Мектепке дейінгі баланың театр арқылы шығармашылық қабілетін дамыту

№16 «Бөбек» бала бақшасы

«Мектепке дейінгі баланың театр арқылы шығармашылық қабілетін дамыту»

(оқу құрал)

Орындаған: Залиева Назгуль Муктасовна

Көкшетау

2020 жыл

Мазмұны

Кіріспе.............................................................................................................. 3 бет

Өзектілігі...........................................................................................................4 бет

Мақсаты мен міңдеттері.................................................................................. 5 бет

Балалар театрының түрлері.............................................................................6 бет

Қорытынды .................................................................................................... 29 бет

Қолданылған әдебиеттер тізімі.................................................................... 30 бет

Кіріспе

Театр,яғни ертегі қойылымдары әр балаға қуаныш,қызық ,ұмытылмас әсер сыйлайды. Балалардың эстетикалық талғамын,қиялын дамытады .Қазақ халқының өнер жұлдыздарының бірі Ш.Айманов «Театр адамдарды туыстыратыншығармашылық отбасы, сахна өнері-тіл жетпес құдіретті өмір шындығын білу,яғни адамның сахнаны сүймеуі мүмкін емес»-деген болатын.Балалар тілін дамытуда,олардың өмірге деген көркемдік көзқарастарын қалыптастыруда театрландырылған қойылымдар ерекше рөл атқарады.Балалар кейіпкерлерді ойнай отырып,олардың іс-әрекеттері мен мінез-құлықтарын береді және ойын арқылы тілдерін дамыта отырып, адамгершілік жақсы қасиетттері қалыптасады.Сондықтан да,театр қойылымдары мектепке дейінгі тәрбиеленушілері үшін маңызын еш уақытта жоймақ емес.

Өзектілігі:

Балаларға арналған көркем шығарманы оқыту неғұрлым дұрыс ұйымдастырылса, мектеп жасына дейінгі балалардың эстетикалық талғамын дамыту соғұрлым табысты болады. Тіпті кішкентайлар тобынан бастап тақпақпен қысқа өлеңдерді айтқызғанда көркем сөздер естілу үшін үстел үстіндегі театрды, қысқа сахналы қойылымдар көрсетуді қолдана берген жөн.

• Бірінші кезеңде балалар ұжым болып, ертегі мәтінін ауызша айтады.

• Екінші кезеңде ертегінің баолық кейіпкерлері үшін оқып шығу бір балаға ғана ұсынады.

• Үшінші кезеңде балалар бірнеше шығармашылық тапсырмаларды орындайды.

• Төртінші кеззеңде рөлдерге бөлініп, ертегіні оқу жүзеге асырылады.

Жұмыстың нәтижесі:

Жұмысты жүйелі жүргізу негізінде төмендегі нәтижелерге қол жеткізіледі:

• балалар тілі дамиды;

• сөздік қорлары толығады;

• байланыстырып сөйлеуге дағдыланады;

• дұрыс дыбыстау, мәнерлеп сөйлеу дағдылары қалыптасады;

• театр өнеріне деген қызығушылықтары артады.

Мақсаты: Театрландырылған қойылымдар арқылы мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамыту,байланыстырып сөйлеудағдыларын қалыптастыру, өмірлік оң қарастарын тәрбиелеу.

Міндеттері:

-театрландырылған қойылымдар арқылы балалар тілін дамыту;

-сөздік қорларын дамыту;

-ауызша сөйлегенде дыбыстарды анық айту;

-кейіпкерлердің іс әрекеттері мен дауыс ырғақтарын сәйкестіндіре дұрыс сөйлеуге баулу;

-байланыстырып сөйлеуге дағдыландыра отырып шығарма барысын мазмұнын ұғынуға рөлдерді түсініп ойнауға үйрету.

Балалар театрының түрлері:

Театр әр балаға қуаныш,ұмытылмас әсер сыйлайды,оның көркемдік талғамын,еліктеуімен қиялын дамытады .Кезіндегі орыстың ұлы ақыны сахнаны «Сиқырлы өлке»деп атаған. Қазақ өнер жұлдыздарының бірі Ш .Айманов «Театр-адамдарды туыстыратын шығармашылық отбасы, сахна өнері -тіл жетпес құдыретті өмір шындығын білу ,яғни адамның сахнаны сүймеуі мүмкін емес» деген сенімде болған. Мектепке дейінгі жасөспірім баланы тәрбиелеумен дамыту ісіне байланысты мақсаттарды шешуде сахна /театр/ ерекше рөл атқарады. Сахналандырылған ойындар желілі рөлдік ойындардан тек желілі ғана емес, сондай-ақ ойнау іс әрекетінің сипатымен ерекшеленетіні айқындалған. Сахналандырылған ойындар ойын- қойылымдары болып саналады, өйткені олар әдеби шығармалар түрінде белгілі бір мазмұнға ие,сондықтан балалар кейіпкерлерді ойнайды. Онда нағыз театр өнеріндегі де айшықты құралдар көмегімен - дауыс ырғағы, бет әлпетінің өзгеруі, қол қимылдары, дене бітімінің жағдайы мен жүріс - тұрысы арқылы нақты бейнелер қалыптасады. Мектепке ересек жастағы балалардың өзі театр ойындарын өз бетінше ойнамайды. Олардың қызығушылығын, тәрбиешінің ұсынысы бойынша және басқаруымен болатын сахналау ойындары арттырады.

Егер де бірінші сәбилер тобынан бастап ,балалар тәрбиешінің көмегімен халық әндерімен кішігірім тақпақтарды жұбату, өлеңдерді кіші сахна көріністерін ойнаса, екінші сәбилер тобында театрдың ойыншықтарын пайдалана отырып, мұны одан әрі жалғастырса, онда ересектер тобында театр іс әрекеті өз бетінше болуы мүмкін.Нағыз театрдың өзінен көрген, сондай- ақ өздері қойған сахналық ойындар балалардың ой- өрісін кеңейтеді, балаларды әңгімеге араласуға, спектакль туралы ата аналарыңа, жолдастарына әңгімелеп беруге итермелейді .Бұның бәрі сөйлеу қабілетінің дамуына, диалог түрінде сөйлеп жеткізуге себебін тигізеді.Ертегілер дүниесіне сапар шегу балалардың қиялдау, елестету ,тіпті өздерін ойдан шығару қабілетін дамытады. Әдебиеттің ең озық үлгілерінің адамгершілік рухында тәрбие алған балалар өзднері шығарған ертегілермен әңгімелерінде өздерін әділетті көрсетіп, әлсіздермен жәбірленгендерді қорғап жауыздарды жазалауға тырысады. Барлық балалар театрды тамашалағанды жақсы көреді. Бала тәрбиесінде әр түрлі театрдың алатын орны ерекше.

Қуыршақ театры - баланың дүние танымын қалыптастыруда үлкен рөл атқарады Балалар әртістермен бірге күліп бірге жылап отырып өздерін мазалап жүрген көптеген мәселелердің шешімін табады. Бүгінде бөбектердің дамуына үлкен ықпал ететін қуыршақ театрының құпияларын айтатын болсақ; тілін дамытады.

Саусақ театрында – саусақтардың көмегімен қандай да болмасын ертегіні немесе өлең-тақпақ шумағын сахналау болып табылады. Саусақ театры арқылы баланың сөйлеуге деген талпынысы, қабілеті дамып, ынтасы артады және шығармашылық әрекетіне жол ашылады.

Көлеңкелік театр – жарық өте жақсы түскен экранда адамдар, жануарлар және құстардың пішіндерінің қозғалысына қарауды балалар өте жақсы көреді. Ертегі, әңгіме, өлең, әндерді көлеңке театры арқылы айтуға болады. Кейіпкерлерді көрсету үшін – оны экранның арт жағынан ұстайды. Кейіпкерлерді қара түспен жұқа картоннан жасайды, жіп арқылы қозғалтады. Балалардың шығармашылықтарын артады. Ой-өрістерін дамытады.

Үстел-үстіндегі театры – сәбилер тобынан бастап ақ тақпақпен қысқа өлеідерді айтқызғанда көркем сөздер әсерлі естілу үшін үстел үстіндегі театрды қолданған жөн.

Суреттер театры – декорация мен кейіпкердің – суреттері. Олардың әрекеттері шектелген. Ойнаушының дауыс ырғағы (интонация) арқылы кейіпкердің мінез-құлқы беріледі.

Стенд кітапша театры – бірін-бірі ауыстыратын иллюстрациялық оқиғалар көрсетіледі. Стенд – кітапшаның беттерін ашу арқылы жүргізуші әртүрлі сюжеттерді көрсетеді.

Фланелеграф театры – суреттер мен кейіпкерлер экранда көрсетіледі. Мұндағы суреттерді балалар мен бірге ескі кітартардан, журналдардан қиып алуға болады.

Трафарет театры - трафарет театры арқылы сөз құрамының байлығын, диаглог, монологты дамытуға болады. Балалар дайын трафареттердің көмегімен болашақ кейіпкерлердің суреттерін жасайды. Оларды түрлі-түсті бояулармен бояйды.

Бетберде театры - балалар дайын бет перденің көмегімен болашақ кейіпкерлердің іс-әрекетін жасайды. Бұл жерде балалардың шығармашылық ойлау қабілеттері дамиды.

Орамал театры – Орамал театрының кейіпкерлеріне арналған костюмді үшбұрышты немесе төртбұрышты тәріздес етіп кейіпкердің денесін тігеді.

Ал басына бетберде немесе жұмсақ материалдан бетберде жасауға болады.

Вариативті оқу іс- әрекетінің технологиялық картасы.

Күні: Білім беру саласы: Шығармашылық Бөлімдері: Театр Тақырыбы: «Қарлығаштың құрығы неге айыр?». Мақсаты: Балаларды дала құстары туралы білімдерін жүйелеу және қорыту. Танып, білуге деген қызығушылықтарын арттыру. Ертегіні оқып мазмұндауға үйрете отырып, байланыстырып сөйлеу қабілеттерін дамыту. Сөздік қорларын молайту. Өз денсаулығын күтуге, дала құстарына қамқорлық жасай білуге тәрбиелеу.

Күтілетін нәтеже: Нені білу керек: Қарлығаш құсымен танысып білді. Нені игереді: «Қарлығаштың құйрығы неге айыр?» сол туралы аңыздан түсінүктерді игерді. Нені білді: Қарлығаш киелі құс, құстарға үнемі қамқор болу керек жөнінде түсінүктерді біліп игерді.

Вариативті оқу іс- әрекетінің технологиялық картасы.

Күні: Білім беру саласы: Шығармашылық Бөлімдері: Театр Тақырыбы: «Ғажайып ұя». Мақсаты: Сүйіспеншілік, татулық ұғымдары туралы түсінүктерін кеңейту. Ертегіні мазмұндандап беру қабілеттерін жетілдіре отырып, сөздік қорларын молайту.Туған өлке үйде тату болуға тәрбиелеу.