Авторы: Калмаханова Самал Уралбековна

Нұр – Сұлтан қаласы,

МКҚҰ № 34 «Ақ бидай» балабақшасы,

қазақ тілі мұғалімі

«Қазақ тілін оқытудағы дидактикалық ойындардың тиімділігі»

«Ойын ойнап, ән салмай, өсер бала бола ма?»

(Абай Құнанбаев)

Бала бесікте жатқаннан бастап айналадағы әлемді тани бастайды. Жан жағына қарап өседі. Оны қандай зат болса да, ол не? ол не үшін қажет? деген сұрақтар мазалайды. Өйткені бала туғаннан бастап әлемге қызығушылық танытады. Осындай пәк қызығушылығын әрі қарай дамытуға ойын көмектеседі. Ойын – бала тәрбиесіндегі негізгі және маңызды орын алатын іс – әрекет. Бұл іс – әрекет арқылы бала өз қиялындағы мұғалім, дәрігер, ғарышкер де бола алады, көптеген ойын тапсырмаларды орындау барысында өзінің логикасын, қиялын, ой ұшқырлығын, сөйлеу тілін дамытып жетіледі. Ойын түрлері өте көп. Оларды қай кезде, қандай мақсатта қолдануға болатынына тоқталсақ.

Мектепке дейінгі баланың тілін жетілдіру және өзге тілді меңгерту барысында ең тиімді ойын түрі – дидактикалық ойын. Дидактикалық ойын арқылы мектепке дейінгі өзге ұлт балаларға қазақ тілін үйретудегі тиімді әдісі болып табылады. Өйткені баланы ойната отырып тілді үйрету мұғалім үшін де, бала үшін де қызықты процесс. Мұғалім дидактикалық ойынды ойнатар алдында көптеген талаптарды ескеруі тиіс:

• дидактикалық ойын материалдары алдын ала дайын болуы қажет;

• ойын белгілі уақыт аралығында өткізілуі қажет;

• ойынның мақсаты және міндеттері болуы қажет;

• дидактикалық ойынның тәрбиелілік маңызы ескерілуі тиіс;

• ойынның бірізділігі сақталуы тиіс;

Қазақ тілін оқытудағы дидактикалық ойындарды қолдану барысында өзге ұлт баланың тілге деген қызығушылығы да, сүйіспеншілігі де артатынын көрсетеді. Бала ойын ойнау арқылы арнайы тақырып бойынша жаңа сөздерді меңгеріп қана қоймай, ойын барысында ол сөз тіркестер мен сөйлемдерді құрай отыра тілді меңгере бастайды. Мысалы, балаға дидактикалық ойын «Түстер бойынша орналастыр» ойнатайық.

Дидактикалық ойын «Түстер бойынша орналастыр»

Шарты: суреттерді түстер бойынша орналастыру, сөз тіркестер мен сөйлемдер құрастыру.

Мақсаты: түстер атауларын дұрыс айтқызу, суреттер арқылы сөз тіркестер мен сөйлемдер құрастыруын үйрену.

Сөз тіркестер: қызыл қызанақ, көк көйлек, сары алмұрт, көгілдір Қазақстан туы, күлгін қарындаш, қара мысық, жасыл шырша, қызылсары тиін, ақ аққала, қызғылт автокөлік, сұр қасқыр, қоңыр аю.

Сөйлемдер: Мен көк көйлек киемін. Жасыл шырша әдемі. Мынау қызыл қызанақ. Сұр қасқыр орманда мекендейді. Қазақстан туы көгілдір.

Яғни, ойын барысында мұғалімнің көмегімен бала сөз тіркестерін құрап, еркін түрде сөйлемдер құрастырады.

Дидактикалық ойындар – қай тіл болса да оны тез және оңай түрде меңгеруіне көмектесетін құрал. Баланы оқыту барысында тіл мамандары үшін дидактикалық ойын көмекке келетін әдістің бірі болып табылады.