«Мақал – сөздің азығы, жұмбақ – ойдың қазығы»

Педагогтің Т.А.Ә

Аджиева У.Б

Күні

Сынып: 8 «А»

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

«Мақал – сөздің азығы, жұмбақ – ойдың қазығы»

Құндылық

Ұлттық мүдде

Мақсаты:

Оқушыларды «Сөз мәйегі - мақал» дегендей, ата - бабамыздан қалған өсиет сөздері арқылы адамгершілікке, ойын нақты, дұрыс жеткізуге, тапқыр сөйлеуге үйрету. Сөз өнері арқылы оқушылардың дүниетанымын кеңейту, тапқырлыққа, даналыққа тәрбиелеу.

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Мұғалім әрекеті

Оқушы әрекеті

бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Ұйымдастыру кезеңі (5 мин)

Ұйымдастыру кезеңі

Оқушылармен амандасу арқылы жағымды ахуал қалыптастыру.

1.Амандас

2. Құшақтас

3.Тілек айт

4.Мақта

5.Күлкі сыйла

6.Би қимылдарын бірге қайтала

Оқушыларды сабақ мақсатымен таныстыру.

«Ой қозғау» әдісі

Жетелеуші сұрақ:

Мақал дегеніміз не?

Мәтел дегеніміз не?

Қысқаша тоқталып өтсек: а) Мақал - мәтел – ата бабамыздан қалған өшпес мұра. Көлемі жағынан шағын болғанмен, уақыт өткен сайын мағынасы тереңдеп, құны артып, қымбат қазынаға айналып келеді. Мақал - мәтел – тәрбиелік мәні зор, рухани байлық. Осы тұста мен осы мақал мен мәтел айырмашылығын түсіндіріп өткім келіп отыр. Мысалы: Мақалда қорытынды, тұжырымды түйін айтылады. Айтылар ой нақты толық жеткізіледі. Мысалы: «Ер жігіт елі үшін туады, елі үшін өледі» деген мақалда елді қорғау, жерді қорғау нағыз жігіттің ісі екендігі айтылып тұр. Ал, мәтелде ой тікелей білдірілмей тұспалдап,

жанамалап айтылады.Мысалы: «Көппен көрген ұлы той». Мұнда не көрсең де халықпен бірге көр, өз басыңның ғана қамын ойлама деген сөз тұспалдап айтылып тұр.

Ә) Қазақ ауыз әдебиетінен орын алған және ерте заманнан бастап бүгінгі күнге дейін даму, өсу үстінде келе жатқан жанрдың бірі-жұмбақтар. Жұмбақтар заттың өзін айтпай, оның түр, түсін, сыртқы белгілерін, жұмбақ болып отырған затқа ұқсас жақтарын сипаттайды, ал заттың өз атын жасырып ұстайды. Сондықтан да алған нәрсенің өзін айтпай, оның сырт белгілерін қысқаша сипаттауды, солар арқылы жұмбақ етілген затты табуды-ЖҰМБАҚ дейміз. Халық жұмбақтарының тақырыбы өте көп. Жаратылыс дүниесі, табиғат жайлы, еңбек кәсіп құралдары, хайуанаттар мен өсімдіктер, адам және оның өмірі, өнер-білім, техника т.б жұмбақтардың басты тақырыбы болуымен қатар мазмұны да болады. Бұл тақырыптардың бәрі жұмбақ көлеміне енгенде әрқайсысы жалпылама түрде алынбай, бөлшектене, жекелене алынады.

Оқушылар мұғаліммен амандасады,түгенделеді, сабақ мақсатымен танысады.

Мұғалімнің бағалауы

Сұрақ-жауап

Интербелсенді тақта

Сабақ басы (10мин)

«Біз білмейтін бір мақал»әдісі Топтық жұмыс. Мағынасын ашу.
1 - топ: 1. Қараңғыда тапқаныңды ханға берме, Жарықта тапқаныңды жанға берме.
Мағынасы: еңбекпен тапқаныңды орынсыз шашпа.
2 - топ: 1. Өзін - өзі сыйлаған ер бақытты, Өзін — өзі билеген ел бақытты. Мағынасы: Адам әуелі өз қадірін білсе ғана ел мен жер қадірін де біле алады.
3 - топ: 1. Шын ер жеңсе, тасымас, Жеңілсе, жасымас.
Мағынасы: Қандай жағдай болса да өз — өзіңді сабырлы ұстап үйрен

Оқушылар берілген мақалдардың мағынасын топпен ашады.

Қима қағаздар, дәптер, қалам.

Ортасы (10 мин)

«Даналық ойдан дән ізде» әдісі Сандарды ретімен орналастырсаңдар, мақал-мәтел оқисыңдар.

1 топқа: Кему ретімен. Мектептің жүрегі – мұғалім.М – 22, і – 2, е –21, л – 3, к – 20, а – 4, т – 19, п – 17, ғ – 5, ң – 14, ұ – 6, ж – 13, г – 9, ү-12 , р – 11, е-18, т-16, е-10, і-15, м-1, і-8, м-7.

2 – топқа: өсу ретімен. Мектеп – кеме, білім – теңіз.М-10, і-23, з-29, е-17, м-18, е-14, п-15, м-24, т-25, е-19, б-20, е-11, к-12, е-26, л-22, і-21, т-13, к-16, ң-27, і-28

«Жалғасын тап»әдісі.(мақал - мәтелдің басы беріледі, оқушылар мақалды жалғастырады» 1. Ақыл – азбайтын тон,.... (білім – таусылмайтын кен)

2. Бірлігі жоқ ел тозады –... (бірлігі күшті ел озады)

3.Ердің атын....... (еңбек шығарады)

4.Еңбек етпесең, елге өкпелеме,......(Егін екпесең ,жерге өкпелеме)

5.Әдепті бала ата-анасын мақтатар, ...............(..әдепсіз бала ата-анасын қақсатар).

«Кім тапқыр?» әдісі. Жұмбақ шешу.

1. Жезге ұқсас сабағы, Дәні халық тағамы (Бидай)

2. Білімнің дәнін тереді,

Балаға тәлім береді (ұстаз)

3. Сақалы жоқ, шашы бар, Бет-аузы жоқ, басы бар.

Белін бекем байлаған Қоқысты қоймай айдаған

/сыпырғыш/

4. Екі аяқты, бір басты, Жүгіреді тым қатты (Велосипед)

5.Желден желігеді Судан шегінеді. ( от)

Оқушылар сандарды ретімен қойып, мақал-мәтелді табады.

Мақал - мәтелдің басы беріледі, оқушылар мақалды жалғастырып айтады.

Балалар берілген жұмбақты шешеді.

Қима қағаздар, дәптер, қалам.

Соңы

5минут

Қорытынды.
Мақал - мәтел – ата бабамыздан қалған өшпес мұра. Көлемі жағынан шағын болғанмен, мағынасы терең, құны қымбат қазына. Мақал - мәтел – тәрбиелік мәні зор, рухани байлығымыз.Тіл – қай ұлтта, қай елде болса да құдіретті, қастерлі деп сынып сағатымызды аяқтаймыз.

«Бір ауыз сөз» әдісі бойынша сабақты қорытындылау

Кері байланыс:

Үш «Қ» әдісі Не қызық? Не қиын? Не құнды болды?

Оқушылар ауызша, сабақтан алған әсерлері жайлы кері байланыс береді.

Қима қағаздар, дәптер, қалам.Стикерлер.