Мектептегі өзгерісті басқарудың үш фазалық үдерісі

ӨЗГЕРІСТІ БАСҚАРУ

Қазіргі әлемде болып жатқан қарқынды өзгерістерге жауап ретінде әлемдегі бүкіл елдер өздерінің білім беру жүйелерін қайта қарауда. Қазіргі кезде мектеп директорлары мен мұғалімдер үшін ең басты, маңызды мәселе болып отырғаны: «ХХІ ғасырда нені оқыту керек?» және екіншісі:

«Мұғалімдер оқушыларды ХХІ ғасырда өмір сүруге қалай дайындайды?».

Жаңартылған білім беру мазмұны бағдарламасын мектептерге енгізудегі басты мақсат – ұлттық құндылықтар негізінде үздік халықаралық тәжірибелерге сүйене отырып, мектепте көшбасшылық туралы білім мен түсінікті қалыптастырып, іс-әрекеттегі зерттеу жүргізу арқылы табысты мектепке жету болып табылады. Осыған орай, ұсынылып отырған көмекші құралда өзгерісті басқарудың үш фазалық кезеңдері бойынша іс-әрекеттегі зерттеудің аутентикалық (түпнұсқалық) деректері ұсынылған.

ӨЗГЕРІСТІ БАСҚАРУДЫҢ 3 ФАЗАЛЫҚ ҮДЕРІСІ

1-фаза 2-фаза 3-фаза

1-сурет. Адамдардардың көзқарастары мен әрекеттерінің өзгеру кезеңдері

Адам қажеттілікті ұғынған кезде ойы өзгере бастайды, бұл табысты өзгеріске алғашқы қадам болып табылады. Қажеттілікті талдау барысында өзгерудің маңыздылығы мен қажеттілігі айқындала бастайды. Қажеттіліктің себебін анықтау үшін жетіспей тұрған білімді алу қажеттілігі туындайды. Бұл кезеңнен соң ол білімді қолдануға дағдыны дамыту қажеттілігінен, жасап көру, бағалау орын алады. Адам жаңа нәрсені жасап үйренгеннен кейін, бұрынғы дағдысына қайта оралуды ойлайды. Міне, сондықтан жаңа білімді бекітіп, дағдыға айналдыру қажет.

Өзгерісті басқарудың екінші деңгейі

Өзгерісті басқару айқындалған идеяларды жүзеге асыру арқылы іске асады. Ұсынылған үш фаза басшының талпынысын сындарлы саясатқа бағыттайды.

Өзгерістерді басқару

Бұл кезеңде басқару жоспарланған іс-шараларды жүзеге асыруды басқарумен байланысты жүзеге асады. Осы мақсатта табысқа жету үшін өзгерісті басқарудың тиімді тәсілдері іске қосылады. Бірінші фазада айқындалған қажеттіліктерге бағытталған стратегиялық жоспар жасалады.

• Байланыс жоспары – өзгеріске тартылған қызметкерлерді уақытылы хабардар ету;

• Демеушілік және жол картасы – ұжымның көшбасшылары өзгерістерді енгізуге белсенді қолдау көрсетеді;

• Коучинг жоспары – қызметкерлерді өзгергісі келгендері үшін қолдау;

• Оқу жоспары – қажетті білімдерді қалыптастыру;

• Өзгеріске қарсы тұруды басқару жоспары – уәждеу және жою;

• Байланыс жоспары – өзгеріске тартылған қызметкерлерді уақтылы хабардар ету;

  • Демеушілік және жол картасы – ұжымның көшбасшылары өзгерістерді енгізуге белсенді қолдау көрсетеді.

Өзгерісті басқарудың екінші деңгейінде табысқа жетудің тиімді идеяларын айқындап, төмендегідей жұмыстар жүргізуге болады. Шаралар

«Оқушы, ата-ана, мұғалім» деген үштіктің қажеттіліктерін ескере отырып жүзеге асырылады. Оқушылар үшін «Ғылыми бейсенбілік»; «100 ән», «100 кітап» сияқты танымдық іс-шаралар ұйымдастырылады. Ата-аналар үшін

«Ата-аналар академиясы» құрылып, жаңартылған білім мазмұны бойынша құндылықтар мен басымдықтарды насихаттайтын «Ата-анамен бетпе-бет» және отбасылық клуб, спорттық жарыстарды бірлесіп өткізу жұмыстары жандандырылады. Мұғалімдер үшін Назарбаев Зияткерлік мектебі, Педагогикалық шеберлік орталығы және Халықаралық мектеп сияқты ұйымдардың тренерлері мен оқытушыларынан кеңес алу, тәжірибе алмасу мақсатындағы барлығы 7 жобаішілік кездесулер өткізіледі. Әсіресе, сабақты зерттеу бағытындағы, қалыптастырушы бағалауға қатысты, кураторлық кездесу, «Шаңырақ» оқушылар қоғамдастығының жұмысындағы жаңашылдық, жас мамандарға арналған «4-7-20» тьюторлық орталығы ұйымдастырылады. Сонымен қатар, «Оқушы үні», «Ата-ана үні» және

«Мұғалім үні» арқылы мектептің даму бағытын реттеп отыру да өз нәтижесін береді.

Ұйымдағы өзгерісті басқару үшінші деңгей болып табылады. Өзгеріс қарқынын күшейту

Өзгерісті уақыт өте келе ұстап тұру мақсатында:

• өзгерістің табысын бағалау және жеңістерді тойлау;

• қарсы тұрудың басты себебін жою;

• күнделікті мәселелерге өзгеріс енгізіп отыру жұмыстары басты назарға алынады.

Өзгеріске жылдам қарқын мен тұрақтылық тән және олар қатар жүріп отырады. Өзгерісті табысты басқару үшін мекеме өз мүмкіндіктерін өсіру керек. Бұл дегеніміз:

• өзгерістерді басқару ұсыныстар мен жобаларға қалыпты жағдай;

• өзгерістерді басқару тәсілдері барлық мекемелерде үнемі қолданылады;

• қызметкерлер иерархиясының әр сатысында өзгеріс енгізудегі рөлін біледі және орындайды.

Ұсынылып отырған үш фазалық модель Курт Левиннің: «…алдымен бірінші кезеңінде ұйымды ерітіп, содан кейін өзгертіп, ең соңында қатыратын» классикалық тәсілінің жүзеге асырылуы болып табылады. Аталмыш модель ұйымды «Қалай бар» – «Қалай болу керек» – «Нені жасау өте қажет» қағидатымен жобалауға болатын машина іспеттес қарастырады.

Табысты мектепке жеткізетін үздік 5 идея

Назарбаев Зияткерлік мектептерінің тәжірибелерін мектепке енгізу арқылы табысты мектепке жету үшін мектебімізде «Табысты мектепке жеткізетін үздік 5 идея» айқындалып, іске асырылды.

Бұл идеяларды жүзеге асырудағы басты мақсат: Ұлттық құндылықтар негізінде Назарбаев зияткерлік мектептерінің тәжірбиелеріне сүйене отырып, мектепте көшбасшылық туралы білім мен түсінік қалыптастыру арқылы табысты мектепке жету.

Күтілетін нәтиже:

• Білім беруді басқарудағы көшбасшылық арқылы ұжымда ортақ ұстаным мен құндылық қалыптасады, бір мүддеге бағытталған жұмыс жасау мәдениеті орнайды.

• Назарбаев зияткерлік мектептерінің үздік тәжірибелерінен тиімді идеялар жинақталып, қазақстандық мәнмәтінде мектеп ерекшелігі мен қажеттіліктеріне сай сараланып 5 үздік идея таңдалады;

• Идеяларды жүзеге асыру жоспары құрылып, іске асырылады;

• Мектепішілік кәсіби қоғамдастық арқылы мұғалімдердің үздіксіз оқу ортасы қалыптасады;

• Командалық жұмыс жасау мәдениеті орнайды;

• Іс-әрекеттегі зерттеу; Lesson Study тәсілдері арқылы оқу мен оқытудың үздік тәжірибелері анықталады, жинақталады, таратылады, мұғалімдердің кәсіби деңгейі үздіксіз артып отырады;

  • Лицей кезең-кезеңімен 5 жылда Қазақстандағы «Ең үздік 30 мектептің» қатарына енеді.

  • SIS халықаралық аккредитация стандарттарына сәйкес мектеп мәдениеті қалыптасады.

Жобаны іске асыру механизмдері:

• Назарбаев Зияткерлік мектептері тәжірибесі;

• Жалпы білім беру ұйымдары басшыларының біліктілігін арттыру бағдарламасы;

• Жаңартылған білім беру бағдарламасы;

• Педагогикалық қоғамдастықтағы көшбасшылық бағдарламасы;

• Мектептегі мұғалім көшбасшылығы бағдарламасы;

• Тиімді оқу мен оқыту бағдарламасы.