А йтмуханова Хатима Хасанқызы

Дамбы балалар өнер мектебінің жоғарғы

санатты сольфеджио пәні мұғалімі

Музыкалық теориялық пәндермен музыкалық тәжірибелік сабақтардың арасындағы байланыс

«Табиғат дүниесіндегі сұлулықтың ғажабы аспан шырақтарында, ал жердегі дыбыс сұлулығы-ән, күй сазында»

Әбунәсір әль-Фараби

Музыка да ғылымның бір саласы екені баршамызға аян. Музыка дегеніміз- өмірдің бір бөлігі. Күнделікті өмірдің өзі әр адамға музыка тілімен жетеді. Жеңіл ескен самал жел, қыр мен ойды қуалаған жел гуілі, бұлбұл үні, тұлпар тұяғының дүбірі бәрі дыбыс, бәрі үн. Дыбыстың ең жоғарғы қызметі адамға эстетикалық ләззат, рухани азық сыйлау. Мұндай қызметті музыкалық дыбыс қана атқарады. Музыкалық теориялық және музыкалық тәжірибелік білім беру пәндері, ансамбльдер барлығы бірігіп, жалпы да және басты мақсат оқушының музыкалық теориялық сауаттылығын дамытады. Музыкалық талант –музыкалық қабілеттердің ең биік шыңы. Ол әсер,сезім,есту,ырғақ,есте сақтау. Сольфеджио- оқушының есту қабілетін, есте сақтау қабілетін, нотаны беттен оқуға дағдылау, дауыс ырғағын дамытатын пән. Оқушыларды өнерге баулу, жоспарланған бағдарламаны игерту музыка мектебінің мақсаты мен міндеті. Оқушылардың шығармашылық мүмкіндіктерін дамыту, әлемдік және отандық мәдениетте жетістіктерге жету, әлемдік өнердің үздік үлгілері негізінде тәрбиелейді, оқушыларды адамгершілікке, дүниетанымын тәрбиелеуге жағдай жасайды.

М ақсаты

Баланың жеке тұлғасын Оқушының кәсіби қалыптастыру тұрғыда өзін анықтауы

Эстетикалық талғамын Адамгершілік мәдениетін қалыптастыру тәрбиелеу

М індеті

Көркемдік эстетикалық Сана сезімін дамыту білім беру

Рухани мәдениетті кәсіби Оқушының жеке қабілеттерін білім алу дамыту

Сабақтың тақырыбы: Тоникалық үшдыбыстылық және оның айналымы.

Сабақтың мақсаты: Өтілген секунда, терция, кварта, квинта, секста интервалдарының үндік мөлшерін, дыбыс биіктігін білу арқылы орындау және есту. Осы арқылы үшдыбыстылық құру.

Білімділігі: Интервалдардың үндік мөлшерін, дыбыс биіктігін, айналымын интервалдық мөлшерін, үн беруін, әуенін ажырата білуге үйрету арқылы оқушылардың теориялық білімін жетілдіру.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Дауыс ырғағының жаттығулары, тыңдағанды ажырату, сольфеджиолау, диктант жазу. Бұл әдістер оқушының есту, есте сақтау, лад сезімін, жазу дағдыларының қалыптасуына ықпал жасайды.

Көрнекілік құралдары: Интервал сөз жұмбағы, интервалдық лото, фортепиано аспабы.

Сабақтың жүру барысы:

1. Ұйымдастыру. 2. Интонациялық жаттығу кезеңі си ь мажорда I-III-V; III-I-V; V-I-III; I-V-VI-I-II-V-I; I-III-II-IV-III-V-IV-VI-V-VII-I;

Дауыс ырғағының түрлі жаттығулары ішкі түйсік қабілеттерін жинақтайтын және есту қабілетін дамытады, музыка тілінің әртүрлі элементтерін қабылдауды жетілдіруге мүмкіндік береді. Дауыс ырғағының тазалығы оқушының дауысын дамыту, әншілік дауысын тәрбиелеу үшін керек.

3. Үй тапсырмасы: Си ь-ү3,т5,ү6; Ре-к3,т4,к6; Фа-ү3,т4,ү6; Құрылған интервалдардың үндік мөлшері мен биіктігін сұрау арқылы әндету. Бұл есту қабілетін, интонациялық қабілетін тексеріп одан әрі дамыту үшін керек. №197 жаттығуда сольфеджионың үндестігін, өлшемін, екпін ырғақтарын анықтап болған соң сол үндестіктің тоникасын ойнау арқылы әндетеміз, топпен кейін жеке оқушыдан сұралады.

4. Есте сақтау қабілеті музыка тілінің маңызды элементтерін есте сақтауды қамтамасыз ету үшін қажет. Интервал, аккордтарды естіп, тек фортепиано аспабында емес, өздерінің мамандық сабақтарында(баян, домбыра, қобыз) құрып ойнап ажырата білуі керек. Ладта, дыбыстан әртүрлі октавада жеке немесе тізбектей ойнауды білуі үшін мынадай интервалдарды дыбыстан ойнаймын. Т5,Ү2,Ү3,Т4,К6,Т4,К3,К2,Ү6.

5. Диктант. Г.Фридкин.

Диктант бірнеше рет ойналады. Ойнау кезінде диктанттың үндестігін, өлшемін, ырғақ ерекшеліктерін анықтап әуенін айтқызып болған соң екі тактіден бөліп әр балаға таратамын. Олар диктант әуеніне байланысты құрастырып жинау керек.

6. Жаңа тақырып. Тоникалық үшдыбыстылықтың екі айналымы бар. 1-ші айн. тоникалық секстаккорд маж. Т6=К3+Т4; мин. t6=Ү3+Т4 2-ші айн. тоникалық квартсекстаккорд маж. Т64=Т4+Ү3; мин. t64=Т4+К3

D-dur, F-dur Үшдыбыстылықтың айналымын жасау арқылы олардың үндік мөлшерін табамыз. Олардың айырмашылығын мына таблица арқылы көрсетемін.

Ү3

Т4

Т4

К3

7. Қызығушылықты ояту.

Музыкалық лото ойыны оқушылардың теориялық білімін шыңдау үшін дайындалаған. Оқушыларға музыкалық кестені беру арқылы ондағы интервал биіктігі мен атауын табу. Ойынға сынып оқушыларының бәрі араласып отыруы керек.

8. Қорытынды. Сұрақ жауап арқылы сабақ қорытындыланды. Құрылған интервалдар, өтілген жаңа сабақ, ойналған ойындар арқылы сольфеджио пәніне деген қызығушылық байқалды.

9. Бағалау.

10. Үй тапсырмасы. G-dur гаммасын 2/4 өлшемде айту, Т-Т6-Т64 құрып әндету. Үшдыбыстылық айналымының ережесін оқу. №198.