2023-2024 оқу жылына арналған

қысқа мерзімді сабақ жоспарларын

жүктеп алғыңыз келеді ма?

ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандартымен 2022-2023 оқу жылына арналған 472-бұйрыққа сай жасалған

металдардың адам өміріндегі маңызы

Материал туралы қысқаша түсінік

материал оқушыларға көп көмегін тигізеді, өте маңызды.

Муслимова Гульфарида Социаловна

Автор материалды ақылы түрде жариялады.
Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

14 Қараша 2018

753

0 рет жүктелген

Жаратылыстану Сабақ жоспары 9 сынып

Бүгін алсаңыз 25% жеңілдік
беріледі

770 тг 578 тг

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

САБАҚ ЖОСПАРЫ

Пән	Химия
Мұғалім	Муслимова Гульфарида Социаловна
Мектеп, сынып	Жылыбұлақ негізгі мектебі,9-сынып
Сабақ тақырыбы	Металдардың адам өміріндегі маңызы

Сабақтың мақсаты	Білімділік: Оқушылардың металдар туралы, олардың қасиеттері, адамға қажеттілігі туралы алған білімдерін қорыту, бір жүйеге келтіру;Тәрбиелік: Оқушыларды өзіндік жұмыс істеуге баулу, ойлау және шығармашылық қабілеттерін дамыту, алған теориялық білімдерін іс-жүзінде қолдана білуге үйрету;Дамытушылық: Жаңа компьютерлік технология әдістері арқылы оқушылардың сабаққа белсенділігін арттыру.
Құрал-жабдықтар, көрнекі құралдар	Интерактивті тақта, комьпютер, химиялық реакция теңдеулері. Химиялық реактивтер: темір, мыс, кальций, сынап кең қолданылатын металл үлгілері, металға бай тағам, бұйым түрлері, топтамалар, тірек сызба, викториналық ребус, http://bilimland.kz сайты пайдаланылды.
Сабақ түрі	Аралас. Сайыс сабақ.
Әдіс-тәсілдер	СТО жобасының стратегиялары: көрнекілік символдар, викториналық ребус.
Пәнаралық байланыс	Биология, математика, қазақ тілі, экология.
Сайыс сабақ барысы	Сайысымыз 5 кезеңнен тұрады:1-кезең. «Ойлы болсаң, озып көр»2-кезең. «Мықты болсаң, тауып көр»3-кезең. «Жүйрік болсаң, шешіп көр»4-кезең. «Зеке болсаң,шешіп көр»5-кезең. «Химик-сараман» Тапқыр, білгір, дарындыЖарыс бар бүгін арындыХимия пәнінің сүйген сенОртаға сал барыңды – деп, сайысқа қатысушыларға сәттілік тілей отырып, сайысымыздың алғашқы кезеңін бастайық.
1-кезең «Ойлы болсаң, озып көр», «Ой қозғау» стратегиясы	«Сырларым бар химиктерге аян, таба алсаң қасиетімді етем баян» - жұмбақтарды жасыру арқылы металдарды табу.
1 1. Күмістей ақшыл, жеңіл металл.2. Мемлекет атымен аталатын элемент.3.Магнитті қасиеті бар металл.4.Сілтілік металл5. Бағалы металл.6. Радиактивті металл.7. Ең ауыр металл.8. Октан құрамына кіретін металл.Шешуі: 1. Магний 2. Гарманий 3. Темір 4. Натрий 5. Алтын 6. Радий 7. Қалайы 8. Қорғасын
2-кезең «Мықты болсаң, тауып көр»	Металл туралы мақал-мәтелдер: Қойдың сүті – қорғасын. Темірші - көміршіге үйір. Темірді қызған кезде соқ От көмір жейді, тот темір жейді. Темірдің бір басы - ыстық, бір басы – суық. Темір кессең қысқа кес, ұзартуың оңай, Ағаш кессең ұзың кес, қысқартуы оңай. Алтынды еріте білмегендер - ірітеді, Теріні илей білмеген – шірітеді. Арпа-бидай ас екен, алтын-күміс тас екен. Мылтықтың күмісін айтпа, тиісін айт. Өлең алтын, сөз күміс.
3-кезең «Жүйрік болсаң, шауып көр»	Полиглот. Адам ағзасында кездесетін металдарды жазып шығу.
Натрий. Натрийдің ең негізгі минералы – натрий хлориді NaCl болып табылатын галит. http://bilimland.kz/index.php/kz/ видео көрсету Көмір жанғанда, қара металургия кәсіпорындарының қалдықтарында, тұрмыстық тағам суларында, көшелерде, жол бойында мұзды, қарды еріту үшін ас тұзын сепкенде және ауыз суларды жұмсартқанда пайда болады.Натрий ағзаның өн бойына толық тараған; қан сарысуында, арқажұлын сұйықтығында, көз сұйықтығында, асқорыту сөлдерінде, өтте, бүйректе, теріде, сүйек ұлпаларында, өкпеде және мида.Зиянды әсері. Натрий ионының ағзада көп мөлшерде болуы ас тұзын мол пайдалануға байланысты. Бұл су алмасуын бұзады, қанды қоюлатады, бүйрекке әсер етеді және зат алмасуға жүрек тамыр жүйесіне зиянды.Мыс. Мыс көптеген минералдардың құрамдас бөлігі болып табылады. Мысалы, алтын сары халькопирит CuFeS2, мыспен темірдің күрделі сульфиді және жасыл малахит Cu2(OH)2CO3, химиялық құрамы бойынша гидратталған мыс карбонаты http://bilimland.kz/index.php/kz/ Тірі ағзада, адамда мыс, темір тәрізді қан құрамында кездеседі. Мыс элементі аз болса жануарларда анемия, өсімдіктерде хлороз ауруы пайда болады. Бауыр мен мида мыстың мөлшері көп болады.Зиянды әсері. Мыс улы металдарға жатады. Нерв жүйесі, бауыр, бүйрек, тіс, асқазанға әсер етіп, қызметін бұзады.Литий. Адам ағзасындағы литий элементінің мөлшері орта есеппен 70 мг. Жануарлардың ағзасындағы литий қосылыс күйінде бауырда, бүйректе, көкбауырда, өкпеде, қанда және сүтте жинақталады. Литийдің ең көп мөлшері бұлшық ет құрамында болады. Литий ионы асқазан-ішек қабырғалары арқылы қанға өтіп сонда жиналады.Кальций. Цемент өндірісінде, қағаз, шыны, химия-фармацевтика, тері, бояу, сыра өндірісі қалдықтарында, цемент, бетон ыдыстарды пайдаланғанда түзіледі. Кальций хлораты мақтаны жинарда жапырақты ерте түсіру үшін дефолиант түрінде қолданылады. Биологиялық рөл. Са ионы қан тоқтату және зат алмасу, әсіресе сүйектерге, тіс құралу үшін қажет. Са фосформен бірге сүйекті және жүйке жүйесін құрайды.Зиянды әсері. Ағзада Са құрамы көп болып кетсе, адам цистит ауруына шалдығады. Егер Са цемент ұнтағы түрінде өкпеге енсе тыныс жолдарына зиян.Мырыш. Мырыштың негізгі көзі мырыш алдамшысы ZnS болып саналады. Жануарлар мен өсімдіктер дүниесі үшін қажет элемент. Ересек адамның ағзасындағы мырыш бұлшық еттерде 65 пайыз, сүйектерде 20 пайыз жиналған. Ал қалған бөлігі қан плазмасында, бауырда және эритроциттерде болады. Мырыштың ең көп мөлшері қуықасты безінде кездеседі. Негізгі мырыш қарабидай кебегінде көп болады. Адам ағзасы мырышты ет, сүт және жұмыртқа тағамдарын пайдалану арқылы қабылдайды.Зиянды әсері. Мырыш ағзада көбейіп кетсе Са-дің құрамы төмендеп остеопороз (сүйек сынғыштығы) ауруы пайда болады. Ағзада жетіспесе тері аурулары және диабет ауруына ұшырайды.Калий. Калий ағзаның барлық бүйрек, жүрек, сүйек, бұлшық еттерде, қанда, мида және т.б. кездеседі. Ағзадағы калий катионы К+ физиологиялық қызметтер атқарады – бұлшық еттердің жиырылуы, жүректің қалыпты жұмыс істеуі, жүйелік импульстардың берілуі, алмасу ферменттердің белсенділігін арттырады. Ересек адам тәулігіне тамақпен бірге 2-3 г калий қабылдайды. Ағзаға калий жетіспеген жағдайда күніне 4-5 рет калий хлоридік КСІ 1,0 г мөлшерде пайдаланады.Магний. Магний табиғатта магнезит минералы MgCO3 түрінде кездеседі.Ағзадагы магнийдің ең көп мөлшері сүйек ұлпасында, тіс эмалінің дентинінде жинақталған. Сонымен қатар, магний ұйқы безінде, қанда, бұлшық еттерде, бұйректе, мида, бауырда және жүректе кездеседі. Ересек адам тәулігіне массасы 0,7 г шамасындай магнийді пайдаланады.Есептер шығару Есеп №1.Массасы 18 г темір пластинкасы мыстың (ІІ) сульфатының ерітіндісіне батырылды. Оның беті мыспен қапталған соң, оның массасы 20 г болды. Темірдің қандай массасы ерітіндіге өтті?Есеп шешуі: Металдардың стандартты электродты потенциалдар мәнін пайдаланып реакция теңдеуін жазамыз. Fe + CuSO4 = FeSO4 + CuЕгер v (Cu) мәні x моль болса, ерітіндіге өткен теміірдің массасы мына мәнге тең болады, m=v ·M m (Fe) = 56 ·x г..,ал пластинканың бетінде бөлінген мыстың массасы, сәйкесінше 64x г..,Ерітіндіге өткен темірдің массасын, мыстың массасын ескере отырып, пластинканың бетіне қонған массаны ескере отырып, реакция теңдеуін құрамыз:18 -56 ·x + 64 = 20X= 0,25m (Fe) = v ·Mm (Fe) = 56 ·0,25= 14(г) Есеп №2. Құрамы 80% магнитті темірден тұратын әрбір тонна темір рудасынан құрамында 95% Ғе бар 570кг шойын алуға болады. Теориямен салыстырғанда шыққан темірдің массалық үлесінің шығымын анықтаңдар. Есеп талқыланғаннан кейін, оның шарты жазылады. Жоспар құрылады. Берілгені: Есепті шығару үшін шығымға байланысты m (руда) =1т анықтамаларды еске түсіреді. Оны анықтайтын m (шойын) = 570кг формуланы жазады.ω(Ғе) = 0,95ω(Ғе3О4) = 0,8 η = mпрак(Ғе) / mтеор (Ғе) η(Ғе)-? Практика жүзінде алынған темірдің массасын шойынның массасы мен ондағы темірдің проценттік мөлшерімен анықтайды. Сонан кейін бір тонна рудадағы темірдің массасын табу үшін алдымен бір тоннадағы Ғе3О4 массасын табады. Сосын химиялық формула арқылы Ғе3О4 және оның молярлық массасы арқылы рудадағы Ғе массасын табуға болады. Осындай талқылаудан кейін барып, есептің шығару жоспары құрылады. Шойындағы темірдің массасын табу. m = 570 · 0,95 = 541,5 кг. Бір тонна рудадағы Ғе3О4 массасын табу. m (Ғе3О3) = 0,8· 1000 кг = 800 кг Ғе3О4 құрамындағы темірдің массасын табу (теориялық масса) 800 ----------------------- х 232 ----------------------- 168 х = 800 ·168 / 232 = 579 4.Темірдің массалық үлесінің шығымын анықтау. η = mпрак(Ғе) / mтеор (Ғе) = 541,5 / 579 = 0,94 = 94 % Есеп №3. 1,2г Mg қышқылымен Н2SО4 әрекеттесіп 5,5г тұз алынады. Алынған өнімнің шығымының массалық үлесін табыңдар. Шешуі: m(Mg) =1,2г 1,2г m MgSО4) =5,5г Мg + Н2SО4 ═ МgSО4 + Н2 ή =? 24г 120 1моль 1моль Теңдеу бойынша 1 моль Мg 1 моль қышқылмен әрекеттескен, 1,2г < 24г 20 есе, олай болса m ( MgSО4) массасы 20 есе аз болу керек, яғни mтеор ( MgSО4) =120 : 20 = 6 г. Бұл алынған мәліметті формулаға қоямыз. ή = 5,5г : 6 г = 0,92 = 92 % Жауабы: 92%
4-кезең «Зерек болсаң, шешіп көр»	Шапшаң ұтымды жауап беру керек.
І оқушы1 кг темір кенінде 900 г темір(III) оксиді (Fe2O3) бар, қалған 100 г –қоспалар. Темірдің кендегі массалық үлесін анықтаңыз( %-бен).Алдымен, 1 моль темір(III) оксидінің (Fe2O3) массасын есептеңіз. 1 моль Fe2O3 массасы =×г Fe +×г O 1 моль Fe2O3 массасы = гСодан соң 1 моль темір(III) оксидінде (Fe2O3) қанша темір барын анықтаңыз.1 моль темір(III) оксидіндегі темір массасы = г Енді темірдің оның 900 г оксидіндегі (Fe2O3) массасын есептеңіз. x= г Fe× г Fe2O3 г Fe2O3= г Енді кендегі темірдің массалық үлесін анықтаңыз(%). = г г×100%кендегі темірдің массалық үлесі = %ІІ оқуышыПириттегі FeS2 темірдің мөлшерін есептеңіз. Нәтижелерді ондық бөлшекке дейін жуықтаңыз. Периодтық кестедегі атомдық массаны ондық бөлшекке дейін жуықтап пайдаланыңыз.темірдің мөлшері =×× 100% = ІІІ оқушыТемір минералдарының химиялық формулаларын тексеріңіз. Олардың әрқайсысындағы темірдің мөлшерін есептеңіз. Нәтижелерді ондық бөлшекке дейін жуықтаңыз. Периодтық кестедегі атомдық массаны ондық бөлшекке дейін жуықтап пайдаланыңыз.. http://bilimland.kz/index.php/kz/
5-кезең «Химик сараман»	Қызықты тәжірибеІ оқушы. Судың ластануы.Ізбес суының қаныққан ерітіндісіне көмірқышқыл газын жібереміз. Ерітінді лайланады. Түсіндірме: калий гидроксидінің ерітіндісіне көмірқышқыл газы еріп, кальций карбонатының ақ тұнба түзілді: Са (ОН)2 + СО2 – СаСО3 +Н2О Ізбес суы көмірқышқыл газының бар екендігін анықтайтын индикатор.ІІ оқушы. Сүттің суға айналуы.Кальций хлориді ерітіндісіне натрий карбонаты ерітіндісін қосқанда ақ тұнба түзіледі. Түзілген ақ тұнба 20 пайыздық тұз қышқылын қосқанда «ақ сут» қайнап түссіз мөлдір сұйықтыққа айналады.Түсіндірме: кальций хлориді ерітіндісі натрий карбонат ерітіндісімен әрекеттескендеақ түсті кальций карбонаты түседі:СаСІ2 + Na2 CO3 = CaCO3 + 2NaCІТүзілген тұнба тұз қышқылын қосқанда тұнба еріп кальций хлориді, су және көміртек (ІҮ) оксиді түзілді, көмірқышқыл газының бөлінуі қайнауды көрсетеді:СаСО3 + 2НСІ =СаСІ2 +Н2О +СО2ІІІ оқушы. Мыстың түсі қандай? Сынауықтың 1/3 көлемінде этил спирті құйылады. Мыс пластинкасын қысқышпен алып, оны жалынға ұстаймыз. Мыс пластинкасы қарайған соң, жалыннан алып, спирт құйылған сынауыққа саламыз. Пластинка ашық қызыл түс түзеді.Түсіндірме: 578тг - Сатып алу Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз Материал жариялап тегін сертификат алыңыз! Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды Ресми байқаулар тізімі Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз! Материал іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз Барлығы 663 959 материал жиналған Ұқсас материалдар Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған Сертификатталған тренер жасаған 01.01.2023 17 863 13 694 ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған Барлық пәндер Барлық материалдар Барлық сыныптар Іс-шаралар кестесі Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары Ғылыми-әдістемелік орталық Редакциямен байланыс +7 (771)-234-55-99 Жұмыс кестесі: Дүйсенбі – жұма, 9:00 – 18:00 Мекенжай: Қазақстан, Алматы қаласы, Гоголь көшесі 86, 4-қабат, 406 кабинет. Электронды пошта ustaztilegi@gmail.com Сайт Peaksoft веб-студиясында жасалған - Peaksoft.kz