Мақала. Тақырыбы: Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй саясаты: іске асырудың механизмі мен құралдары.

Тақырыбы: Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй саясаты: іске асырудың механизмі мен құралдары.

Аннотация

Зерттеу жұмысында Қазақстан Республикасында жұмыс істейтін тұрғын үй бағдарламаларының жай-күйі, сондай-ақ олардың халықтың өмір сүру сапасын жақсарту үшін әсері мен маңызы талданған. Тұрғын үй бағдарламалары, ең алдымен, қазақстандықтарды қолдауға бағытталған, олардың көмегімен меншікті пәтер сатып алуға немесе мемлекеттен жалға берілетін тұрғын үйді ерекше, көбінесе жеке жағдайларда, өте тиімді болып табылады. Қазіргі кезде мемлекет Қазақстан тұрғындарының әр түрлі әлеуметтік қабаттарының тұрғын үй мәселелерін кешенді және толық шешуге бағытталған, азаматтардың әл-ауқатына үлкен көңіл бөлуде. Авторлар белгілі бір бағдарлама шеңберінде тұрғын үй заемдарын беру шарттарына, сондай-ақ бағдарламалардың іске асырылу деңгейі мен тиімділігін көрсететін статистикалық мәліметтерге, сандық көрсеткіштерге және аралық нәтижелерге назар аударады. Зерттелген мәліметтер негізінде тұрғын үй бағдарламаларын дамыту перспективалары қарастырылды, олар белгілі болғандай, ұлттық қана емес, сонымен қатар жаһандық мақсаттар мен міндеттермен сабақтасады.

Аннотация

В исследовательской работе проанализировано состояние жилищных программ, действующих в Республике Казахстан, а также их влияние и значение для улучшения качества жизни населения. Жилищные программы направлены, прежде всего, на поддержку казахстанцев, с помощью которых очень выгодно приобрести собственную квартиру или арендное жилье у государства в особых, часто частных случаях. В настоящее время государство уделяет большое внимание благосостоянию граждан, направленное на комплексное и полное решение жилищных проблем различных социальных слоев населения Казахстана. Авторы обращают внимание на условия предоставления жилищных займов в рамках определенной программы, а также на статистические данные, количественные показатели и промежуточные результаты, отражающие уровень и эффективность реализации программ. На основе изученных данных были рассмотрены перспективы развития жилищных программ, которые, как известно, сопряжены не только с национальными, но и с глобальными целями и задачами.

Annotation

The study analyzes the state of existing housing programs in the Republic of Kazakhstan, as well as their impact and significance for improving the quality of life of the population. Housing programs are aimed primarily at supporting Kazakhstanis, with the help of which it is very profitable to buy their own apartment or rent housing from the state in Special, often individual cases. Currently, the state pays great attention to the well-being of citizens, which is aimed at a comprehensive and complete solution of housing problems of various social strata of the population of Kazakhstan. The authors pay attention to the conditions for granting housing loans under a particular program, as well as statistical data, quantitative indicators and interim results that reflect the level and effectiveness of program implementation. Based on the studied data, the prospects for the development of housing programs were considered, which, as it turned out, are intertwined with not only national, but also global goals and objectives.

Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй саясаты: іске асырудың механизмі мен құралдары.

Тұрғын үй мәселесі - Қазақстан мемлекеті мен қоғамының өткір мәселелерінің бірі.

Тұрғын үй - адамның тіршілік етуінің, өмірінің негізгі негіздерінің бірі. Салауатты өмір салтын жүргізу, толыққанды жұмыс жасау, балаларды тәрбиелеу, білімді жаңарту және жаңарту үшін адамға, ең алдымен, тұрғын үй, ресурстарға қол жетімділік: әлеуметтік, экономикалық, саяси, рухани және т.б. лайықты тіршілік. Осы факторларды ескермей, кез-келген реформалар, соның ішінде тұрғын үй, сәтсіздікке ұшырайды. Бұл, ең алдымен, таңдалған тақырыптың өзектілігін, оның ғылыми және практикалық маңыздылығын анықтайды.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі Қазақстан қоғамының қазіргі даму кезеңімен, нарықтық қатынастар жағдайында әлеуметтік-саяси және экономикалық қайта құруларды жүзеге асырумен анықталады. Қазақстан қоғамының экономикалық және саяси саласында түбегейлі өзгерістер болып жатыр.

Зерттеу жұмыстың мақсаты - бірыңғай мемлекеттік әлеуметтік тұрғын үй проблемасы мен тұрғын үй саясатын қалыптастырудың объективті мүмкіндіктерін анықтау, оның мәнін, даму тенденцияларын ашу, Қазақстан халқын қамтамасыз ететін проблеманы шешу перспективалары мен жолдарын анықтау Қазақстан қоғамының қазіргі даму кезеңіндегі тұрғын үймен.

Зерттеу жобаның мақсатына сәйкес келесі міндеттер қойылды және шешілуде: Мемлекеттік тұрғын үй мәселесі мен тұрғын үй саясатын жүзеге асырудың ерекшеліктерін талдау;

Мемлекеттік тұрғын үй проблемасы мен тұрғын үй саясатының тұжырымдамасын, негізгі мақсаттарын, міндеттері мен принциптерін кеңейту; .Мемлекеттік тұрғын үй саясатын жүзеге асырудың заңнамалық негіздерін қарастыру; .Мемлекеттік тұрғын үй саясатын іске асырудың аймақтық ерекшеліктерін анықтау; Ақмола облысы тұрғын үй саясатын жүзеге асырудың ерекшеліктері мен проблемаларын анықтау. Ақмола облысы тұрғын үй саясатын сипаттау;

Тұрғын үй жағдайын жақсартуда мемлекеттік тұрғын үй жағдайын жақсартуда тіркелген немесе Ақмола облысы көмекке мұқтаж ретінде тіркелген кезекте тұрғандарға көмек көрсету нұсқаларын қарастыру; .

Күту тізіміндегілер пайдаланатын Ақмола облысы мақсатты бағдарламаларының жұмысын зерттеп, олардың мәнін анықтаңыз.Мақсатты бағдарламаларын іске асырудың сандық сипаттамаларын қарастырыңыз.

Зерттеу нысаны - тұрғын үй саясатының негізгі бағыттары қазіргі заманғы жағдайлар.

Зерттеу пәні - Қазақстан қоғамын реформалау жағдайында тұрғын үй проблемасы мен тұрғын үй саясатын іске асырудың факторлары мен тенденциялары.

Зерттеу әдістері - жүйелі тәсіл, құжаттарды талдау, жалпы логикалық әдістер. Қорытынды біліктілік жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

Зеттеу жұмысыныңкөлемі мен құрылымы: жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған негізгі дереккөздер тізімінен, және қосымшалардан тұрады. Зерттеу жұмыста …… мәтіндік беттері, ... бар. кестелер мен …… суреттер.

Тұрғын үй саясатының мәні мен міндеттері

Тұрғын үйге деген қажеттілік адамның бастапқы қажеттіліктерінің бірі болып табылады, ал тұрғын үй проблемасы негізгі әлеуметтік проблемалардың біріне жатады. Тұрғын үйдің болмауы және тұрғын үйдің нашар жағдайы – бала туудың, отбасылық жанжалдардың, балалардың панасыздығының төмендеуінің басты себептерінің бірі.

Тұрғын үй проблемасының мәні халықтың едәуір бөлігі үшін белгіленген талаптарға (техникалық, құрылымдық, функционалдық-тұтынушылық) сәйкес келетін тұрғын үйдің өткір жетіспеушілігінен туындайды. Бұл анықтамада мәселенің бірнеше маңызды аспектілері бар. Біріншіден, бұл тек тұрғын үйдің жетіспеушілігі туралы ғана емес, төменде қарастырылған белгіленген талаптарға сәйкес келетін тұрғын үй-жайлардың айтарлықтай жетіспеушілігі туралы. Екіншіден, бұл проблема, егер ол осы аумақтың, қаланың, аймақтың, тұтастай алғанда елдің тұрғындарының едәуір бөлігінің мүдделерін қозғайтын болса және алаңдайтын болса, жалпыға ортақ сипатқа ие болады. Олай болмаған жағдайда тұрғын үй проблемасы жекелеген отбасылар мен азаматтардың проблемасы болып қала береді және әлеуметтік деңгейге шықпайды

Тұрғын үй саясатының негізгі стратегиялық мақсаттары:

- азаматтардың тұрғын үйге конституциялық құқықтарын іске асыруы үшін жағдайлар жасау [12. 40-бап];

- тұрғын үй саласындағы толық меншік құқығына кепілдік;

- азаматтардың төлемге қабілетті сұранысына сәйкес тұрғын үй мен тұрғын үй қызметтерінің қолжетімділігін қамтамасыз ететін нарықтық тетіктер мен тұрғын үй нарығының инфрақұрылымын құруға жәрдемдесу;

- еңбек ресурстарының ұтқырлығын арттыру үшін жағдай жасау ;

-белгіленген әлеуметтік стандарттарға сәйкес тұрғын үй жағдайларына кепілдік беретін, тұрғын үй саласындағы тұрмысы төмен азаматтарды әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету;

- азаматтардың тұрғын үйлерде тұру қауіпсіздігі және тұрғын үй саласындағы өнімдер мен қызметтер сапасы стандарттарының сақталуын қамтамасыз ету;

-тұтынушылардың сұранысына сәйкес өнім өндіруді және қызмет көрсетуді қамтамасыз ететін тұрғын үй құрылысының, құрылыс материалдарының, тұрғын үй-коммуналдық қызметтердің тиімді нарықтарын қалыптастыруға жағдай жасау.

Тұрғын үй саясаты шеңберінде қойылған міндеттерді іске асырудағы басты рөл тұрғын үй саласында тауарлар мен қызметтер өндіретін, сондай-ақ тұрғын үй нарығының инфрақұрылымын қамтамасыз ететін нарықтық қызмет субъектілеріне беріледі.

Тұрғын үй саясатын іске асырудағы негізгі бағыттардың бірі азаматтардың жеке және кредиттік қаражатын пайдалана отырып, тұрғын үй сатып алуын қамтамасыз ететін ұзақ мерзімді ипотекалық тұрғын үй кредиттеу жүйесін дамыту болып табылады.

Бұл ретте ипотекалық кредиттерді, банктер және кредиттік ұйымдар берген қарыздарды қайта қаржыландыру үшін қолайлы жағдайлар жасау, ипотекалық кредиттер бойынша талап ету құқықтарын қайта беру рәсімдері, ипотекалық кредиттермен қамтамасыз етілген бағалы қағаздарды шығару және олардың айналысы тәртібі қағидатты түрде маңызды болып табылады. Дәл осы кепілхаттарға инвестициялау әлеуетті инвесторлардың қаражатын тартуға және бюджеттік қарыз алу мерзімін қысқартуға немесе кепілхаттар түріндегі қолда бар қамтамасыз етуге бюджет қаражатын тартуға мүмкіндік береді.

Ипотекалық кредиттерді қаржыландыру көздерінің бірі өмірді ұзақ мерзімді жинақтаушы сақтандыру схемасы бойынша тартылатын қаражат болуы мүмкін. Бұл жағдайда жинақталатын сақтандыру жарналары (сатып алынатын тұрғын үй құнының кемінде 30%) қарыз қаражатын тарту кезінде аванстық төлем ретінде қызмет ете алады.

Әлеуметтік тұрғын үй елімізде қол жеткізілген жайлылық пен пәтерлерді жабдықтау деңгейін қамтамасыз етуі тиіс. Әлеуметтік тұрғын үйлерді салу және пайдалану кезінде шығындарды төмендету үшін ғимараттарды жылу қорғаудың жоғары деңгейін қамтамасыз ететін үнемді құрылыс жүйелері, тиімді конструкциялар мен материалдар қолданылуы тиіс.

Тұрғын үй саясатын іске асырудың негізгі бағыттары:

- муниципалдық әлеуметтік тұрғын үй құрылысына жағдай жасауға және ипотекалық кредит беру жүйесін дамытуға бағытталған нормативтік құқықтық базаны жетілдіру;

- жекешелендіруге жатпайтын муниципалдық, әлеуметтік тұрғын үй салу;

- табысы төмен және орташа азаматтарға барлық деңгейдегі бюджеттер қаражаты есебінен өтеусіз субсидиялар беру;

- өзін-өзі қаржыландыратын жүйеге көшумен ипотекалық кредит беру жүйесін дамыту;

- ипотекаға зейнетақы және сақтандыру қорларының бос қаражатын тарту;

- жайлы, заманауи талаптарға жауап беретін тұрғын үй салуды қамтамасыз ететін құрылыс индустриясы базасын құру;

-тұрғын үй саласын реформалаудың қазіргі кезеңінде коммуналдық секторға жеке инвестицияларды тартуды қамтамасыз ететін тұрғын үй – коммуналдық салада басқарудың жаңа нысандарын енгізу мемлекеттік тұрғын үй саясатының негізгі міндеті-халықтың әртүрлі санаттары үшін тұрғын үйдің қолжетімділігін арттыру тетіктерін әзірлеу.

Тұрғын үй мәселесі басқарудың барлық деңгейлеріндегі ең өткір әлеуметтік проблемалардың бірі: федералды, аймақтық және жергілікті. Сондықтан оны шешу барлық басқарушылық вертикаль бойынша орындармен жүзеге асырылуы және үйлестірілуі керек, және осы мәселедегі менеджменттің әр деңгейінің рөлі әр түрлі. Федералды деңгейде федералды тұрғын үй саясатының мазмұны анықталып, заңмен бекітілуі керек, тұрғын үй кодексі және басқа да заңнамалық актілер, Үкіметтің қажетті шешімдері мен бағдарламалары қабылдануы керек. Халықтың әлеуметтік жағынан қолайсыз топтары үшін белгіленген шеңберде тұрғын үй құрылысын ішінара қаржыландыруға болады. Бірақ мұндағы мемлекеттің басты функциясы-заңнамалық база.

Бірақ тұрғын үй проблемасын шешу бойынша негізгі жүктеме билік пен басқарудың жергілікті деңгейіне түседі, өйткені тек жергілікті жерлерде ғана тұрғын үймен қамтамасыз ету мәселелеріндегі істердің нақты жағдайын неғұрлым сенімді бағалауға, тұрғын үйге мұқтаж халық топтарын анықтауға, тұрғындарды табыс деңгейі бойынша саралауға, халықтың қолайсыз топтарына селективті қолдау жүргізуге және тұрғын үй нарығын дамыту үшін және сол арқылы осы қала, аудан халқының негізгі бөлігінің тұрғын үй мәселесін шешу үшін

Бірақ оны жүзеге асыру елдегі әлеуметтік - экономикалық және саяси тұрақтылыққа қол жеткізгенде, сондай-ақ өңірлерде және жерлерде тұрғын үй саясатын жандандырғанда ғана мүмкін болады. Өкінішке орай, бірақ көптеген аумақтарда, кейбір жағдайларды қоспағанда, белсенді тұрғын үй саясаты әлі жүргізілген жоқ. Қазіргі уақытта тұрғын үй проблемаларын шешудегі ауырлық орталығын аумақтық және әсіресе жергілікті деңгейге ауыстыру міндеті тұр, сондықтан қалаларда немесе басқа муниципалитеттерде жүзеге асырылатын муниципалды тұрғын үй саясатының негізгі ережелері тұжырымдалады.

Коммуналдық тұрғын үй саясатының мақсаты белгіленген стандарттар мен стандарттарға сәйкес тұрғын үймен қамтамасыз етудің және тұрғын үй қорын ұстаудың қажетті деңгейіне қол жеткізу болып табылады. Осы саясаттың негізгі міндеттері:

- тұрғын үймен қамтамасыз етілу деңгейін тұрғын үйге нормативтік қажеттілікке сәйкес арттыру;

- тұрғындарды ұтымды орналастыруды қамтамасыз ету және пәтерлер құрамын отбасының қажеттіліктері мен демографиялық құрылымына сәйкес келтіру;

- тұрғын үй қорының тұтынушылық сипаттамаларын халықтың қажеттіліктеріне сәйкес келтіру;

- қолданыстағы техникалық шарттар мен талаптарға сәйкес тұрғын үй қорының сақталу деңгейін арттыру және күтіп ұстау

Тұрғын үй саясатын механтзімдерін қаржылай қолдаудың шетелдік тәжірибесі

Шет елдердің тәжірибесін зерделеу негізінде тұрғын үй қатынастарының қазақстандық тәжірибесіне талдау жүргізілді, бірқатар проблемалар анықталды және азаматтық бастаманы дамытудың отандық әдістемелерін жетілдіру және осы процестің барлық қатысушыларының жауапкершілігін арттыру бойынша ұсыныстар әзірленді. Жүргізілген талдау Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй шаруашылығын басқару жүйесін реформалауға негіз бола алады. Қазіргі уақытта Ресейде экономикалық субъектілердің қаржылық-шаруашылық қызметін ғана емес, сонымен бірге мемлекеттік шығыстарды тиімді басқарудың қажеттілігі артып келеді. Қазіргі қолданыстағы тұрғын үй саясаты да ерекшелік болып табылады, оның сәтті жоспарлауы мен іске асырылуы мемлекетке тиісті бюджеттік шығыстардың тиімділігін арттыру және тұрғын үй секторын қаржыландырудың қосымша бюджеттік емес көздерін іздеу мәселелерін шешуге мүмкіндік береді. тұрғын үй саясатын қаржыландырудың сәтті шетелдік тәжірибесін зерттеу оны Ресей экономикасына бейімдеу жолдарын ұсынады.

Кез-келген елдің қаржылық тұрғын үй саясаты үш негізгі элементті қамтиды:

• тұрғын үй сатып алуды қаржыландыру; тұрғын үй құрылысын қаржыландыру;

• кірісі төмен отбасыларға, яғни нарық жағдайында банктерден ипотекалық несие алуға жетіспейтін кірістерге тұрғын үй беруде мемлекеттік қолдау.

Шет мемлекеттердің көпшілігінде мемлекет азаматтардың тұрғын үй мәселелерін шешуге белсенді қатысады. Мысалы, азаматтардың тұрмыстық жағдайларын жақсартуға арналған мемлекеттік көмектің ауқымы, федералдық бюджеттің тұрғын үй көмегіне жұмсалатын шығындарымен бағаланады, АҚШ-та тұрғын үй субсидияларының ЖІӨ-дегі үлесі индикаторымен көрінеді, ол 2005 жылы 0,3% құрады [3].

Тұрғын үй саясатын қалыптастыру экономикалық дамыған және дамушы елдердің көпшілігінің мемлекеттік саясатының маңызды бөлігі болып табылады. Оны жүзеге асыру әдістері, мемлекеттің қатысу нысандары, азаматтарды қаржылай қолдаудың ауқымы мен механизмдері көптеген факторларға байланысты, олардың ішінде біз мыналарды бөліп қарастырамыз:

• елдің экономикалық даму деңгейі;

• халықтың өмір сүру деңгейі және оны тұрғын үймен қамтамасыз ету;

• елдің тұрғын үй қорының жағдайы; тұрғын үйді ипотекалық несиелеудің даму ауқымы; ипотекалық тұрғын үй заемдарын беру шарттары;

• тұрғын үй құрылысы секторының жағдайы; тұрғын үй секторын реттейтін заңнаманың ерекшеліктері.

Шет елдердің тәжірибесі мемлекеттік тұрғын үй саясатының басым бағыттарын қалыптастырудың кейбір жалпы тәсілдерін көрсетеді. Тұрғын үй саясатының стратегиясын әзірлеу кезінде оның мақсатты бағдарлары анықталады және тұрғын үй нарығының мемлекеттің араласуын қажет ететін салалары анықталады: азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету деңгейін арттыру, халықтың тұрақты тұрғылықты жерінде қалыпты өмір жағдайын жасау, тұрғын үйді көбейту тұрғын үй секторы арқылы экономикалық өсуді ынталандыратын қол жетімділік.

Тұрақты қоғам қалыптастырудың факторы ретінде азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету деңгейін арттыру. Тұрақты қоғам құру үшін жалдамалы тұрғын үй секторын дамыту ғана емес, үй иелерінің қабатын құру маңызды. Осы мақсатты іске асыруға байланысты бағдарламаның қажетті нәтижелерге жетуі үшін стандартты («әділ») деп санауға болатын және тұрғын үйді субсидиялау бағдарламасына жататын тұрғын үйді сипаттайтын негізгі параметрлерді анықтау қажет; бағдарлама шарттарына сәйкес келетін тұлғалардың санаттарын және бағдарламаға қатысушыларды таңдау өлшемдерін анықтау

Халықтың тұрақты тұрғылықты жерінде қалыпты өмір сүру жағдайларын қалыптастыру. Үндістан, Филиппин, Мексика сияқты көптеген дамушы елдерде бастапқыда тұрғын үй саясатының басты мақсаты азаматтардың өмір сүру сапасын субсидиялау арқылы жақсарту, тұрғын үй жағдайының сапасын қамтамасыз ету болды [4]. Халықтың едәуір бөлігі стандартты деңгейден төмен жағдайларда өмір сүретін елдерде бұл мақсат тұрғын үй саясатының басымдығы болады. Дамыған елдерде (АҚШ, Нидерланды, Франция), стандартты талаптарға сәйкес келмейтін тұрғын үйдің болуы айтарлықтай проблема туғызбайды, тұрақты тұру аудандарында тұрғындар үшін қалыпты өмір жағдайларын жасау бойынша тұрғын үй саясатының шаралары негізінен қолайсыз аудандардағы жағдай.

Ресейде тұрғын үй секторына мемлекеттің қатысуының бұл аспектісі азаматтардың тұруы үшін жарамсыз деп танылған аудандар үшін (Қиыр Солтүстік пен оған теңестірілген аудандар), экологиялық және техногендік апаттар жағдайында тұрғын үймен қамтамасыз ету проблемаларын шешу үшін өзекті болып табылады. апатты жағдайда тұрған және апатты жағдайда тұратын тұрғын үйге арналған тұрғын үй.

Тұрғын үйге қол жетімділікті арттыру тұрғын үй нарығын алдын-ала мұқият талдауды және азаматтардың өмір сүру жағдайларын жақсарту мүмкіндігін шектейтін себептерді анықтауды талап етеді. Ол үшін нарықтағы тұрғын үйді жеткіліксіз жеткізу себептері бағаланады: нормативтік-құқықтық базаның кемшіліктері, экономикалық проблемалар, белгіленген коммуналдық инфрақұрылымы бар тұрғын үй құрылысы үшін жер учаскелерінің болмауы, тұрғын үй құрылысы саласындағы монополиялық құбылыстар, тұрғын үй құрылысына дамымаған несие беру және басқалары. Халықтың тұрғын үй сатып ала алмау себептері талданады: халықтың төмен табысы, ұсынылатын ипотекалық несиенің шектеулі мөлшері, табысы төмен азаматтарға қол жетімді емес несиелеу шарттары, банктерді халықтың жоғары табыстарына бағыттау, дамымау тұрғын үй нарығының және т.б. Талдау нәтижелеріне сәйкес тұрғын үй саясатының мазмұны мен негізгі шаралары қалыптасады.

Тұрғын үй секторы арқылы экономикалық өсуді ынталандыру. Экономиканың дамуын жеделдету үшін рецессия немесе депрессиядан кейінгі кезеңдерде тұрғын үй секторын дамытуға ерекше назар аударылады. Осылайша, АҚШ-тағы тұрғын үй мекемелерінің көпшілігін (Федералдық тұрғын үй басқармасы (АҚШ) - 1934 ж., Федералдық ұлттық ипотекалық ассоциация (FanyMay) - 1938) үкімет экономикалық депрессиядан кейін бірден құрды) [5]. Соған қарамастан, экономикасы дамып келе жатқан көптеген елдер үшін (Польша, Венгрия және т.б.) тұрғын үй секторы арқылы экономикалық өсуді ынталандыру тұрғын үй саясатының басты мақсаты бола алмайды, өйткені дамушы елдердің мемлекеттік бюджеттерінің шектеулілігі айтарлықтай қаражат бөлуге мүмкіндік бермейді. тұрғын үй секторы.

Соңғы отыз жыл ішінде шет елдердің тұрғын үй саясатында өзара байланысты екі тенденция байқалды: біріншіден, тұрғын үй саясатының элементі ретінде субсидияларды тұрғын үймен қамтамасыз ету емес, сұранысты ынталандыру үшін пайдаланудың кеңеюі, екіншіден, өзгеріс тұрғын үй нарығының дамуын қолдау және ынталандыру функциясын қабылдаған мемлекет рөлінде. Сонымен бірге ұлттық тұрғын үй саясатындағы өзгерістер біртіндеп жүруде. Кейбір елдерде тұрғын үй құрылысына үкіметтің қаржыландыруы және аз қамтылған отбасыларға мемлекеттік қолдау әр түрлі мөлшерде қатар өмір сүреді. Мысалы, Францияда мемлекеттік көмек көлемінің 3/4 бөлігі тұрғындарға субсидия беруге және 1/4 бөлігі - құрылыс ұйымдарына көмек көрсетуге кетеді [4]. Тұрғын үй саясаты тұрғын үйді қаржыландыру жүйесімен байланысты әр түрлі субсидия түрлеріне негізделген. Шет елдердің тәжірибесін [1] талдай отырып, тұрғын үйді қаржыландыруға, тұрғын үй мен ипотекалық несиенің қол жетімділігін арттыруға байланысты субсидиялардың негізгі категорияларын бөліп алайық:

• нарықтық шарттарда берілген ипотекалық несиелер бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау;

• арнайы қаражат есебінен нарықтық ставкалардан төмен ставкалар бойынша ипотекалық несиелер беру;

• ипотекалық несие бойынша сыйақы төлеуге байланысты табыс салығын алу кезінде жеңілдіктерді қолдану арқылы ипотекалық несиелер бойынша сыйақы мөлшерлемесін төмендетуге жағдай жасау;

• тұрғын үй құрылыс жинақ бағдарламаларын мемлекеттік қолдау; ипотекалық несиелеу бойынша несиелік тәуекелді мемлекеттік сақтандыру;

• мемлекеттік тұрғын үй банктері арқылы тұрғын үйді қаржыландыру; тұрғын үйге ипотекалық несие алу кезінде алғашқы жарнаны төлеуге бір реттік субсидия беру (аванстық субсидиялар).

Субсидиялардың осы түрлеріне қысқаша сипаттама беріп, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін талдап көрейік.

Нарықтық шарттарда берілген ипотекалық несиелер бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау. Мемлекет несиелік мекемеге нарықтық және жеңілдетілген пайыздық мөлшерлемелер арасындағы айырмашылықты өтеу арқылы қарыз алушы үшін ипотекалық несие бойынша сыйақы мөлшерлемесінің төмендеуіне ықпал етеді (қалыпты нарықтық ставкамен салыстырғанда).

Мұндай мемлекеттік көмектің түрлері мыналар болуы мүмкін: несие берушіге пайыздардың белгілі бір бөлігін төлеу немесе пайыздық мөлшерлемені белгілі бір деңгейге дейін төмендету, яғни банкке нарықтық пайыздық ставка мен белгіленген жеңілдікті пайыздық ставка арасындағы айырма өтеледі. қарыз алушы үшін. Сыйақы мөлшерлемесінің төмендеуі несиенің барлық мерзімінде немесе белгіленген бастапқы мерзім ішінде жарамды болуы мүмкін немесе біртіндеп төмендеуі - қарыз алушының табысының өсуіне немесе несиенің аяқталған мерзіміне байланысты. Белгілі бір жағдайларда субсидия қайтарылады. Мысалы, егер АҚШ-тағы қарыз алушы белгілі бір мерзімге (5-6 жыл) жеңілдікпен несие сатып алған тұрғын үйде тұру талаптарын орындамаса, онда ол субсидия қаражатын қайтаруы керек. Бұл субсидияларды тұрғын үйдің белгілі бір түрін қаржыландыруға (құны шектеулі жаңа үйлер) пайдалануға немесе тек белгілі бір санаттағы отбасыларға (үйді алғаш сатып алғандарға) беруге болады.

Субсидиялаудың осы түрінің күрделі проблемасы қаржы нарықтарындағы жағдайдың өзгеруінен, инфляция деңгейінің өзгеруінен туындайтын болашақ бюджеттік шығындарды бағалау болып табылады.

Мемлекеттік тұрғын үй банктері арқылы тұрғын үйді қаржыландыру. Бұл тұрғын үй саясаты бағдарламасы Африканың көптеген елдерінде (қазіргі кезде банктердің көпшілігі жұмыс істемейді), Бразилияда, Индонезияда, Иорданияда (қазір банктер жекешелендірілген), Таиландта қолданылды, мұнда мемлекеттік тұрғын үй банктері тұрғын үйге несие беруді дамытудың негізіне айналды. . Бүгінгі күні Тайландта Тұрғын үй банкі жеке несиелік ұйымдарды халықтың төмен немесе орташа кірісі саласында жұмыс істеуге тартуға көмектеседі, Иорданияда мемлекеттік банк коммерциялық негізде жұмыс істейді. Мемлекеттік тұрғын үй банктері арқылы тұрғын үйді қаржыландыру, жеке банктер үшін тұрғын үй заемдары мен мемлекеттік тұрғын үй саясатын жүзеге асыруға ынталандыру үшін жағдайлар жасалмаған елдерде тұрғын үй қаржыландыруын жедел дамытуға мүмкіндік берді.

Осы тұрғын үй саясатының бағдарламаларын іске асырудағы ең маңызды проблема мемлекеттік тұрғын үй банкінің тиімділігін қамтамасыз ету болып табылады. Егер банк мемлекеттік құрылым ретінде жұмыс істейтін болса, онда несие бойынша төлемдерді төлеуге байланысты әкімшілік шығындар мен шығындар айтарлықтай жоғары болады. Бағдарламаны іске асыру салыстырмалы түрде қарапайым, бұл оның басты артықшылықтарының бірі.

Қорытындылай келе, нарықтық экономикасы бар кез-келген елде осы тұрғын үй алып жатқан тұрғын үй мен жеке меншік жер учаскелері ұлттық байлықтың маңызды құрамдас бөлігі болып табылады, ал азаматтардың жылжымайтын мүлікке салатын салымдары материалдық активтердің көп бөлігін құрайды деп айтуға болады. үй шаруашылықтары. Әр елдегі тұрғын үй саясатының стратегиясы ұлттық ерекшеліктер мен бюджеттік мүмкіндіктерді ескере отырып құрылады. Тұрғын үй сапасына, оның ішінде тұрғын үйдің мөлшері мен жайлылығына қойылатын талаптардың артуы тұрғын үй саясатын елдердің мемлекеттік экономикалық саясатының басым бағыттарының біріне айналдырады.

Тұрғын үй саясатының тиімділігін бағалау әдістері.

Тұрғын үй секторы Қазақстан экономикасында маңызды рөл атқарады және азаматтардың әл-ауқатын тұрақты және қолдауды қамтамасыз ететін құрал болып табылады. Тұрғын үй қорының жай-күйі және азаматтардың әртүрлі санаттары үшін қолжетімді және жайлы тұрғын үйдің болуы елдің әлеуметтік-экономикалық даму дәрежесін, халықтың өмір сүру деңгейін және қоғамдағы әлеуметтік ахуалды көрнекі көрсетеді.

Әрбір отбасының әл-ауқаты көбінесе осы сал