Мақтаарал өңірінде егістікке егілетін мақта түрлерін анықтау.

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

Түркістан облысы, Мақтаарал ауданы Тәжірибе ауылы

№9 Жалпы орта мектебі комуналдық мемлекеттік мекемесі

Ғылыми жұмыс

Жұмыс тақырыбы:Мақтаарал өңірінде егістікке егілетін мақта түрлерін анықтау.

Бағыты: Мақтаарал өңірінде мақта шаруашылығында қолданылатын қолтұқымдар. Мақта шаруашылығын дамыту.

Секция: Биология

Жас ізденуші: 10 “А” сынып оқушысы Ахметова Мадина

Жетекшісі: Биология пәнінің мұғалімі Қожанақова Ақбота Әбдіғапбарқызы

2018-2019 оқу жылы

Мазмұны:

Кіріспе ..........................................................................................

I.Әдебиеттерге шолу

1.1 Мақта дақылына жалпы сипаттама,даму тарихы.............................................................................................................

II.Негізгі бөлім

2.1 Түркістан облысы Мақтаарал ауданының климаттық жағдайы...........

2.2 Мақтаарал ауданында егілетін мақта түрлері........................................

III.Зерттеу бөлімі

3.1 ''Қазақ мақта шаруашылығы'' ғылыми зерттеу институтындағы мақта түрлерімен танысу..............................................................................................

3.2''Қазақ мақта шаруашылығы'' ғылыми зерттеу институтында мақта зиянтектестеріне тәжірибе және мақта тығыздығын анықтау. ......

Қорытынды .............................................................................................................

Пайдаланған әдебиеттер........................................................................................

Түсінік хат.

Зерттеу мақсаты: Мақтараал өңірінің мақта шаруашылығындағы мақта сорттарын анықтау.

Зерттеу жұмысының негізігі болжамы:Мақтаарал өңірінде ең жақсы мақта қолтұқымдарын егістікке ексе мақта өнімі бірқатар жоғары нәтижеге ие болар еді.

Зерттеу жұмысының әдістемесі:

-Ғылыми әдебиеттерге шолу жасау.

-Тәжірибе жұмысын жүргізу.

-Ғылыми зерттеу институтында мақта қолтұқымдарымен танысу.

Зерттеу жаңалығы мен дербестігі:

Мақта қолтұқымдары анықталады ең жоғары мақта түрімен шаруалар өнімге ендірсе, жоғары нәтижеге ие болады.

Зерттеудің теориялық және практикалық мәні:

Зерттеу барысында мақта қолтұқымының жоғары сұрыптарын көрсету. Шаруашылыққа енгізуге ықпал жасау.

КІРІСПЕ

Қазақстанның оңтүстік өңірінде өсірілетін негізгі дақылдардың бірі-мақта болып табылады. Қазіргі таңда өнеркәсіптік заттардың мұнайдың қажеттілігі қанша болса ақ алтынның да, қажетілі сол дәреже болып отыр.Мақта сонымен қатар мақатшаруашылығына автомобиль және авиация өнеркәсібі үшін техникалық маталар тоқылады.Талшықтан неше түрлі заттар, әр түрлі ваталар, мақта целюлозасын, жасанды қоарғыш зат пироксилин жасалынады. Сонымен қатар киімдік өнеркәсібінде, мақтадан тағамдық құнарлығы бар май алынады. Мақта шаруашылығында қол немесе машинамен жинайды. Жиналған мақтаны адамдар алып оны күнделікті қолданыста жүрген көрпе жастық, көрпеше т.б заттар қолданылады. Жалпы алғанда мақта өнеркәсібінің алатын орны ерекше болып табылады.

Зерттеудің өзектілігі: Мақта қолтұқымының ең жоғары және қолданысқа кеңінен қолданылатын түрін анықтау барысында , егер шаруалар жақсы қолтұқымды қолданысқа ендірсе өнім де осыған орай мол болар еді.

Зерттеудің қарама-қайшылығы: Мақта қолтұқымының ең жоғары деңгейдегісін қолдану үшін, көптеген қаржы қажет.Ал барлық шаруа қожалықтарының бұған өз деңгейінде дәрежелері жете бермейді.

Зерттеудің мәселесі:Мақта қолтұқымдарны анықтау.

Зерттеудің міндеттері: Мақта өнеркәсібінің тарихымен танысу. Қолтұқымдарды қолдануда тиімді жақтарын қарастыру.

Тәжірибе жұмыстарын жүргізіп қарау.

Қолтұқымның түрлерінің өнімділігіне мән беру.

Зерттеу нысаны: “Қазақ мақта шаруашылығы” ғылыми зерттеу институты.

I.Әдебиетке шолу.

1.1 Мақта дақылына жалпы сипаттама .

Мақта- құлқайыр тұқымдасына жататын көп жылдық өсімдік туысы, бағалы дақыл. Биіктігі 1,5-2 метрге дейін жететін кіндік тамырлы, шөптекті өсімдік немесе шала бұта.Қазақстанда өсірілетін мақта-біржылдық өсімдік.Көпжылдық бұталы түрлері тропиктік елдерде кездеседі. Елімізде Оңтүстік Қазақстанның көптеген аудандарында шитті мақта өндіріледі. ''Шит'' деген мақтаның ұрық шашатын тұқымы.Мақтаның екі түрлі:өсетін және жеміс беретін бұтағы болады.Мақтаның гүлі ақсары немесе сары түсті.Маусым айында мақта бұтақтарында жеке-жеке ірі гүлдер пайда болады,яғни гүлдейді.Мақта гүлінің біріккен 5 тостағанша және тостағаншаның сыртында біріккен көп аталықтары, көп аналықтары болады.

Мақтаның жемісі –қауашақ.Мақтаның ашылмай қалған немесе шала ашылған қауашағын көсек дейді.Қауашақ 3-5 жақтауға ашылады.Қауашақ ішіндегі ұзын талшықтары бар өте көп тұқымдар шашылады. Талшықтардың ұзындығы кейбір мақта іріктемелерінде 50-60 миллиметрге дейін жетеді. Шит арқылы таза жасунықтан тұрады.Мақта тұқымының 24-26%-ы майдан тұрады. Мақта майы тағамға, сондай-ақ техникалық мақсатта қолданылады.

Мақтаны бір үлескіде жылма-жыл екпей, жоңышқа егістігімен алмастырудың маңызы зор. Көлеңке түспейтін, топырағы тыңайтылған жерде өскен мата өнімі жоғары болады.Ең алғаш мақта б.з. дейін Орта Азия республикаларында, Үндістанда ,Иран, Қытай, Мексика,Перу аймақтарында өсіріліген. Қазақстанда 1918 жылы Түркістан жерін суландыруға байланысты қолға алынды.1924 жылы мақта өсіретін Мақтаарал ауданы құрылды.

II. Негізігі бөлім.

2.1 Түркістан облысы Мақтаарал ауданының климаттық жағдайы.

Облыс аумағының географиялық орныныа және жер бедерінің сипатына байланысты қаң континенттік климат қалыптасқан.Мұнда күндізгі және түнгі, қысқы және жазғы температуралар шұғыл ауытқып тұрады.Жазғы ұзақ, облыс түстігінде 8 айға дейін созылады. Қысы жылы: ең суық айы қаңтар айы.Жазы ыстық кезең шілде айы. Вегетация кезеңі 230-320 тәулікке созылады. Шағын бөгендер мен тоғандар Түркістан ауданында көп кездеседі. Облыстағы суқоймалар 1927-1992 жылдар аралығында салынып, іске қосылған. Олардың ең үлкені –Шардара бөгені 1965 жылы іске қосылған. Ол Сырдария өзенінің алабында орналасқан, көлемі 370 миллион метр куб, ұзындығы 5400 метр .

2.2 Мақтаарал ауданында егілетін мақта түрлері.

Қазіргі таңда мақтаның 35 түрі бар.Мыңдаған жылдардан бері адам баласы мақтаны жасанды және егістіс жолмен өндіреді.

Госипиум хербоцеум (шөп түрлі талшық мата.)

Госипиум хирзутум (талшықты мата)

III.Зерттеу бөлімі:

3.1 ''Қазақ мақта шаруашылығы'' ғылыми зерттеу институтындағы мақта сорттарын бақылау . Ең жоғары өнім беретін мақта түрі

Мақта сорттары: