Мультипликациялық фильмдер арқылы бастауыш сынып оқушыларына ағылшын тілін оқытудың теориялық негіздері

Мультипликациялық фильмдер арқылы бастауыш сынып оқушыларына ағылшын тілін оқытудың теориялық негіздері

Қазіргі әлемнің жылдам даму қарқыны біздің күнделікті өмірімізге, сонымен қатар барлық жұмыс үдерістеріне және ағылшын тілін оқыту мен оқудың нормаларына, жүйелеріне тұрақты түрде әсер етіп, өзгерістер мен түзетулерді талап етеді.

Қазіргі уақытта пәндік қатынастарға көбірек көңіл бөлінеді, осылайша оқушының жан-жақты дамыған тұлғасын қалыптастыру барған сайын тиімді бола түсуде, ал оқытудың дәстүрлі әдістері екінші орынға шығып қалуы,

дәстүрлі әдістің қазіргі қоғамда қолданудың тиімсіздігін білдіреді.

Айта кету керек, мұғалім мен оқушылардың қызметі мемлекеттік стандартпен нақты реттеледі, ол білім берудің нормалары мен ережелерін қамтитын білім беру бағдарламалары болып табылады.

Сабақ енді монолог түрінде емес, шығармашылық бағытта жүреді. Яғни мұғалім тақырып бойынша берілген тапсырманы оқушыларға түсіндіреді, ал оқушылар шығармашылық бағытта өздері жұмыстанады. Шығармашылық бағытта оқушыларға бірқатар міндеттер қойылады-олар берілген тапсырманы мұғалімнің бақылауымен өз бетінше орындауы кажет.

Ағылшын тілін үйрену мен оқытудағы жаңа талаптар мұғалімнің оқу материалын әр түрлі бағытта түсіндіруінде, басқаша айтқанда, сабақ кезінде әрекетінің барлық түрлерін: оқу, сөйлеу, тыңдау және жазуды игеруде тиімді болатын тәсілді ұсынады.

Тәсіл, әдістемедегі негізгі бағыт ретінде, ағылшын тілін оқыту жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады, оқыту әдістері мен тәсілдерін таңдау үшін негіз болып, таңдалған оқыту стратегиясы туралы түсінік береді.

Қазіргі уақытта, атап айтқанда ағылшын тілін оқытуда әр оқушының жеке әлеуетін дамытуға бағытталған әдіс-тәсілдің маңыздылығы мен танымалдылығы артып келеді. Осы тәсілдегі білім беру процесінен күтілетін нәтиже-ол жан-жақты дамыған, өзін-өзі тәрбиелеу мен өзін-өзі дамытуға құштар оқушыны қалыптастыру болып табылады.

Жеке тұлғаны қалыптастыру бағытында осы әдістерді оқу процесінде қолданудың сәтті болуы, мына жағдайлармен қамтылуына тікелей тәуелді:

1. Оқу кабинетінің сабақты өткізуі үшін қажетті цифрлық құралдармен толық қамтамасыз етілуі;

2. Өткізілетін міндетті тестілеу кезінде білім алушылардың білім деңгейлерінің ескерілуі;

3. Тұлғаның психологиясын, оның әлеуметтік ортасын егжей-тегжейлі зерттеу.

Бастауыш сынып оқушыларының бірнеше тобында жүргізілген жеке зерттеу нәтижесінде, мұғалімнің ағылшын тілін үйрету кезінде нақты алдына қоюы керек міндеттері анықталды,атап айтқанда:

1. Оқушының тілді меңгеру деңгейін анықтайтын тестілеуді жеке сұхбаттасу түрінде өткізу.

2. Оқушының туыстарымен қарым-қатынас жасап, сондай-ақ жеке сауалнама өткізу арқылы алынған мәліметтер негізінде оқушының психологиялық портретін жасау.

3. Деңгейіне қарай оқушының ағылшын тілін меңгеруі мен ерекшеліктерін анықтап, осыған сай білім бағдарламасын құру.

4. Оқыту процесінде оқушылардың арасында достық атмосфераны қалыптастырып, оқу процесінің барысын, сондай-ақ қажет болған жағдайда оқу материалының мазмұның тақырыпқа сай реттеп отыру қажет.

Өз кезегінде оқушылар өздерінің оқу процесінің маңыздылығын нақты түсініп,бір мақсатқа жету үшін мына міндеттерді ұстануы қажет, атап айтқанда:

1. Оқу жоспарымен бекітілген барлық сабақтарға қатысу,

2. Сабақта және үйде мұғалімнің берген тапсырмаларын орындау,

3. Сабаққа белсенді қатысу.

Оқытудың алғашқы кезеңінде тіл, ең алдымен, мотивтерді, қызығушылықтар мен қабілеттерді ескере отырып, баланың жеке басын дамыту құралы ретінде қарастырылуы керек. Тілдегі қарым-қатынас пен белсенділік арқылы және тілмен әрекет жасау арқылы бала әлемді және өзін дамытады, тәрбиелейді, үйренеді, яғни балаға шетелдік білім беру процесі бере алатын барлық рухани байлықты игереді.Бастауыш мектепте білім беру процесін ұйымдастыру үшін балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, оқытудың мақсаттарын, міндеттерін, құралдарын, әдістемесі мен технологияларын дұрыс анықтау қажет.

Бала әрдайым қарым-қатынастың тікелей және белсенді қатысушысы болуы керек. Ана тілінде қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру, шет тіліндегі қарым-қатынасты жеңілдетеді, ал шет тілі ана тілінде сөйлесуге ықпал етеді. Шет тілі-мұндай қарым-қатынастың нақты нәтижелеріне қол жеткізудің қосымша құралы. Бастауыш сынып оқушыларын шет тіліне оқытатын мұғалімдердің алдына өте маңызды міндет қойылады, өйткені жаңа тілмен танысудың бастапқы кезеңі балалар өміріндегі маңызды сәт болып табылады. Сондықтан жаңа тілді үйрену процесі сауатты педагогикалық басшылықпен жүргізілуі керек.

Мұғалімге шығармашылық жұмыс жүргізу үшін кең өріс беріледі- ол оқушылардың жасын,даму деңгейін назарға ала отырып, әдістемеге сай тілдік және тақырыптық материалдарды таңдап, оны толықтыра,нақтылай алады. Оқушының алғаш ағылшын тілімен жұмыстанып, оны әрі қарай меңгеріп қабылдауы, бұның барлығы тікелей мұғалімге байланысты. Жалпы шет тілін оқыту фонетикалық, лексикалық, грамматикалық, пәндік-тақырытық мазмұнды және шет тілдік қарым-қатынас салалары мен тақырыптарын қамтиды.

Оқыту мазмұны тілдік материалды (фонетикалық, лексикалық, грамматикалық, пәндік-тақырыптық мазмұн) оның ішінде шет тілдік қарым-қатынас салаларын, тақырыптары мен жағдайларын қамтиды.

Оқытудың тілдік мазмұнын анықтап, оны құрастыру кезінде ең бірінші материалдың грамматикалық құндылығына және бұл жұмыстың оқушыларға түсіну үшін жеңіл екендігін ескеру қажет.Тілдік материалдың табиғаты балалардың психикалық және сөйлеу дамуының жас кезеңдерімен анықталады, яғни, оқу үшін пайдаланылатын материал оқушылардың қарым-қатынасының типтік жағдайымен, олардың жалпы және ойын іс-әрекетімен байланысты болуына қажетті ұғымдарды, мағыналар мен белгілерді қамтуы керек.Сабақ барысында тақырып ең алдымен оқушыларға өз ана тілінде игерілгеннен кейін ғана, мұғалім тақырыпты ағылшын тілінде талқылап, оқушылармен жұмыстануы қажет.Сонымен қатар, сабақ кезінде психикалық функциялардың даму деңгейін ғана емес, сонымен бірге бала үшін қандай қажеттіліктер мен іс-әрекеттің маңызды екенін, оның жас дамуының қай кезеңінде екенін ескеру қажет. Егер біз ұсынылған материал, әдістер мен құралдар қазіргі уақытта баланың психологиялық қажеттіліктеріне сәйкес келетін болса, онда оқыту тиімді болады.

Ерте жастан шет тілін үйрену өте тиімді. Балалар жаңа нәрсені тез есте сақтайды және пайдалы дағдыларды оңай үйренеді. Алайда сабаққа қызығушылық қалыптастыру әрдайым оңай жұмыс емес.

Ағылшын тіліндегі мультфильмдер оқушының тіл үйренуге деген қызығушылығын арттырудың тиімді әдісі болып табылады. Себебі мультфильм баланың назарын аударуда негізгі құрал бола алады және оған жаңа тілді қабылдауға көмектеседі. Көру барысында оқушыларда жаңа сөздерді дұрыс айтылу игеріледі, сонымен қатар ағылшын тілінде сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға көмектеседі.

Баланың ой-санасын дамытуға арналған мультфильмдер жаңа сөздерді үйрену үшін жақсы әдіс-тәсіл болып табылады. Егер бала экранда не болып жатқанына қызығушылық танытса, ол кейіпкерлердің репликаларын яғни олардың айтқан сөздерін есте сақтайды. Ағылшын тілін қабылдау оңайырақ болу үшін төменгі жастағы балаларға арналған мультфильмдерді сабақ кезінде көрсетуге болады. Әдетте,оларда өте қарапайым лексика мен ондағы репликалардың мағынасы оқушылар үшін қабылдауға жеңіл болады. Бала өзара әрекеттесу процесінде ол үшін жаңа тілді - ересектермен және бір-бірімен, достарымен, ертегі кейіпкерлерімен қарым-қатынас жасайды. Баланың шет тілін қарым-қатынас құралы ретінде пайдалану қажеттілігін сезінуі маңызды. Қарым-қатынас процесінде балаларға қызықты және қол жетімді ақпаратты (ертегі сюжеті, ертегі кейіпкерлерінің ерекше оқиғалары және т.б.) пайдалану керек, құрылған сюжетке өзінің "мінезі", "тарихы"бар белсенді кейіпкерлер үнемі енгізілу керек. Бұл сюжет негізінде мектеп жасындағы балаларға өз кейіпкерлерін таңдауына,оны сабақ барысында өзінің қалауынша әңгімелеу арқылы сабақтың барысын қызықты етіп ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Бала өзінің барлық ойларын, білімі мен қабілеттерін әр түрлі іс-әрекетте жүзеге асырмай сәтті дами алмайтындықтан, іс жүзінде оқыту бейнелеу, музыка, би және басқа да іс-әрекеттің мүмкіндіктерін кеңінен қолдану және интегративті оқыту мүмкіндіктерін барынша пайдалану қажет. Бала өзінің сүйікті кейіпкерлеріне күлкілі және қауіпті жағдайлардың барлық түрлерінен шығуға көмектесу үшін саяхат кезінде бір нәрсені түсініп, шет тілінде айтуы керек. Осылайша әрекет ете отырып, ол көптеген лексикалық және грамматикалық материалдарды игеріп қана қоймайды, сонымен қатар шет тілін меңгеруге қажетті лингвистикалық қабілеттер мен психикалық функцияларды дамытады.Осындай әдіс-тәсілдер баланың ағылшын тілін меңгеруіне және тілдік ортаға енуге өте пайдалы болуы мүмкін.

Тағы бір нұсқа – бейімделген оқу мультфильмдері. Олар ойын түрінде және қызықты түрде қарапайым грамматикалық ережелерді, сөздер мен сөз тіркестерін түсіндіреді. Сапалы бейнематериал мен үйлесімді сюжеттің болуына байланысты бала ақпаратты оңай үйренеді.

Мультфильмдерді дамытудың артықшылықтары:

Балаларды мультфильмнің сюжеті арқылы қызықтыру оңай, сондықтан олар мультфильмді қызығушылықпен және қуанышпен қарайды.

Көру кезінде оқушылар ағылшын тіліндегі сөздермен танысып,тілге біртіндеп үйренісу арқылы есту қабілеті дамиды, сөзді дұрыс айту қабілетіде қалыптасады.

Бала жаңа сөздер мен сөз тіркестерін тез есте сақтайды,оның ұмытылып қалмауы үшін берілген сөз тіркестерін мультфильм көрінісімен байланыстыру қажет.Ағылшын тіліндегі мультфильмдердің көптігі балаға қызықты тақырып бойынша сюжетті таңдауға және тілді кез-келген жағынан меңгеруіне мүмкіндік береді. Және балалардың жас мөлшеріне қарай

материалдарды таңдау оңай болады.Арнайы оқу мультфильмдерінің көмегімен бала грамматиканың негіздерін біле алады.

Егерде мультфильмдерді көргеннен кейін оқушыларға тапсырмалар беріп, жұмыстанып отырса, мультфильмдерді қолдану тиімділігі айтарлықтай жоғары болады. Балалар мультфильмдерге байыпты және мұқият қарайды және көргендерін қуана талқылайды. Сондықтан жас ерекшеліктеріне сәйкес кішігірім тапсырмаларды орындау олар үшін қиын болмайды.

Мысалы, мультфильмде айтылған жеке кейіпкерлерді немесе заттарды бейнелейтін карталарды дайындауға болады. Қарап шыққаннан кейін балаға бұл суреттер көрсетіліп, оларда не бейнеленгенін сұрауға болады. Бұл қаралған үзінді де қолданылған лексиканы бекітуге көмектеседі.

Көптеген балалар мультфильмдерінде әндер бар. Егер баланың қалауы болса, оны кейіпкерлермен бірге ән айтуды ұсынуға болады.Осылайша жаңа сөздермен танысуға, кейін оны есте сақтауда жеңілірек болады. Сөз тіркестерін қайталау оларды жақсы есте сақтауға мүмкіндік береді, ал сюжетпен ассоциативті байланыс оларды оқушыларға түсінікті етеді.

Оқушылармен мультфильмді көргеннен кейін, оны бірге талқылауда өте пайдалы. Одан мультфильдегі үзіндіні қайталап беруін өтінуге болады. Мысалы қызықты жерінен көріністерді оқушылармен талқылап,оны ойнау арқылы олардың сөздік қорын нығайтуға ғана емес, ағылшын тілінде сөйлеуді үйренуге де мүмкіндік береді.

Қаралған мультфильмдермен байланысты тапсырмалар тағы бір маңызды функцияны орындайды: олар баланың материалды қалай игеретінін, ол үшін тым қиын немесе жеңіл екендігін бақылауға мүмкіндік береді. Егер қиындықтар тіпті қарапайым тапсырмалармен болса, басқа мультфильмдерді таңдаған жөн.

Шет тілін оқытуда бейнематериалдарды пайдалану негізгі әдістемелік принципке - көрнекілік принципіне негізделген. Мультфильмдерді қарау кезінде ақпаратты қабылдау және өңдеу есту-көру синтезі түрінде жүзеге асырылады, оның негізінде шет тілдерін оқытудың аудиолингвальды және аудиовизуальды әдістері жасалды. Мультфильмдер тілдік ортаға мүмкіндігінше жақын оқу жағдайларын жасайды және сөйлеу жағдайын дыбыстық және визуалды құралдармен ойнатады. Мультфильмдердің бұл ерекшеліктері оларды оқу процесін қарқындату және оған максималды коммуникативті бағыт беру үшін пайдалануға мүмкіндік береді.

Жоғары ақпараттық, білім беру, тәрбиелік және дамытушылық құндылығы бар аудио жазбалар мен баспа мәтіндерінен бейнематериалдардың айырмашылығы, мұнда оқиғаның орны, сұхбаттасушылардың сыртқы келбеті және вербалды емес қарым-қатынасы (дене тілі, бет-әлпеті, қимылдары, интонациясы) туралы көрнекі ақпаратты қамтиды. Көрнекі визуализация нақты ақпаратты да, белгілі бір контексттегі сөйлеудің таза тілдік ерекшеліктерін де жақсы түсінуге және есте сақтауға көмектеседі.

Ауызша, акустикалық белгілер (дыбыстар, үнсіздік, музыка) фильмдегі кейіпкерлер мен декорлардың бейнесі балаларға ақпаратты синхронды түрде қабылдауға көмектеседі, ал әдебиет көздерінде ол тек бейнелу түрінде ұсынылған.Мультфильмдердің әдеби шығармалармен салыстырғанда тағы бір артықшылығы-олардың адамдарға күшті эмоционалды әсері, бұл мультфильмдерге ақпаратты неғұрлым айқын және көлемді түрде жеткізуге, сонымен қатар балалардың ынтасын арттырудың құралы ретінде қызмет етуге мүмкіндік береді. Мультфильм балаларды шет тілінде сөйлесуге, оқу-ізденіс және шығармашылық қызметке ынталандырады. Мультфильммен жұмыс жасау кезінде топта әртүрлі іс-шаралар өткізуге болады, мысалы, жұпта немесе топта орындалатын тапсырмалар, пікірталастар, қойылымдар, бұл балаларға сөйлеуге және сөйлеу кезінде өздерін еркін сезінуге көмектеседі.

Педагог И.В.Тереховтың айтуынша, оқу процесінде қолданылатын фильмдер оқытудың негізгі принциптерін жүзеге асырудың айтарлықтай әлеуетке ие:

1) Коммуникативтік және мәдениетаралық бағыттағы қағидалары;

2) Көрнекілік және қолжетімділік қағидалары;

3) Білім алушылардың жас ерекшеліктерін есепке алу қағидаты;

4) Оқушылардың ойлау қабілетін ынталандыру және дамыту принциптері;

5) Оқушылардың саналы белсенділігі;

6) Оқытудың міндеттері мен мазмұнына және әдістер мен тәсілдердің оқыту мақсаттарына сәйкестігіне қарай оқытудың әртүрлі нысандарын ұштастыру қағидаттары;

7) Теорияның практикамен байланыс принципі.

Мультфильмдер ана тілінің сөйлеу әрекетін және көрнекі қатар арқылы экстралингвистикалық факторларды көрсетеді, бұл оны көрнекі және түсінікті етеді. Сондай-ақ, материалдың қол жетімділігі фильммен жұмысты оңтайландыратын заманауи медиа форматтарымен қамтамасыз етіледі.

Мультфильмдерді ағылшын тілінде көру балаларға пайдалы болады. Сонымен қатар, мультфильмдер, ең алдымен, балалар аудиториясына бағытталғанын есте ұстаған жөн, нәтижесінде ағылшын тіліндегі мультфильмдерді дыбыстаған кезде ағылшын тілінің классикалық нұсқасын айту ережелері сақталады. Мультфильмдерді қарау тілді үйренудің бастапқы кезеңдерінде пайдалы болады, өйткені ағылшын тіліндегі мультфильмдерде сленг, күрделі грамматикалық бұрылыстар, сондай-ақ мультфильмдердегі сөйлеу қарқыны өлшенеді және нақты дикциямен бірге түсінуде қиындықтар туғызбайды. Сонымен қатар, бұл ертегілер шет тілін үйренудегі негізгі мәселелердің бірі-ағылшын тілін есту арқылы қабылдауға көмектеседі. Сондай-ақ, балалар интонацияны және айтылымды оңай үйренеді және сөзсіз

сөздік қорын толықтырады.Мультфильмдердегі әндерді балалар оңай есте сақтайды, өйткені мәтіннің мазмұны оқушыларға жеңіл әрі қызықты етіп жазылуында. Қазіргі уақытта шет тілін ерте оқыту педагогикалық практикадағы басым бағыттардың бірі болып табылады.