«,,,,,,,педагогикалық университеті» КеАҚ

Жаратылыстану жоғары мектебі

МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ

7М01551 «Биология» мамандығы бойынша

ғылыми-педагогикалық оқыту

ТАҚЫРЫП

Инновациялық технологияларды биология сабағында

қолдануды зерттеу

Түйіндеме

Инновациялық технология білім беру жүйесін ақпараттандыруға, білім сапасын арттыруға, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге, электрондық есептеуіш техникамен жұмыс істеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивтік құралдарды қолдануға, интернет желісін пайдалануға, телекоммуникациялық технологияларды пайдалана отырып, білім беруге негізделген.

Қоғамның ақпарттандырылуы білім беруге қойылатын талаптарды да өзгертеді. Білім беру саласының қызметкерлерінің міндеті инновациялық технологияларды пайдалана отырып, баланың рухани мүмкіндігін дамыту, білім беру, тәрбиелеу, олардың өзіндік жұмыс жасау қабілетінің дамуына мүмкіншілік жасау. Сонымен бірге инновациялық технологиялар білім беру саласының қызметкерлерінің шығармашылық ізденіс қабілетін дамытуға, жаңа педагогикалық технологияларды жете меңгеруге, мамандық шеберлігін қалыптастыруға ықпалын тигізеді.

Резюме

В основе инновационной технологии лежит информатизация системы образования, повышение качества образования, вхождение в мировое образовательное пространство, работа с электронно-вычислительными машинами, использование электронных учебников, интерактивных средств, использование сети Интернет, обучение с использованием телекоммуникационных технологий.

Информатизация общества меняет и требования к образованию. Задачей работников образования является развитие духовного потенциала ребенка, обучение, воспитание, развитие у него способности к самостоятельной работе, с использованием инновационных технологий. В то же время инновационные технологии способствуют развитию творческих исследовательских способностей работников образования, овладению новыми педагогическими технологиями, формированию профессиональных навыков.

Summary

Innovative technology is based on informatization of the education system, improving the quality of education, entering the global educational space, working with electronic computers, using electronic textbooks, interactive tools, using the Internet, education using telecommunications technology.

The task of education workers is to develop the child's spiritual potential, education, upbringing, the development of their ability to work independently, using innovative technologies. At the same time, innovative technologies contribute to the development of creative research skills of education workers, the mastery of new pedagogical technologies, the formation of professional skills.

Мазмұны

Кіріспе

Қоғам дамуының қазіргі кезеңі саяси, әлеуметтік-экономикалық, дүниетанымдық және басқа да факторларға байланысты қазақстандық білім беру жүйесіне бірқатар принципті жаңа проблемаларды қояды, олардың ішінде білім берудің сапасы мен қолжетімділігін арттыру қажеттілігін атап өту керек.

Мектепте мынадай мәселе жиі кездеседі: мұғалім сабаққа дайындалып келеді, дайындығы қызықты идеяларға толы, оны балалармен бірге қалай жүзеге асыратынын тағатсыздана күтеді, бірақ нәтиже мұғалім күткендей болмайды. Сабақ басталды, сабақ аяқталды, ал оқушылар немқұрайлылық таныттып, мұғалім ұсынған барлық тапсырмаларға ойдағыдай жауап бермейді. Бұл мәселе әр мұғалімнің жеке дара мәселесі емес, жалпы білім саласына қатысты сияқты. Өйткені, мектептегі білім берудің қазіргі даму кезеңінде оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсендіру – оқушының қызығушылығын ояту, оның бойындағы қызығу ұшқынын ояту, ынта-ықыласын қолдау – пәнге сүйене отырып – білім беру іс-әрекетін жан-жақты дамыту қажет.

Мұғалімнің іс-тәжірибесіне заманауи педагогикалық технологияларды қолдану бұл мәселелерді шешуге көмектесуі көмектеседі.

Мен осы технологияны мектебіміздің мұғалімдерімен бірге 2010 жылы «Қазіргі білім беру технологиялары: сыни тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясы» тақырыбындағы тәжірибелік-бағдарлы дистанциялық семинар жұмысына қатысып, автономды коммерциялық емес ұйымда оқыдым. ұйымдастыру Жастарды дамыту орталығы.

Ұсынылған технологияның «жаңашылдығы» неде? Бұл модель классикалық технологиялық стратегияның шеңберінен шығып, соған қарамастан, оқытудың оқушыға бағытталған тәсілін іс жүзінде жүзеге асыру тәжірибесін көрсететін сияқты. Бұл педагогикалық технологияның ерекшелігі – оқушы оқу процесінде нақты мақсаттарға сүйене отырып оның даму бағытын өзі құрастырады, өзі қадағалайды, түпкілікті нәтижені анықтайды. Екінші жағынан, бұл стратегияны қолдану ақпаратпен ойластырылған жұмыс дағдыларын дамытуға бағытталған (Жүнісбек Ә,2008ж, 2б)

Инновацияның мақсаты – дәстүрлі жүйемен салыстырғанда оқушы тұлғасының сапалық өзгеруі. Бұл педагогикалық дағдарысты жоюды көздейтін дидактикалық және білім беру бағдарламаларын кәсіби қызметке енгізудің арқасында мүмкін болады. Іс-әрекетке түрткі болу, алынған ақпаратты өз бетінше бағдарлау қабілеттерін дамыту, шығармашылық дәстүрлі емес ойлауды қалыптастыру, балалардың табиғи қабілеттерін барынша арттыру, ғылым мен тәжірибенің соңғы жетістіктерін пайдалана отырып дамыту – инновацияның негізгі мақсаттары. Білім берудегі инновациялық қызмет тұлғаның өзін-өзі моральдық жағынан жетілдіруге бағытталған әлеуметтік маңызды тәжірибе ретінде маңызды, себебі ол қоғамда қалыптасқан тәжірибенің барлық түрлерін өзгертуді қамтамасыз ете алады [31, 75б].

Оқу үдерісінде биология сабағында оқушының танымдық және шығармашылық әрекетін жүзеге асыру үшін білім сапасын арттыруға, пәнге деген қызығушылықты арттыруға, оқу уақытын тиімді пайдалануға және оқу уақытын қысқартуға мүмкіндік беретін заманауи білім беру технологияларын пайдалану қажет. үй тапсырмасын орындауға бөлінген уақытты қысқарту арқылы оқушылардың репродуктивті белсенділігінің үлесі.

Жоғарыда айтылғандардың барлығы таңдалған тақырыптың өзектілігін көрсетеді және біздің зерттеуіміздің мақсатын анықтайды.

Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі кезде егемен елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуде. Бұл оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр. Білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым-қатынас пайда болуда. Инновациалық технологиялардың биология пәніне қолданудың оқушылардың қызығушылығын арттыруға әсері.

Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми педагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі. Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты міндеті болып отыр. Қазіргі қоғам адамнан психикалық процестердің еркіндігі, интеллектінің икемділігі және қалыптасқан жағдайларға бейімделу қабілеті сияқты қасиеттерді талап етеді. 21 ғасырдың басы адам қызметінің барлық салаларында интернетті кеңінен қолдану болды. Цифрлық ресурстар барлық салалардағы жұмысты жеңілдетуге арналған, ақпаратқа кең қол жетімділік заманауи шындық туралы жақсырақ және объективті пікірді қалыптастыруға көмектеседі. Қоғамның жаңа цифрлық ресурстарды қабылдау қабілетін организм жаңа экологиялық жағдайларға бейімделеді және соның нәтижесінде өзгеру мысалымен түсіндіруге болады. Бұл жағдайда өзгергіштік, ең алдымен, адамның ойлауына, оның өзін-өзі тануына және өзін-өзі бағалауына қатысты. Гаджеттерді кеңінен қолдану кезінде өскен қазіргі балалар аға ұрпаққа қарағанда интернет кеңістігін шарлауды жеңілдетеді. Қажетті құзіреттіліктерді меңгеруді балалар ортасында ересектердің қатысуынсыз субъектілердің өздері береді. Қазіргі жағдайда оқытудың бұл түрін жіберіп алмау, керісінше, оны пайдалана білу өте маңызды (Каплиева А, 6б)

Сондықтан бүгінгі инновациялық технологиялардың даму деңгейі мен оларды биологияны оқытуда қолдану, тиімді инновациялық технологияларды іздестіру өзекті мәселе. Биологияны оқыту үрдісінде инновациялық
технологияларды қолдану жағдайында оқушылардың ғылыми техникалық прогрестен қалыспай, жаңа педагогикалық инновацияларды дер кезінде қабылдап, өңдеп, нәтижелі пайдалана білу. Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде инновациялық іс-әрекеттің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеру, оқу үрдісінің өнімділігін арттыру. Инновациялық технологияны қолдану: оқып үйрену, меңгеру, өмірге ендіру, дамыту кезеңдері арқылы іске асыруды қамтамасыз етеді. Инновациялық оқыту білімді тереңдетумен қатар, оқушыны оқу әрекетіне жетелеп, олардың оқуға деген ынтасын ояту, нақты жағдайда инновациялық технологияларды пайдалану арқылы биология пәнін оқытуды іске асыру.

Зерттеу нысаны -- -------------------жалпы орта білім беру мектебінің 8 сынып оқушылары.

• Зерттеу пәні Инновациалық технология.

Зерттеу мақсаты Инновациялық технологияларды биология сабағында қолдануды зерттеу.

Зерттеудің міндеттері:

1. Инновациялық ғылыми әдебиеттерді зерттеу;

2. Биология сабағында қолданылатын әдістерді қарастыру;

3. Инновациялық технологиялардың тиімділігін анықтау.

Зерттеу болжамы оқу іс-әрекетінде инновациялық педагогикалық технологияларды жүйелі түрде қолдану арқылы оқушылардың биология сабақтарына қызығушлығы, оқу мотивациясы артады.

Зерттеу әдістері: эксперимент, сауалнама, әңгіме, саралау, жинақтау, бақылау.

Тақырыптың ғылыми жаңалығы биологияны оқыту әдістемесінде цифрлық білім беру ресурстарын, оның ішінде ашық білім беру онлайн платформаларын және оқу үдерісінде заманауи инновациялық технологияларды пайдалану мүмкіндіктері айқындалып, жүйеленгеніне байланысты оқушылардың пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.

Қазіргі заманғы цифрлық техникалық құралдарды оқу пәндері шеңберінде қолдану жүйесі әзірленді. «Биология» пәні аясында оқу-тәрбие үрдісін даралаудың жаңа педагогикалық тәсілдері негізделді. Инновациялық педагогикалық технологиялар мен цифрлық білім беру платформаларын қолдану арқылы сабақ өткізу әдістемесі әзірленіп, ғылыми тұрғыда негізделді. Пандемия жағдайна баййлансты биологияны қашықтықтан және онлайн оқытудың жүйеліліктен, дараландырудан және қолжетімділіктен тұратын принциптері айқындалып, негізделді.

Зерттеудің теориялық мәні: балаларды психологиялық-педагогикалық қолдаудың педагогикалық шарттары инновациялық педагогикалық технологиялар мен онлайн оқыту технологияларын пайдалана отырып, жаратылыстану-математикалық цикл (биология) сабақтарында оқушылардың пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.

Зерттеудің практикалық маңызы. Педагогикалық зерттеу жүргізілген білім беру ұйымының тапсырысы бойынша бағдарламалары әзірленді, оқушылардың сабақтарында оқу мотивациясын арттыру бойынша әдістемелік ұсыныстар әзірленді. Олар оқу материалдарын соның ішінде инновациялық педагогикалық технологияларды пайдалануды қамтиды. Оларға электронды оқу ресурстарының материалдары, негізгі жалпы білім берудің 8-сыныбында биология пәні бойынша мектеп сабақтары бар қашықтан онлайн платформалар кіреді.

Зерттеу нәтижелері жарияланды:

- -------педагогикалық университетінің ғылыми журналы Қазақстанның биологиялық ғылымдары журналы «Инновациялық технологияларды биология сабағында қолдануды зерттеу» №4, 2020 жыл 38б.

- ------------педагогикалық университетінің ғылыми журналы Қазақстанның биологиялық ғылымдары журналы «Биология сабақтарында оқушылардың зерттеу құзыреттіліктерін қалыптастыру» №4, 2020 жыл 73б.

- -------------педагогикалық университетінің ғылыми журналы Қазақстанның биологиялық ғылымдары журналы «Жаратылыстану сабағында оқушылардың оқу-танымдық іс-əрекеттерін қалыптастыру» №4, 2020 жыл 81б.

- -------------қаласының биология пәні мұғалімдеріне арналған семинарда баяндама оқылды (наурыз 2022).

-Зерттеу нәтижелері білім беру мекемесінің пән мұғалімдерінің жұмыс тәжірибесіне енгізілді және алдағы оқу жылында қолданылады.

-Зерттеу нәтижесі --------жалпы орта білім беру мектебіінің жаратылыстану пәндер әдістемелік бірлестігінде талданды.

Қорытынды біліктілік жұмысының құрылымы.

Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Кіріспеде зерттеу тақырыбының өзектілігі, әдістемелік аппараты, зерттеудің әдістері мен кезеңдері, жұмыстың құрылымы сипатталған. Бірінші бөлімде білім беруде инновациялық педагогикалық технологияларды пайдалану кезінде оқу мотивациясының жоғарылауын қалыптастырудың теориялық негіздері мен әдістері талданады. Екінші бөлімде эксперименттік жұмыстар талданып, мектеп оқушыларының дүниетанымын ойдағыдай қалыптастыруға ықпал ететін әдістемелік ұсыныстар сипатталған.

1. Зерттеу мәселесі бойынша әдебиеттерге шолу

   1. Зерттеу материалдары мен әдістері

Білім беруде инновациялық педагогикалық технологияларды қолданудың теориялық және әдістемелік негіздері: биология сабақтарында коучинг технологияларын қолдану арқылы материалды қабылдау негіздері, гемификация, жобалық іс-әрекеттер жатады (Заир-Бек С.И, 2011, 45б)

Білім беру реформасы ұлттық жоба аясында білім беру үдерісінде инновациялық педагогикалық технологияларды барынша пайдалануды көздейді. Бұл оқу процесін ұйымдастыруды жаңа, заманауи деңгейге көтеруі керек. Оқушылардың оқуға деген қызығушылығын арттыру, оны жақсарту және ұсынылған шарттарға бейімдеу. Педагог мәртебесі туралы Қазақстан Республикасының Заңы 2019 жылғы 27 желтоқсандағы № 293-VІ ҚРЗ. Мұғалімнің міндеттері көрсетілген[39].

Қазіргі уақытта компьютерлер адам өмірінде белгілі бір орын алады. 20 ғасырдың аяғында пайда болған олар адам қызметінің барлық салаларын тез жаулап алды. Қазір компьютерсіз жұмыс істеуді елестету қиын. Компьютерлер адамдардың жұмысын әлдеқайда жеңілдетеді, ал кейбір салаларда, әсіресе білім беруде олар оны көрнекі және қызықты етеді (Кореневский А.В, 2013ж 120б).

Тәрбие тұлғаны әлеуметтендірудің негізгі институттарының бірі екені анық. Білім берудің басты мақсаты – ары қарай дамып, өзін-өзі жетілдіруге қабілетті, еркін, жауапкершілігі мол, гуманитарлық тұлғаны қалыптастыру. Өзгермелі қоғамда оңай қимылдайтын, қызметтің жаңа салаларын тез игеретін, толеранттылығы жоғары, әрбір жағдайды талдап, бағалап, дұрыс шешім қабылдай алатын білімді адам – қазіргі қоғамның азаматы (Көмекбаева Л.К, 2004ж, 104б).

Қоғамның қазіргі даму деңгейі жоғары білімді мамандарды, еркін ойлауға қабілетті шығармашыл адамдарды қажет етеді. Бұл педагогиканың алдына осындай бәсекеге қабілетті тұлғаны дамыту әдістерін жасау міндетін қояды. Соңғы онжылдықтарда бұл мәселе әртүрлі ақпараттық технологияларды әзірлеу және оқу процесіне енгізу арқылы сәтті шешілді.

Инновациялық оқытудың негізгі мақсаттары мыналар:

-оқушылардың интелектуалды, коммуникативті, шыығармашылық қабілеттерін дамыту;

-Оқушылардың жекебасты сапасын қалыптастыру;

Әртүрлі ойлау қабілеттерін жетілдіру.

Инновациялық оқытудың негізгі технологияларына жататындар: дамыта оқыту, провлемалық оқыту, ойлау қабілетін дамыту, дифференциялдық оқыту, сын тұрғысынан ойлау (Қошқарбаев Н, 2010, 65б)

«Оқушылардың танымдық белсенділігін, дербестігін, бастамасын, шығармашылығын дамыту» «Тәрбиеші лауазымдарының біліктілік сипаттамалары» әрбір мұғалімнің заманауи білім беру технологияларын қолдану және оқытудың репродуктивті әдісінен бас тарту міндетін заңдастырды

Мектеп оқушылары ақпаратты мәтіндік формадан кестелік түрге аудару дағдысын дамытады. Жиналған ақпаратпен алмасу және толықтыру үшін жұптық және топтық жұмыс жүргізген жөн, оның барысында кестенің мазмұнын әр оқушы жеке түзетуі мүмкін. Түсіну кезеңі фронтальды жұмыспен аяқталады, оның барысында барлық «жаңа» ақпарат жинақталып, түзетіледі (Монина Г.Б, 2011ж, 210б) ..

Қазіргі жағдайда бұл оқыту әдістемесі білім беру мақсаттарының өзгеруіне байланысты күрделі кезеңді бастан өткеруде. Екінші буынның мемлекеттік білім беру стандарты оқушыға бағытталған жүйеге негізделген белсенділік тәсілі. Базалық оқу жоспарында жеке пәндерді, оның ішінде жаратылыстану циклінің пәндерін, егер бұл мамандандырылған мектеп болмаса, оқу сағаттары қысқарғандықтан да қиындықтар туындайды (Мырзабаев А.Б, 2006, 227б). Осы жағдайлардың барлығы пәндерді оқыту әдістемесі саласында жаңа педагогикалық зерттеулерді, оқыту мен тәрбиелеудің инновациялық құралдарын, нысандары мен әдістерін іздестіру, әсіресе дарынды және жоғары ынталы балаларды анықтау және оқытуға қолдау көрсетуді талап етеді.

Оқу үрдісінде қолданылатын жаңа педагогикалық әзірлемелер оқу мотивациясын арттыруда, жаратылыстану-математикалық цикл пәндеріне қызығушылықты арттыруда, оқушылардың интеллектуалдық шығармашылық әлеуетін дамытуда өзінің тиімділігін дәлелдейді. Биология сабағында оқу мотивациясын арттырудағы инновациялық педагогикалық технологиялардың рөлін қарастырмас бұрын, «инновация» мен «педагогикалық технологияның» маңызды белгілері мен негізгі ұғымдарын нақтылап алған жөн. «Инновация» термині латын тілінен шыққан және аудармада жаңарту, өзгерту, жаңасын енгізу дегенді білдіреді. Педагогикалық түсіндіруде инновация оқу-тәрбие процесінің барысы мен нәтижесін түбегейлі өзгертетін жаңалықты білдіреді (Панфилова А.П, 2013ж, 75б). Шетелдік педагогикалық тәжірибеде бұл әдістер өткен ғасырдың 90-жылдарының өзінде-ақ қолданыла бастады және Федералдық мемлекеттік білім беру стандарттарының енгізілуімен олар Ресейдің Қазақстанның білім беру жүйесінде көбірек қолданыла бастады. Педагогикалық инновациялардың басты мақсаты – қазіргі ақпараттық кеңістікте еркін бағдарланған, алған білімін өмірде қолдана алатын тұлға тәрбиелеу. Әмбебап оқу әрекеттерін, яғни мета-пәндік нәтижелерге қол жеткізетін дағдыларды үйрету (Серякова С.Б, 2016ж, 107б)

1.2 Білім беруде инновациялық педагогикалық технологияларды қолданудың теориялық және әдістемелік негіздері

Заманауи мектепте жұмыс істейтін мұғалім сабақтың тақырыбына, сыныбына, пәніне, ең бастысы оқушының психологиялық-тәрбиелік мотивтеріне байланысты түрлі инновациялық технологияларды білуі және қолдана білуі керек. Қазіргі заманғы білімде, анықтауға бағытталған және жоғары ынталы және дарынды балаларды педагогикалық қолдау, мұндай технологиялар өте көп (Тапаева А. П, 2014бж, 43б). Олар пәнге деген қызығушылықты арттыруға, шығармашылық пен шығармашылық ойлауды дамытуға мүмкіндік береді. Олар тұлғалық қасиеттерді тәрбиелеп, баланың әлеуметтік бейімделу деңгейін арттырады. Бұл жеңілдіктердің барлығы жоғары ынталы және дарынды балаларды анықтауға және дамытуға ерекше оң әсер етеді. Жаратылыстану-математикалық цикл (биология) пәндерінің ерекшеліктері сабақта және сыныптан тыс жұмыстарда бірқатар инновациялық техн