Математика ҚМЖ 1сынып.

Сабақ тақырыбы:

Шамалар. Уақытты бағдарлау

Оқиғаларды өту кезеңіне қарай орналастыру

Мектеп:

Күні :

Мұғалімнің есімі:

СЫНЫП: 1-сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты:

уақытты бағдарлайды: минут, сағат, күн, апта, ай;

тиісті уақыт өлшем бірліктерін қолданады; олардың арасындағы өзара байланысты түсінеді.

Барлық оқушылар:

Оқушылардың басым бөлігі:

Кейбір оқушылар:

Ресурстар:

Әр оқушыға арналған:

ламинатталған А4 қағаз парағы;

маркер.

Тірек сөздер

уақыт;

бұрынырақ;

кейінірек;

алдымен; содан кейін; таң; күн; кеш; түн.

Сабақтың мақсаты:

Оқиғалардың ұзақтығын негізге ала отырып, уақыт­ түсінігін жаңа өлшем ретінде енгізу. Түсінуге жағдай­ жасау және оқиғаларды ретімен орналастыра білуге­ жаттықтыру.

Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

Сабақта оқушылар оқиғаларды өту кезеңіне қарай орналастырады: ұзақ уақыт аралығындағы оқиғалар­ (бұрын — кейінірек, алдымен — сосын, ертеде­ — жуырда), тәулік ішіндегі оқиғалар (таңертең,­ күндіз, кешке, түнде).

Кіріспе тапсырма. Сабақтың басында оқушы­ лармен уақыт туралы сөйлесіп, олардың уақыт туралы түсініктерін анықтау мақсатында әңгіме жүргізіңіз. Әңгімені балалардың білетін мәлімет­тері­нен­ бас­ таңыз. Оқушыларға сұрақ қоя отырып, олардың жауабын тыңдаңыз. Мына сұрақтарды қойыңыз:

— Анаң “Енді кеш!” деді. Сендер “кеш” деген сөзді қалай түсінесіңдер?

— Таңертең сендер нешеде тұрасыңдар? Мұны сендер қалай біле аласыңдар?

— Сен неше жастасың?

— Сендер қалай ойлайсыңдар, мына ағаш неше жаста? Қазір уақыт туралы сөйлесетініңізді айтыңыз. Қандай да бір оқиғаның ұзақ уақытқа созылатынын немесе тез арада өтетінін көрсетіңіз­. Біз уақыт шамасы туралы білетін боламыз­. Бір нәрсені істеу үшін уақыт кетеді. Мысалы, теледидарда бір мультфильм ұзақ болады, ал кейбірі қысқа уақытта аяқталады. Бұл жерде біз мультфильмді көруге кеткен уақыт туралы айтып отырмыз.

— Сендер уақыттарыңның тағы да неге кететінін айта аласыңдар ма? (Мектепке барамыз, сабақ оқимыз, ойнаймыз, жүреміз, ұйықтаймыз…)

— Сендер қалай ойлайсыңдар, уақытты өлшеуге бола ма? (Иә.)

— Қалай ойлайсыңдар, анаң кешкі асты дайындап жатқан кезде не істеуге болады?

— Сендер қалай ойлайсыңдар, қайсысына уақыт көп кетеді: көйлекті тігу үшін бе, әлде ағашты өсіру үшін бе?

Оқушыларға уақытты қалай өлшейтінін және салыстыратынын,­ ол үшін қандай құрал қолдана­тынын,­ сондай-ақ уақыттың өлшем бірліктерімен­ танысаты­ нын айтыңыз. Оқушылардың жаңа материалды толық түсініп, меңгеруі және сабақ үстінде тірек сөздерді дұрыс қолдануы үшін ойын ойнатыңыз. Рөлдер бөліп беріңіз. Оқушылар өздерін аспаз рөлінде елестетіп, түскі ас мәзірін құрастырады (бірінші, екінші, үшінші тағамдар). Содан соң олар өз жұмыстарын ретімен бөліп алып, алдымен ол не істейтінін, содан кейін нені дайындайтынын т.б. айтады. Мысалы, аспаз алдымен сорпаны, кейін бұқтырылған етті, артынан компотты дайындайды. Компот суығанша, салат әзірлейді. Ойынға керек заттардың суретін, ал уақыт болса, тағамдардың суретін салуға ұсыныс жасаңыз. Егер сізде оқушылардың өздері ойлап тапқан тағамдардың суреттері болмаса, олардың атауын жазып қоюды ұсыныңыз. Тапсырма кезінде ламинатталған қағаз парақтары мен маркерлерді қолданыңыз. Оқушылар­ топтағы рөлдерін өздері бөліп алады.

Тапсырманы­ орындағаннан кейін бар­ лық топ ас мәзірлерін таныстырсын. Сабақтағы тірек сөздерді қолдануға жағдай жасаңыз. Оқиғаларды өту кезеңі бойынша орналастыру деген ұғым түсінікті болу үшін алдымен (бұрын), содан кейін (артынан) не болатынын еске түсірсін және қорытынды жа­ сай отырып нәтижесін шығарыңыз. Оқушылардың назарын мынаған аударыңыз. Олар тапсырманы­ орындап жатқанда өзіңіздің қандай іс-әрекеттерді­ орындағаныңызды (бірнеше іс-әрекеттерді) атап беріңіз. Осы оқиғалардың барлығына­ уақыт кетті. Жаңа ұғымды оқулық пен жұмыс дәптеріндегі жат­ тығулармен бекітіңіз.

Алма қалай өседі? Тапсырманы жалпы сынып­ пен орындатыңыз. “Алғашында не? Содан кейін ше?” ойынын тапсырманы орындауға дайындық­ мақсатында жүргізіңіз. Заттардың суретін көрсе­тіңіз,­ ал оқушылар сол суреттер бойынша әңгіме құрастыруы тиіс.

— … алғашында жидектерді жинайды, сосын тосап қайнатады;

— … алғашында мәшинені оталдырады, сосын оны жүргізеді;

— … алғашында қоршауды тұрғызады, сосын оны сырлайды және т. с. с.

Оқушылардан оқулықтағы алмаағаштың қалай өсетіні және жеміс беретіні туралы суреттер бо­ йынша әңгіме құрауын сұраңыз. Оқушылар әңгіме­ айту барысында тірек сөздерді қолданады. Олардан­ алманы өсіру үшін қанша уақыт кететінін сұраңыз және олардың ойын, болжамын тыңдаңыз. Нақты қанша жыл кететінін білу шарт емес (шамамен айтса болады).

Күн тәртібі. Жұптық жұмыс ұйымдастырыңыз. Оқушылардан­ суреттерді ретімен қоюды және ұл баланың­ тәуліктің әр мезгілінде не істегені туралы әңгімелеп­ айтып беруді өтініңіз. Оқушылармен сөй­ лесу барысында “таңертең”, “күндіз”, “кешке”, “түнде” сөздерін қолдана отырып әңгімелесіңіз. Бірақ “тәулік” сөзін қолданбаңыз.

Сөздерді ретімен қойып көр. Оқушылар жұппен талдау жасай отырып, адамдардың нәресте кезінен егде тартқанға дейінгі жасын көрсететін сөздерді ретімен орналастыру керек.

Жауабы:

нәресте, мектеп жасына дейінгі бала, оқушы, ересек адам, егде адам.

Шығарып көр. Берілген тапсырманы топпен орындатыңыз. Оқушылар әртүрлі жемсалғыштарды жасау іс-әрекетінің алгоритмін сипаттап бере алады (ағаштан, пластиктен, қатырма қағаздан және т.б. жасалған жемсалғыш). Олардың идеяларын­ қолпаштап, мадақтаңыз. Оқушыларға өз алгоритм­ дерін таныстырғанда сабақтағы тірек сөздерді қолданудың маңызды болып табылатынын ескерту керек.

Орындап көр. Бұл тапсырманы үйде орындауға беріңіз. Сыныпта оқушылар жауаптарын­ айтқаннан кейін олардың жасаған жұмыстары бойынша көрме ұйымдастырыңыз. Бұл жұмыстарды артынан ата-аналар жиналысы кезінде көрсетуге болады.

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Қосымша тапсырмалар

Бұл айдарда оқушылардың математикалық ұғымдарды сауатты қолдануын қалыптастыруға күш салу керек. Олардың өз іс-әрекеттерін түсіндіргенде тірек сөздерді­ орынды қолдануын қадағалаңыз.

Алдымен не болды? Содан кейін ше? Соңында не шықты? Бұл тапсырмада оқушылар суреттердегі оқиғаларды өту кезеңіне сәйкес нөмірлеп, ретімен жазып шығуы керек.

Жауабы:

І. 1) үйдің сызбасын сызу; 2) үйдің қабырғасын қалау; 3) дайын үй (1, 2, 3); ІІ. 1) қоспалар; 2) қамыр; 3) торт (1, 2, 3).

Оқиғалар реті. Берілген тапсырма тәулік бойындағы оқиғалардың бірінен кейін бірін ретімен жазуға арналған. Оқушылар әрбір суреттің астына оның реттік нөмірін қоюы керек.

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” бойын­ ша өз-өзін бағалатыңыз.

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында:

уақытты жаңа шама ретінде танып, ол туралы алғашқы түсінік қалыптастырады;

қандай да бір оқиғаның ұзақтығы туралы айту уақыт туралы сөз ету екенін түсінеді;

олар оқиғаларды өту кезеңіне қарай ретімен дұрыс қойып үйренеді.

Оқушылардың сабақты меңгергенін тексеру үшін мына сұрақтар бойынша қалыптастырушы­ бағалау жұмысын өткізіңіз:

— сендер туғаннан бері қанша уақыт өтті? (Оқушылар өздерінің неше жаста екенін айтады.)

— Біз “бір минут күте тұршы” деп айтамыз. Сендер осыны қалай түсінесіңдер? Қанша күту керек: көп пе, әлде аз ба?

— Сендер қалай ойлайсыңдар, бір күнде 10 см-ге өсу мүмкін бе? Неге?

— Оқиғаларды ретімен орналастыр: жұлдыз­ құрт, көбелек, қуыршақ.

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” бо­ йынша өз-өзін бағалатыңыз.

Сабақ тақырыбы:

Минут

Мектеп:

Күні :

Мұғалімнің есімі:

СЫНЫП: 1-сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты:

уақытты бағдарлайды: минут, сағат, күн, апта, ай туралы білімді меңгереді.

алған білімді өмірде қолданады.

Барлық оқушылар:

Оқушылардың басым бөлігі:

Кейбір оқушылар:

Ресурстар:

құмсағат;

электронды таймер;

қабырға сағат;

мысал жазылған парақшалар;

А3 пішінді қағаздар;

түрлі түсті маркерлер.

Тірек сөздер

Минут

Сабақтың мақсаты:

Тәжірибелік тапсырмаларды орындату арқылы бір минуттың ұзақтығы туралы түсіндіру. Уақыттың өлшем­ бірлігі “минут” ұғымы туралы түсінік қалыптастыру

Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

Минут — уақыттың өлшем бірлігі. Минуттың аз уақыт екенін, бір минут ішінде тез орындалатын оңай жұмыстарды атқаруға болатынын түсіндіріңіз. Мысалы: қол шапалақтау, секіру, өз есімін қайталап жазу, моншақты жіпке тізу және т.б.

Кіріспе тапсырма. Сабақты оқушылармен бірге бір минутта қанша рет қол шапалақтай алатынын (қанша рет секіре алатынын, өз атын қанша рет қай­ талап жаза алатынын, қанша моншақты рет-ретімен жіпке тізіп шыға алатынын) және т.б. анықтаудан бастаңыз.

Ол үшін оқушыларды топқа бөліп немесе бәрінің бірге қол шапалақтауын сұраңыз. Егер тапсырманы топпен орындаса, онда әр топқа, мүмкін болса, құмсағат немесе қоңырау беріңіз, ал жалпы сыныпқа 1 минуттың басталғаны және аяқталғаны туралы белгі беріңіз. Оқушылардан өз зерттеулерінің нәтижесін айтуды сұраңыз. Оқушылардың­ 1 минут ішінде қанша рет қол шапалақтағанын,­ секіргенін немесе басқа да іс-әрекетті орындағанын сұраңыз. Оқушыларға­ минуттың азғана уақыт екенін, бұл уақыт ішінде оңай орындалатын­ жұмыстарды атқаруға болатынын мысалдар келтіре отырып түсіндіріңіз. Олардан 1 минутта не істеуге болатынын сұраңыз. Жетелеуші сұрақтар қоя отырып, оқушылардың өздері минуттың­ уақыт өлшем бірліктеріне жататынын­ тауып айтуына мүмкіндік жасаңыз.

Оқушылардың 1 минут ішінде тағы да не істей алатынын болжауды сұраңыз. Оқушылардың жауабын тыңдаңыз. Содан соң тексерсін: ол үшін белгі беріп, уақыттың басталғанын білдіріңіз. Ал оқушылар болжаған іс-әрекетін көрсетуі тиіс. Бақылау жүргізе отырып, оқушылардың қайсысы дәл көрсеткенін айтыңыз. Зерттеу жүргізгеннен кейін 1 минутта орындалатын іс-әрекеттер саны осы іс-әрекеттер­ дің орындалу жылдамдығына байланысты екенін түсіндіріңіз. Мысалы, дәрігер үшін адамның өмірін құтқару, өрт сөндіруші үшін өртті тез арада сөндіру. Олар үшін әрбір минут қымбат.

Зерттеу жүргіз. Тапсырманы барлық оқушы бірге орындасын. Оқушылар 1 минут бойы өз аттарын жазады және неше рет жазғанын санайды. Осы жұмыста сіз оқушылардың жазу дағдыларын тексере аласыз. Бұл тапсырма арқылы оқушылар 1 минуттың қысқа мерзім болғанымен, осы уақыт ішінде бірнеше әрекет істеуге болатынын түсінеді. Тапсырма нәтижесін көрнекі етіп парақшаларға жазып көрсетуге болады. Үлгісі төмендегідей.

Мен 1 минутта орындай аламын.

Өз есімімді рет,,,, жаза аламын.

Қағазға рет,, нүкте сала аламын.

Жіпке ,,,,,моншақ тізе аламын.

Қолымды ,,,,,рет шапалақтай аламын.

Орнымда тұрып,,,,, рет секіре аламын.

Суретке қарап неше минут өткенін анықта.

Оқушылар оқулықтағы иллюстрацияға қарап электронды сағат бойынша (10:05-тен 10:15-ке дейін) неше минут өткенін анықтайды. Осы сабақта оқушылар уақытты өлшеу құралдарымен (механика­­ лық, электрондық және құмсағат) танысады­. Бақылау­ барысында олардың уақытты электронды сағатпен­ анықтай алу дағдыларының қалыптасқанын­ білуге болады.

Жауабы:

10 минут.

Шығарып көр. Тапсырманы жұппен немесе топпен орындатыңыз. Осы тапсырма арқылы оқушыларда 1 минутпен, 5 минутпен есептеу дағдылары қалыптасады. Оқушылар циферблаттағы минуттық тілдің қозғалысы туралы білімдерін бекітеді.

Жауабы:

10 мин, 15 мин, 30 мин, 5 мин.

Сен білесің бе? Бұл ақпарат оқушыларға пайдалы болып табылады. Ересек адамның ағзасы қалыптасқан, сондықтан тұрақты көрсеткіштерді көрсетеді. Сол себепті медицинада ересек адамның тамыры ми­ нутына шамамен 60—65 рет соғады деп есептеледі.

Орындап көр. Тапсырма әр оқушының жеке орындауына арналған. Оқушыларға жүрек тамырының соғысын санауды ұсыныңыз. Әр оқушы 1 минуттағы тамыр соғысының санын санайды. Оқулықта берілген суретке сүйене отырып, білек тамыры арқылы тамыр соғысын қалай есептеуге болатынын көрсетіңіз. Оларға бірдей уақытта бастауға бұйрық беріңіз. Оқушылар жүрек соғысын санауы тиіс. Содан соң бірге аяқтау үшін бұйрық беріңіз. Санап болған соң оқушылардан нәтижесін сұраңыз. Олардың нәтижесі әртүрлі болуы мүмкін. Бұл бала ағзасының белсенді дамып жатқанын көрсетеді. Адамның тамыр соғысы медицинада ересектер мен балалар денсаулығын анықтайтын көрсеткіштің бірі екенін түсіндіріңіз.

Ойлан. Тапсырма оқушылардың ойлау қабіле­ тін дамытуға бағытталғандықтан, әр баланың жеке орындауына ұсыныс жасаңыз. Тапсырманы орындай­ отырып, әр баланың тоғызқұмалақты неше минут ойнағанын табуы тиіс. Сондай-ақ тапсырма­ барысында қазақ халқының тоғызқұма­лақ­ ойыны және оның ережесі туралы қысқаша түсіндіре кетіңіз.

Жауабы:

әр бала тоғызқұмалақты 20 минут ойнады.

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Қосымша тапсырмалар

Тірек сөздер арқылы оқушылардың матема­ тикалық тілді сауатты қолдануын тексеретін ойын ойнатыңыз. Ол үшін оқушыларды кілем үстіне­ айналдыра отырғызыңыз. Ойынға барлығы қаты­ сады. Оқушылар 1 минут ішінде түймелерді санап, оларды бір құмырадан екінші құмыраға салуы тиіс. Ойынды барлық оқушы бір уақытта бастайды. Сіз қоңырау соғып, уақыттың басталғанын айтыңыз. Ал әр оқушы 1 минуттың өткенін шамалап тапсырманы аяқтауы шарт. Оқушылар аяқтаған соң қолын жоғары көтереді, ал сіз әр оқушының уақытын жазып отырасыз. Осылайша барлығы орындап біткенше күтесіз. Содан соң оқушылардың қайсысының дұрыс орындағанын айтасыз. Осы жұмыстан соң тірек сөздер жазылған парақшаларды “Сөздер тақтасына” орналастырыңыз.

Өзіңді тексер. Оқушылар 1 минутта жұмыс дәптеріндегі­ гүлдер мен доптардың нешеуін бояп шығатынын­ анықтайды. Қыздар гүлдерді, ал ұлдар доптарды­ таңдап алуы мүмкін. Осы тапсырманы орын­ дай отырып, оқушылар минут — белгілі бір уақыт аралығы деген түсінікті бекіте алады, яғни минуттың ұзақтығын сезіне алады. Бұл тапсырма оқушыларды ұқыптылыққа және жылдам орындауға баулиды. Тапсырманы орындап болған соң нәтижесін­ білу үшін оқушыларға сұрақтар қойыңыз:

— 1 минутта неше гүлді (допты) бояй алдың?

— Қалай ойлайсың, егер көлемі үлкен болса, сен гүлдер мен доптар­ды­ көбірек бояй аласың ба? Неге?

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында:

минут уақыт кесіндісі екенін;

бір минут ішінде қандай іс-әрекеттерді қанша рет орындауға болатынын;

минуттың уақыт өлшем бірлігі екенін түсінетін болады.

Оқушылардың жаңа тақырыпты қаншалықты меңгергенін білу үшін мынадай бағалау парағын беруге болады. Бағалау парағында дұрыс және бұрыс пікірлер берілген. Оқушылар дұрыс жауапты “+” таңбасын қою арқылы белгілейді.

Сабақ тақырыбы:

Сағат

Мектеп:

Күні :

Мұғалімнің есімі:

СЫНЫП: 1-сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты:

0. циферблат бойынша уақытты анықтайды;

1. уақыттың өлшем бірліктерін (минут, сағат, күн, апта, ай) ажырата алады;

Барлық оқушылар:

Оқушылардың басым бөлігі:

Кейбір оқушылар:

Ресурстар:

бор;

майшамдар;

таймер;

сағат;

әр оқушыға арналып тірек сөздер жазылған парақшалар.

Тірек сөздер

сағат

Сабақтың мақсаты:

Сағат — уақыттың өлшем бірлігі деген түсінікті қалыптастыру: іс-әрекеттер арқылы сағаттың ұзақ­ тығын, яғни 1 сағат ішінде не орындауға болатынын түсінуге жағдай жасау.

Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

Астананың 15 жылдығына орай Есіл өзенінің жағасындағы Жеңіс саябағына “Күн сағаты” орнатылды. Сағат стелла тәрізді. Сағат тілдері мен циферблаты қоладан жасалған. Стелланың биіктігі 10 метр. Нақты уақытты анықтау үшін стелладан циферблатқа түскен көлеңкеге назар аудару қажет. Циферблатта көлеңке түсетін 6, 9, 12, 15 және 18:00 сағаттары белгіленген. Жоба авторы — қазақстандық сәулетші Антон Максимов.

Кіріспе тапсырма. Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру үшін оқулықтағы “Ағаш көлеңкесі” деп аталатын тапсырманы орындатудан­ бастаңыз. Ол үшін оқушыларды күн ашықта аулаға алып шығыңыз. Алдын ала көлеңкесін бормен сызуға болатындай ағашты немесе басқа нысанды таңдап алыңыз. Көлеңкені сызбас бұрын оқушылар назарын Күнге және ағаш көлеңкесіне аударыңыз. Әр оқушының сызықтың ағаш көлеңкесімен дәл беттесетініне назарын аударғанына көзіңізді жеткізіңіз. Содан кейін оқушыларға 1 сағаттан кейін сыртқа шығып, көлеңкенің қалай өзгергенін бақылайтындарын айтыңыз. Содан соң сыныпқа қайта оралып, сабақты жалғастырыңыз. Оқушылар 1 сағат уақыт өткеннен кейін далаға шығып, осы іс-әрекетті қайта орындайды. Осылайша, олар көлеңкенің 1 сағат ішінде қалай өзгеретінін көреді. Оқушылардан осы уақытта қандай оқиға болғаны және өздерінің не істеп үлгергенін естеріне түсіруді сұраңыз. Оқушылардың жауаптарын тыңдаңыз және бақылаудың қорытындысын жасаңыз. 1 сағаттың 1 минуттан ұзақ уақыт мөлшері екенін айтыңыз. Осы уақыт аралығында көптеген әрекеттерді жасап үлгеруге болады. Тіпті осы уақыт ішінде Жердің Күнге қатысты орны да өзгереді. Егер ауа райының­ қолайсыздығына байланысты ағаш көлеңкесі туралы тапсырманы орындауға мүмкіндік болмаса, cыныпта мынадай тәжірибе жасауға болады: бірдей үш майшам мен екі таймер алыңыз. Содан соң екі майшамды бірдей уақытта жағыңыз, ал үшіншісін жаңа қалпында қалдырыңыз. 1 минут өткен соң майшамның біреуін өшіріңіз. Ал екінші майшам жанып тұра береді. Екінші майшамды 1 сағат өткен соң өшіріңіз. Содан соң барлық майшамды салыстырыңыз. 1 минутта қанша жанды? (Жаңа майшамнан айырмасы бар ма?) 1 сағатта ше? Осы тәжірибе­ арқылы 1 минут пен 1 сағаттың ұзақтығы туралы айтуға болады. Оқушыларды уақыттың ұзақ­тығы туралы ойға жетелеңіз. Уақытты арнайы құралдың­ көмегімен минутпен, сағатпен өлшеуге болатынын айтыңыз. Осы құралды (сағатты) көрсетіңіз.

Сағаттар қай уақытты көрсетіп тұр? Тап­ сырманы орындауға оқушылардың барлығы қаты­суы керек. Оқушылардан барлық сағаттағы тілдердің орналасуындағы ұқсастық пен айырмашылықтарды табуды сұраңыз. Барлық сағатта минуттық тілдер 12-ні көрсетіп тұр, ал сағаттық тілдер әртүрлі жағдайда орналасқан. Олай болса, сағаттағы уақыт 3-ті, 11-ді, 8-ді, 1-ді, 7-ні, 4-ті көрсетіп тұр деп қорытындылаңыз.

Орындап көр. Бұл айдардағы тапсырма оқу­ шылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталған­. Сондықтан оны әр бала өз бетінше орындауы керек. Әр оқушы алдын ала дайындалған бөлшек­терден­ сағат моделін жасайды. Тапсырма­­ ны орындауға қажет қатырма қағаздан жасалған дөңгелек, сағаттың екі тілі, сым темір (сағатқа тілдерін бекіту үшін) және 1-ден 12-ге дейінгі сандар жазылған парақшалар алдын ала дайындалуы­ тиіс. Тапсырманы орындау­ қиындық тудырған жағдайда­ оқушылардан жұптар­ құрастырып, екі оқушыға бір сағаттың моделін­ жасауды ұсыныңыз. Сағат моделін жасап болған­ соң оның тілдерін қозғалта отырып таңертең оянатын­ уақытты, бірінші сабақ пен сүйікті телебағдарламасының уақытын көрсетуін сұраңыз. Оқушы­лармен­ сұхбаттасу барысында олардың қай­ сысы тақырыпты­ жақсы меңгергені немесе кімге көмек қажеттігі­ туралы қорытынды жасауға болады.

Шығарып көр. Тапсырманы жұппен орындаты­­ ңыз. Оқушылар жұптаса отырып, сағат модельдері бойынша әр қыздың үй тапсырмасын неше минутта орындағанын анықтайды. Тапсырманы орындау үшін оқушылар сағат пен минуттың өлшем бірліктері арасындағы қатынас туралы білімдерін қолдануы қажет. Тапсырманы орындап болған соң бірнеше оқушыдан жауабын қалай анықтағаны туралы түсіндіруін сұраңыз. Бұл олардың сабақ тақырыбын меңгеру деңгейі бойынша қалыптастырушы бағалау жүргізуге мүмкіндік береді.

Жауабы:

Маржан — 60 минут; Айжан — 50 минут.

Ойлан. Тапсырма оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуға бағытталған. Сондықтан әр баланың өздігінен орындауын талап етіңіз. Осы тапсырманы орындай отырып, оқушылар уақыттың өлшем бірліктері арасындағы арақатынасты біледі.

Жауабы:

сағаттың жартысы 30 минутқа тең.

Сен білесің бе? Бұл айдарда Астана қаласындағы “Күн сағаты” туралы айтып өтіңіз. Толық мәліметті сабаққа қатысты деректі материалдардан алуыңызға болады.

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Қосымша тапсырмалар

Математикалық тілде сауатты сөйлеуі мен өзін-өзі бағалау дағдысын дамыту үшін оқушыларға жауапты толық беруге, өз ойларын еркін айтуға көмектесіңіз.

Күн тәртібі.

Тапсырманы орындау барысында оқушылар кейбір іс-әрекеттерді күнделікті бір уақытта қайта­ лап істейтінін түсінеді. Сондықтан күн тәртібін кесте түрінде көрсетуге болады. Оқушыларға:­

— олардың әрқайсысы қай уақытта оянатынын;

— сабақ қай уақытта басталатынын;

— сабақ қай уақытта аяқталатынын;

— қай уақытта ойнауға баратынын;

— қай уақытта олардың сүйікті бағдарламалары басталатынын;

— қай уақытта олардың ұйқыға жататынын көрсету керек.

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында:

минут, сағат туралы түсінік қалыптастырады;

сағатқа қарап уақытты анықтайды және минут пен сағат бірліктері арасындағы арақатынасты

меңгереді.

Оқушылардың жаңа сабақты меңгергенін тек­ серу үшін “Әткеншек” ойынын ойнатыңыз. Бұл ойын оқушыларды өз ойы мен көзқарасын айтуға­ дағды­ ландырады. Ойынға сыныптың барлық оқушы­лары­ қатысады. Ойын шарты: оқушылар бірінші, екінші деп санап екі топқа бөлінеді. Екі шеңбер құрып, бір-біріне қарама-қарсы қарап тұрады. Ішкі шеңбердегі оқушылар шеңбердің ортасына арқаларымен қарап тұруы шарт. Олардың бәріне ортақ бір сұрақ қойылады. Мысалы: бүгін сен немен таныстың? Ал қарама-қарсы қарап тұрған екі оқушы кезек-кезек бір-біріне осы сұраққа жауап береді. Содан соң сыртқы шеңбердегі оқушылар өздерінің орнында қалады, ал ішкі шеңбердегі оқушылар сағат тілімен жылжиды. Оқушыларға төмендегідей сұрақтар қойып, жауап ала аласыз. Балалардың жанына барып, олардың әрқайсысының жауабына көңіл бөліңіз.

Төмендегідей сұрақтарды қоюыңызға болады:

— Бүгін сен немен таныстың?

— Сағат дегеніміз не?

— Сағат не үшін қажет?

— Сағаттың қандай пайдасы бар?

— 1 сағатта не істеуге болады?

— Сендер қалай ойлайсыңдар, 1 сағат ішінде не істеп үлгеруге болады?

— 1 сағатта неше минут бар?

— 1 сағаттың жартысы неше минутқа тең?

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” бо­ йынша өз-өзін бағалатыңыз.

Сабақ тақырыбы:

Уақытты анықтау

Мектеп:

Күні :

Мұғалімнің есімі:

СЫНЫП: 1-сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты:

циферблат бойынша сағаттағы уақытты анықтайды; уақыттың өлшем бірліктерін (минут, сағат, күн, апта, ай) ажырата алады.

Барлық оқушылар:

Оқушылардың басым бөлігі:

Кейбір оқушылар:

Ресурстар:

1-ден 12-ге дейінгі сандар жазылған парақшалар;­

қатты қағаздан жасалған сағаттық және минуттық­ тілдер;

интерактивті тақта;әр оқушыға арнап жасалған қозғалып тұратын­ тілдері бар сағат моделі.

Тірек сөздер

Уақытты анықтау

Сабақтың мақсаты:

Сағат циферблатында уақытты анықтау дағдысын қалыптастыру және сағаттың көмегі арқылы іс- әре­ кеттің басталуы мен аяқталуы арасындағы уақыт ара­ лығын өлшеуді (минутпен немесе сағатпен) үйрету.

Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

“Уақыт” ұғымы табиғи және тарихи құбылыстардың­ ауысып отыратынын білдіреді. Уақыт бір орнында тұрмайды. Ол еш нәрсеге қарамастан алға жылжи береді. Аспандағы Күн мен Айдың тұрған орнына қарап, Жердегі уақытты анықтаймыз. Тәулікті 24 сағатқа, сағатты 60 минутқа, ал әр минутты 60 секундқа бөледі.

Кіріспе тапсырма. Сабақты өткен тақырыптарды еске түсіруден бастаңыз. Ол үшін алдын ала 1-ден 12-ге дейінгі сандар жазылған парақшаларды дайындап қойыңыз. Ортаға он екі оқушыны шақырыңыз. Оларға 1-ден 12-ге дейінгі сандар жазылған парақшаларды таратып беріңіз де, шеңбер бойымен тұруын сұраңыз. Содан соң ортаға тағы бір оқушыны шақырыңыз. Оны шеңбердің ортасына тұрғызыңыз. Ортаға шыққан оқушыға сағаттың тілдерін беріңіз. Сағат тілдерін де алдын ала дайындаңыз. Басқа оқушыларға жақсы көрініп, түсінікті болу үшін сағаттың қысқа тілі қызыл түсті, ұзын тілі көк түсті болсын. Орындарында отырған оқушылардан кез келген уақытты айтуын сұраңыз. Ал шеңбердің ортасында тұрған оқушы орнында тұрып, айтылған уақытты көрсетуі тиіс. Егер қателесетін болса, онда басқа оқушы көрсетеді. Жаңа тақырыпты меңгерту үшін оқулық пен дәптердегі жаттығу тапсырмаларын орындатып, олардың білімін­ толықтыра түсуге жағдай жасаңыз. Кино. Тапсырманы топта орындатуыңызға бола­ ды. Осындай жұмыс түрін жасау арқылы оқушылар­ өздерінің пікірлерін айтуға, тыңдауға және достары­­ ның пікірлерімен санасып, бірге шешім қабылдауға үйренеді.

Ойын қашан басталды? Оқушыларды топтас­ тырыңыз. Тапсырма оқушыларды сағаттағы уақытты дұрыс анықтауға жаттықтыра түседі. Тапсырманы орындау­ барысында минуттық тілдің ұзын болаты­­-нын, оның минутты көрсететінін, ал сағаттық тілдің қысқа болатынын, оның сағатты көрсететінін ес­ терінде сақтап қалады.

Мектептегі сабақтар. Тапсырма ойлау және санау дағдысын қалыптастыруға бағытталған. Жұп­ пен жасалатын жұмыс ұйымдастырыңыз. Оқушы­ лардың есепті оқуы, талдауы және шешуі тиіс. Өткен сабақта дайындаған сағаттың моделін пайдалану­ына­ болады. Есептің шарты бойынша іс-әрекеттің басталу және аяқталу уақыты белгілі. Оқушылар сағат моделі бойынша тілді жылжыта отырып, әрекеттің қанша уақытқа созылғанын біле алады.

Жауабы:4 сағат.

Шығарып көр. Тапсырманы жұппен орындауды ұсыныңыз. Оқушылар бір-бірімен сұхбаттасып, шешу жолын талқылайды. Тапсырманы орындау үшін оқушыларға уақыттың өлшем бірліктері — минут пен сағаттың арақатынасы туралы білімдерін қолдану­ қажет болады. Оқушыларға 2 сағат пен 60 минутты салыстыру керек. Олар 2 сағаттың 60 минуттан артық екенін біледі, бірақ тапсырманы орындау барысында олар бір тұжырымға келуі тиіс. Белгіленген жерге көп уақыт кететін көлік түрімен емес, керісінше аз уақыт кететін көлік түрімен жету керектігін ұғынуы қажет. Шешімін тапқан соң олар басқа оқушыларға түсіндіріп беруі қажет.

Жауабы:

жеңіл мәшине.

Орындап көр. Тапсырманы оқушыларға жұпта орындатыңыз. Оқушылар сағат моделімен жұмыс істейтін болады. Сағат моделіндегі тілдерді қозғалта отырып, олар циферблат шеңберін екі жарты шеңберге бөліп көрсететін жерде сағат тілдерінің орналасуын табуы тиіс. Осындай қалыпты тауып, онда минуттық және сағаттық тілдер орналасқан жағдайда уақытты анықтау керек. Біз сағат моделінде сағат тілдерін қалай, қай бағытта жылжытсақ та, шын өмірде сағаттағы тілдер тек қана бір бағытта ғана қозғалатынына оқушы назарын аудару қажет.

Жауабы:

6:00.

Үй тапсырмасы. Тапсырма ойлау және ауызша есептеу дағдыларын дамытады. Тапсырманы орындау барысында оқушылар уақытты есептеу жолдарын атаулы сандарды қосу арқылы дамытады. Бұл сандар іс-әрекеттің басталу уақыты мен оның өту уақытының ұзақтығын көрсетеді. “Атаулы сандар”деген термин қолданылмайды.

Жауабы:

сағат 4-те.

Ойлан. Тапсырма оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға бағытталған. Оны орындау тиянақтылықты қажет етеді. Оқушылар суреттерді тігінен және көлденеңінен сәйкестендіре отырып, сұрақ белгісінің­ орнына қандай сурет тұратынын табуы тиіс.

Жауабы:

11:00-ді көрсетіп тұрған сағат бейнеленуі тиіс

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Қосымша тапсырмалар

Өткен сабақтағы тірек сөздерді қайта­латыңыз­. Жаттығуға қабырға сағатын қолданыңыз. Содан­ соң оқушыларды екі топқа бөліңіз. Топқа бөлу үшін өтілген уақыт өлшем бірліктерінен “минут” және “сағатты” қолданыңыз. Ол үшін оқушыларды­ ортаға шақырып, сапқа тұрғызыңыз. Содан соң кезек-кезек “минут”, “сағат” деп айтып шығуы қажеттігін ескертіңіз. “Минут” деп айтқан оқушылар бірінші топ, “сағат” деп айтқан оқушылар­ екінші топ болатынын айтып түсіндіріңіз. Оларға тапсырманың шартын түсіндіріңіз. Өзіңіз уақытты айтып бастаңыз (содан соң оқушылардың бірі жалғастырады). Екі топтың оқушылары кезекпен шығып, сағаттағы тілдерді (минуттық немесе сағаттық) айтылған уақыт бойынша дұрыс қалыпқа қойып көрсетуі тиіс.

Сағат тілдерін сал. Тапсырма мәтінінде сағаттық және минуттық тілдердің орналасуы туралы­ айтылған. Оқушылар уақытты сағат моделінсіз (не­месе­ суретсіз) тілдердің орналасуы бойынша анықтауы­ тиіс. Оқушылар бос орынға сандарды тауып қоюы қажет. Тапсырма оқушылардың уақытты сағаттың­ көмегін­сіз­ анықтау дағдысын дамытады Сағат тілдерінің орналасуына қарай уақытты анықта. Жауабын жаз. Оқушылар уақытты сағаттілдерінің орналасу сипатына қарап жазуы тиіс.

Жауабы:

сағат 4;

сағат 8;

сағат 9;

сағат 12;

сағат 1;

сағат 7;

сағат 3;

сағат 11;

сағат 6.

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында:сағатқа қарап уақытты анықтауды және оны сағат тілдерімен көрсетуді үйренеді;

іс-әрекеттің минут немесе сағат жағынан ұзақ­ тығын анықтауды үйренеді;

сағат пен минут арасындағы қатынасты біледі.

Оқушылардың жаңа тақырыпты меңгеру­ дәреже­ сін тексеру мақсатында төмендегідей­ сұрақтарды қоюыңызға болады:

— уақытты не үшін өлшейміз?

— Уақытты қандай құралдардың көмегімен өлшеуге болады? Олар неден тұрады?

— Сендер қалай ойлайсыңдар, сағатсыз уақытты анықтауға бола ма? Қалай?

— Кейде анаң: “Бір минут күте тұр”, — деп айтады. Қалай ойлайсыңдар, анаң нені айтпақшы болды?

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” бойын­ ша өзін-өзі бағалатыңыз.

Сабақ тақырыбы:

Апта күндері Ай

Мектеп:

Күні :

Мұғалімнің есімі:

СЫНЫП: 1-сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты:

циферблат бойынша сағаттағы уақытты анықтайды; уақыттың өлшем бірліктерін­ (минут, сағат, күн, апта, ай) ажырата алады.

Барлық оқушылар:

Оқушылардың басым бөлігі:

Кейбір оқушылар:

Ресурстар:

апта күндерінің атаулары жазылған парақша-лар — 4 жинақ;

тірек сөздер жазылған парақшалар;

бір аптаға арналған сабақ кестесі;

бір аптаға арналған үйірме кестесі;

апта күндерінің атаулары жазылған қабырға күнтіз­ бесі;

Тірек сөздер

апта;

дүйсенбі;

сейсенбі;

сәрсенбі;

бейсенбі;

жұма;

сенбі;

жексенбі.

Сабақтың мақсаты:

Апта — уақыттың өлшем бірлігі деген түсінік қалыптастыру; практикалық тапсырмалардың көмегі­ мен аптаның ұзақтығын түсіндіру.

Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

Апта — 7 тәулікке тең уақыт аралығы. Апта күндері бірінен кейін бірі ретімен келеді: дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, жұма, сенбі, жексенбі. “Апта” сөзі парсы­ тілінен аударғанда “жеті” деген мағына береді. Апта уақыттың негізгі өлшем бірлігіне жатпайды­. Оны күнделікті өмірде қолданады.

Кіріспе тапсырма. Сабақтың бас кезінде оқушылардың тақырып туралы қандай білімдері бар екенін анықтап алу қажет. Бұл тақырыпты әрі қарай дамыту үшін керек. Әңгімелесу барысында оқушылардың апта күндерінің атауы мен ретін білетінін анықтап алыңыз. Содан соң апта күндерінің ретін (егер оқушылар білмесе) айтыңыз немесе (егер оқушылар білсе) қайталатыңыз. Ол үшін мынадай ойын өткізіңіз. Оқушыларды ортаға шығарып, үлкен бір шеңберге тұрғызыңыз. Оқушыларға апта күндерінің атаулары жазылған парақшаларды таратып шығыңыз. Содан соң оқушылардан жеті-жетіден топқа (сөздер қайталанбайтындай етіп) бөлінуін сұраңыз. Осы жеті күнді бір сөзбен апта деп атайтынын айтыңыз. Әр күннің өз атауы бар. Өз топтарында оқушылардың ретімен тұруын сұраңыз: дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, сенбі, жексенбі. Апта күндерінің атауын ретімен бірнеше рет қайталап, әр айтқан сайын алдыңғысынан тезірек айтуын сұраңыз. Апта

күндерінің атауын және ретін есте сақтағаннан кейін бір апта келесі аптаны ауыстыратындай етіп, бір шеңберге тұруын сұраңыз. Апта күндерінің атауы бойынша жеті оқушыны­ тұрғызғаннан кейін сұрақ қойыңыз: “Жексен­біден­ кейін қай күн келеді?” . Содан кейін келесі аптаны тұрғызыңыз. Осылайша, барлық топпен жұмыс жасаңыз. Шын өмірде уақыт­ тың бір орында тұрмай, үнемі қозғалыста бола­ тынын, тәуліктен кейін тәулік келетінін, олардың апта құрайтынын, аптадан кейін апта келетінін түсіндіріңіз. Егер сыныптағы оқушылардың саны жетіге жетпесе, онда басқа топтың оқушыларымен ауыстырып,­ оларға апта күндерінің атауы жазылған парақшаларды­ үлестіріп беруге болады. Сабақтың тақырыбын оқулық пен жұмыс дәптерінде берілген тапсырмалармен бекітіңіз.

Бәйге. Бұл тапсырмада оқушылар сұрақтарға жауап береді. Тапсырманы сабақтың басында жалпы­­ лама түрде немесе сабақтың соңында оқушыларды жұптастырып орындатуыңызға болады.

Жауабы:

7 күн.

Сабақ кестесіне байланысты.

Бейсенбі.

Жеті күн, яғни 1 апта.

Үш күн өткен соң.

Шығарып көр. Тапсырманы жұппен­ оқи отырып, апта күндерінің ретін еске түсіреді. Күндерді қоса отырып, өзіне қажетті апта күнін тауып үйре­ неді. Әркімнің сабақтан тыс қандай үйірмелерге қатысатыны туралы сұраңыз.

Жауабы:

домбыра үйірмесі бейсенбі күні болады.

Отбасылық демалыс. Бұл тапсырманы жұппен орындауды­ ұсыныңыз. Оқушылар тапсырманы талдау және орындау барысында 1 аптада 7 күн бар деген қорытынды жасайды.

Жауабы:

14 күн.

Орындап көр. Тапсырмада оқушылар дүкен­ ге бару кестесін құрады. Шарты: дүкенге күнара бару керек. Жұмысты 4 оқушыдан тұратын топпен ұйымдастырыңыз. Оқушылар еш қиындық­сыз­ кесте құра алады. Бірақ тапсырманы орындау барысында­ апта күндерінің саны тақ екенін түсінуі, сондықтан бір аптаның кестесі келесі аптаға сәйкес келмейді деген тұжырымға келуі тиіс. Егер сынып дайын болса, онда оларға 3-4 аптаға дейін жалғастыруды ұсыныңыз. Осылайша оқушылардың дүкенге бару кестесі бір аптадан кейін қайталанады деген тұжырымға келу мүмкіндігі пайда болады, яғни бірінші аптаның кестесі үшінші, бесінші және т. б. аптаға сәйкес келеді. Екінші аптаның кестесі төртінші, алтыншы және т.б. аптаға сәйкес келеді. Неге бұлай болып жатқанын түсіндіріп беруді сұраңыз. Оқушылар екі аптада 14 күн барын ойлап табуы мүмкін, ал бұл — жұп сан.

Ертегілер оқу. Берілген тапсырманы оқушыларға өз бетінше орындауға ұсыныңыз. Оқушылар 1 аптада 7 күн бар деген тұжырым бойынша есептеу дағдысын бекітеді.

Ойлан. Бұл тапсырманы оқушыларға өз бетінше орындатуыңызға болады. Бұл апта күндерінің ретін, атауын еске сақтауға және 1 апта ішіндегі уақытты тәулікпен санау дағдысын бекітеді.

Жауабы:

жексенбі.

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Қосымша тапсырмалар

Апта күндерінің атауын есте сақтап қалуы үшін оқушылармен “Үндемес” ойынын жүргізіңіз. Алдымен­ оқушыларға ойынның шартын түсін­ діріңіз. Ойынды бастамас бұрын 1-ден 7-ге дейінгі­ аралықтағы сандар жазылған парақшаларды тақтаға­ іліп қойыңыз немесе интерактивті тақтада көр­ сетіңіз. Әрбір сан апта күндерінің ретін білдіретінін айтыңыз. Мысалы: 1 — аптаның бірінші күні, яғни дүйсенбі. 2 — аптаның екінші күні, яғни сейсенбі. 3 — аптаның үшінші күні, яғни сәрсенбі. 4 — аптаның төртінші күні, яғни бейсенбі. 5 — аптаның бесінші күні, яғни жұма. 6 — аптаның алтыншы күні, яғни сенбі. 7 — аптаның жетінші күні, яғни жексенбі. Кез келген 1-ден 7-ге дейінгі санның біреуін көрсетесіз. Олар сол санға сәйкес келетін күн атауын атайды.

Мозаика құрастыр. Бұл тапсырма қалыптас­­ тырушы­ бағалау мен жаңа сабақ тақырыбын меңге­ру­ деңгейін анықтауға арналған. Оқушылар пазлдарда апта күндерінің атауын жазып, күндердің ретін жалғастыру керек: жексенбіден кейін — бір бағытта; дүйсенбіге дейін — басқа бағытта.

Сен қай күні қандай үйірмеге қатысасың?

Оқушылар кестеге өздері апта ішінде қатысатын үйірме­ аттарын жазып толтырады. Берілген тап­ сырманы саралау бағытында дамыту үшін тек қана үйірме аттарын жазып қоймай, басталатын уақытын да жазуды сұраңыз. Толтырылған үйірме кестесін жұмыс дәптерінен кесіп алып, өз бөлмесіне іліп қоюына болады.

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында:апта 7 тәуліктен тұратын уақыт аралығы екенін түсінеді;апта күндерінің ретін біледі.

Оқушылардың жаңа тақырыпты меңгеру­ деңгейін тексеру үшін сұрақтар қоюыңызға болады:

— бір аптада неше күн бар?

— Бүгін аптаның қай күні?

— Сендер аптаның қай күнінде сабаққа келе­сің­ дер?

— Сейсенбі аптаның нешінші күні?

— Дүйсенбіден кейін қай күн келеді?

— Жексенбінің алдында қай күн?

— Арғы күн қай күн болады?

— Сендер қалай ойлайсыңдар, қандай іс-әрекет­­ тердің ұзақтығын тәулікпен емес, аптамен өлшеуге­ болады? Неге?

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” бо­ йынша өзін-өзі бағалатыңыз.

Сабақ тақырыбы:

Ұзындық. Масса. Көлем

Мектеп:

Күні :

Мұғалімнің есімі:

СЫНЫП: 1-сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты:

ұзындық, масса, көлем (сыйымдылық) уақыт шамаларын ажыратып үйренеді;

оларды өлшеудiң жолы мен құралдарын таңдай алады, өлшеуді үйренеді.

Барлық оқушылар:

Оқушылардың басым бөлігі:

Кейбір оқушылар:

Ресурстар:

үлгі жасауға арналған қатты қағаз;

қайшы;

“Сөздер тақтасындағы” тірек сөздер жазылған парақшалар.

Тірек сөздер

ұзындық;

масса;

көлем

Сабақтың мақсаты:

Заттың ұзындығы, массасы мен көлемін олардың жартылай­ белгілі мәні бойынша есептеп шығару дағды­сының дамуына, осы шамаларды өлшеуге арналған құралдарды таңдау дағдысын бекітуге, шамаларды өлшеу бірлігіне сәйкес білімді қолдану дағдысының дамуына жағдай жасау.

Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

Берілген сабақ бірінші жартыжылдықта өткен материалды­ қайталауға арналған. Оқушылар ұзын­ дық, масса, көлем жөніндегі білетін түсініктерін бекітуге арналған тапсырмалармен қатар осы түсі­ ніктерді кеңейтетін тапсырмаларды да орындайды­. Бұл сабақта шамалардың мәнін есептеу мен олардың айырмаларын салыстыруға ерекше көңіл бөлінеді.

Кіріспе тапсырма. Оқушылар білімін жаңғырту үшін сабақ тақырыбы бойынша әңгіме жүргізіңіз, соңында төмендегі ұғымдарды еске түсіріңіз:

ұзындық, масса, көлем — шамалар;

сантиметр мен метр — ұзындықтың өлшем бірлігі;

10 см = 1 дм;

килограмм — массаның өлшем бірлігі;

литр — көлемнің өлшем бірлігі.

Заттардың ұзындықтары қандай? Берілген тапсырманы жалпы сыныппен орындаудан бастаңыз. Оқушылардан суретке анықтап қарап, өшіргіштің, қайшының және сызғыштың ұзындығын анықтауды өтініңіз. Оқушылар бұрын да сызғыштың ұзындығын анықтаған болатын. Алайда осы сабақтағы тапсы маның ерекше сипаты мынадай: ұзындықты өлшеу сызғыштағы 0 санынан басталмайды. Сөйтіп, оқушы­ ларға қадамдарды сандық сәуле бойынша (сызғыш бойынша) басындағы сан мен соңындағы санның арасындағы айырманы есептеп шығаруға тура келеді. Әр заттың ұзындығын анықтаған соң оқулықтағы сұрақтар бойынша әңгіме жүргізіңіз. Содан соң жұппен жұмыс ұйымдастырыңыз. Оқушылар­дан­ сурет бойынша жаңа сұрақтар құрап, оның жауабын дайындауды сұраңыз.

— Қай зат сызғыштан ұзын? Қанша сантиметр­ ұзын?

— Қайшы қарындаштан қанша сантиметр қысқа?

— Қарындаш өшіргіштен қанша сантиметр ұзын?

— Өшіргіш пен сызғышты бір-біріне тіркестіріп көр. Екеуінің жалпы ұзындығы қарындаштан ұзын бола ма? Неге? Оны қалай білдің?

Жауабы:

өшіргіш — 5 см; қайшы — 11 см; қарындаш — 14 см.

Шығарып көр. Тапсырманы орындау үшін оқу­ шыларды жұптарға біріктіріңіз. Олардан суретке­ мұқият қарап шығып, қарбыз бен бір қап картоптың массасын анықтауды тапсырыңыз. Талқы­лау­ барысында оқушылар алдымен бір қорап қанттың (1 кг) массасын есептеп, сосын қарбыздың (4 кг) массасын білуге болатынын айтады. Бір қап картоптың массасын анықтауда қиындықтар тууы мүмкін. Ондай жағдайда төмендегі сұрақтардың көмегіне сүйеніңіз:

— Бір қап картоп тұрған таразының қалпы қандай күйде? (Тепе-теңдік күйде.)

— Қандай заттардың массасы тең немесе бірдей? (Бір қап картоп пен 1 қорап қант және қарбыз бен 2 қорап қанттың массасы.)

— Азық-түліктің массасын алдымен таразының қай жағынан бастап есептей аламыз? (2 қорап қант пен қарбыздан.)

— Олардың массасы қандай? (6 кг.)

— Бір қап картоп пен 1 қорап қанттың массасы да сондай. (6 кг.)

— Егер бір қап картоп пен 1 қап қанттың массасы 6 кг болса, ал бір қорап қанттың массасы 1 кг болса, онда бір қап картоптың массасы қанша?

Жауабы:

қарбыз — 4 кг, 1 қап картоп — 5 кг.

Ойлан. Бұл тапсырманы орындау үшін жұптық жұмысты жалғастырыңыз. Шелектің сыйымдылығын анықтауды тапсырыңыз. Тапсырманы орындауды үш кезеңге бөлуге болады:

Құмыраның көлемін табу. (1 л.)

Қазанның көлемін табу. (2 л.)

Шелектің көлемін табу.

(2 л + 2 л + 1 л + 1 л + 1 л = 7 л.)

Жауабы:

7 л.

Орындап көр. Берілген тапсырманы топтық жұмыстың барысында орындаған жөн. Жұмыс басын­ да оқушылар әрекетінің ретін түсіндіріп,­ артынша өз бетінше жұмыс жасауға мүмкіндік­ беріңіз. Оқушылар аквариум, шыны құмыра мен тостағанның үлгілерін дайындауы тиіс. Бұл суреттер­ немесе геометриялық фигуралар болуы мүмкін. Үлгілердің­ сыртына олардың көлемін жазуды тапсырыңыз.

Жауабы:

нұсқалары:

бір рет 3 л және он жеті рет 1 л;

екі рет 3 л және он төрт рет 1л;

үш рет 3 л және он бір рет 1 л;

төрт рет 3 л және сегіз рет 1 л;

бес рет 3 л, бес рет 1 л;

алты рет 3 л, екі рет 1 л;

жиырма рет 1 л.

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Қосымша тапсырмалар

Оқушыларға “Неге?”, “Оны қалай білдің?”, “Нелік­ тен?”, “Сен қалай ойлайсың?” деген сұрақтарды қойыңыз. Осындай және осы тәріздес сұрақтар оқушыларды ойлануға, өз әрекетін бағамдауға, қолданған тәсілді түсіндіруге ынталандырады, яғни оқушылардың математикалық тілін дамытады.

Заттардың ұзындығын анықта. Өлшеу жұмыс­ тары оқушыларға заттың ұзындығын сызғыштың көмегімен өздігінен анықтауға мүмкіндік­ береді.

Жауабы:

қаламсауыт — 14 см; кілт — 6 см; қалам — 12 см.

Заттардың массасын анықта. Оқушылар өз бетінше жұмыс жасау кезінде жұптық жұмыс нәтиже­­ сінде қалыптасқан дағдыларын­ қолданатын­ болады. Тапсырманы бірнеше кезеңге бөліп орындау керек.

Жауабы:

кітап — 1 кг; сыйлық — 2 кг; қарбыз — 4 кг.

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында:шамалар — ұзындық, масса, көлем жөніндегі білімін бекітеді; антиметр мен дециметр — ұзындықтың өлшем­ бірлігі, килограмм — массаның өлшем бірлігі, литр — көлемнің өлшем бірлігі екенін түсінеді;

ұзындықты сызғышпен, салмақты таразымен, кө­ лемді өлшеуіш ыдыспен өлшейтінін түсінеді;

ұзындық, масса, көлемнің мәнін кейбір мәлімет­тер­ бойынша анықтауды меңгереді.

Оқушылардың сабақ материалын меңгеру дең­ гейін анықтау үшін сабақтың барысында байқау жүргізіңіз. Жұптық, топтық талқылауға назар ауда­ рыңыз­. Талқылауға әр оқушының қатысуы керек. Олардың жауаптарын тыңдағанда нені түсінбе­йті­­ нін анықтаңыз. Қалыптастырушы бағалаудың­ қоры­ тындысы бойынша­ оқушыларға қандай көмек көрсету қажеттігін анықтайсыз.

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” бо-йынша­ өзін-өзі бағалатыңыз.

Сабақ тақырыбы:

Теңдік және теңсіздік. Теңдеу

Теңдік және теңсіздік

Мектеп:

Күні :

Мұғалімнің есімі:

СЫНЫП: 1-сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты:

теңдік пен теңсіздікті, теңдеуді, тура және тура емес теңдіктерді ажырата біледі;

“+”, “-”, “=”, “≠”, “>” , “<” таңбаларын, белгісіз сан таңбасын (□) қолдана біледі.

Барлық оқушылар:

Оқушылардың басым бөлігі:

Кейбір оқушылар:

Ресурстар:

әр топқа арналған табақшалы таразы;

массасы бірдей түйме жиынтығы, жетондар немесе монеталар;

массасы бірдей көгөніс муляждары;

А4 пiшiндегi қағаз парақтары;

әрбір оқушыға арналған маркерлер.

Тірек сөздер

теңдік;

теңсіздік.

Сабақтың мақсаты:

“Теңдік” және “теңсіздік” ұғымдары туралы білімдерін­ толықтыру, теңдік пен теңсіздікті ажы­ рату, теңдіктерді “=” таңбасын, ал теңсіздіктерді “≠” таңбасын пайдаланып­ жазу дағдысын дамыту.

Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

Сабаққа қатысты деректі материалдар

Математикада “=” таңбасы мәні бірдей өрнек­ тердің немесе сандардың арасында қойылады. “≠” таңбасы, яғни теңсіздік белгісі мәні тең емес теңдіктерді белгілеуде қолданылады.

— Оны қалай жазуға болады?

Тепе-теңдік математикада “теңдік” деп атала­ тынын айтыңыз. Теңдікті жазу үшін “ = ” (тең) математикалық белгісі пайдаланылады. Нәтижесі 3 = 3 түрінде жазылады да, оқуда “үш тең үш” деп оқылады. Көрсетілімді жалғастырыңыз. Енді таразының бір табақшасына үш монета салыңыз. Оқушылардың біреуіне қапшықтан бір уыс монета алып, таразының екінші табақшасына салуын сұраңыз­. Содан кейін оқушыларға мынадай сұрақтар қойыңыз:

— Сендер не байқадыңдар?

— Таразы басы тең бе?

— Таразының бір табақшасы екіншісінен неге тө­ мен түсті?

— Қалай ойлайсыңдар? Осы көріністі қалай жа­ зып көрсетуге болады?

Оқушылардың жауабын тыңдап, теңдік болмайтын­ жағдайды математикада “теңсіздік” деп атайтынын­ хабарлаңыз. Теңсіздікті жазу үшін “≠” (тең емес) белгісі пайдаланылады. Нәтижесі былай жазылады: 3 ≠ 5 және “3 тең емес 5-ке” деп оқылады.

Қораптағы кәмпит санын салыстыр. Оқу­ шыларға суреттің әр қорабындағы кәмпит санын салыстыруды ұсыныңыз. Ол үшін бірге бір сәйкес­ тендіру әдісін пайдаланыңыз. Оқушылардан екі қораптағы кәмпиттер санының тең әлде тең емес екенін анықтауға­ ұсыныс жасаңыз. Оқушылардан­ неге олай ойлайтынын сұраңыз­. Оларға теңсіздіктерді ламинат­талған­ парақтарға­ жазып, жұмыс нәтижесін сыныпқа көрсетуді­ ұсыныңыз.

Жауабы:

5 ≠ 7.

Теңдік пе, әлде теңсіздік пе? Жұптық жұмыс. Оқушылардан ауызша жауабын ламинатталған қа­ ғазға­ жазып көрсетуді сұраңыз. Олар жазған жауа­ бын жоғары көтеріп, мұғалімге көрсетеді. Мұғалім­ осылайша кімге көмек қажет екенін анықтай алады.

Кіріспе тапсырма. Топтағы зерттеу жұмысы. Әр топта табақшалы таразы және құны және массасы бірдей тиындар болуы шарт. Егер әр топты таразымен қамтамасыз ету мүмкін болмаса, көрсетіліммен шектеліңіз.

Таразының әр табақшасына үш монетадан салы­ ңыз. Оқушылардан мына сұрақтарға жауап беруін сұраңыз:

— Таразы қандай жағдайда тұр? Жауабы:

а) 5 = 5; ә) 6 ≠ 9.

Шығарып көр. Оқушыларға тапсырманы жұппен­ орындатып, 12 ойыншықты 2 қорапқа қандай әдіспен­ тең бөліп салуға болатынын талқылауды ұсыныңыз­. Бірінші рет салғанда теңдік шығатындай, ал екінші рет теңсіздіктер шығатындай орналастыруды сұраңыз. Жауап нұсқаларын екі бағанға жазуға болады. Бірінші баған “теңдіктер”, екінші баған “теңсіздіктер” болады. Талдау барысында қай оқушының теңсіздік пен теңдік түрін көп жазғанын салыстыруға мүмкіндік туады.

Жауабы:

теңсіздіктер теңдіктер

1 ≠ 11; 6 = 6.

2 ≠ 10;

3 ≠ 9;

4 ≠ 8;

5 ≠ 7.

Орындап көр. Оқушыларға таразы табағының тең емес жағдайын бағалауды ұсыныңыз. Оларға таразы басын теңестіру үшін, яғни теңсіздікті теңдікке айналдыру үшін не істеуге болатынын ойланып көруді ұсыныңыз. Оқушылар өз тобында талқылайды. Топпен бірлесіп талдағаннан кейін теориялық ұсыныстарды тәжірибеде сынап көруді ескертіңіз. Ол үшін таразы табақтарының көмегімен массасы тең көгөніс муляж­ дарын пайдаланыңыз.

Жауабы:

а) 1 алманы алып немесе 1 алманы қосу; ә) 1 алманы сол жақтағы табақтан оң жақтағы табақ­

қа ауыстырып салу немесе оң жаққа 2 алма қосу (немесе сол жақтан 2 алманы алып тастау).

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Қосымша тапсырмалар

Оқушыларды тірек сөздерді есте сақтауға жаттықтыру үшін ойын ұйымдастырыңыз. Сынып оқушыларын төрт не алты адамнан тұратын топқа бөліңіз. Жүргізушінің “Теңдіктер!” деген бұйрығы бойынша оқушылар бірдей топтарға бөлінуі керек. Мысалы, сыныптағы оқушылардың санына байланысты 2 және 2 немесе 3 және 3 деп бөлініп тұруын ұсыныңыз. Жүргізушінің “Теңсіздіктер!” деген бұйрығы бойынша оқушылар саны әртүрлі топтарға бөлінуі керек. Мысалы, егер топта 4 адам­ нан болса, оқушылар 1 және 3 адамнан бөлінеді­. Егер топта 6 адамнан болса, онда 2 және 4, 1 және 5 адамнан бөлінеді.

Cуреттен теңдіктерді тап. Оқушылар тең­ сіздіктер бейнеленген суретті таңдап алып, суреттің жанындағы дөңгелектерді кез келген түспен бояйды. Теңдік болатын суреттің жанына тиісті теңдіктерді жазу керек.

Жауабы:

а) теңдік 2 = 2; ә) теңсіздік 3 ≠ 4; б) теңдік 4 = 4.

Белгілерді қой. Тапсыр­маның­ мақсаты — а) және ә) көлемді фигуралар тобының жұптарын салыстыру. Олардың­ арасына теңдік немесе теңсіздік белгілерін қою. Суреттің астына тиісті өрнекті жазады­.

б) және в) тапсырмасының екінші бөлігі деңгейлік­ тапсырмаға жатады. Білім деңгейі жоғары оқушылар теңдік пен теңсіздікті кеңестік фигуралардың­ көмегі­­ мен өз бетінше құрастыру керек. Фигуралар тобының­ арасына теңдік немесе теңсіздік белгілері­нің­ тиістісін қойып жазу көзделеді.

Жауабы:

а) 8 = 8; ә) 5 ≠ 6.

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында теңдік пен теңсіздікті ажыратып үйренеді.

Оқушылардың берілген тақырып бойынша алған білімінің деңгейін анықтау мақсатында оларға төмен­ дегі сұрақтарды қойыңыз:

— теңдікті жазу үшін қандай белгіні қоямыз? (“=”)

— Теңсіздікті жазу үшін қандай белгіні қоямыз?­ (“≠”)

— Азаматтың 3 қызыл мәшинесі, ал Серіктің 4 жасыл мәшинесі бар. Теңсіздік құрып жаз. (Теңсіздік: 3≠4.)

— Гүлмираның жануарлар туралы 5 кітабы, ал Сәуленің өсімдіктер туралы 5 кітабы бар.

Берілген деректерге сүйеніп теңдік немесе теңсіздік құрастыр. (Теңдік: 5 = 5.)

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” бойын­ ша өзін-өзі бағалатыңыз.

Сабақ тақырыбы:

Тура және тура емес теңдіктер

Мектеп:

Күні :

Мұғалімнің есімі:

СЫНЫП: 1-сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты:

теңдікті және теңсіздікті, теңдеуді біледі; тура және тура емес теңдікті ажырата алады;

“=”, “≠”, “>”, “<”, “+”, “-” таңбаларын қолдана алады.

Барлық оқушылар:

Оқушылардың басым бөлігі:

Кейбір оқушылар:

Ресурстар:

салыстыруға арналған әртүрлі санды өрнек жазыл­ ған парақшалар;

салыстыру белгілері жазылған парақшалар;

ламинатталған қағаз парақтары;

маркерлер;

нұсқар тілі бар зырылдауық.

Тірек сөздер

Тура және тура емес теңдіктер

Сабақтың мақсаты:

Қосу және азайту амалдарымен берілген санды өрнектерді салыстыру; сандар, шамалар, санды өрнектер арасындағы қатынасты анықтау дағдысын дамыту. Салыстыру нәтижесін арнайы белгілер арқылы белгілеуді үйрену, есептеу дағдысын, сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамыту.

Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

Ортасында қандай белгі тұрғанына байланысты­ санды теңсіздіктердің мәнін екі түрде көрсетуге болады. Егер екі санды өрнектің бірінің мәні екін­ шісінен артық немесе кем болса, берілген өрнек теңсіздік болады да, олардың арасына “>” немесе “<” таңбасы қойылады. Егер екі өрнектің мәндері бірдей болса, онда олар теңдік деп аталып, өрнектердің ара­ сына “=” таңбасы қойылады. “≠” таңбасын теңсіздіктің екі бөлігін салыстыруға пайдалануға­ болады, бірақ біз нақтырақ нәтиже алу үшін “>” немесе “<” таңбалары арқылы салыстырып түрлендіреміз.

Кіріспе тапсырма. Оқушыларды топқа бөліңіз. Оларға мынадай ойын ұсыныңыз. Санды өрнектер және салыстыру белгілері бар парақшаларды дайын­ дап қойыңыз. Санды өрнектер жазылған парақша­­ ларды шеңбер бойымен орналастырыңыз. Шең­бердің­ ортасына нұсқар тілді орнатыңыз. Оқушылар нұсқар­ тілді 2 рет айналдырып, қандай санды өрнек­терді салыстыратынын анықтап алады. Олар осы мақсат­та­ салыстыру белгілері бар парақшаларды пайдаланады Мысалы, егер оқушыларға 17 + 2; 18 – 4 парақшалары түссе, ол мына үлгіде салыстырылады: 17 + 2 > 18 – 4.

Егер 15 – 3; 10 + 2 өрнектері бар парақшалар түссе, олар былай салыстырып жазады: 15 – 3 = 10 + 2.

Барлық оқушылар өрнектері бар парақша жұп­ тарын алып, салыстырған соң бір-бірінің жұмыстарын­ тексереді.

Құрастырған өрнектердің қалай аталатынын сұра­ ңыз. Оқушылардың жауабын тыңдаңыз. Өрнектерді­ салыстыру нәтижесін теңдік немесе теңсіздік түрінде жазуға болады.

Оқушыларға құрастырған өрнектерін қайтадан оқып, олардың теңдік не теңсіздік екенін анықтауды сұраңыз.

Саябақта. Оқулықта бейнеленген сурет бойын­ ша велосипедтегі және шанадағы­ балалардың санын анықтап салыстыруды тапсырыңыз­. Оқушылар тек балалардың санын ғана салыстырып­ қоймай, бөліктермен қоса санайды. Мысалы,­ үш бала болды, тағы төрт бала келді неме­се жеті бала болды, төрт бала кетіп қалды. Оқушыларға­ сурет бойынша шағын мәтін құрастыруды­ тапсырыңыз. Бұл жұмыс түрі есеп шығаруға дайындық болады. Оқушыларға санды теңсіздіктерді салыстырып, оларды ажыраттырыңыз.

Жауабы:

а) 1 + 4 < 3 + 4 — бұл теңсіздік; ә) 5 – 2 < 7 – 3 — бұл теңсіздік; б) 5 – 3 = 7 – 5 — бұл теңдік.

Шығарып көр. Топпен жұмыс ұйымдастырыңыз. Санды өрнектерді салыстырып, оларды қандай 3 топқа бөлуге болатынын сұраңыз.

Оқушыларға бұл тапсырманы қалай орындай­тынын­ айтуға мүмкіндік беріңіз. Мысалы, олар оны бірінен кейін бірі жалғастырып орындауы немесе барлық тапсырманы­ жеке орындауы мүмкін. Өзара тексеру жасауға мүмкіндік беріңіз.

Жауабы:

үш қате:

20 + 40 = 70 – 30;

15 – 3 ≠ 16 – 4;

11 + 0 = 14 – 0.

Орындап көр. Тапсырманы жұппен орындатыңыз. Сурет бойынша саябақ жолдарының сызбасы қан­ дай геометриялық фигуралар беретінін айту керек. Санды теңсіздік құрастырып, берілген жолдардың ұзындығын салыстыруды тапсырыңыз.

Жауабы:

20 дм + 20 дм + 20 дм + 20 дм< 30 дм + 30 дм+ + 30 дм; 80 дм < 90 дм.

Ойлан. Оқушыларды топтарға біріктіріңіз. Бірнеше амалдармен берілген санды өрнектерді салыстыру тәсілін табуды ұсыныңыз. Оқушылардың топта ақылдасуына мүмкіндік беріңіз. Олардың жауаптарын тыңдаңыз.

Екі амалмен берілген санды өрнектердің мәнін есептеу міндетті емес. Салыстыратын өрнектердің құрамындағы бірдей сандарды сызып тастап, қалған сандарды салыстыруға болады. Мысалы,

1 + 2 + 3 * 1 + 2 + 4; 3 < 4, яғни 1 + 2 + 3 < 1 + 2 + 4.

Жауабы:

10 + 20 + 40 * 10 + 20 + 50, 40 < 50, яғни 10 + 20 + 40 < 10 + 20 + 50.

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Қосымша тапсырмалар

“Теңдік және теңсіздік” тірек сөздерін қайтала­­ тып, ойын ұйымдастырыңыз. Санды өрнектер­ және салыстыру белгілері жазылған парақшаларды пай­ даланыңыз. Оқушыларды жұпқа бөліңіз. Оларға­ жұптаса отырып санды теңсіздіктерді салыстырып,­ тиісті салыстыру белгілерін қойып шығуды тап­сы­ рыңыз­. Тапсырманы орындап болған соң шыққан өрнекке­ байланысты “теңдік” немесе “теңсіздік” сөздерінің тиістісін айтқызыңыз.

Шытырманнан жүріп өт. Оқушылар санды өрнектерді­ салыстырып, тиісті белгіні қояды. Барлық өрнек­тердің ішінен санды теңдіктерді тауып, қор­шап сызады.

Бағалау

Оқушылар сабақтың соңында: сандар, шамалар, санды өрнектер арасындағы қатынасты (=, >, <) анықтауды меңгереді. Оқушылардың оқу материалын меңгеру деңгейін

анықтау мақсатында мынадай сұрақ­тарды қойыңыз:

— өрнектерді салыстыру нәтижесін қалай жазуға болады? (Теңдік немесе теңсіздік түрінде.)

— Санды өрнектердің мәнін салыстыр және оның түрін анықта:

6 + 8 * 9 + 4;

17 – 3 * 14 + 2;

28 – 4 * 20 + 4.

— Кәмила бір пакетке 2 кг алмұрт және 3 кг өрік, ал екіншісіне 4 кг алма және 1 кг шие салды. Қай пакет ауыр?

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” бо­ йынша өзін-өзі бағалатыңыз.

Сабақ тақырыбы:

Белгісізі бар теңдік

Мектеп:

Күні :

Мұғалімнің есімі:

СЫНЫП: 1-сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты:

қосу және азайту амалдарының негізінде теңдеуді таңдап алу әдісімен шешеді;

“+”, “-”, “≠”, “=”, “>”, “<” таңбаларын, цифрларды, белгісіз санның белгісін (□) қолданады.

Барлық оқушылар:

Оқушылардың басым бөлігі:

Кейбір оқушылар:

Ресурстар:

сандар жазылған парақшалар;

санды теңсіздіктер мен теңдіктер жазылған парақ­ шалар;

ламинатталған қағаз парақтары;

маркерлер.

Тірек сөздер

белгісіз сан.

Сабақтың мақсаты:

☐ таңбасымен теңдіктегі белгісіз санды белгілеу, белгісіз ұғымымен таныстыру, белгісіз санды таңдау тәсілімен немесе санның құрамына сүйеніп табу, есептеу дағдысын дамыту, топпен және жұппен жұмыс істеу коммуникативтік дағдысын дамыту.

Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

Сабақ теңдіктегі белгісізді табу арқылы теңдеу шешуге дайындық жүргізуге бағытталған. Оқушылар “белгісіз саны бар теңдік” ұғымымен танысады. Белгісіз санды табу үшін оқушылар бұрын меңгер­ ген білімдеріне сүйенеді. Теңдіктің құрамындағы белгісізді санды таңдау тәсілімен немесе санның құрамына сүйеніп анықтайды.

Кіріспе тапсырма. Оқушыларға ғарышқа саяхат жасауды ұсыныңыз. Сондықтан ғарышкемелердің­ экипажы ретінде топтарға бөлінуді сұраңыз. Әрбір экипаж құрамында неше адамнан болу керектігін­ анықтау үшін теңсіздіктегі торкөзбен берілген белгісіз­ санды жазып, толықтыруды тапсырыңыз. Теңдіктегі­ белгісіз санды бос төртбұрышпен көрсетеміз­ деп келісіп алыңыз.

Теңсіздіктің жазылуы төмендегідей болуы тиіс: 6 + 2 > ☐ Оқушылардың жауап нұсқаларын тыңдаңыз.

Жауаптың­ бірнеше нұсқасы айтылуы мүмкін. Сон­ дықтан оқушылар теңсіздіктің жауабы болатын нақты бір сан табылмауы мүмкін деген қорытындыға келеді. Сонда оларға теңсіздікті 10 – 3 ≠ ☐ Тағы да оқушылардың жауабын тыңдаңыз. Ал­

дыңғы теңсіздіктегі жағдай қайталануы мүмкін. Оқу­ шылар берілген теңсіздіктің құрамындағы белгісіз­ санның нақты жауабын таңдап алуға болмайды­ деген қорытындыға келуі мүмкін.

Оқушылардан төмендегі теңдік туралы не ойлай­ тындарын сұраңыз:

10 – 6 = ☐ Берілген теңдеудің бір ғаша шешімі бар, ол — 4.

Сол себептен оқушылар 4 топқа бөлінеді. Оқу­ шыларға ғарышқа саяхат жасау барысында төрт­ бұрышпен көрсетілген белгісіз санды іздейтінін­ хабарлаңыз. Бос орынға қоюға болатын сан белгісіз. Оны белгісіз сан деп атап, ☐ таңбасымен белгілейміз. Құрамындағы бір сан белгісіз болатын теңдік белгісізі теңдік деп аталады.

Ғарышкердің таңғы асы. Саяхаттың алдында жаттығу жасап, ғарышкерге таңғы асын ішуді ұсыныңыз. Оқушылар теңдіктің құрамындағы белгісіз­ санды берілген жауап нұсқаларының ішінен таңдап алады. Олар санды таңдау тәсілімен анықтап немесе санның құрамына байланысты білімдеріне сүйенеді.

Мына сұрақтарды қойыңыз:

— 7 саны шығу үшін 5-ке нешені қосамыз?

— Белгісіз сан нешеге тең?

— 5 саны шығу үшін 8-ден қандай санды азайта­­ мыз?

— Белгісіз сан нешеге тең?

Оқушыларды өз жауабын түсіндіруге үйретіңіз­.

Жауабы:

а) 2; ә) 3; б) 4; в) 6.

Шығарып көр. Оқушылар теңдіктегі белгісіз сан­ дардың қандай сан екенін анықтайды. Тапсырманы оқушылардың­ барлығын қатыстырып тізбектей оты­ рып орындайтындай немесе топтағы әрбір оқушы­ қатыса алатындай етіп ұйымдастырыңыз.

Жауабы:

8 + 2 = 10, 12 + 5 = 17, 40 – 20 = 20, 80 – 10 = 70. 10 – 9 = 1, 15 – 3 = 12, 20 + 30 = 50, 60 + 10 = 70.

Ойлан. Есеп шығаруға дайындық түрінде ұсы­ нылады. Оқушылармен бірге есеп мазмұнын оқыңыз. Тапсырманы есеп деп атамаңыз, тек ғарыш оқиғасы деп айтыңыз. Оқушылардан мәтін мазмұнынан не білгенін, нені білу керектігін сұраңыз.

Сынып оқушыларының дайындығы жоғары болса, тапсырманы жұппен орындауды ұсыныңыз. Оқушылар­ тапсырма мазмұнын оқиды. Тапсырмаға белгісізі бар теңдік құрастырып, белгісіз санның мәнін табады. Егер оқушылардың дайындық деңгейі­ бірдей болса, тапсырманы сынып алдында орындатыңыз­.

Жауабы:

10 – ☐ = 7;

10 – 3 = 7.

Орындап көр. Логикалық тапсырманың шешуін топпен ақылдасып орындауды ұсыныңыз. Мүмкін болса, берілген тапсырманы интерактивті тақтада­ көрсетіңіз. Тапсырма шаршы түрінде­ көрсетілген, бірдей суреттердің астында бірдей сандар жасы­ рылған­. Оқушыларға берілген қосындының­ мәні шығатындай белгісіз санды анықтау­ керек. Тапсырма­­ ны орындауда қиындық туған жағдайда оқушылардан:

— қандай үш бірдей санның қосындысы 15-ке тең болады? — деп сұраңыз. (5 + 5 + 5 = 15.)

Ғарышкеме суретінің орнына 5 санын қойып, өрнек құрастыруды ұсыныңыз.

Ал белгісіз санды ☐ таңбасымен көрсету керектігін­ айтыңыз. Оқушыларда мынадай белгісізі бар теңдік шығуы керек: 5 + ☐ + 5 = 12. Санды таңдау тәсілін пайдаланып, берілген өрнектегі­ белгісіз санның мәні 2 саны болатынын анықтайды­.

Осылайша шаршының басқа торкөздеріндегі бел­ гісіз сандарды табады.

Оларда 5 + ☐ + 2 = 10 теңдігі шығу керек. Санды таңдау тәсілімен оқушылар белгісіз санның мәні 3 саны болатынын оңай анықтай алады.

Жауабы:

зымыран — 5; телескоп — 2; ғарышкер — 3.

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Қосымша тапсырмалар

Оқушыларға ойын ұсыныңыз. Олардың әрқай­ сысына сандар жазылған парақшаларды таратып беріңіз. Оқушылар қолдарындағы парақшаларды басқа ойыншыларға көрсетпеуі керек.

Оқушыларды шеңбер жасап тұрғызып, ойынды бастаңыз­. Жүргізуші санамақтың көмегімен қолын­ дағы санды суреттеп айтатын оқушыны таңдайды. Оқушы жасырып тұрған санын жұмбақтап айтады­. Мысалы, егер бұл санға 7-ні қосса, қосынды­ 9 санына тең болады. Немесе егер 10-нан менің қолымдағы белгісіз санды азайтса, айыр­маның мәні 5 -ке тең болады т.с.с. Ал қалған оқушылар­ осы санды табады. Қай оқушы бірінші тапса, тірек сөзді айтады. Егер ойыншы санды дұрыс тапса, онда жүру құқығы қалады. Ал дұрыс таппаса, жүру құқығы ойлаған санды дұрыс тапқан басқа ойыншыға ауысады. Ойын осылай жалғасады.

Пәнаралық байланыс

Жаратылыстану. “Жер және ғарыш” тарауы.

Қосымша тапсырмалар

Өзге ғаламшарлықтарға көмектес. Оқушылар теңдіктердегі белгісіз санды табады. Санды таңдау тәсілімен белгісіз санды тауып, теңдік пен белгісіз санның мәні болатын сандарды сызып сәйкестендіреді.

Жауабы;

20 + 10 = 30, 13 + 6 = 19, 18 – 4 = 14.

17 – 7 = 10, 14 – 3 = 11, 15 + 5 = 20.

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында:

☐ таңбасын теңдіктегі белгісізді көрсеткенде

пайдалануды­ меңгереді, мысалы 6 + ☐ = 10.

Оқушылардың оқу материалын меңгеру дең­гейін анықтау мақсатында жұмыс дәптеріндегі­ “Ғарыштық шытырманнан өт” тап­сырмасын орындатыңыз.

Теңдіктегі белгісіз санды бос торкөздерге жазып көрсетеді.

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” бойын­ ша өзін-өзі бағалатыңыз.

Сабақ тақырыбы:

Бөліктер және бүтін

Мектеп:

Күні :

Мұғалімнің есімі:

СЫНЫП: 1-сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты:

қосу және азайту амалдарының негізінде теңдеуді таңдап алу әдісімен шешеді;

“+”, “-”, “≠”, “=”, “>”, “<” таңбаларын, цифрларды, белгісіз санның белгісін (□) қолданады.

Барлық оқушылар:

Оқушылардың басым бөлігі:

Кейбір оқушылар:

Ресурстар:

5 см, 11 см, 9 см, 8 см, 7 см ұзындықта жасалған балалар­ конструкторы модельдері (бір топ­қа әр түрінен бір-бірден дайындау керек);

11 + ☐ = 20 теңдігіне сызылған сызба;ламинатталған қағаз парақтары;маркерлер.

Тірек сөздер

бөлік;бүтін.

Сабақтың мақсаты:

Бүтін және бөлік ұғымдарын түсінуге жағдай жасау, теңдіктегі белгісіз санды белгілеу үшін ☐ таңбасын пайдалануды жалғастыру. Санды таңдау әдісі бойынша немесе санның құрамына сүйеніп теңдіктегі белгісіз санды табуға жаттығу. Есептеу дағдысын, жұпта және топта жұмыс істеу барысында коммуникативтік дағдысын дамыту.

Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

Оқушылар сызба бойынша бүтін және бөлік ұғымдарымен танысады­. Оқушылар сызбаға сүйеніп теңдіктің белгісіз­ бөлігін табады. Сабақ сызба бойынша “есеп” шығаруға, теңдеу шешуге дайындық болып табылады.

Кіріспе тапсырма. Оқушыларға құрылыс ала­ ңына саяхат жасауды ұсыныңыз. Олармен құрылыс­ туралы әңгіме жүргізіңіз. Оқушылардан ғимарат­­ тардың қалай салынатынын және құрылыста жұмыс істейтін мамандар туралы, өздерін құрылысшы ретінде елестетуін сұраңыз. Ол үшін конструктор бөлшектерінен қақпа құрастырып­ жинауды тап­ сырыңыз. Егер сабақта конструкторды­ қолдану мүмкін болмаса, қатты қағаз жолақ­тарын қолданыңыз.

Топпен жұмыс ұйымдастырыңыз. Үй жобасының­ суретін көрсетіңіз. Оқушыларға сәулетшi үйдің жанынан ұзындығы 20 см болатын қоршау­ тұрғызуды жоспарлағанын айтыңыз. Қоршаудың бір бөлігі конструктор бөліктерінен­ жасалып, әр топқа дайындап беріледі. Оқушыларға­ қоршаудың осы бөлігін сызғышпен өлшеп, ұзындығын анықтауды ұсыныңыз (қоршаудың белгілі бөлігінің ұзындығы­ 11 см). Қоршаудың белгісіз бөлігінің ұзын­ дығын табу керек. Оқушыларға тапсырманы жобадан ауытқымай,­ өлшемді өзгертпей орындау керектігін айтыңыз. Қоршаудың бүтін бөлігінің ұзындығы 20 см болады. Тапсырманы түсіндіріңіз. Сызбаның бүтінін және бөліктерін көрсетіп түсіндіріңіз. Сызбаның астында белгісіз саны бар теңдік жазылады:

11 + ☐ = 20.

Оқушылардың міндеті — топта ақылдасып, қор­ шаудың ұзындығын табу. Тапсырманы белгісіз­ санды таңдау әдісі бойынша тиісті өлшеу жұмыстарын­ жүр­ гізу арқылы орындайды.

Оқушылардың ұсыныстарын тыңдаңыз. Тапсыр­ маның шешу жолдарын жазып отырыңыз.

Теңдік бүтін мен бөліктерден тұрады деген қорытындыға келтіріңіз. Белгісізі бар теңдік белгілі бөліктен, белгісіз бөліктен және бүтіннен тұрады. Санды теңдікті сызбамен көрсетуге болады.

Құрылысқа саяхат. Оқушыларға оқулықтағы құрылыс материалдары бейнеленген суретке қарап шығуды ұсыныңыз. Әр сурет бойынша бүтін мен бөліктерді тауып теңдік құрастыруды тапсырыңыз. “Б” әрпімен белгіленген тапсырманы талдаңыз. Суреттегі құбырлардың бір бөлігі мәшиненің қорабында­ екені көрсетілген. Оқушыларға қораптағы­ құбыр санын анықтауды тапсырыңыз.

Қорытынды жасаңыз: 5 + ☐ = 7 теңдігі бір белгісіз және бір белгілі бөліктерден тұрады.

5 — бұл белгілі бөлігі. ☐ — бұл белгісіз бөлігі. 7 — бұл бүтін.

Жауабы:

а) 8 + 7 = 15, 8 — бөлік, 7 — бөлік, 15 — бүтін; ә) 3 + 6 = 9, 3 — бөлік, 6 — бөлік, 9 — бүтін; б) 5 + ☐ = 7, 5 — бөлік, ☐ — бөлік, 7 — бүтін;

5 + 2 = 7, 5 — бөлік, 2 — бөлік, 7 — бүтін.

Құрылыста. Берілген тапсырма есептерді шығару­ тақырыбына дайындық болады.

Оқушыларға тапсырма мәтінін оқып шығуды тап­ сырыңыз. Олардан мәтін мазмұнын қалай түсін­генін сұраңыз.

Сұрақтар қойыңыз:

— Салынып жатқан үйдің биіктігі қандай болады? (9 қабатты). Бұл — бүтін.

— Үйдің қандай бөлігі салынып біткен? (5 қабаты.) Бұл — белгілі бөлік.

— Әлі неше қабатын салу керек? Бұл — белгісіз бөлігі.

Оқушыларға жұмысты жұппен орындауды ұсы­ны­­ ңыз. Олардың міндеті — белгісізі бар теңдік құрасты­­ рып, белгісіздің мәнін табу. Оқушылардың жұмысты ламинатталған қағаз парақтарына маркермен жазып орындауына болады. Жауабы:

5 + ☐ = 9;

5 + 4 = 9.

Шығарып көр. Тапсырманы бүкіл сыныпты қатыстырып орындаудан бастаңыз. Тапсырманың мәтініндегі­ мазмұнын талдап, белгілі бөлікті, белгісіз бөлікті және бүтінді табуды тапсырыңыз. Тап­сырманы әрі қарай жұппен жалғастырып шығаруды­ ұсыныңыз. Олар белгісізі бар теңдік құрастырып, белгісіздің мәнін табады.

Жауабы:

☐ + 6 = 17; 11 + 6 = 17.

Орындап көр. Оқушылар сызба бойынша теңдіктер құрастырады.

Оқушылармен талдаңыз:

— сызбаның қандай бөлігі белгілі?

— Қандай бөлігі белгісіз?

— Бүтінін анықта.

Тапсырманы топта талдап, қорытындылауға мүм­ кіндік беріңіз. Оқушылар жұмысты ламинатталған қағаз парақтары­на­ маркермен жазып орындауына болады. Соңынан жазғандарын сыныпқа көрсетіп, өзара тексереді.

Жауабы:

а) 8 + ☐ = 20; ә) ☐ + 8 = 18;

8 + 12 = 20. 10 + 8 = 18.

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Қосымша тапсырмалар

Ойын ұйымдастырыңыз. Оқушыларға сандар жазылған парақшалар таратып беріңіз. Парақшаның екінші жағына тірек сөзді жазыңыз. Мысалы: 5 (бөлік), 4 (бөлік), 9 (бүтін). Музыка қосып қойыңыз. Оқушылар музыка ойнап тұрған уақытта қолындағы парақшадан теңдік құрастыратындай үш адамнан тұратын топ құрып үлгеруі керек.

5 + 4 = 9.

Үйді жөндеуден өткіз. Оқушылар белгісіздің мәнін табады.

Санды теңдіктер дұрыс болуы үшін кірпіш пен оған сәйкес үйді сызық арқылы қосады.

Тиісті өрнектер құрастырып жазады.

Жауабы:

а) 10 + ☐ = 12; ә) ☐ + 8 = 19; б) 20 – ☐ = 11;

10 + 2 = 12.   11 + 8 = 19.   20 – 9 = 11.

в) 16 – ☐ = 12; г) ☐ + 11 = 18; ғ) 15 – ☐ = 5;

16 – 4 = 12.   7 + 11 = 18.   15 – 10 = 5.

Сызба бойынша теңдік құрастыр. Оқушылар сызба бойынша белгісізі бар теңдіктер құрастырады. Таңдау тәсілі бойынша теңдіктегі белгісізді тауып, тиісті өрнектерді жазады.

Жауабы:

а) 7 + ☐ = 10; ә) ☐ + 4 = 9; б) 8 + ☐ = 10; 7 + 3 = 10.   5 + 4 = 9.   8 + 2 = 10.

в) ☐ + 6 = 9; 3 + 6 = 9.

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында ☐ таңбасын пайдала­ нып теңдіктегі белгісізді тауып үйренеді. Мысалы, 6 + ☐ = 10.

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” бойын­ ша өз-өзін бағалатыңыз.

Сабақ тақырыбы:

Әріпті өрнек

Мектеп:

Күні :

Мұғалімнің есімі:

СЫНЫП: 1-сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты:

санды және әріпті өрнектерді (қосынды, айырма) құрастырады, жазады, оқиды, ажыратады.

Барлық оқушылар:

Оқушылардың басым бөлігі:

Кейбір оқушылар:

Ресурстар:

латын әріптері транскрипциясының кестесі: а — [а], b — [бэ], с — [ц], d — [дэ], x — [икс], y — [игрек];

Әр оқушыға арналған:

1 ламинатталған қағаз парақтары;

1 маркер.

Тірек сөздер

әріпті өрнек.

Сабақтың мақсаты:

Әріпті өрнектер туралы түсінік беру; оқушы­ лардың­ әріпті өрнектерді құру, оқу және жазу дағ­ дыларын­ қалыптастыру; таңдау әдісі арқылы әріпті өрнектің мүмкін болатын мәнін табу.

Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

Әріпті өрнек немесе белгісізі бар өрнек —

әріптер (белгісіздер) мен сандардан тұратын мате­­ матикалық жазба және арифметикалық амал белгілерінің көмегімен­ берілген. Есептеу әріптің орнына қойылатын санды әріпті өрнектегі әріптің мәні деп атайды.Әріпті өрнектерде латын әліпбиінің кіші әріптері­ қолданылады.

Кіріспе тапсырма. Сабақты топпен жұмыс істеу­ ден бастаңыз. Әр топқа ламинатталған қағаздарды және маркерлерді таратып беріңіз. Сыныпқа кестені көрсетіп таныстырыңыз. Оқушылардан бос торкөз­ дермен өрнектер құрастыруды сұраңыз.

— Мына бос торкөздердің орнына қандай сандарды қоюға болады? Сендер қалай ойлайсың­­ дар? (Кез келген.)

— Ал мына бос торкөздің орнына ше? 6 – .

Қорытынды жасауды сұраңыз. Оқушылардың ойын тыңдаңыз. Оқушыларды айырманың мағынасын табу кезінде, егер бос торкөз азайтқыштың­ орнында тұрса, онда ол азайғыштан артық мән қабылдай алмайды деген тұжырымға жетелеңіз­. Бос торкөздің

орнына латын әліпбиінің кіші әріптерін (a, b, c,

d, x, y) жазуды ұсыныңыз. Жазу барысында латын әліпбиінің әріптерінің айтылуына балалардың­

назарын аударыңыз: а — [а], b — [бэ], с — [ц],

d — [дэ], x — [икс], y — [игрек]. Оқушы­лардан­ алынған өрнектерді оқып беруін өтініңіз. Олардан мынаны сұраңыз:

— Біз қандай жазу жаздық? (Өрнек.)

— Егер өрнек әріптен, саннан және арифмети­­ калық­ амалдардың белгілерінен тұрса, оны қалай атайды? Сендер қалай ойлайсыңдар?

Арифметикалық амал белгілерінің көмегімен

байланысқан әріптер мен сандардан құралған өр­ нектердің әріпті өрнектер деп аталатынын табуға

оқушыларды жетелеңіз. Санды өрнектер сияқты әріпті өрнектерді де әртүрлі оқуға болады. Мысалы,

5 – х өрнегін былай оқуға болады: “5 минус икс”, “5-тен икс-ті азайтамыз”, “5 пен икс-тің айырмасы” немесе “5 — азайғыш, икс — азайтқыш”.

Қай жолмен жүрген дұрыс? Тапсырмада берілген өрнектерді санды және әріпті өрнектерге бөлу керек. Оқушыларға өрнектерді өздігінен санды және әріпті өрнектерге бөлуді ұсы­ныңыз. Оларға өрнектерді кезекпен оқытыңыз. Жол­серік­тердің қай жолмен жүргені дұрыс екенін хабарлайды,­ өз таңдауын дәлелдейді.

Бұл тапсырманы бөлімнің “Саяхат” атты жалпы тақырыбымен байланыстыруға болады.

Жауабы:

санды өрнектер: 100 – 30; 7 + 3; әріпті өрнек­тер: х + 8; 50 – у.

Әріпті өрнектерді оқы. Оқушыларға оқулықта берілген әріпті өрнектерді оқытыңыз. Ол үшін оқушыларды жұпқа бөліңіз.

Шығарып көр. Оқушылар белгілі бір санды х әрпімен алмастыруды өздері аңғаруы тиіс. Тап­сыр­ маны орындау үшін жұмысты топпен ұйымдас­тыры­­ ңыз. Олар ламинатталған қағазға алынған әріпті­ өрнектерді­ жазуы керек және жұмысты­ аяқтаған соң тақтаға бекітіп, өзара тексеруді орындауы­ керек.

Айырмаға қатысты өрнектерде санды әріп­ пен алмастырғанда өрнектің әр компонентінің орнын қатаң сақтау қажет екенін ұмытпаған жөн. Бірақ оқушылар өз бетінше орындағанда қате жіберуі мүмкін. Сондықтан олардың қандай әріпті өрнектерді алғанын және олардың қанша екенін тексерген жөн. Мысалы, 12 – 4 санды өрнегінен 12 – х және х – 4 әріпті өрнектерін алуға болады.

— Біз сандарды қосқан кезде орындарын қалай ауыстыра аламыз? Мысалы, 5 + 3-ті 3 + 5-ке ауыс­ тыруға болады.

— Азайтуда сандардың орындарын ауыстыруға бола ма? Неге?

— 12 – 11 өрнегін 11 – 12 деп ауыстыруға бола ма? Неге?

— Қалай ойлайсыңдар, 12 – х өрнегін х – 12 деп ауыстыруға бола ма? Неге?

— Екі өрнектегі х-тің орнына бір санды қойып көрейік. Мысалы, 3-ті. Не шықты?

Берілген тапсырма жауабына х – 12 және 11 – х өрнектері алынбайды деген тұжырымға жетелеңіз.

Жауабы:

ә) 8 + х, х + 8; х + 2, 2 + х;

б) 12 – х; х – 11;

в) 100 – х; х – 20.

Орындап көр. Бұл тапсырманы оқушыларға жұпта орындауды ұсыныңыз. Тапсырманы орындау оқушылардың топпен жұмыс үрдісінде үйренген дағдысын қолдануға мүмкіндік береді. Берілген әріпті қолданып әріпті өрнек құрастырады. Содан соң берілген әріптің орнына басқа кез келген әріпті қолдануға болатынын тексереді және бір-біріне түсіндіреді. Жауаптарын нақтылай түсу үшін олардың өздеріне осындай бірнеше өрнектерді басқа әріптерді қолданып жазуын ұсыныңыз. Оқушылар­ ламинатталған қағаз парақтарына маркермен жазады.

Жауабы:

иә, кез келген басқа әріпті қолдануға болады.

Ойлан. Бұл айдардың тапсырмасын орындау үшін топпен жұмыс ұйымдастырыңыз. Оқушылардан автобустағы қалған жолаушылар санын көрсететін

(15 – х) түріндегі әріпті өрнек құрастыруды сұраңыз. Сонымен қатар олар бұл өрнектегі әріптердің мәндері 1 -ден 14-ке дейінгі мәнді қабылдайтыны туралы өз талдаулары бойынша қорытынды жасай алады.

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Қосымша тапсырмалар

Тапсырманы оқуда және айтуда, жатқа жазуда әріпті өрнектерді дұрыс атаңыз. Әріпті өрнек­терді әртүрлі тәсілмен оқу дағдыларына жаттықтыры­­ ңыз. Арифметикалық амалды және белгісін атау, арифметикалық амалдың компоненттерін атау.

Барлық әріпті өрнектерді қоршап сыз. Бұл тапсырма арқылы әрбір оқушының тақырыпты қан­ шалықты түсінгенін тексеруге болады.

Тапсырманы орындау үшін оқушылар санды және әріпті өрнектерді ажырата білуі тиіс.

Жауабы:

әріпті өрнек: 6 + a; 80 + b; 50 – c; d – 40; санды өрнектердің мәндері: 13, 9, 60, 70.

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында:

санды және әріпті өрнектерді ажырата біледі;

әріпті өрнектерді әртүрлі тәсілмен оқуды үйре­ неді.

Сабақ тақырыбын меңгеру деңгейін бағалау­ үшін сұрақтар қойыңыз:

— әріпті өрнектердің санды өрнектерден айыр­ машылығы неде?

— 7 + b әріпті өрнегін әртүрлі тәсілмен оқыңдар.

— 7 – b әріпті өрнегін әртүрлі тәсілмен оқыңдар.

— 7 + b өрнегіндегі b-ның орнына қандай әріпті қоюға болады? b-ның орнына қандай сан қоюға болады?

— 7 – b өрнегіндегі b-ның орнына қандай әріп пен сан қоюға болады? Оқушыларға өз жауаптарын түсіндіруді ұсыныңыз.

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” арқылы өз-өзін бағалатыңыз.

Сабақ тақырыбы:

Әріпті өрнектегі әріптің мәні

Мектеп:

Күні :

Мұғалімнің есімі:

СЫНЫП: 1-сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты:

әріпті символдардың берілген мәні бойынша бір әрпі бар өрнектің мәнін табады;

“+”, “-”, “≠”, “=”, “>”, “<” таңбаларын, цифрларды,

(□) белгісіз сан символын қолданады.

Барлық оқушылар:

Оқушылардың басым бөлігі:

Кейбір оқушылар:

Ресурстар:

Әр оқушыға арналған:

1 ламинатталған қағаз парағы;

1 маркер.

Тірек сөздер

Әріпті өрнектер

Сабақтың мақсаты:

Әріпті өрнектегі әріптің мәнін таңдап алу дағ­ дысын қалыптастыру, әріпті өрнектегі әріптің орны­на сан мәнін қою жолымен алынған теңдіктерді шешу дағдысын жетілдіру.

Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

Оқушылар бұл сабақта әріптің орнына санды қойып және нәтижесін есептеп санды өрнек алады, әріпті өрнектің сан мәнін анықтайды. Есептеуде

әріптің орнын ауыстыратын санды әріпті өрнектегі әріптің мәні деп атайды. Оқушылар әріптің орнына

түрлі сандар, кей жағдайда кез келген сандарды қоюға болатынын білетін болады. “Айнымалы” атауы енгізілмейді.

Кіріспе тапсырма. Сабақты сыныппен жалпы жұмыс істеуден бастаңыз. Оқушыларға “=” таңбасының бір жағында әріпті өрнектің тұрғанын көрсетіңіз.

Мысалы, 6 + а = 18. Оқушыларға тура теңдік шығу үшін әріптің орнына қоятын санды табуды ұсыныңыз­. Іріктеу тәсілі арқылы санды анықтатыңыз. Жауабын

тапқан соң 18 саны шығу үшін 6 + а әріпті өрнегіндегі әріптің мәні 12 саны екенін айтыңыз.

Егер әріптің мәнін өзгертсеңіз, одан кейін қосындыны табуды ұсыныңыз. Мысалы, а = 14. Оқушылар­дан­ 6 + 14 өрнегін есептеуді сұраңыз. Шыққан 20 саны

а = 14 жағдайындағы 6 + а әріпті өрнегінің сан мәні екенін хабарлаңыз.

Әріпті өрнектегі әріптің орнына түрлі сан тұра­ тынына оқушылардың назарын аударыңыз. Әріптің мәніне әріпті өрнектің сан мәні тәуелді.

“Құпия код” ойыны. Сабақтың тақырыбын пысықтау үшін топтық ойын ұйымдастырыңыз­. Мысал келтіре отырып сыныпқа ойын­ның шартын түсіндіріңіз. Әрпі бар теңдікті ұсыныңыз. Мысалы, 8 – х = 5. Әріптің мәнін табуды сұраңыз, бірақ дауыстап айтуға болмайтынын ескертіңіз. Оқушы­ әріптің мәнін тапқанын білдіретін­ белгі беруі тиіс. Енді оған осы әріптің мәнін қолданып­ басқа­ теңдік құруды ұсыныңыз. Мысалы,­ ол мынадай х + 4 = 7 теңдігін құрады, осылай ол “құпия кодты” тапқанын­ дәлелдеп көрсетеді. Келесі­ оқушы үшінші теңдікті­ берілген “кодпен” құрады­ да, оны шешуге ұсы­нады. Осылайша, топтағы барлық­ оқушылар әрпі бар бір-бір теңдіктен құрап бітпейінше,­ “құпия кодты” таба алмайды.

Әр үйде қанша қонақ бар? Топпен жұмыс ұйымдастырыңыз. Егер әріптің мәні белгілі болса, онда әріпті өрнектің сан мәнін табуды ұсыныңыз­. Тапсырманы орындау үшін топпен жұмыс ұйым­ дастырыңыз. Тапсырманы бірінші болып орын­­ даған топ өз жауабын айтады, ал қалған топ­ өз жауаптарын тексереді. Тапсырма ламинатталған­ қағаздарда орындалады. Тексеру кезінде алынған санды өрнектерді үйлердің шаты­рының түстерімен ажыратуға болады. Мысалы, “Сары шатырлы үйде … қонақ бар”.

Жауабы:

сары шатырлы үйде 3 қонақ; жасыл шатырлы үйде 9 қонақ; ал қызыл шатырлы үйде 4 қонақ; қоңыр шатырлы үйде 6 қонақ; көк шатырлы үйде 10 қонақ; қызыл шатырлы үйде 8 қонақ; күлгін шатырлы үйде 5 қонақ;

ашық қоңыр түсті шатырлы үйде 7 қонақ бар.

Шығарып көр. Бұл тапсырманы жұпта орын­ датыңыз. Шелек қозғалғанда алынатын әріпті өрнек­ тердегі әріптің мәнін табуды ұсыныңыз. Шелек құдыққа түсіп, одан кейін қайта көтерілген кезде шелектегі х саны құдықтың қабырғасында жазыл­ ған теңдіктердегі бос торкөзге қойылады. Мысалы, 4 + = 7 теңдігіндегі “бос торкөзді” шелек­пен ауыстырғанда 4 + х = 7 теңдігіне ауысады да, оқу­ шылар теңдіктегі х-тің мәндерін таңдап ала алады­. Олар тапсырманы ламинатталған қағаз парақтарында­ орындайды.

Жауабы:

а) х = 3; ә) х = 5.

Орындап көр. Тапсырманы жалпы сыныппен орындатыңыз. Әңгіме жүргізіңіз.

— а – 0 өрнегіндегі а-ның орнына қандай санды қоюға болады?

— Қане, тексеріп көрейік, барлық сандар сәйкес келе ме?

Бірнеше оқушыдан кез келген санды атап және есептеп беруді өтініңіз. Сонымен қатар а – 0 өрнегіне кез келген санды қойып көріңіз. Оқушылар екінші тоқсанда оқыған 0 санының қасиеті туралы білімдерін естеріне түсіреді.

— Қандай тұжырым жасауға болады?

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Қосымша тапсырмалар

Әріпті өрнектердің сандық мәндерін тап.

Оқушылар кестені толтыра отырып, әріпті өрнектегі әріп мәнінің қосындысы мен айырмасын табады.

Жауабы:

айырмаға — 7, 1, 3. қосындыға — 7, 19, 9.

Қосу амалымен берілген әріпті өрнектердің мәнін тап. Азайту амалымен берілген әріпті өрнектердің мәнін тап. Оқушылар “математикалық

мәшинені” қолданып­ өз бетінше ойнауына болады.

“Мәшинеге” түскеннің бәрі а-ға артады немесе а-ға кемиді. Оқушылар­ “мәшинеде” жетіспей тұрған сандарды жазып, арифметикалық амалдардың нәтижесін есептеуі­ тиіс.

Жауабы:

6, 9, 7, 7; 4, 0.

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында:

0. әріптің мәні арқылы әріпті өрнектің мәнін таба біледі;

0. 0 санын қосу мен азайту ережесін өрнектейтін (а + 0 = а; а – 0 = а) әріпті өрнекпен берілген теңдіктің мағынасын түсінеді;

0. әріпті өрнектің сан мәнін табуды меңгереді.

Оқушылардың сабақты меңгеру деңгейін бағалау үшін сұрақтар қойыңыз:

— Әріпті өрнектегі әріптің мәні қалай аталады?

— а + 0 = а өрнегіндегі әріп қандай мәнге ие болады? Ал а – 0 = а өрнегінде ше? Неліктен?

— 7 + b өрнегінде b әрпі қандай мағына береді?

— 7 – b өрнегінде ше?

— 7 – b әріпті өрнегінің сан мәнін қалай табуға болады?

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” бо-йынша өз-өзін бағалатыңыз.

Сабақ тақырыбы:

Санды өрнектерді салыстыру

Мектеп:

Күні :

Мұғалімнің есімі:

СЫНЫП: 1-сынып

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Оқу мақсаты:

теңдік пен теңсіздікті, тура және тура емес теңдіктер мен теңсіздіктерді ажыратады;

“+”, “-”, “≠”, “=”, “>”, “<” таңбаларын, цифрларды,

(□) белгісіз сан символын қолданады.

Барлық оқушылар:

Оқушылардың басым бөлігі:

Кейбір оқушылар:

Ресурстар:

Әр жұп оқушыға арналған:

нүктелі ойын текшелері;

ламинатталған қағаз парақтары;

маркерлер;

санды өрнектер жазылған парақшалар;

өрнектердің жауабы жазылған парақшалар (саны сыныптағы оқушылардың санына байланысты).

Тірек сөздер

өрнектің мәні.

Сабақтың мақсаты:

Қосумен берілген өрнек мәндерін салыстыру мен өрнекті құрастыруды үйрету; сандар, шамалар және санды өрнектер арасындағы қатынасты анықтау­ дағдысын дамыту; салыстыру нәтижесін салыстыру белгілерінің көмегімен жазу, есептеу дағды­ларын­ дамыту, сын тұрғысынан ойлау қабілетін дамыту.

Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

Санды өрнектерді салыстырғанда, олардың сан мәндерін өзара салыстыру негізгі тәсіл болып табы­ лады. Кез келген екі санды өрнектің мәндері бірдей болса, олар өзара тең болады. Ал өрнек мәндері тең болмаса, мәндерінің не артық, не кем екенін анықтауға болады.

Кіріспе тапсырма. Оқушылармен жұптық жұмыс­ ұйымдастырыңыз. Оларға бір-бірімен ойын ой­нау­ ды ұсыныңыз. Әрбір жұпқа нүктелі ойын текшесін,­ ламинатталған қағаз парағын, маркер таратып беріңіз.

Ойын шартымен таныстырыңыз. Әр ойыншы текшені екі рет лақтырып, оның жоғары жағындағы нүкте санын қосып, өрнек түрінде жазып көрсетуі керек. Соңынан оқушылар жұбы бір -бірінің жұмыс­ын салыстырып, кімде нүкте саны көп шыққанын­ салыстырады.

Мысалы:бірінші ойыншы: 2 + 5; екінші ойыншы: 6 + 4; 2 + 5 ? 6 + 4.

Оқушылардан құрастырылған санды өрнектерді қалай салыстыруға болатынын сұраңыз. Осы сұрақты жұппен талқылауды ұсыныңыз. Оқушылардың жауап нұсқаларын тыңдаңыз. Санды өрнектерді салысты­-ру — өрнек мәндерін салыстыру болып табылады деген қорытындыға келтіріңіз. Мысалы: