"Натрий және оның қосылыстары" 9 сынып

Сабақтың тақырыбы: Натрийдің маңызды қосылыстары
Мақсаты:Натрий және оның қосылыстары туралы оқушылардың түсінігін кеңейту, натрийдің маңызын, қолданылуы мен табиғатта таралуын және физикалық - химиялық қасиеттерін ұғындырып, реакция теңдеулерін сауатты жазуға үйрету.
Міндеттері: а) білімділік: оқушылардың натрий және оның қосылыстары жөніндегі білімдерін жүйелеп, тереңдету, қорытындылау
Ә) дамытушылық:оқушылардың белсенділігін, қызығушылығын арттыру, логикалық ой-өрісін дамыту; 
Б) тәрбиелік: оқушылардың белсенділігін, қызығушылығын арттыру, логикалық ой-өрісін дамыту; 
Сабақтан күтілетін нәтиже:
- Натрий және оның қосылыстары туралы теориялық білімінің кеңейеді; 
- Натрийдің химиялық қасиетін сипаттап, реакция теңдеуін жазып, оның қасиетін тәжірибе жүзінде дәлелдей алады;
- Ғылыми тілі қалыптасады; 
-Танымпаздық іс - әрекеті , ойлау белсенділігі , тапқырлығы артады
• Сабақ түрі :аралас
• Сабақ әдісі: зерттеушілік, иллюстрация ,сұрақ – жауап, топтық.
• Көрнекілік: интерактивті тақта, электрондық оқулық, тақырыптық слайд Қажеттіқұрал -жабдықтар: металл натрий, зертханалық құрал -жабдықтар
• Пән аралық байланыс: физика, география, биология
Сабақтың барысы: 
I кезең “Қызығушылықты ояту ” 
 II кезең “Мағынаны тану” 
 III кезең “ Ой түйін” 
IV кезең“Рефлексия”
1. Ұйымдастыру кезеңі оқушылардың сабаққа даярлығы мен қатысы тексеріледі. Оқушыларды топқа химиялық элементтер арқылы бөлу
I- топ. (O, Na, K, H) 
II- топ. (F,CI,Br,I
III-топ. (S,Ca,Mg,Ag) 
2. “Қызығушылықты ояту ” кезеңі Үй тапсырмасын тексеру
««Иә» немесе «жоқ» сөздері қаншалықты қысқа болсада ойланып барып айтуды қажет етеді» деп әйгілі ғалым Пифагор айтқандай шын мәніндеде солай.
«иә» немесе «жоқ» ойыны
1. Сілтілік металдар бірінші топтың негізгі топшасында орналасқан (иә)
2. Са сілтілік металл қатарына кіреді (жоқ)
3. Литий қатты металл (жоқ)
4. Сілтілік металдардың валенттілігі бірге тең. (иә)
5. Галогендерге фтор, хлор, бром, азот, оттегі жатады (жоқ)
6. Галогендердің ең сыртқы энергетикалық деңгейшесінде 7 электрон бар. (иә)
7. Цезий алақанда балқиды (иә) 
8. Фтор, хлор, бром сұйық заттар (жоқ) 
9. Иодты қан тоқтатуға және дезинфекциялау мақсатында пайдаланылады (иә)
10. Калийдің реттік нөмері 39. (жоқ) 
3. «Мағынаны тану» кезеңі
А) слайдтың көмегімен жаңа сабақты түсіндіру
Атом құрылысы
+11 23Na)2 )8 ) 1 2е, 8е, 1е 
Электрондық формуласы: 1S2,2S2, 2P6, 3S1
Натрий – “нетрон”, “сода”, “сілті”, деген араб сөздерінен алынған.Натрийдің көмір қышқыл тұзы өте ерте кезден-ақ кір жууға пайдаланған. Сол кезде оның гидрат тотығыда белгілі болған оны сілті деп атаған.
Жер қыртысы ← Na → Мұхит суында 2,8% 
→ Өлі теңізде 7,9% 
Бос күйіндегі натрий XIX ғасырдын басында электр тогы қолданыла бастаған кезде алынды. Металл күйдегі натрий гидроксидінің балқымасын электролиздеу арқылы бөліп алды. Қосылыстардың балқымасын электр тогымен ыдыратып алады.
2NaCl → 2Na+Cl2 Электролиз арылы металл күйіндегі натрийді алды.
1807 жылы ағылшын химигі Сэр.Х.Дэви болды. 
Физикалық қасиеттері: натрий иондық кристалдық тор түзеді. Иілімді, жұмсақ, пышақпен оңай кесіледі, созылады. Натрий судан жеңіл, тығыздығы 0,97 г/см3. Оңай балқиды Тб=97,70С. Сұйық күйде жылу мен электр тогын өте жақсы өткізеді. 
Натриймен жұмыс жасағанда қауіпсіздік техникасының ережелерін сақтау керек: оны қолмен ұстауға болмайды, өйткені күйдіреді. Натрий қалдығын раковинаға немесе қоқыс жәшігіне тастауға болмайды, себебі ол өзінен –өзі тұтану не қопарылуы мүмкін.
Натрий және оның қосылыстарын анықтау: натрий иондары жалынды сары түске бояйды. Бұл сезімтал реакция. 

тәжірибе көрсетіледі. Көрсетілім бойынша өздері қорытындылап реакция теңдеулерін өздері дәптерлеріне жазады.

ІІІ. « Ой толғаныс»
І топқа 
Толықтыру кестесі
1.Натрийдің салыстырмалы атомдық массасы----------тең.
2.Натрий типтік -------------, __________металл.
3. Натрий «----- -----», « _______ », «----------» араб сөздерінен шыққан. 
4. Натрий судан _______, тығыздығы _____________г/см3.
5.Мирабилиттің ірі кен орындары _______, ________облыстарында шоғырланған.
6. Таза метал күйіндегі натрийді ____ жылы____________ алды
7. ____________ -натрийдің ең маңызды қосылысы.
8. Ас тұзының минералын ______ деп атайды. 
9. Натрий ионы жалынды _________ түске бояйды.
10. Оның тотығу дәрежесі _____.

Толықтыру сөздері: 1807 ,ас тұзы, 0,97 , Алматы, Қызылорда, галит, жеңіл, натрон, сары,сода, сілті,23, белсенді, +1, Дэви, сілтілік. 

ІІ –топқа 
Сөз жұмбақ «Натрий» 
1. Сілтілік металдар қандай топшада орналасады? ( негізгі )
2. Натрий планетамызда таралуы бойынша нешінші орында? (алтыншы)
3. Натрий минералын қалай атайды? (галит)
4. Натрийді ненің астында сақтайды? (керосин)
5. Қандай кристалдық тор түзеді? (иондық)
6. Ең жеңіл сілтілік металл? (литий)
НАТРИЙ
ІІІ –топқа кесте толтыру ұсынылады

Натрий қосылыстары
Техникалық атаулары Химиялық
формуласы
Қолданылуы
Натрийоксиді
Натрий сульфаты
Натрийгидроксиді
Натрий хлориді
 Натрий гидрокабонаты
Натрий карбонаты

Ә) Синквейн 
1. Зат есім
2. Сын есім
3. етістік 
4. Сөйлем
5. Синоним
Сергіту сәті «Сырларым бар химиктерге аян, таба алсаң қасиетімді етем баян» металдар туралы жұмбақтар жасыру.
1. Су бетінде қалықтап, қандай металл жүзеді?
Айтшы, ойланып, денеңде жетпейтін қандай тұз еді? (натрий, натрий хлориді)
2. Ертеден белгілі жетеудің бірімін
Электроника саласында ірімін
Көптеген құймаларға кіремін,
Әдемілігім жөнінде алтыннан тең жүремін (мыс)
3. Қара металлургия жанымын,
Машина, трактордың қанымын
Жетінші қосымша топшада болсам да
Металл атаулының ең көп қолданылатын санымын (темір)
4. Өзі ауыр металға жатады,
Емшілер қорықтық құюға қолданады. (қорғасын )

б).Есептер шығару.
А –деңгейі. Натрий оксидіндегі және гидроксидіндегі элементтердің массалық үлесін табыңдар.
Б-деңгейі. 9,2 г натрий суда ерігенде түзілетін гидроксидтің және сутектің массасын есептеп шығарыңдар.
С-деңгейі. Құрамында 32,4 Na%, 22.5 % S, 45% O бар тұздың формуласын табыңдар.

ІУ.Бағалау.
Оқушылардың 
Аты-жөні Үй тапсырмасы
«Иә» не «жоқ»
5 ұпай Топтық жұмыс
«Ой толғау» Синквейн
5 ұпай
Есептер
Шығару
5ұпай Жинақ ұпай Мектеп 
бағасы
Толықтыру кестесі
6 ұпай Сөз жұм
Бақ
6ұпай Кесте толтыру
6 ұпай


Бағалау критериялары
1. Үй тапсырмасы бойынша :
10сұрақтың10-9 дұрыс болса - 5
8-6 дұрыс болса - 4
5-3 дұрыс болса - 3
2-ден төмен болса – 2
2.А) Толықтыру кестесі 
10сұрақтың10-9 дұрыс болса - 6
8- дұрыс болса - 5
7-6- дұрыс болса – 4
5-4 дұрыс болса -3
2-ден төмен болса – 2
Ә) сөзжұмбақ пен кестеге әрбір сұраққа 1ұпай
3. Синквейн 5 жолдың әрқайсысына 1 ұпай
4. Есептер шығару
1. Есептің берілгенін жазу -1 ұпай
2. Қажетті теңдеулерді жазып теңестіру -2 ұпай
3. «А» деңгейіндегі есепті шығару -3 ұпай
4. «Б» деңгейіндегі есепті шығару -4 ұпай
5. «С» деңгейіндегі есепті шығару – 5 ұпай
Бағалар 
«5» - 20-21 ұпай
«4» -17-19 ұпай
«3» - 14- 16 ұпай

У. Рефлексия
Маған не ұнады? Мен не үйрендім? Мен үшін жаңалық болды? Мен мынаны түсінбедім?

Деген сұрақтарға жауап бере отырып рефлексия парағын толтыру арқылы алған білімдерін тексеріп, кері байланыс орнату
УІ.Үй тапсырмасы:
§68-69 оқу, 183 бет №5,6 есеп
184 бет №2,3,4 есептер