезов және т.б. ҰОС жылдарындағы Қазақстан мәдениеті.

Қазіргі қазақ мәдениеті.

ХХ ғасырдағы мәдениеттің дамуындағы қайшылықтар мен ерекшеліктер. Қазақстанның көпұлтты мәдениеті. Қазіргі қазақ мәдениетінің типтері. Мәдениет және бұқаралық ақпарат құралдары. Қазіргі қазақ әдебиеті.Қазіргі өнер, сурет,кино,театр, бейнелеу т.б. Қазіргі Қазақстан мәдениетінің жетістіктері.Әлемдік өркениеттегі Қазақстан мәдетиетінің алатын орны.

IV Бөлім. Дүниежүзілік діндердің мәдениеттің дамуындағы алатын орны.

Будда мәдениеті. Үнді мәдениетіндегі діннің алатын орны.Б.з.д. екі мың жылдықтағы Веда, Упанишадтр.Брахмендар. Ведалар негізінде қалыптасқан философиялық ілімдер.Будда діні.Буддизм.Индуизм.

Христиан мәдениеті. Христиан дінінің шығуы әлеуметтік – мәдени алғы шарттар. Христиан дінінің құндылықтары. Христиан дінінің Еуропа мәдениеті дамуындағы рөлі. Католик діні және Рим папасы.

Ислам мәдениеті. Ислам мәдениетінің шығу тарихы мен таралуы. Құран – исламныңқасиетті кітабы. Қазіргі ислам өркениетінің әдет – ғұрыптары және бүгінгі ислам. Ислам және өркениет.

Тест, реферат, бақылау сұрақтардың тапсырмалары

Бақылау жұмысы, қайталау, қорытындылау.

I нұсқа:

1.Мәдениеттанудың теориялық негізі:
1) Мәдениет философиясы; 2) Философия; 3) Тарихи материализм;
4) Қоғамтану; 5) Тарих философиясы.
2.«Мәдениет» термині қай тілінен алынған ?
1) Араб; 2) Парсы; 3) Орыс; 4) Қытай; 5) Ағылшын.
3.«Культура» термині қай тілінен алынған ?
1) Латын; 2) Грек; 3) Орыс; 4) Араб; 5) Үнді.
4.Еуропалық дәстүрде мәдениетке қарсы қойылған ұғым:
1) Натура; 2) Тағылық; 3) Варварлық; 4) Өркениет; 5) Надандық.
5.«Цивилизация» ұғымының бастапқы этимологиялық мағынасы:
1) Азаматтық қоғам; 2) Ақыл-ой негізінде құрылған қоғам; 3) Мемлекеттік мүдде; 4) Қалалық; 5) Мәдениеттік.
6.«Типология» термині қай тілден енген ?

1) Грек; 2) Латын; 3) Араб; 4) Орыс; 5) Неміс.
7.Мәдениеттер типологиясының тұйық шеңберлік (циклдік) териясын ұсынған мәдениеттанушылар:
1) Д. Вико, Н. Данилевский, О. Шпенглер, А. Тойнби;
2) Н. Данилевский, Н. Бердяев; 3) О. Шпенглер, А. Тойнби, К. Ясперс;
4) Д. Вико, Гердер, Гегель; 5) Ф. Ницше, А. Шопенгауэр, К. Маркс.
8.«Белдеулік уақыт» ілімін кім дамытты:
1) К. Ясперс; 2) А. Тойнби; 3) Д. Вико; 4) Н. Бердяев; 5) О. Шпенглер.
9.Алғашқы өркениеттер К. Ясперстің пікірі бойынша қай жерлерде пайда болды ?
1) Ніл, Қосөзен, Инд, Хуанхе аңғарлары; 2) Ежелгі Греция, Рим;
3) Орта және Орталық Азия; 4) Египет пен Шумерде; 5) Үнді мен Қытайда.
10.Көне Египет мәдениетіндегі басты Құдайға кім жатады ?
1) Ра; 2) Осирис; 3) Митра; 4) Заратуштра; 5) Дингир.
11.Жазбаша мәдениет тұңғыш қай өркениетте пайда болды ?
1) Шумер және Египетте; 2) Антиктік мәдениетте; 3) Египетте;
4) Үнді мен Қытайда; 5) Римде.
12.Ежелгі Үнді өркениетінің «архетиптеріне» не жатады ?
1) Ведалдық әдебиет, буддизм; 2) Буддалық дін, егіншілік, табиғатты қастерлеу; 3) Зороастризм; 4) Тәңіршілік; 5) Иудаизм.
13.Еуропадағы ортағасырлық мәдениетте дүниетанымның қай түрі үстем болды?
1) Дін; 2) Философия; 3) Өнер; 4) Мифология; 5) Ғылым.
14.Ренессанстық мәдени өрлеу Еуропадағы қай елден басталды ?
1) Италия; 2) Англия; 3) Франция; 4) Германия; 5) Византия.
15.Конфцуийлік құндылықтарға тиеселі емесін көрсет ?
1) Новаторлық; 2) Гуманизм; 3) Рәсімділік; 4) Еңбекқорлық; 5) Үлкенді сыйлау.
16.Қазақ мәдениеті қай өркениеттік болмысқа жатады ?
1) Көшпелік; 2) Батыстық; 3) Шығыстық; 4) Ортаазиялық; 5) Кіндіказиялық.
17.Қазақ мәдениетінің еуроазиялық бастауы туралы пікірді кім бірінші болып айтты:
1) Л. Гумилев; 2) Ш. Уәлиханов; 3) Н. Конрад; 4) Ә. Марғұлан;

5) Г. Кляшторный.
18.Қазақ мәдениетінің «архетипіне» не жатады ?
1) Еуроазиялық дала мәдениеті, тәңірлік дін және түрік өркениеті;

2) Көшпенділер мәдениеті; 3) Ислам діни; 4) Зороастрлық; 5) Халық ауыз әдебиеті.
19.Сақ өркениетінің өнеріндегі басты стиль қалай аталады:
1) Жануарлық; 2) Готика; 3) Романдық; 4) Барокко; 5) Арабеска.
20.Ғұндар қандай этномәдени топқа жатады:
1) Прототүріктік; 2) Үндіеуропалық; 3) Протоалтайлық; 4) Ирандық;
5) Түріктік.

ІІ нұсқа.

1.Көне түріктердің қандай тотемін сіздер білесіздер ?
1) Қасқыр; 2) Бұғы; 3) Жылқы; 4) Арыстан; 5) Түйе.
2.Ежелгі түрік тайпаларының арасында қандай діни көзқарастар басым болды ?
1) Тәңірлік; 2) Зороастрлық; 3) Шамандық-бақсылық; 4) Исламдық;

5) Буддистік.
3.«Барлық мәдениет түгелдей дерлік алғашқы құштарлықтарды тізгіндеу мен оларға тыйым салудан басталады» деген тұжырымға келген кім ?

1) З. Фрейд; 2) К. Юнг; 3) Э. Фромм; 4) Т. Адорно; 5) Ж. Делез.
4.Грек мәдениетіндегі алғашқы қауымдық қарым-қатынастардың толық ыдыраған кезеңі қайсысы ?
1) Гомерлік; 2) Архаикалық; 3) Классикалық; 4) Ахейлік; 5) Элладалық.
5.Буддизмнің негізгі ұғымы ?
1) Қасірет; 2) Бақыт; 3) Мейірімділік; 4) Ләззат; 5) Пайда.
6.Конфуций іліміндегі орталық ұғым ?
1) Рәсім (ритуал); 2) Қасірет; 3) Бақыт; 4) Пайда; 5) Ләззат.
7.Адамгершіліктің алтын заңдылығының тұңғыш авторы кім ?
1) Конфуций; 2) Будда; 3) Аристотель; 4) Платон; 5) Сократ.
8.Эллиндік мәдени өмірдің орталығы қай қала болды ?
1) Александрия; 2) Пергам; 3) Антиохия; 4) Сиракузы; 5) Родос аралы.
9.Тұңғыш араб философы, Шығыс перипатетизмінің бастаушысы:
1) Әл-Кинди; 2) Әл-Бируни; 3) Әл-Фараби; 4) Әл-Ғазали; 5) Ибн Сина.
10.Ежелгі Греция мәдениетінің үш ұлы трагигі қайсылар?
1) Софокл, Эсхил, Еврипид; 2) Гомер, Софокл, Еврипид;

3) Геродот, Вергилий, Тацит; 4) Плутарх, Гомер, Гераклит;
5) Лукреций, Эсхил, Еврипид.


11.Ортағасырлар мәдениетіндегі басым дамыған өнер түрі ?
1) Сәулет өнері; 2) Әдебиет; 3) Мүсін; 4) Көркемсурет; 5) Музыка.
12.Қайта Өрлеу дәуірінде өнердің қандай түрі үстем болды ? 
1) Көркем сурет; 2) Сәулет өнері; 3) Мүсін өнері; 4) Фреска; 5) Әдебиет.
13.

578тг - Сатып алу

Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз

Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!

Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды

Материал жариялау Сертификатты жүктеу

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Тізімді көру