Мұғалімнің аты-жөні:

Хурмет Гульдана

Пән/Сынып:

Биология, 9 сынып

Қай аптаның нешінші сабағы

ІІІ тоқсан.

Тарау немесе бөлім атауы:

Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары

Сабақтың тақырыбы:

Мендель ашқан белгілердің тұқымқуалау заңдылықтары. Тұқымқуалаушылықты зерттеудің гибридологиялық әдісі

Оқу мақсаты:

9.2.4.1- генетиканың дамуы мен қалыптасуындағы Мендель зерттеулерінің рөлін бағалау.

Сабақтың мақсаты:

Генетика ғылымының пайда болуы,Мендель заңдары мен гибридологиялық әдістің ерекшеліктерін сипаттау

Бағалау критериі:

• Генетиканың ғылымның пайда болуын біледі;

• Мендель заңдарын сипаттайды;

• Гибридологиялық әдісті ерекшеліктерін талдайды;

Саралап оқыту тапсырмалары

Ұжымдық жұмыс

Жаңа тақырыптың түсіндірілуі

Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма)

Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету

Жеке жұмыс

Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы

Уақыты

Кезеңдері

Тапсырма

Тапсырманың мақсаты

Мұғалімнің бақылауы мен зерттеуі не?

Бағалау

Ресурстар

1 минут

Ұйымдастыру

Сәлеметсіздер ме, оқушылар.

.

Ой қозғау сұрақтары:

Хромосомалар жыныстық жолмен көбейетін ағза жасушаларына қарай түседі?

Тозаңдану дегеніміз не?

Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы:

Мендель ашқан белгілердің тұқымқуалау заңдылықтары. Тұқымқуалаушылықты зерттеудің гибридологиялық әдісі

Назарын сабаққа аудару

Оқушының қызығушылығын тарту

Қалыптастырушы бағалау

Слайд 1

8 мин

9 мин

7

5 мин

Жаңа сабақ

Сабақты қортындылау

Генетика –белгілердің тұқым қуалау заңдылығын және өзгергіштігін зерттейтін ғылым Бұл атауды 1906 жылы ағылшын биологы У.Бэтсон ұсынды.  Генетиканың биология ғылымының жеке бір саласы ретінде қалыптасуына ХІХ ғасырдың екінші жартысында ашылған ірі ғылыми жаңалықтар себепші болды. 1965 жылы чех ғалымы Г.Мендельдің “Өсімдік будандарымен жүргізілген тәжірибелер” деген еңбегі жарық көрді. Ол тәжірибелері арқылы тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын қалыптастырады. Сөйтіп, Мендель генетиканың негізін қалады

. Мендель Заңдары – тұқым қуалау белгілерінің ұрпақтан ұрпаққа берілу заңдылықтары. Ата-аналарынан ұрпақтарға жыныс клеткалары арқылы тұқым қуалау факторларының берілуімен түсіндіретін бұл теорияны Г.И. Мендель тұжырымдады. Грегор Иоганн Мендель. — аустириялық биолог және ботаник, белгілі табиғат зерттеуші, тұқым қуалау заңдылықтарын алғаш ашқан ғалым, генетиканың негізін салушы, монах.

Мендель өзінің тәжірибесіне бұршақ өсімдігін зерттеу нысаны ретінде алған. Бұршақты таңдау себебі:

• Белгілер саны аз

• Өздігінен тозаңданады, сары түсті бұршақта жасыл түсті ген және керсінше болмайды

• Барлығы екі баламалы белгісі.

• Өсіруге қолайлы

Мендельдің бірінші заңы

Мендель тәжірибе үшін баламалы жеті белгілері бойынша ажыратылатын бұршақтың әр түрлі сорттарын таңдап алды; тұқымы сары немесе жасыл, тұқымы тегіс немесе бұдыр, тұқым қабығы сұр немесе ақ, бойы биік немесе аласа, т.б. Аналық өсімдік ретінде қандай сорттың пайдаланғанына қарамастан, будандасудан кейін алынған 1-ұрпақ (F1) будандарында баламалы жұп белгінің тек біреуі ғана көрініс береді. Мұндай белгіні Мендель доминантты белгі  деп атады. Ол жұп белгілердің ішінен: тұқымның сары түсі жасыл түске, тегістігі тұқым бұдырлығына, тұқым қабығының сұр түсі ақ түске, бойының биіктігі аласалығына қарағанда доминанттылық көрсететінін байқады. 1-будан ұрпақта көрінбеген белгілерді Мендель рецессивті белгілер деп атады. Тұқым қуалауға талдау жасағанда 1-будан ұрпағы бірдей пішінді, бір типтес болғандықтан бұл құбылыс Мендельдің бірінші заңы деп аталады. Бұл доминнанттылық ережесі  деп те атайды.

.

Мендельдің екінші заңы

 Бұршақтың сары және жасыл түсті тұқым жарнақтары бар түрлерін будандастырудан алынған 1-ұрпақтың түсі сары болады. Ал осы F1 будандарын өздігінен тозаңданудан алынған F2 ұрпағында сары және жасыл түсті тұқымдары бар өсімдіктер пайда болады. Яғни 1-будан ұрпақта көрінбеген белгілер (жасыл түс) 2-ұрпақта көрінеді. Доминантты және рецессивті белгілері бар тұқымдардың F2-де сандық арақатынасы 3:1 болады. Бір жұп белгілердің осындай арақатынаста ажырауы Мендельдің екінші заңы немесе белгілердің ажырау заңы деп аталады

Г.Мендельдің қолданған әдісі- гибридолгиялық әдіс.

Гибридолгиялық әдістің ерекшелігі:

1. будандастыру үшін бір-бірінен айқын жұп белгілері бойынша ажыратылатын бір түрдің дарақтары алынады;

2. зерттелетін белгілер тұрақты, яғни бірнеше ұрпақ бойы қайталанып отырады;

3. әр ұрпақтағы алынған будандарға жеке талдау жасалып, нақтылы сандық есептеулер жүргізілді.

Тапсырмалар:

Сұрақтарға жауап беріңіздер.

1.Доминантты және рецесивті белгілер деген не? Олар қалай белгіленеді?

2. Мендель өз тәжірибесінде не себептен зерттеу нысаны ретінде бұршақты алды?

3. Біркелкілік заңы мен ажырау заңын салыстырыңдар?

Генетика – белгілердің тұқымқуалаушылығы мен өзгергіштігін зерттейтін ғылым.Генетиканыың негізін салған Г.Мендель. Ол біркелкілік заңымен ажырау заңын ашты. Ол өз зерттеулерінде асбұршақтың сорттарын және гибридологиялық әдісті қолданды.

Жаңа тақырыпты меңгеру

Жаңа тақырыпты толық түсінуге арналған тапсырма

Сабақты қалай, қаншалықты меңгергеніне қортынды жасау

Жаңа тақырыпты түсінгенін бақылау.

Тақырыпты қаншалықты түсінгенін білу

Сабақ қаншалықты мақсатына жеткеніне көз жеткізу

Қалыптастырушы бағалау

Қалыптастырушы бағалау.

Кері байланыс беру

Жүктеу

ЖИ арқылы жасау

ЖИ арқылы жасау

Бөлісу

Материалға шағымдану

Бұл материал сайт қолданушысы жариялаған. Материалдың ішінде жазылған барлық ақпаратқа жауапкершілікті жариялаған қолданушы жауап береді. Ұстаз тілегі тек ақпаратты таратуға қолдау көрсетеді. Егер материал сіздің авторлық құқығыңызды бұзған болса немесе басқа да себептермен сайттан өшіру керек деп ойласаңыз осында жазыңыз

Жариялаған:

Хопабаева Роза Манарбековна

17 Ақпан 2021

1761

Шағым жылдам қаралу үшін барынша толық ақпарат жіберіңіз

Шағымды қалдыру

Мендель ашқан белгілердің тұқымқуалау заңдылықтары

Тақырып бойынша 11 материал табылды

Мендель ашқан белгілердің тұқымқуалау заңдылықтары

Материал туралы қысқаша түсінік

Мұғалімлерге әдістемелік көмек

Материалды жүктеу

Материалдың қысқаша нұсқасы

ВИДЕОСАБАҚ ЖОСПАРЫНЫҢ ҮЛГІСІ

Мұғалімнің аты-жөні:			Хурмет Гульдана
Пән/Сынып:			Биология, 9 сынып
Қай аптаның нешінші сабағы			ІІІ тоқсан.
Тарау немесе бөлім атауы:			Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары
Сабақтың тақырыбы:			Мендель ашқан белгілердің тұқымқуалау заңдылықтары. Тұқымқуалаушылықты зерттеудің гибридологиялық әдісі
Оқу мақсаты:			9.2.4.1- генетиканың дамуы мен қалыптасуындағы Мендель зерттеулерінің рөлін бағалау.
Сабақтың мақсаты:			Генетика ғылымының пайда болуы,Мендель заңдары мен гибридологиялық әдістің ерекшеліктерін сипаттау
Бағалау критериі:			Генетиканың ғылымның пайда болуын біледі; Мендель заңдарын сипаттайды; Гибридологиялық әдісті ерекшеліктерін талдайды;
Саралап оқыту тапсырмалары
Ұжымдық жұмыс Жаңа тақырыптың түсіндірілуі				Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма) Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету		Жеке жұмыс Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы
Уақыты	Кезеңдері	Тапсырма			Тапсырманың мақсаты		Мұғалімнің бақылауы мен зерттеуі не?	Бағалау	Ресурстар
1 минут	Ұйымдастыру	Сәлеметсіздер ме, оқушылар. . Ой қозғау сұрақтары: Хромосомалар жыныстық жолмен көбейетін ағза жасушаларына қарай түседі? Тозаңдану дегеніміз не? Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Мендель ашқан белгілердің тұқымқуалау заңдылықтары. Тұқымқуалаушылықты зерттеудің гибридологиялық әдісі			Назарын сабаққа аудару		Оқушының қызығушылығын тарту	Қалыптастырушы бағалау	Слайд 1

8 мин 9 мин 7 5 мин

Жаңа сабақ Сабақты қортындылау

Генетика –белгілердің тұқым қуалау заңдылығын және өзгергіштігін зерттейтін ғылым Бұл атауды 1906 жылы ағылшын биологы У.Бэтсон ұсынды.  Генетиканың биология ғылымының жеке бір саласы ретінде қалыптасуына ХІХ ғасырдың екінші жартысында ашылған ірі ғылыми жаңалықтар себепші болды. 1965 жылы чех ғалымы Г.Мендельдің “Өсімдік будандарымен жүргізілген тәжірибелер” деген еңбегі жарық көрді. Ол тәжірибелері арқылы тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын қалыптастырады. Сөйтіп, Мендель генетиканың негізін қалады . Мендель Заңдары – тұқым қуалау белгілерінің ұрпақтан ұрпаққа берілу заңдылықтары. Ата-аналарынан ұрпақтарға жыныс клеткалары арқылы тұқым қуалау факторларының берілуімен түсіндіретін бұл теорияны Г.И. Мендель тұжырымдады. Грегор Иоганн Мендель. — аустириялық биолог және ботаник, белгілі табиғат зерттеуші, тұқым қуалау заңдылықтарын алғаш ашқан ғалым, генетиканың негізін салушы, монах. Мендель өзінің тәжірибесіне бұршақ өсімдігін зерттеу нысаны ретінде алған. Бұршақты таңдау себебі: Белгілер саны аз Өздігінен тозаңданады, сары түсті бұршақта жасыл түсті ген және керсінше болмайды Барлығы екі баламалы белгісі. Өсіруге қолайлы Мендельдің бірінші заңы Мендель тәжірибе үшін баламалы жеті белгілері бойынша ажыратылатын бұршақтың әр түрлі сорттарын таңдап алды; тұқымы сары немесе жасыл, тұқымы тегіс немесе бұдыр, тұқым қабығы сұр немесе ақ, бойы биік немесе аласа, т.б. Аналық өсімдік ретінде қандай сорттың пайдаланғанына қарамастан, будандасудан кейін алынған 1-ұрпақ (F1) будандарында баламалы жұп белгінің тек біреуі ғана көрініс береді. Мұндай белгіні Мендель доминантты белгі  деп атады. Ол жұп белгілердің ішінен: тұқымның сары түсі жасыл түске, тегістігі тұқым бұдырлығына, тұқым қабығының сұр түсі ақ түске, бойының биіктігі аласалығына қарағанда доминанттылық көрсететінін байқады. 1-будан ұрпақта көрінбеген белгілерді Мендель рецессивті белгілер деп атады. Тұқым қуалауға талдау жасағанда 1-будан ұрпағы бірдей пішінді, бір типтес болғандықтан бұл құбылыс Мендельдің бірінші заңы деп аталады. Бұл доминнанттылық ережесі  деп те атайды. . Мендельдің екінші заңы  Бұршақтың сары және жасыл түсті тұқым жарнақтары бар түрлерін будандастырудан алынған 1-ұрпақтың түсі сары болады. Ал осы F1 будандарын өздігінен тозаңданудан алынған F2 ұрпағында сары және жасыл түсті тұқымдары бар өсімдіктер пайда болады. Яғни 1-будан ұрпақта көрінбеген белгілер (жасыл түс) 2-ұрпақта көрінеді. Доминантты және рецессивті белгілері бар тұқымдардың F2-де сандық арақатынасы 3:1 болады. Бір жұп белгілердің осындай арақатынаста ажырауы Мендельдің екінші заңы немесе белгілердің ажырау заңы деп аталады Г.Мендельдің қолданған әдісі- гибридолгиялық әдіс. Гибридолгиялық әдістің ерекшелігі: будандастыру үшін бір-бірінен айқын жұп белгілері бойынша ажыратылатын бір түрдің дарақтары алынады; зерттелетін белгілер тұрақты, яғни бірнеше ұрпақ бойы қайталанып отырады; әр ұрпақтағы алынған будандарға жеке талдау жасалып, нақтылы сандық есептеулер жүргізілді. Тапсырмалар: Сұрақтарға жауап беріңіздер. 1.Доминантты және рецесивті белгілер деген не? Олар қалай белгіленеді? 2. Мендель өз тәжірибесінде не себептен зерттеу нысаны ретінде бұршақты алды? 3. Біркелкілік заңы мен ажырау заңын салыстырыңдар? Генетика – белгілердің тұқымқуалаушылығы мен өзгергіштігін зерттейтін ғылым.Генетиканыың негізін салған Г.Мендель. Ол біркелкілік заңымен ажырау заңын ашты. Ол өз зерттеулерінде асбұршақтың сорттарын және гибридологиялық әдісті қолданды.

Жаңа тақырыпты меңгеру Жаңа тақырыпты толық түсінуге арналған тапсырма Сабақты қалай, қаншалықты меңгергеніне қортынды жасау

Жаңа тақырыпты түсінгенін бақылау. Тақырыпты қаншалықты түсінгенін білу Сабақ қаншалықты мақсатына жеткеніне көз жеткізу

Қалыптастырушы бағалау Қалыптастырушы бағалау. Кері байланыс беру Материалды жүктеу Жүктеу Сақтау Бөлісу ЖИ арқылы жасау Файл форматы: docx Биология Оқушылар жұмысы 9 сынып 17.02.2021 1761 Жүктеу Сақтау ЖИ арқылы жасау Жариялаған: Хопабаева Роза Манарбековна Бұл материалды қолданушы жариялаған. Ustaz Tilegi ақпаратты жеткізуші ғана болып табылады. Жарияланған материалдың мазмұны мен авторлық құқық толықтай автордың жауапкершілігінде. Егер материал авторлық құқықты бұзады немесе сайттан алынуы тиіс деп есептесеңіз, шағым қалдыра аласыз Қазақстандағы ең үлкен материалдар базасынан іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде керек материалды іздеп, жүктеп алып сабағыңызға қолдана аласыз Іздеу Материал жариялап, аттестацияға 100% жарамды сертификатты тегін алыңыз! Ustaz tilegi журналы министірліктің тізіміне енген. Qr коды мен тіркеу номері беріледі. Материал жариялаған соң сертификат тегін бірден беріледі. Толығырақ Оқу-ағарту министірлігінің ресми жауабы Сайтқа 5 материал жариялап, тегін АЛҒЫС ХАТ алыңыз! Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытуға қосқан жеке үлесі үшін және де Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық материалыңызбен бөлісіп, белсенді болғаныңыз үшін алғыс білдіреміз! Жариялау Сайтқа 25 материал жариялап, тегін ҚҰРМЕТ ГРОМАТАСЫН алыңыз! Тәуелсіз Қазақстанның білім беру жүйесін дамытуға және білім беру сапасын арттыру мақсатында Республика деңгейінде «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жариялағаны үшін марапатталасыз! Жариялау Министірлікпен келісілген курстар тізімі Химия пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Тарих пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Биология пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Ағылшын тілі пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ География пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Информатика пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Мектепке дейінгі білім беру бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ «Қазақ тілі» жəне «Қазақ əдебиеті» бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Дене шынықтыру пәні бойынша педагогтің пәндік және кәсіби құзыреттілігін дамыту 80/108 сағат Толығырақ Білім алушылардың білім сапасын арттыру мақсатында сабақта цифрлық технологияларды қолдану 80/108 сағат Толығырақ Инклюзивті білім беру жүйесінде ерекше білім беру қажеттілігі бар білім алушыға психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету бойынша педагогтердің кәсіби және пәндік құзыреттіліктерін дамыту 80/108 сағат Толығырақ