Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Жекелеген мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілікке және экономикалық артта қалушылыққа төтеп беру жолдары "Қытай кереметі": 1990 жылдардағы экономикалық даму тәжірибесі

Модуль

/пән атауы

Дүниежүзі тарихы

Педагог

Дархан Маржан Ұлықбекқызы

Сабақ тақырыбы

Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Жекелеген мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілікке және экономикалық артта қалушылыққа төтеп беру жолдары "Қытай кереметі": 1990 жылдардағы экономикалық даму тәжірибесі.

1.Жалпы мәліметтер

Курс

Оқу жылы

Тобы

Күні

1

2023-2024

БҚЕ-23-9К1

БҚЕ-23-9К2

Сабақ түрі

Теориялық

2. Мақсаты, міндеттері

Оқу-жаттығу процесінде білім алушылар меңгеретін күтілетін нәтижелер және (немесе) кәсіби дағдылар тізбесі

1.

2.

Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейіінің жіктелуін қарастыру;

Жекелеген мемлекеттердің экономикалық артта қалушылыққа және кедейшілікке төтеп беру жолдарын түсіндіру;

Студенттердің ойлау, топпен жұмыс істеу, өз бетінше қорытынды жасай білу қабілеттерін дамыта отырып, оқушы бойындағы шығармашылық, ізденімпаздық қабілеттерін шыңдау.

3. Қажетті ресурстар

Оқу-әдістемелік құрал-жабдықтар, анықтамалық әдебиеттер

Дүниежүзі тарихы. Жалпы білім беретін мектептің 11- сыныбына арналған оқулық. 1-бөлім. -Алматы: Атамұра, 2020.

Техникалық құралдар, материалдар

Смартфон, ноутбук.

4. Сабақтың барысы

Уақыт (мин.)

Ұйымдастыру кезеңі

Студенттермен сәлемдесу, студенттерді түгендеу, оқу құралдарын түгендеу.

3 мин.

Өткен білімді еске түсіру

1.Табиғи-географиялық факторлар деген не?

2. Шаруашылық жүйе қандай факторлардың әсерімен калыптасады?

3. Аумақтық құрылымдар кандай бөліктерге бөлінеді?

4. Елдің шаруашылық жүйесіне кеңістік факторы қандай әсер етеді?

5. Ғаламшар халқының өсуіне байланысты егістік жерлер қалай өзгереді?

12 мин.

Сабақ жоспары

1.Елдердің экономикалық дамуының әркелкілігі.

2. Өнеркәсібі дамыған елдердің жалпы сипаттамасы.

3. ХХ ғасыр соңындағы дамушы елдер экономикасындағы негізгі тенденциялар.

4.

Жаңа тақырыпқа қадам

Сабақ ортасы

1.Елдердің экономикалық дамуының әркелкілігі. Тарихқа көз салсақ, Ежелгі дүние дәуірінде, Орта ғасырларда, Жаңа заманда да жаңа мемлекеттер пайда болып, өркендеп, жойылып отырған. Олардың орнына басқалары пайда болып отырды. Осы процесте мемлекеттің біркелкі дамымайтындығына себеп болатын экономикалық фактор маңызды рөл атқарды. Әлемдік шаруашылықты экономика саласындағы қызметтерге бөлу жене негізгі экономикалық қарым-қатынастарды талдау жеке мемлекеттердің даму тенденцияларын ғана емес, өзара экономикалық даму деңгейін салыстыруға мүмкіндік береді.

Табысы төмен елдер әлемнің 40,8%-ын құрайтын, әлемдік алаңның 25%-ын ғана ала отырып, тек дүниежүзілік жалпы ішкі өнімнің 3,4%-ын ғана құрайды. Табысы жоғары дамыған елдер дүниежүзілік 15,6% халқымен, әлемдік алаңның 24%-ын ғана ала отырып, әлемдік жалпы ішкі өнімнің 80%-ын құрайды; табыс деңгейі төмен елдердің көрсеткішіне қарағанда, жоғары дамыған елдердің жан басына шаққанда ЖҰӨ (жалпы ұлттық өнім) 62 есе артық. Даму үстіндегі елдер тәуелсіз топтардың белгіленуі оның ішінде бұрынғы отар және жартылай отар елдер, олардың тарихи жолындағы кейбір ерекшеліктері салдарынан басқа елдерден әлеуметтік-экономикалық дамуы жағынан артта қалған, капитализмге дейінгі қатынастарды сақтап қалған және т.б.

Жаңа индустриалды елдер (ЖИЕ) азиялық елдер, қысқа мерзім ішінде экономикасы артта қалған, даму үстіндегі елдерге төн, жоғары дамыған елдер қатарына секіріс жасаған бұрынғы отарлар немесе жартылай отарлар.

Өнеркәсібі дамыған елдердің жалпы сипаттамасы. Батыстың өнеркәсібі дамыған елдері әлемдік шаруашылықтағы барлық жүйесі ішіндегі экономикалық даму деңгейінің өте жоғарылығымен ерекшеленеді. Жаңа индустриалды елдер (ЖИЕ) азиялық елдер, қысқа мерзім ішінде экономикасы артта қалған, даму үстіндегі елдерге төн, жоғары дамыған елдер қатарына секіріс жасаған бұрынғы отарлар немесе жартылай отарлар.

Өнеркәсібі дамыған елдердің жалпы сипаттамасы. Батыстың өнеркәсібі дамыған елдері әлемдік шаруашылықтағы барлық жүйесі ішіндегі экономикалық даму деңгейінің өте жоғарылығымен ерекшеленеді.

Буржуазиялық революциялар батыс елдерінің барлық саласын қайта құрды. Қоғамның әлеуметтік құрылымында бұрын соңды болмаған өзгерістер болды. Көптеген топтар мен түрлі деңгейдегі адамдардың экономикалық және әлеуметтік жағдайы үздіксіз өзгеріп отырды. Бұл таптық бөліністің айқын көрінісін жасырғанмен, таптық қатынастар қоғам құрылымын іріктей бастады. XVI-XVIII ғасырларда Батыс елдерінде қоғамдық даму барысында барлық қоғамға және оның ірі құрамдас бөліктеріне таралған әлеуметтік ұйым түрінде азаматтық қоғам құрылды. Ол барлық қоғамды тігінен байланыстыратын өздігінен құрылған ұйымдардың жиынтығын білдірді. Бірінші әлем елдері нарығының сипатты белгілері: барлық халықтың тауарлы өндіріспен қанағаттандырылуы; өндіріс пен тұтыну саласының тығыз өзара байланысы. Экономикалық қызметтің барлық параметрі бойынша әлемдік шаруашылықтағы басымдылық жағдайы. Олар әлемдік ресурстың негізгі бөлігін пайдалана отырып, өлемдік ішкі өнімнің 2/3-сін өндіреді. Батыстық жүйе әлемге жан-жақты әсер етеді, бірақ бүгінгі күнге дейін, негізінен, өзін жергілікті жерде ғана көрсетеді. Бұл әлемдік шаруашылықта қарама-қайшылықтар мен шиеленістер туындатады. Экономиканың ашықтығы. Әлемдік шаруашылық бөлімшесінің жиынтықталған ЖІӨ-нің 1/5 бөлігіне жуығы шетелдерде іске асады және шамамен ЖІӨ осындай бөлігі сырттан әкелінген тауар есебінен қамтамасыз етіледі. Қазіргі кездегі халықаралық экономикалық қатынастардың дамуы, экономикалардың ашықтығы қарама-қайшылықты үдерістердің әсерімен анықталады. Бір жағынан, шаруашылық өмірді интернационализациялау, ал екінші жағынан жекелеген мемле кеттердің әлемдік шаруашылықта аса пайдалы орынға ие болуға талпынуы күшейеді.

Сыртқы экономикалық байланыстар сегментінде басқа түрлердің дамуын анықтайтын капиталдың қозғалысы орын алады. Индустриалды елдер кәсіпкерлік пен несиелік капитал қосымшаларын құрайтын негізгі субъектілері мен объектілері ретінде көрінеді.

Қазіргі кездегі халықаралық экономикалық қатынастардың дамуы, экономикалардың ашықтығы қарама-қайшылықты үдеріс- тердің әсерімен анықталады. Бір жағынан, шаруашылық өмірді интернационализациялау, ал екінші жағынан жекелеген мемле кеттердің әлемдік шаруашылықта аса пайдалы орынға ие болуға талпынуы күшейеді.

Сыртқы экономикалық байланыстар сегментінде басқа түрлердің дамуын анықтайтын капиталдың қозғалысы орын алады. Индустриалды елдер көсіпкерлік пен несиелік капитал қосымшаларын құрайтын негізгі субъектілері мен объектілері ретінде көрінеді.

Даму үстіндегі елдердің жалпы сипаттамасы. 70-жылдардың аяғына қарай дамушы елдер экономикалық деңгейі, салалық және технологиялық құрылымы, халықаралық еңбек бөлінісіне қатысу бағыты, ұдайы өндіру үрдісінің сыртқы және ішкі жағдайлары бойынша ерекшеленетін үш топқа бөлінді.

Бірінші топқа құрылымдық параметрлері мен жан басына шаққандағы ЖІӨ көлемі бойынша дамыған елдердің төменгі шегіне жақындаған немесе одан да жоғары болған елдер кірді. Бұл, ең алдымен, «жаңа индустриалды елдер». Жеткілікті дамыған елдердің осы тобына Таяу Шығыста орналасқан мұнай экспорттаушы және басқа да энергия тасымалдаушы елдер жатады.

Дамушы елдердің екінші тобына әдеттегідей, орташа табысы бар елдер жатады. Бұл біркелкі емес, көптеген топтар. Мұнда Үндістан, Пәкістан, Түркия, Египет, ОАР сияқты ірі мемлекеттер, мұнай өңдіруші елдер - Иран, Алжир, Венесуэла, Ливия, Габон, Нигерия, Азия, Африка және Латын Америкасындағы аграрлы-шикізаттық елдер жатады. Үшінші топқа даму деңгейі төмен елдер Африка, Азия, Кариб бассейні жөне Таяу Шығыстың 48 мемлекеті кіретін, соның ішінде халқы тығыз орналасқан Бангладеш, Конго Республикасы (бұрынғы Заир) Мьянма, Танзания, Судан және Эфиопия кіреді.

ХХ ғасыр соңындағы дамушы елдер экономикасындағы негізгі тенденциялар.

- дамушы елдерге шетел капиталының келуі. Тікелей шетелдік қаржы салымдарының жоғары динамикасы көбінесе еңбекті көп қажет ететін, ресурсты және энергияны көп қажет ететін дамыған елдерден дамушы елдерге қоршаған ортаға зиянды өндірістің келуінің жоғарылау динамикасы:

- дамушы елдердің шиеленісті мәселесі сыртқы қарыздар болып қалып отыр. Ұлттық табыстың сыртқы қарызы пайыздық үстеме түрінде кетіп жатуы экономикалық өсім қарқынының төмендеуіне, құнсыздану үрдістерінің дамуына және кезегінше қарыз ауыртпалығының тереңдеуіне, халықтың елеулі бөлігінің өмір сүру деңгейінің төмендеуіне және саяси тұрақсыздыққа алып келеді. Сыртқы қарыз мәселесі дамушы мемлекеттердің сыртқы саясатындағы қателіктерді тереңдетеді.

- бірқатар елдердегі саяси тұрақсыздық олардан ұлттық капиталдың шығып кетуіне алып келеді, нәтижесінде сыртқы қарыздардың қомақты бөлігі бұл елдерден шығып кеткен ұлттық капиталдың орнын толтыруға және де билеуші режімнің амбициялық жобасын жүзеге асыруына алып келеді.

- мыңжылдықтар межесінде дамушы елдердегі елеулі шиеленістер әлемнің көптеген өңірлеріндегі саяси тұрақсыздықтың себебі ғана емес, сонымен қатар Жер шарының барлық халқы үшін экологиялық жөне эпидемиологиялық қауіп туғызатын табиғи ортаның бұзылуының бастауы болған бақылаусыз қалған үрдісіне ие болды.

- ұлттық тәуелсіздікке ие болу нәтижесінде шартты түрде жаппай аштықты жеңу және тамақтануды жақсартумен дамушы елдердегі демографиялық жарылыс бұл елдерде халық санының күрт өсуіне алып келді.

- Дамыған елдерден дамушы елдерге экологиялық қауіпті өндірістердің ауыстырылуы топырақтың, судың және ауаның ласта

525тг - Сатып алу

Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз

Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру

Материал жариялап тегін сертификат алыңыз!

Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды

Материал жариялау Сертификатты жүктеу

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!

Тізімді көру

Материал іздеу

Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз

Барлығы 663 959 материал жиналған

Пән

Бағыт

Сынып

Іздеу

Ұқсас материалдар

Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған

Сертификатталған тренер жасаған

01.01.2023

17 863

13 694

ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған

Барлық пәндер

Барлық материалдар

Барлық сыныптар

Дүние жүзі тарихы пәні бойынша барлық материалдарды көру

Іс-шаралар кестесі

Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары

Сайт Peaksoft веб-студиясында жасалған - Peaksoft.kz