MS Асcess мәліметтер базасын құру

Сабақтың тақырыбы: Microsoft Access мәліметтер базасын құру
Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгерту
Уақыты: 90 мин
Оқыту орны: компьютерлік технология кабинеті
Сабақ барысында қолданылатын педагогикалық технологиялар: үш деңгейлі әдістемелік жүйе (ТВL), (CBL), ақпараттық, интерактивті технологиясы.

Сабақтың педагогикалық мақсаты:
Ақпараттық технологияны қолдану арқылы білім берудің сапасын арттыру;
Интерактивті технология әдісі мен электронды оқулықты қолданудың маңыздылығын көрсету;
Студенттердің өз беттерінше іздену жұмыстары арқылы кәсіптік шеберліктерін жетілдіруге, ғылыми көзқарасын қалыптастыруға ықпал ету;
Интерактивті тақтаны қолдану арқылы студенттердің белсенділігі мен қызығушылығын арттыру;
Пәнаралық және пәнішілік байланысты тереңдету;
Ақпараттық ізденіс қабілетін арттыру;
Пәнге деген қызығушылығын ояту.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Білімді қалыптастыру, студенттерді білімнен хабардар етіп қана қоймай, тың мәліметтер беріп, алған білімдерін Microsoft Access мәліметтер базасын басқаруды дұрыс қолдануға үйрету.
Дамытушылық: Студенттерді өз мамандығына деген қызығушылықпен, сүйіспеншілікпен қарауға баулу. Жаңа заман талабына сай технологиялармен жұмыс жасауға, тиімді пайдалануға, іздемпаздыққа тәрбиелеу. Техниканың заман талабына сай қажеттілігін түсіндіру, өз бетінше жұмыс жасауға бағыттау.
Тәрбиелік: Студенттерді компьютермен жұмыс барысында қауіпсіздік ережелерін сақтауға үйрету. Студенттерді колледждің техникалық құрал жабдақтарын және дүние-мүліктерді ұқыптап ұстауға үйрету. Шапшаңдыққа, өз ойын айта білуге қалыптастыру. Ұжымдық ауызбіршілікке баулып, шағын топта жұмыс істеуге үйрету. Дүниетаным шеңберін кеңейтіп, өз бетінше жұмыс істеуге дағдыландыру.
Кәсіптік қасиеттерін қалыптастыру

Қасіптік қасиеттер
Сабақтың әр түрлі кезеңдерінде оларды қалыптастыру мүмкіндіктері

Жинақылық, ұйымдастырушылық сезімі, ұқыптылық
1 кезең
7 кезең

Тәртіптілік, орындағыштық
Сабақтың барлық кезеңінде

Жауапкершілік, ұқыптылық, зейін қою, байқағыштық, коммуникативтік қабілеттер, мұқият болу, талдай білу және жалпылау, қарым-қатынас мәдениеті, шлогикалық ойлау, орындағыштық
Сабақтың барлық кезеңінде

коммуникативтік қабілеттер, мұқият болу
4 кезең
5 кезең

мамандығына қызығушылық
4 кезең
5 кезең


Сабақтың жабдықталуы:
Сабаққа қажетті көрнекі құралдар мен құрал жабдықтар:
Слайдтар;
Электронды оқу құралы;
Үлестірме материалдар:
Интерактивті тақтадан тапсырмалар;
Компьютерден тапсырмалар;
Оқытудың техникалық тәсілдері:
Компьютер;
Интерактивті тақта;
CD, DVD дискілер.
Әдебиеттер:
Негізгі:
1.Білімді ақпараттандыру және оқыту мәселелері
/ Авт, ұж: Е.Ы.Бидайбеков, В.В.Гриншкун, Г.Б.Камалова, Д.Н.Исабаева, Б.Ғ.Бостанова / Оқулық – Алматы 2014, 352 бет.
2. Информатика: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық , Сапарғалиева Б.Қ., Масалимова Н.Е., Тезекбаева Г.А., Астана, 2014 ж.
3. Информатика: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық Сапарғалиева Б.Қ., Масалимова Н.Е., Тезекбаева Г.А., Астана, 2014 ж.
4. Информатика Михеева Е.В., Титова О.М. М. Изд.центр Академия 2013 г.
5. Компьютерлік желілер: Оқу әдістемелік кешен, Алматы. Нур-принт, 2012-144 бет.
6. Информатиканың элементтері Ермеков Н.Т. Астана, Фоллиант 2007 ж.
7. Windows 7 операциялық жүйелер. Зертханалық практикум. Орта мектептерде жоғары сыныптарға оқу құралы. Microsoft Excel –зертханалық оқу құралы, Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Даулетқұлов А.Б.

Қосымша:
1. Стив Джонсон Windows Office 2007. Пресс 2009 г.
3. Алексеев А.П. Солон Информатика. 2002 г.
4. Соловьева Л.Ф. Информатика в видеосюжетах. Петербург 2002 г.
5. Праффенберген Б. Эффективная работа с Ms Internet Explorer. Санкт-Петербург 1998 г.

WEB сайттар тізімі
1. www Ustaz. kz
2. www. Google.ru
3.
4.www. Savefrom.net


Кәсіптік модуль білімін игеру нәтижесіне қойылатын талаптар
БҚ-1
Оқу


БҚ-1.1
Өзін-өзі дамыту: ұзақ мерзімді жоспарлау машықтарды игерген, кәсіпке және өзінің әлеуметтік міндеттеріне тұрақты, оң көзқарас қалыптасқан


БҚ-1.2
Ақпарат: ақпаратты жинайдыжәне талдайды, білімін практикада қолданады.


БҚ-1.3
Компьютерлік технология: жұмысында және өзін дамыту барысында қазіргі ақпараттық білім алу технологияларын қолданады

БҚ-2
Этика


БҚ-2.1
Қоғамдық өнер: қоғамдық өмірге белсене қатысады.


БҚ-2.2
Этикалық қағидаттар: кәсіптік этикалық құндылықтарды дәріптейтін, әлеуметтік-мәдени диалогқа дайындығын көрсетеді.


БҚ-2.3
Эстетика: жұмыс ортасының эстетикасын сақтайды және бағалайды.

БҚ-3
Коммуникациялар және командада жұмыс жасау


БҚ-3.1
Коммуникативтік дағдылар:
Жағдайды ескере отырып, әртүрлі адаммен тиімді қарым-қатынас жасай алатынын көрсетеді.


БҚ-3.2
Командада жұмыс жасау: әртүрлі командада жұмыс жасай отырып, жауапкершілігін көрсетеді.


Студент білуі керек:
Microsoft Access бағдарламасының маңыздылығын;
Мәліметтерді сұрыптауды;
Мәліметтер базасын сүзгілеуді;
Мәліметтерді анализдеуді;
Құрама кесте тұрғызуды.

Студент істей алуы керек:
Microsoft Access бағдарламасын іске қосуды және шығуды;
Мәліметтерді сұрыптауды;
Мәліметтер базасын сүзгілеуді;
Мәліметтерді анализдеуді;
Құрама кесте тұрғызуды.

Пәнішілік байланыс:
Тақырып 6.1 Microft Excel 2013 – электрондық кесте туралы жалпы түсінік;
Тақырып 6.2 Электрондық кесте құрылымы, мәліметтерді енгізу. Фильтрлеу және автопішін.
Тақырып 6.3 Электрондық кестедегі формулалар, функцияларды қолдану;
Пәндер аралық байланыс (қамтитын, қамтылатын пәндер)
Қамтитын пәндер:
Орыс тілі /сөздікпен/
Ағылшын тілі /сөздікпен/
Қамтылатын пәндер:
Клиникға кіріспе
Ішкі аурулар пропедевтикасы /Ауру тарихы. Ресми мәлімет/
Терапия /медициналық құжаттардың есебін жүргізу/
Фармакология /дәрі –дәрмектер атауы/

Сабақ жоспары


Сабақ кезеңдері
Мақсаты
Қызметті сипаттау
Уа
қы
ты
Жабдық
талу




оқытушы
ның
студенттің




1
Үйымдастыру сәті
- Сабаққа дайындығын ұйымдастыру, жұмыс көңіл-күйді қалыптастыру.
- Студенттермен амандасу.
- Аудиторияның дайындығын, студенттердің сыртқы көрінісін тексереді.
- Сабақтың жаб-дықталуын, оқу-лық, жұмыс дәп-терлердің түгел-дігін тексереді.
- Келмеген студенттерді белгілейді.
- Оқытушымен амандасу.
- Кезекші келмеген студенттердің аты-жөнін, сабаққа келмеу себебі туралы ақпарат береді.
5 мин
Топ журналы, студенттердің оқулықтары, дәптерлері, сабаққа қажетті көрнекі құралдар, техникалық құралдар

2
Студенттердің өткен тақырып бойынша білімін бағалау
-Студенттердің өткен тақы-рып бойынша білімін, тақы-рыпты игеру денгейін анықтау.
- Студенттердің білімін ауызша сұрау.
- Студенттердің білімін тестілеу арқылы бағалайды.
- Ауызша сұрақтарға жауап береді.
- Тест сұрақтарын жауап береді.

20 мин
№1 Қосымша,
№2 Қосымша

3
Жаңа тақырыпқа мотивация
лық сипатта-ма беру, сту-денттерді са-бақтың жоспарымен, мақсаттары-
мен таныстыру
- Тақырыптың маңыздылы-ғын ашу
- Оқытушы сту-денттерді жаңа тақырыпты хабарлап, оның информатикадағы орнын түсіндіреді.
Студенттерді сабақтың мақсат-тарымен таныс-тырады.
Студенттердің көңілін тақырып-тың маңыздылы-ғына аударады
Пәнаралық байланыстар схемасын түсіндіреді
Тақырыппен, сабақ мақсатымен танысады.
Тақырыптың өз мамандығындағы маңыздылы
ғын анықтайды
5 мин
№3
Қосымша
/слайд/

4
Жаңа тақырыпты түсіндіру
Тақырып бой-ынша сту-денттердің білімін кеңей-ту, болашақ кәсібіне бағ-дарлау, ақпа-рат көздері-мен жұмыс жасауға бағдар беру, сөздік қорла-рын байыту, логикалық ойлау ж/е шығармашы-лық қабілет-терін дамыту, топпен жұмыс істегенде ком-муникативті дағдыларын қалыптастыру
Жаңа тақырыптың терминдерімен таныстыру
Жаңа тақырыпты түсіндіру.
Ақпарат көздерімен жұмыс жасауға бағдар беру
Оқытушы-ның айтқанын тыңдау
Жаңа тер-миндерді ұғыну
Қажетті ақпаратты дәптерлеріне жазады
20 мин
№4 Қосымша
/интерактивті тақта/


5
Жаңа тақырыпты пысықтау
Студенттердің жадыда сақтау қабілетін, зейінділігік дамыту, қарым-қатынас мәдениетін дамыту
Оқытушы интерактивті тақтада дайындалған тапсырма береді.
Оқулықтан тапсырма береді.
Тапсырмаларды орындау жолын түсіндіреді
Интерактивті тақтада, оқулықтан берілген тапсырмаларды топпен де, жеке де орындайды
30 мин
№5 Қосымша


6
Бағалау және қорытынды
лау
Алған матери-алды жинақ-тап қорытын-дылау
Сабақтың барлық кезеңіне қысқаша тоқталып, қорытындылайды
Студенттерге өзін-өзі бағалау қағазын таратады Өзін өзі бағалау парағын жинайды.
Жақсы орындаған тапсырмаға пікірін айтады
Таратылған өзін-өзі бағалау парағын толтырып оқытушыға береді
Өз пікірлерін ортаға салады
5 мин
№6 Қосымша
/интерактивті тақта/


7
Үйге тапсырма беру
Студенттердің келесі сабаққа дайындығын қамтамасыз ету. Сабақтың аяқталғанын хабарлау, кезекшілерге тапсырма беру
Студенттерге білуі керек болған сұрақтарды, игеруі қажет болған тапсырмаларды, әдебиеттер тізімін хабарлайды
Үйге тапсырманы жазады.
Жұмыс орнын тәртіпке келтіреді

5 мин
№7 Қосымша



№1 Қосымша
Үй жұмысын тексеру, студенттердің білімдерін бақылау

а) Студенттердің алған білімін сұрақ-жауап арқылы бақылау:
1-cұрақ Мәліметтер қоры дегеніміз не?
Жауабы: Мәліметтер қоры деп бір-бірімен байланысқан кестелерді айтады. Қарапайым мәліметтер қоры бір кестеден тұрады. Бұндай мәліметтер қоры ретінде Excel электрондық кестесін пайдалануға болады. Excel бағдарламасы мәліметтер қорына қатысты барлық негізгі операцияларын орындай алатын барлық функциялары бар.

2-cұрақ Кесте дегеніміз не?
Жауабы: Кесте – мәліметтер қорымен жұмыс істеуге арналған негізгі объект, мәліметтер қоймасы. Ол өрістер мен жазбалардан тұрады.

3-cұрақ Кесте бағаналары мен жолдарын не деп атаймыз?
Жауабы: Осы кестенің бағаналары өріс (поля), ал жолдары жазбалар (запись) деп аталады. Бос қатарлар рұқсат етілмейді. Бос қатар мәліметтер қорының аяқталу белгісі болып танылады.

4-cұрақ Мәліметтер базасы деп атаймыз?
Жауабы: Мәліметтер базасы деп өзара байланысқан кестелер жиынтығын айтамыз. Ең қарапайым мәліметтер базасы бір ғана кестеден тұрады. Осындай мәліметтер базасы ретінде Excel электрондық кестесін алуға болады.

5-cұрақ Excel-дің жұмыс парағын мәліметтер базасы ретінде қарастыру үшін қандай талаптар қойылады?
Жауабы: Жұмыс парағының әрбір бағанына бір өріс сәйкестендіріледі. Мәліметтер базасының бағандары үзіліссіз, бірінен кейін орналасуы тиіс. Әрбір бағанның бірінші жолында қайталанбайтын өріс тақырыптары көрсетілуі керек. Өрістің тақырыбы бір ұяшықтан аспайтындай боуы керек.

6-cұрақ Мәліметтер базасын сұрыптау үшін қандай әмірлерді орындаймыз?
Жауабы: Мәліметтер базасын сұрыптау үшін Мәліметтер > Сұрыптау (Данные > Сортировка) командасын орындайды.

7-cұрақ Ауқымды сұрыптау сұхбат терезесі қанша жолдан тұрады? Оларды ата.
Жауабы: Ауқымды сұрыптау сұхбат терезесі үш жолдан тұрады:
алғашқы сұрыптау режимі (Сортировка по);
екінші сұрыптау режимі (Затем по);
үшінші сұрыптау режимі (В последнюю очередь, по).

8-cұрақ Автосүзгі режиміне көшу үшін қандай әмірлерді орындаймыз?
Жауабы: Автосүзгі режиміне көшу үшін Мәліметтер > Сүзгі > Автосүзгі (Данные > Фильтр > Автофильтр) командасын орындау керек.

9-cұрақ Құрама кесте тұрғызу үшін қандай әмірлерді орындаймыз?
Жауабы: Құрама кесте тұрғызу. Құрама екстені тұрғызу Құрама кесте шеберінің ( Мастер сводных таблиц и диаграмм ) көмегімен іске асырылады. Ол үшін алдымен мәліметтер базасына қатысты ұяшықтарды ерекшелеп алу қажет. Сонан кейін Мәліметтер > Құрама кесте (Данные > Сводные таблицы) командасын орныдау қажет.

10-cұрақ Диаграмманың түрін өзгерту үшін қандай әмірлерді орындаймыз?
Жауабы: Диаграмманы пішімдеу мен баптау оның жанама меню арқылы іске асырылады. Диаграмманың түрін өзгерту үшін ол тұрған аймаққа тышқанның оң батырмасын басып, жанама менюден Диаграмма типі бөлімін таңдап алу қажет. Осылайша жанама менюден Пішім (Формат) бөлімін таңдап алып, диаграмма пішімін өзгертуге болады.

б ) Студенттердің білім деңгейін тестпен бақылау
I – нұсқа
1. Қандай батырма ұяшықтардың қосындысын есептеуді ғана емес, олардың ішінде орташа арифметикалық, ең кіші және ең үлкен мәндерін және т.б. табуға мүмкіндік береді.
а/ Өзсүзгі
b/ Өзтолтыру
с/ Өзқосынды
d/ Диаграмма
e/ Өрнек

2. Өзқосынды батырмасын көрсетіңіз?
а/
b/
с/
d/
e/

3. Excel бағдарламасында өрнектердің барлығы қандай таңбасынан басталады?
a) = теңдік
b) * көбейту
c) - алу
d) / бөлу
e) + қосу

4. Бұл Excel бағдарламасы орындайтын жазылған есептеулер.
а/ Өзсүзгі
b/ Өзтолтыру
с/ Өзқосынды
d/ Диаграмма
e/ Өрнек

5. Деректерді енгізгеннен кейін қандай пернені басу керек?
a) Ctrl
b) Alt
c) Del
d) Enter
e) F10

6. Сандық константадан, ұяшыққа сілтемесінен және математикалық операциялардың таңбаларымен біріккен Excel функцияларынан құралатын не?
а/ Формула
b/ Өзтолтыру
с/ Өзқосынды
d/ Диаграмма
e/ Өрнек

7. Электрондық кесте ұяшығына қандай мәлімет енгізуге болады
a) программа құру
b) текст, сан, формула
c) программа
d) өшіруге болады
e) енгізілмейді

8. Сандардың форматын қандай командамен орындауға болады?
a/ Енгізу мүмкін емес
b/ Түзету /правка/ → Бағана /столбцы/
c/ Кірістіру /вставка/ → Бағана /столбцы/
d/ Құралдар /Сервис/ → Бағана /столбцы/
e/ Пішім /Формат/ ( Ұяшықтар /ячейки/

9. Қандай сұхбат терезесінде әр ұяшықтың типі, сызықтардың, белгіленген ұяшықтардың түсі көрсетіледі?
a/ Шекара
b/ Түзету
c/ Өзқосынды
d/ Құралдар
e/ Өзтолтыру

10. Егер формуланы көшіру барысында белгілі бір ұяшыққа немесе аймаққа сілтеме жасау қажет болса, қандай адресті қолданамыз?
а/ Аралас адрес
b/ Салыстырмалы адрес
c/ Абсолютті адрес
d/ Құралдар
e/ Дұрыс жауап жоқ

II - нұсқа
1. Деректерді енгізгеннен кейін өрнектер жолағындағы қандай батырманы басу керек?
a) Ctrl
b) Alt
c) Del
d) Enter
e) Енгізу

2. Егер формуланы көшіру барысында белгілі бір ұяшыққа немесе аймаққа сілтеме жасау қажет болса, қандай адресті қолданамыз?
а/ Аралас адрес
b/ Салыстырмалы адрес
c/ Абсолютті адрес
d/ Құралдар
e/ Дұрыс жауап жоқ

3. Қандай батырма ұяшықтардың қосындысын есептеуді ғана емес, олардың ішінде орташа арифметикалық, ең кіші және ең үлкен мәндерін және т.б. табуға мүмкіндік береді.
а/ Өзсүзгі
b/ Өзтолтыру
с/ Диаграмма
d/ Өзқосынды
e/ Өрнек
4. Өзқосынды батырмасын көрсетіңіз?
а/
b/
с/
d/
e/

5. Қандай сұхбат терезесінде әр ұяшықтың типі, сызықтардың, белгіленген ұяшықтардың түсі көрсетіледі?
a/ Түзету
b/ Шекара
c/ Өзқосынды
d/ Құралдар
e/ Өзтолтыру

6. Электрондық кесте ұяшығына қандай мәлімет енгізуге болады
a) программа құру
b) программа
c) текст, сан, формула
d) өшіруге болады
e) енгізілмейді

7. Сандық константадан, ұяшыққа сілтемесінен және математикалық операциялардың таңбаларымен біріккен Excel функцияларынан құралатын не?
а/ Диаграмма
b/ Өзтолтыру
с/ Өзқосынды
d/ Формула
e/ Өрнек

8. Бұл Excel бағдарламасы орындайтын жазылған есептеулер.
а/ Өзсүзгі
b/ Өзтолтыру
с/ Өзқосынды
d/ Диаграмма
e/ Өрнек

9. Excel бағдарламасында өрнектердің барлығы қандай таңбасынан басталады?
a) = теңдік
b) * көбейту
c) - алу
d) / бөлу
e) + қосу


10. Сандардың форматын қандай командамен орындауға болады?
a/ Енгізу мүмкін емес
b/ Пішім /Формат/ ( Ұяшықтар /ячейки/
c/ Кірістіру /вставка/ → Бағана /столбцы/
d/ Құралдар /Сервис/ → Бағана /столбцы/
e/ Түзету /правка/ → Бағана /столбцы/

Тест эталоны:
I – нұсқа II – нұсқа
c 1. e
d 2. c
a 3. d
e 4. a
d 5. b
a 6. с
b 7. d
e 8. e
a 9. a
10. c 10. b

10 дұрыс жауап 5
9 - 8 дұрыс жауап 4
7 - 6 дұрыс жауап 3
5 және ↓дұрыс жауап 2


№3,4 Қосымша
Жаңа тақырыпқа мотивациялық сипаттама беріп, түсіндіру
Тақырыптың мотивациялық сипаттамасы:
Электронды есептеуіш машиналардың (ЭЕМ) маңызды ерекшеліктерінің бірі ақпараттың кең көлемін, сонымен бірге мәтіндік және графикалық құжаттар (мысалы: суреттер, сызулар, фотосуреттер, географиялық карталар), жаһандық жүйе, дыбыстық және бейнефайлдарды сақтау және өңдеу. Бұл мүмкіндіктер мәліметтер базасының көмегімен іске асады

Сабақтың тезистері:
Мәліметтер базасы туралы сипаттама
Мәліметтер базасын жіктеу.
Microsoft Access мәліметтер базасын басқару

Мәліметтер базасы туралы сипаттама
Мәліметтер базасы (МБ) - белгілі бір арнаулы ауқымға қатысты мәліметтерді баяндау, сақтау мен амал-тәсілдермен ұқсата білудің жалпы приңиптерін қарастыратын белгілі бір ережелер бойынша ұйымдастырылған мәліметтердің жиынтығы. Адамның қатысуы ықтимал, автоматтық құралдармен өңдеуге жарамды түрде ұсынылған ақпарат мәліметтер ретінде түсіндіріледі. Арқаулы ауқым ретінде нақты зерттеу үшін нақты әлемнің бөлігі түсіндіріледі.
Қарапайым мәліметтер базасы деп мысал ретінде телефон анықтамасын, поездар қозғалысы кестесін, кәсіпорын қызметкерлері туралы мәліметтерді, студенттердің сессия тапсыру қоры тындыларының базасы және т.б. атауға болады.
Мәліметтер базасы ұғымымен мәліметтер базасын басқару жүйесінің ұғымы өзара тығыз байланысты.
Мәліметтер базасын басқару жүйесі (МББЖ) - жаңа мәліметтер базасын құруға, оны мәліметтермен толтыруға, оның мазмұнын редакциялауға, оларды реттеуге, безендіруге және баспаға шығаруға немесе байланыс арналарына жөнелтуге арналған бағдарламалық құралдар кешені.
База ақпаратын көрсетушілік ретінде берілген әсерлерге сәйкес бейнеленетін мәліметтерді іріктеу, оларды реттеу, шығарылатын құрылғыға өткізу немесе байланыс арналары бойынша беру.
Кез келген мәліметтер базасын басқару жүйесі мәліметтермен төрт қарапайым операция орындауға мүмкіндік береді:
кестеге бір немесе бірнеше жазбаны қосу;
кестеден бір немесе бірнеше жазбаны жою;
кейбір өрістердің бір немесе бірнеше жазбаларындағы мәндерді жаңарту;
берілген шартты қанағаттандыратын бір немесе бірнеше жазбаларды табу.
Мәліметтер базасын басқару жүйесінің тағы бір функциясы - мәліметтерді басқару. Мәліметтерді басқару ретінде, әдетте, мәліметтерді рұқсат етілмей қол жетуден қорғау, мәліметтермен жұмыс тәртібін бірнеше рет пайдалануды қолдау және мәліметтердің тұтастығы мен үйлесімділігін қамтамасыз ету түсіндіріледі.
Мәліметтер базасын жіктеу.
Мәліметтер арасындағы байланыстарды орнату әдістері бойынша былайша ажыратылады: реляциялық, иерархиялық және желілік мәліметтер базасы.
Реляциялық мәліметтер базасы кесте түрінде мәліметтерді ұсынудың қарапайым және әдеттегі формасы болып саналады. Көптеген теориялар ішінде кестеге қатынас (relation) термині сәйкес келеді және ол мәліметтер базасына осы атты ұсынады. Ол үшін дамыған математикалық ақпаратты - біріктіру, алу, азайту, қиылысу, қосу және т.б. сияқты математикалық операцияларды айқындайтын реляциялық есептеу мен реляциялық алгебра. Осы типтегі мәліметтер базасын жасауға америкалық ғалымы Е. Кодд елеулі үлес қосты.
Реляциялық мәліметтер базасының жақсы қасиеті - оны қолданудың аспаптық құралдарының салыстырмалы қарапайымдылығы, кемшілігі - мәліметтер құрылымының ерікті ұзындық кестесінің жолдарын берудің мүмкін еместігі және оның жұмыс жылдамдығының мәліметтер базасы мөлшеріне тәуелділігі. Мұндай мәліметтерді базаға белгіленген көптеген операциялар үшін барлық мәліметтер базасын қарау қажет болуы мүмкін.
Иерархиялық және желілік мәліметтер базасы қайсыбір ортақ белгісі бар мәліметтер арасындағы байланыстардың бар болуын көздейді. Иерархиялық мәліметтер базада мұндай байланыстар ағаш-сызық жол (графа) түрінде бейнеленуі мүмкін, мұнда биік ұшар бастан төменгі кішілеріне қарай біржақты байланыстар ғана болуы ықтимал. Егер барлық ықтимал сұрақтар ағаш құрылымында бейнеленсе ғана, бұл қажетті ақпаратқа жетуді тездетеді.
Microsoft Access ең кең таралған мәліметтер базасын басқару жүйелерінің бірі болып табылады


Microsoft Access 2013 интерфейсі

Microsoft Access мәліметтер базасын басқару.
Microsoft Access мәліметтер базасын басқару жүйесі келесі обьектілерді құруға және қолдануға мүмкіндік береді.
Кестелер - мәліметтер базасының негізі болып табылады. Microsoft Access бүкіл ақпарат кестелерде беріледі.
Қалыптар - қалып терезесінде кестелерді енгізу мен көру үшін қолданылады. Олар экранда бейнеленген ақпараттың көлемін шектеуге мүмкіндік береді және оны тиісті түрде көрсетеді. Шебердің көмегімен форманы, оған алдын-ала құрылған шаблонның біріне сәйкес орналастырып берілген кестенің өрістерін енгізе отырып, құруға болады. Қалыптың құрастырушыы көмегімен кез-келген күрделі дәрежедегі қалыптарды құра аламыз.
Есеп беру - мәліметтер базасында бар ақпаратты бейнелеу үшін қолданылады. Есеп беру құрастырушыының көмегімен мәліметтер тобын, өрістер тобын және есептелінетін өрістерді, оларды сәйкес жасайтын өз есеп беруіңізді дайындайсыз.
Сұраныстар - мәліметтер базасынан ақпаратты алады, әрі мұнда мәліметтер бірнеше кесте арасында бөлінген болуы мүмкін. Microsoft Access-те сұранысты пішімдеу үшін үлгі бойынша сұрату деген әдіс қолданылады. Визуальді ақпарат негізінде бұл әдісті қолдана отырып, бір немесе бірнеше кестелерден қажетті мәліметтерді аламыз.
Макростар - жиі орындалатын операцияларды автоматтандыруға арналған. Әрбір макрос бір немесе бірнеше макрокомандалардан тұрады, олардың әрқайсысының белгілі бір қызметі бар, мысалы, формаларды немесе есептерді баспаға жібереді.
Модульдер - бағдарламалық процедуралар, Visual Basiс тілінде жазылған. Егер Microsoft Access-тің стандарттық мүмкіншілігі қолданушыға жеткіліксіз болса, программист не болмаса қолданушы жүйенің мүмкіншілігін кеңейту үшін қажетті модульдер жазады.
Әр кестенің өз құрылымы бар. Құрылым оның өрістер құрамы мен олардың қасиеттерінен тұрады. Өрістің негізгі қасиеттері - оның типі мен өлшемі. Microsoft Access мәліметтер базасы келесі мәліметтер түрлерімен жұмыс істейді:
Мәтіндік типті өріс (текстовый) - шектеулі өлшемді мәтінді сақтауға арналған (255 символға дейін).
Мемо өрісі (поле Мемо) - үлкен көлемді мәтіндік мәліметтерді сақтауға арналған арнайы тип (65535 символға дейін).
Сандық типті өріс (числовой) - бүтін не нақты сандарды сақтауға арналған.
Күні/уақыты (Дата/время) - күнтізбелік даталарды және ағымдық уақытты сақтауға арналған мәліметтер типі.
Ақшалы (денежный) - ақшалық соманы сақтауға арналған мәліметтер типі.
Санауыш (счетчик) - автоматты түрде өсу реті бойынша натурал сандарға арналған арнайы мәліметтер типі. Жазылымдарды реттік нөмірлеуге арналған.
Логикалық (логический) - логикалық мәліметтерді сақтауға арналған мәліметтер типі. (тек екі мәнді қабылдайды, мысалы Иә немесе Жоқ).
OLE объектісінің өрісі (Поле объекта OLE) - басқа бағдарламалар арқылы құрылған сурет және т.б. объектілерді кірістіруге арналған арнайы мәліметтер типі.
Гиперсілтеме (Гиперссылка) - Интернет не басқа объектінің файлдарымен байланыс орнату үшін гиперсілтеме мәтінін енгізу үшін құрылады.

№5 Қосымша
Жаңа тақырып бойынша студенттердің білімін пысықтау
а) Студенттерден ауызша сұралатын сұрақтар:

1-cұрақ Мәліметтер базасы (МБ) дегеніміз не?
Жауабы: Мәліметтер базасы (МБ) - белгілі бір арнаулы ауқымға қатысты мәліметтерді баяндау, сақтау мен амал-тәсілдермен ұқсата білудің жалпы приңиптерін қарастыратын белгілі бір ережелер бойынша ұйымдастырылған мәліметтердің жиынтығы.
2-cұрақ Кестелер дегеніміз не?
Жауабы: мәліметтер базасының негізі болып табылады. Microsoft Access бүкіл ақпарат кестелерде беріледі.

3-cұрақ Қалыптар не деп атаймыз?
Жауабы: - қалып терезесінде кестелерді енгізу мен көру үшін қолданылады. Олар экранда бейнеленген ақпараттың көлемін шектеуге мүмкіндік береді және оны тиісті түрде көрсетеді

4-cұрақ Есеп беру деп атаймыз?
Жауабы: мәліметтер базасында бар ақпаратты бейнелеу үшін қолданылады. Есеп беру құрастырушыының көмегімен мәліметтер тобын, өрістер тобын және есептелінетін өрістерді, оларды сәйкес жасайтын өз есеп беруіңізді дайындайсыз.

5-cұрақ Сұраныстар дегеніміз не?
Жауабы: - мәліметтер базасынан ақпаратты алады, әрі мұнда мәліметтер бірнеше кесте арасында бөлінген болуы мүмкін. Microsoft Access-те сұранысты пішімдеу үшін үлгі бойынша сұрату деген әдіс қолданылады.

6-cұрақ Макростар дегеніміз не?
Жауабы: Жиі орындалатын операцияларды автоматтандыруға арналған. Әрбір макрос бір немесе бірнеше макрокомандалардан тұрады, олардың әрқайсысының белгілі бір қызметі бар, мысалы, формаларды немесе есептерді баспаға жібереді.

7-cұрақ Модульде дегеніміз не?
Жауабы: бағдарламалық процедуралар, Visual Basiс тілінде жазылған. Егер Microsoft Access-тің стандарттық мүмкіншілігі қолданушыға жеткіліксіз болса, программист не болмаса қолданушы жүйенің мүмкіншілігін кеңейту үшін қажетті модульдер жазады.

8-cұрақ Мәліметтер базасын басқару жүйесі (МББЖ)?
Жауабы: - Жаңа мәліметтер базасын құруға, оны мәліметтермен толтыруға, оның мазмұнын редакциялауға, оларды реттеуге, безендіруге және баспаға шығаруға немесе байланыс арналарына жөнелтуге арналған бағдарламалық құралдар кешені.

9-cұрақ Гиперсілтеме (Гиперссылка)?
Жауабы: Интернет не басқа объектінің файлдарымен байланыс орнату үшін гиперсілтеме мәтінін енгізу үшін құрылады.

10-cұрақ Қарапайым мәліметтер базасы дегеніміз не?
Жауабы: Қарапайым мәліметтер базасы деп мысал ретінде телефон анықтамасын, поездар қозғалысы кестесін, кәсіпорын қызметкерлері туралы мәліметтерді, студенттердің сессия тапсыру қоры тындыларының базасы және т.б. атауға болады.


а) Студенттердің компьютерде орындайтын тапсырмалары

1-тапсырма Кесте режимінде кесте құру

Кесте режимінде төменде көрсетілгендей өрістерден тұратын кесте құрыңыз:


1. БҚ-ның Кестелер қондырмасындағы, Құру түймесін шертіңіз.
2. Жаңа кесте терезесінен Кесте режимі қатарын таңдап, Ок түймесін шертеңіз.
3. Кесте форматын орнату үшін оның жоғары сол жақ бұрышындағы шеткі төртұрышты бір рет шертіп, кестені ерекшелеңіз де, Форматтау тақтасынан қаріп түрін және таңба мөлшерін таңдаңыз.
4. Кестенің Өріс1, Өріс2, .... тақырыптарын екі рет шертіп, олардың орнына құрылатын кестенің өріс тақырыптарын ретімен енгізіңіз.
5. Кесте ұяшықтарына еркін түрде бірнеше жазу элементтерін енгізіңіз.
6. Терезенің жабу түймесін шертіңіз.
7. Кесте атауы сұралатын сұхбаттық терезеге (мыс, Студент деп) жаңа атау ендіріп, ОК түймесін шертіңіз.



№6 Қосымша
Сабақты қортындылау Студенттердің алған білімін қысқаша түсіндіру арқылы қорытындылау.

/ Студенттердің алған білімін интерактивті тақтада арнайы дайындалған слайдты ашып көрсете отырып қорытындылау/.

№7 Қосымша
8 Үйге тапсырма беру Студенттерге жаңа тақырыптан өзіндік дайындалуға сұрақтар және тапсырмалар беру.

Тақырыбы: Microsoft Access 2013 мәліметтер базасын құру
Өзіндік дайындалуға арналған сұрақтар мен тапсырмалар:
Мәліметтер базасын басқару жүйесі дегеніміз не?
Мәліметтер базасын құру әдісі.
Мәліметтер қандай объектіде сақталады?
Кесте шеберін пайдаланып кестені құру технологиясы.
Кестеге өріс немесе жазба түсініктеме беру.
Кестелер арасында байланыс орнату технологиясы.
Кесте тәртібінде кесте құру әдісі.
Мәліметтер базасын қорғау үшін қандай командалар орындалады?
Құпия сөз қай терезеде беріледі?
Кестені қолдан құру әдісі?

Қосымша:
- Microsoft Access мәліметтер базасын қай салада қолданылатынын анықтап және не үшін қолданылатынын зерттеп келіңіздер /интернеттен, баспа беттерінен және т.б. қосымша материалдар акелу, өз бетінше іздену/

Үй тапсырмасын орындауға ұсынылатын әдебиеттер:
Әдебиеттер:
Негізгі:
1.Білімді ақпараттандыру және оқыту мәселелері
/ Авт, ұж: Е.Ы.Бидайбеков, В.В.Гриншкун, Г.Б.Камалова, Д.Н.Исабаева, Б.Ғ.Бостанова / Оқулық – Алматы 2014, 352 бет.
2. Информатика: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық , Сапарғалиева Б.Қ., Масалимова Н.Е., Тезекбаева Г.А., Астана, 2014 ж.
3. Информатика: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық Сапарғалиева Б.Қ., Масалимова Н.Е., Тезекбаева Г.А., Астана, 2014 ж.
4. Информатика Михеева Е.В., Титова О.М. М. Изд.центр Академия 2013 г.
5. Компьютерлік желілер: Оқу әдістемелік кешен, Алматы. Нур-принт, 2012-144 бет.
6. Информатиканың элементтері Ермеков Н.Т. Астана, Фоллиант 2007 ж.
7. Windows 7 операциялық жүйелер. Зертханалық практикум. Орта мектептерде жоғары сыныптарға оқу құралы. Microsoft Excel –зертханалық оқу құралы, Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Даулетқұлов А.Б.
Қосымша:
1. Стив Джонсон Windows Office 2007. Пресс 2009 г.
3. Алексеев А.П. Солон Информатика. 2002 г.
4. Соловьева Л.Ф. Информатика в видеосюжетах. Петербург 2002 г.
5. Праффенберген Б. Эффективная работа с Ms Internet Explorer. Санкт-Петербург 1998 г.

WEB сайттар тізімі
1. www. Ustaz. kz
2. www. Google.ru
3.
4.www. Savefrom.net