Мақала"Қашықтан оқытуды ұйымдастыру"

Қашықтан оқытуды ұйымдастырудың түрлері

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының жоғары білім беру жүйесінің төрт негізгі формасы бар: күндізгі, кешкі, сырттай және қашықтықтан оқыту. Қашықтықтан оқыту үш технологияны қолдану арқылы жүзеге асырылады (немесе олардың жиынтығы). Бірінші жағдайда, біз іс жүзінде немесе шын мәнінде студенттерге оқу және оқу үшін берілуі керек белгілі бір жағдайларды жасау туралы айтып отырмыз. Бұл аудиожазбалары бар дискілер немесе электронды (жиі емес қағаздарда) таратылатын материалдар болуы мүмкін, олар тыңдаушыларға виртуалды кітапханалардың көмегімен кейіннен жұмыс істеу үшін зерттелетін мәселенің негізгі мәнін түсінуге мүмкіндік береді. Бұл жағдайда аралық бағалау тезистерді (электронды немесе қағаз түрінде) және ICQ сияқты арнайы бағдарламаларды қолдана отырып онлайн-емтихандарды тапсыру түрінде болады [1]. Мұндай технологиялар таза гуманитарлық мамандықтар бойынша (мәдениеттану, тарих, философия және т.б.) оқуда үлкен нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді, олар ең болмағанда бақылаудың тестілік әдістерімен үйлеседі және сұрақ-жауап түрінде (on-line) аралық аттестациядан өтуді білдіреді.

Қашықтықтан оқытуды жүзеге асырудың екінші нұсқасы - телекоммуникациялық технологияларды - спутниктік немесе цифрлық теледидар арналарын қолдану, бұл студенттерге тек тыңдауға ғана емес, сонымен қатар оқытушылар мен мамандардың дәрістерін көруге, сондай-ақ бағдарламада қарастырылған түрлі бейне материалдарды зерттеуге мүмкіндік береді. Бұл білім ұясының өзінің жетекші университеттері бар, олар өздерінің жиіліктерінде білім беру бағдарламаларын таратады. Мұндай тәсіл көбінесе онлайн-сертификаттаудың әр түрлі түрлерімен жүреді және студенттерге визуалды және аудио ақпараттар алатын пәндерді оқуда нәтижелі болады.

Ал соңғысы, ең перспективалы технология - Интернеттің мүмкіндіктерін пайдалану. Интернет-технологияларды қолдана отырып оқытуды жүзеге асыру үшін университет арнайы портал ұйымдастырады, ол арқылы студенттер өздеріне ыңғайлы кез келген уақытта оқу-әдістемелік материалдарға қол жеткізіп қана қоймай, сонымен қатар барлық аралық аттестаттаудан өтеді. Сонымен қатар, кейбір білім беру мекемелері өз студенттері мен оқытушыларының Web-конференцияларға қатысуын, форумдар мен чаттарды (мұнда студенттер өздерін қызықтыратын түрлі мәселелерді талқылай алады) пайдалануға, сондай-ақ практикалық немесе зертханалық жұмыс кезінде виртуалды эмуляторлар бойынша тренингтерге қатысады [2].

Интернет арқылы қашықтықтан оқытуды жүзеге асыру мүмкіндіктерін талдау келесі артықшылықтарды бөліп көрсетуге мүмкіндік береді:

-икемділік, өзіңізге ыңғайлы уақытта, ыңғайлы жерде және қарқынмен жаттығу мүмкіндігі, пәнді меңгеруге арналған уақыт аралығы;

-параллелизм - кәсіби қызметпен қатар оқыту, т.а. жұмыста;

-өзінің білім деңгейін үнемі көтеру мүмкіндігі, өмір бойы білім алуға көшу.

Әлеуметтік теңдік; оқушының тұрғылықты жеріне, денсаулық жағдайына, элитасы мен материалдық қауіпсіздігіне қарамастан білім алудың тең мүмкіндіктері, компьютерлік коммуникацияның салыстырмалы түрде жасырын болуы тікелей қарым-қатынас жағдайында адасқан адамдарға сөйлеуге мүмкіндік береді және оқушының үлесі тек оның жетістіктерімен, «Сыртқы мәдени ерекшеліктерге» ешқандай әсер етпестен анықталатындығына әкеледі [3].

Кез-келген қашықтан оқыту құралы сияқты Интернеттің де кемшіліктері бар:

-шектеулі техникалық мүмкіндіктер мен баяу дыбыстар, бейне және графика көрсетуде кешігуіне әкеледі, дегенмен сәйкес технологиялар үнемі жетілдіріліп отырады;

-электрондық байланыс пен оқытуға деген сенімділіктің болмауы;

-тыңдаушылар мұғалімді көргісі келеді және онымен «тірі» байланыс орната алмайды;

-оқудағы жетістік ішінара компьютерлік менеджменттің техникалық дағдыларына, интернеттегі серфингке және техникалық қиындықтарды жеңе білуге байланысты;

-практикалық және зертханалық жұмыстарды нақты (виртуалды емес) орындау алмайды;

-кейбір жағдайларда, ауылдық жерлерде Интернетке қол жетімділік әлі де қиын;

- білім беру процесінің әртүрлілігі және пікірлердің плюрализмі төмендейді;

-оқу және практикалық оқу құралдарына қойылатын әдістемелік талаптар авторлардың зерттелетін материалды мейлінше толық ұсыну мүмкіндігін шектейді, ол мұғалім болмаған жағдайда оқу процесін басқару функцияларын толығымен алынады.

Қашықтан оқытуды дәстүрлі байланыспен салыстыра отырып жүргізілген зерттеу жұмыстары оқушылардың бір-бірімен өзара әрекеттесуін, оқытушы мен оқушы арасындағы кері байланысты, оқушының танымдық іс-әрекеттің барлық кезеңдеріндегі белсенділігін қамтамасыз ететін әдістер мен технологияларды қолдану кезінде қашықтан оқыту дәстүрлі сияқты тиімді бола алатындығын көрсетті.

Қолданылға, әдебиеттер:

1. Хуторской А. На урок к дистанционному учителю. О всероссийском конкурсе «Дистанционный учитель года» // Мир Internet. – 2000. – № 8. – С. 26-29.

2. Триндаде А.Р. Информационные и коммуникационные технологии и развитие человеческих ресурсов // Дистанционное образование. – 2000. – № 2. – С. 5-9.

3. Интернет-журнал «Эйдос». – 2001. – 20 марта. – http://www.eidos.ru/journal/2001/0320.htm.