Материалдар / Ойлау қабілетті дамыту

Ойлау қабілетті дамыту

Материал туралы қысқаша түсінік

даму мүмкіндігі шектеулі оқушыларға арналған

Сагаева Айнур Жомартовна

Автор материалды ақылы түрде жариялады. Сатылымнан түскен қаражат авторға автоматты түрде аударылады. Толығырақ

01 Желтоқсан 2018

2314

5 рет жүктелген

Психология Сабақ жоспары 6 сынып

770 ₸

Бүгін алсаңыз
+39 бонус беріледі
Бұл не?

Бүгін алсаңыз +39 бонус беріледі Бұл не?

Тегін турнир Мұғалімдер мен Тәрбиешілерге
Дипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!

Бұл бетте материалдың қысқаша нұсқасы ұсынылған. Материалдың толық нұсқасын жүктеп алып, көруге болады

Материалдың толық нұсқасын
жүктеп алып көруге болады

6 23

Пікір

М.Дәуленов атындағы мектеп-интернатының психологы А.Сагаеваның психикалық дамуы тежелген балаларға арналған авторлық бағдарламасы бүгінгі қоғамдағы өзекті мәселелердің біріне айналған тақырыпты қамтып отыр.

Бұл бағдарламаны жасау барысында А.Сагаева Л.М.Веккердің теориялық ережелерін басшылыққа ала отырып, өзінің күнделікті жүргізіп жүрген жұмыстарымен ұштастырған.

Бағдарламаның мақсаты айқын, міндеттері дұрыс көрсетілген.

Теориялық тағылымдарды іс-тәжірибеде қолданып жүргізілген жүйелі жұмыс нәтижесі толығымен көрініп тұр.

Түзету жұмыстарын жүргізу барысында басшылыққа алған принциптері

-Әр баланың жеке тұлғалық ерекшеліктерін көре білуінен байқалады.

-Оқушылардың оқу әрекеттін ойын әрекетімен байланыстырған.

Сөйлеу іс-әрекетінің дамуында ойын элементтерінің маңыздылығы ерекше екенін бағдарлама құру барысында басшылыққа алған.Нәтижеге бағытталған бағдарламаны оқу-тәрбие үрдісінде пайдалануға болады.

А.Сагаеваның іс-тәжірибесін таратуға болады деп сенім білдіре аламын. Өйткені А.Жомартқызы ізденімпаз, өз ісіне жауапкершілікпен қарайды, біліктілік деңгейі мамандығына сай.

Оқу-тәрбие ісі жөніндегі орынбасары: Г.Н.Абдилдинова

Shape2

Түсінік хат

Еліміздің әрбір болашақ азаматын жан-жақты тәрбиелеп, білім беру арқылы дамыту ең жауапты іс. Жалпы орта білім беретін мектепте үлгерімі төмен балалар тобында психикалық дамуы тежелген балалар кездеседі.

Психикалық дамудың тежелуі – бұл баланың интеллектуалды қабілетінің жасына сәйкес келмеуі. Баланың психикалық дамуының тежелуінің негізгі себептері түрлі болуы мүмкін. Бұл жағдайдың негізгі себебі бала миының әлсіз түрдегі органикалық зақымдануы немесе іштен туа біткен, туылу кезінде және өмірінің бастапқы кезеңдерінде болған жағдайлар, негізгі әлеуметтік жағдайы, нашар көруі, құлақ ауруы тағы да басқа себептерден болуы мүмкін.

Психологтың балалармен түзету-дамыту жұмысын қамтиды.Ересектердің ата-ана, мұғалімдердің сұраныстары арқылы баламен жұмыс жүргізіледі.Балаға диагностикалық жұмыстар жүргізіп, түзету жолдары сонын негізінде анықталады. Психикалық дамуы кешеуілдеген балалармен диагностикалық жұмыс жүргізу күрделі.Қазіргі уақытта бұл балалар клиникалық және психологиялық-педагогикалық жағынан зерттелген.

Бұл түзету дамыту бағдарламасы балалардың жас ерекшеліктерін ескеріп, даму мүмкіндігі шектеулі балаларға арналып құрылған.

Коррекциялық бағдарлама тапсырмалар мен жаттығуларды басшылыққа алады:

-ауытқудың когнетивтік саласында түзету және дамыту;

Бағдарламаны Л.М.Веккердің теориялық ережелері негізінде құрылып, танымдық процестерді зерттеу болды.

Мақсаты: Жоғарғы психикалық функцияларды түзетіп дамыту.

Міндеті:

-Зейіннің ырықтылығын, шоғырлануын, көлемін , тұрақтылығын дамыту.

-Есту арқылы есте сақтау мен көру арқылы есте сақтауды дамыту;

-Қабылдаудың тұтастығын дамыту;

-Қолдың ұсақ моторикасын дамыту;

-Ойлау қабілетін дамыту;

Бағдарламаның әдіснамалық негізі мынадай ережелерден тұрады:

-білім беру деңгейі бастапқы;

-практикалық бағдар ұстау;

-игеру –дамыту сипатында;

-оқушылардың жасы:9-12 жас аралығы;

-оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру сабақ түрінде.

-сабақ аптасына 2рет-1 сағаттан;

-оқу жоспары шартына бағдарламаның кіруі;

Психикалық дамуының тежелуінің негізгі бұзылыстары интеллектуалды деңгейі көбіне таным процестері: зейіні, логикалық есте сақтауы, ойлауы, кеңістікті бағдарлауы төмен болып келеді. Бұл балалар өзінің құрдастарынан кеш жүріп, кеш сөйлейді. Олардың салмағы аз, бойы кіші, көп сөйлемейтін, әлжуаз, тез шаршап, көп ауырады .

Психикалық дамуы тежелген балалар дегеніміз – оқу бағдарламасын меңгеруде қиындықтарға кездесетін үлгермеуші балалар. Мұндай балалар білімі мен дағдыларына, тұлғалық жетімділігіне мінез-құлқына байланысты мектепте оқуды бастауға дайын емес. Олар оқуда көп қиыншылықтар көреді: мектепте орнатылған тәртіп нормаларын сақтау оларға аса қиын. Оқудағы қиыншылықтар олардың жүйке жүйесінің әлсіреуінен тереңдей түседі – жүйкесі тозып, соның салдарынан олар тез шаршайды, жұмысқа қабілеті төмендейді, бастаған жұмысын аяқтамайды. Бұл балалардың оқу үлгерімі ерекшеліктеріне келетін болсақ, бұл балалардың оқуға үлгермеушілігі 1-сыныптан бастап көріне бастайды. Бірақ анық белгілері 2-3 сыныпта белгілі болады.

Оқу процесінде олардың оқу дағдыларындағы кездесетін кемшіліктер: сабақ процесіне жай қосылады;

- оқу материалын жай немесе тіптен қабылдамайды;

- берілген тапсырманы мұғалімнің көмегінсіз орындай алмайды;

- оқу мен жазуы жай;

- оқыған мәтінін түсінбейді және түсінгенін айтып бере алмайды;

- есептер шығарған кезде үлкен қателер жібереді;

- тез шаршағыш;

- сыныптастарымен аз араласады;

- өз ойын анық айта алмайды.

Мұндай балалардың жұмыс қабілетінің төмендеуі және зейін тұрақсыздығы әр балада түрлі көрініс табады. Осылайша кейбіреулерінде аса жоғарғы зейін қоюы және неғұрлым жұмысқа деген жоғарғы қабілеті тапсырманы бастағанда байқалады да, оны орындау барысында төмендей береді; енді бірінде – зейіннің артуы жұмыстың біраз уақыты өткен соң басталады; ал тағы басқаларында зейін қоюы және жұмыс қабілеті біркелкі болмай, мезгіл-мезгіл толқып тұрады .

Психикалық дамуы тежелген балалар зейіннің ерекшеліктері оның тұрақсыздығынан, бір объектіге тұрақты көңіл бөле алмайтындығынан көрінеді. Басқа да сыртқы қоздырғыштардың болуы бұл оқушылардың жұмысын тежеп, қате жіберуін арттырады. ПДТ балаларда қабылдау қабілетінің дамуы да төмен, мұны балалардың қоршаған әлем туралы білімдерінің жеткіліксіздігінен, шектеулігінен, үзік-үзіктігінен, әдеттегі қалыптан басқаша тұрған заттарды, сызбалық бейнелерді тани алмайтындығынан (егер олар сызылып тасталған немесе бірінің үстіне бірі орналастырылған болса) байқауға болады.

Есте сақтау процестерін зерттеу ырықты есте сақтау нәтижесінің жеткіліксіздігінен, есте сақтау көлемінің аздығын, есте қайта жаңғырту қиынға түсіп, оның нақты болмайтынын көрсетті. Мұндай балалардың танымдық қызметінің дамуында да айқын артта қалушылық пен өзгешеліктері бар. Олардың барша ойлау формаларының артта қалуы байқалады, мектептегі оқудың басталуына қарай мұндай балаларда, әдетте әлі негізгі ойлау операциялары талдау, топтау, салыстыру, қорыту қалыптаспаған. Танымдық белсенділігінің төмендігі айқындалған.

Психикалық дамуы тежелген балалардың тіл байлығы әдеттегі балаларға қарағанда 20-30 % төмен деңгейде. Сөздік қорында бар сөздердің өзін қолданғанда, олар көбінесе қате жіберіп, сөз мағынасын толық түсінбейтінін көрсетеді. Психикалық дамуы тежелген оқушылардың грамматикалық қорыта білуі әлсіз, олардың сөйлеу тілінде грамматикалық конструкцияларды дұрыс қолданбауы жиі кездеседі. Психикалық дамуы тежелген балалардың мінез-құлқы да өзіндік ерекше. Мектепте олар өздерін әлі мектепке дейінгі жастағы кішкене балалар сияқты ұстайды. Оларда оқуға деген қызығушылығы жоқ немесе аса әлсіз, мектепке деген жағымды қатынасы да байқалмайды. Олардың жетекші қызметі – әлі де ойын болып қалады. Жүйелі түрде оқыту басталғанға дейін Психикалық дамуы тежелген балаларда ойын әрекетінің жоғарғы формасы – сюжеттік-рөлдік ойын қалыптаспаған, шын мәнінде баланы өз қызметінің жаңа түрін – оқу қызметін орындауға дайындайтын ойынның осы формасы, тіпті ойынды ересектер немесе дұрыс дамып келе жатқан құрдастары ұйымдастырған жағдайда да бұл балалар өзіне бөлінген рөлді орындай алмай, біреуінен екіншісіне ауысып, манипуляциялық әрекет жасайды .

Психикалық дамуы тежелген балалармен жүргізілетін түзете дамыту жұмыстарының түрлері көп.

Түзету жұмыстарын жүргізудің принциптері төмендегідей:

- баланың жеке тұлғалық ерекшеліктерін анықтау;

- шаршап кетпеуін анықтау;

- оқу әрекетін ойын түрінде ұйымдастыру, кеңістікті бағдарлауын дамыту;

- сыныптан тыс тәрбие сағаттарына қатыстыру

- ойын дағдыларын оқу әрекетіне аудару;

- арнайы әдістемелермен оқытуды ұйымдастыру;

- жылдық диагностикалық даму деңгейін салыстыру.

Мамандардың оқыту түзету процесінде әдістемелік нұсқауларды дұрыс және жоғары деңгейде ұйымдастыруына байланысты психикалық дамуы тежелген балаларды өз жасындағы балалардың даму деңгейіне жеткізуге болады. Білім беру мекемесінде оқитын Психикалық дамуы тежелген балалар әр уақытта нәтижеге жету үшін бақылаудан тыс қалмауы қажет. Психолог, сынып жетекшсі, ата-ана тығыз байланыста болған жағдайда баламен жүргізілетін жұмыс нәтижелі болады, яғни баланың өз-өзіне деген сенімділігін арттыру арқылы түзете дамыту жұмыстарын жүргізу тиімді. Психикалық дамуы тежелген баламен жүргізілетін жұмыстар жүйелі түрде ұйымдастыру керек.

Танымдық және сөйлеу іс-әрекетінің дамуына жеткізетін әдістерінің бірі – ойын. Ойын баланың өзінің қарым-қатынасқа деген қажеттігін, сезімдерін, ойларын және эмоцияларын сыртқа шығаруын қамтиды. Ойынды дұрыс ұйымдастыру арқылы баланың сөздік қоры дамиды, басқа балалармен қарым-қатынаста өзін еркін сезінуі және қоршаған ортаға байланысты білімдерін кеңейтеді. Ойын барысында қолданған сөздерді бала күнделікті өмірде қолданатын сөздік қорына кіргізеді. Бала белгілі әлеуметтік ортада өсіп, айналасындағы заттар мен құбылыстарды танып біледі, олармен тікелей қарым-қатынастарда әсерленіп, бойындағы табиғи қасиеттерін жетілдіріп, ақыл-ой сезімін таным әрекетімен байланыстырады. Сезімнің бұл түрі балалардың оқып білім алуын, дүниетанымын, көзқарасын қалыптастырады. Баланың шындықты тануға деген ең алдымен таңданудан басталады, таңдауы баланың бәрбір нәрсенің, құбылыстың, оқиғаның мән-жайын жан- жақты танып, оларды тереңірек түсінуіне жетелейді, оның ізденімпаздық әрекетін тудырады .

Психоэмоционалдық дамуы терең бұзылған балалар қалыпты балалар арасында тәрбиелене алмайды. Психикалық дамуы тежелген балалармен дәрігерлік-психологиялық-педагогикалық және түзету шараларын жүргізгенде мамандар мынадай маңызды ұстамдарды сақтауы тиіс:

- жеке және топ арқылы олармен түзету-дамыту сабақтарын жүргізу;

- қимыл-қозғалысы мен психикасының дамуының жетілуін бағалап жетілдіре түсу;

- психикалық дамуы тежелген балалардың психологиялық қауіпсіздігін сақтау, сол ортаға мейірімділік пен қамқорлық жағдайын туғызу, олардың қиыншылығын түсіну және жағдай жасау.

Күтілетін нәтиже

Әр баланың физиологиялық, психологиялық, жас ерекшеліктерін ескере отырып, жеке тұлғаны дамыту жұмыстарын дұрыс және тиімді ұйымдастыру болып табылады. Түзете-дамыту жұмыстарында төмендегі мәселелерге көңіл бөлген жөн: психикалық дамуы тежелген балалардың танымдық және тұлғалық ерекшеліктері оқуға, жазуға оқу мазмұнын басқаша іріктеуді қажет етеді. Бірінші кезекте оқуға деген жағымды түрткі қалыптастырып, жақын эмоционалды көріністерді тудыратын, ой-өрісін кеңейтетін материал алыну керек.Төмендегі жаттығулар арқылы баланың жоғары психикалық функциялары дамып, өз тобына қосылуын қадағалау.

Сабақтың тақырыптық жоспары

№	Сабақтың міндеттері	Сабақтың мазмұны
1	-Ойлау қабілетін дамыту	«Вербальді-логикалық ойлауды бағалау» әдістемесі
2	-Зейінді дамыту	«Зейіннің даму деңгейін анықтау» әдістемесі
3	-Есте сақтауды дамыту	«Сандарды есте сақтау»әдістемесі
4	-Ойлауды дамыту	Логикалық ойлауды дамыту
5	-Зейінді дамыту	Зейіннің танымдық сипатын зерттеу -«Қай зат үлкен» ойыны
6	- Көру арқылы есте сақтауды дамыту	1.Оқушылармен амандасып, жағымды көңіл-күй сыйлау. Сабақтың мақсаты мен міндетін айту. 2. Негізгі бөлім. - «Не өзгерді » ойыны. - «Тоқтаусыз ізде» ойыны. 3. Сабақтың қорытындысы.
7.	- Зейіннің шоғырлануын , тұрақтылығын дамыту;	1. Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. - «Менің күзгі арманым» 3. Рефлексия занятия.
8.	- Қолдың ұсақ моторикасын дамыту;	1. Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. - «Тұздармен бояу» ойыны. 3. Сабақты талдау.
9.	-Шығармашылық зейіннің тұрақтылығын анықтау;	1. Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. - «Алпауыттар мен ергежейлілер » ойыны. - Графикалық диктант. 3. Сабақты талдау.
10.	- Көру арқылы есте сақтауды дамыту;	1. Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. -Сіріңкемен «Қайтала» ойыны - «Фигураны есте сақта». 3. Сабақты талдау
11.	- Зейіннің шоғырлануын дамыту;	1 . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. - «Көзбен сана» ойыны. -«Нүктемен суреттелген сурет» ойыны. 3. Сабақты талдау.
12	-Қолдың ұсақ моторикасын дамыту;	1 . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. -Өріктің дәңдерімен ұсақ моториканы дамыту 3.Сабақты талдау.
13.	- Зейіннің шоғырлануын дамыту;	1 . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. - «Ойыншықты тап» ойыны. - «Жүйесіздіктің суреті». 3. Сабақты талдау
14.	- Есту арқылы есті дамыту;	1. Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. - «Ритмді есте сақта». - «Альфабиттегі әріпті тап». 3. Сабақты талдау.
15	-Қолдың ұсақ моторикасын дамыту;	1. Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. -Үрмебұршақпен жұмыс. 3. Сабақты талдау.
15.	- Көру арқылы есті дамыту;	1.. Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. - «Не өзгерді». -«Шатаспай есте сақта» 3. Сабақты талдау.
16.	- Қабылдау мен зейіннің көлемін кеңейту;	1 . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. - Лабиринттер. 3. Сабақты талдау.
17.	- Зейіннің шоғырлануы мен бөлінуін дамыту; -Зейіннің тұрақтылығын дамыту;	1.. Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. - «Рұқсат етілмейтін түстер» ойыны - «Рұқсат етілмейтін қимыл» жаттығуы. 3. Сабақты талдау.
18.	-Қолдың ұсақ моторикасын дамыту.	1. . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. - «Жаңғақтар» жаттығуы. - «Доппен»жаттығуы. 3. Сабақты талдау.
19.	- Ойлауды дамыту;	1. . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2.Негізгі бөлім. - «Құс па?-құс емес пе?» ойыны. - «Мададағы менің орным»ойыны. -«Ойлан да аяқта» ойыны 3. Рефлексия занятия.
20.	-Қабылдау қабілетін дамыту	1. . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2.Негізгі бөлім. - «Ине мен жіп» ойыны. - «Бұл қашан болды?»ойыны. -«Не үлкен? » ойыны 3. Рефлексия занятия
21.	- Зейіннің жылдамдығын дамыту;	1. . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. - Зейінге арналған ойын «Бір мезетте екі іс». - Корректуралық байқау. 3. Қорытынды
22.	-Қолдың ұсақ моторикасын дамыту	1 . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. -Күріш пен қарақұмық арқылы қолдың ұсақ моторикасын дамыту -Жеңіл ойналатын жаттығулар 3. Қорытынды
23.	- Зейіннің тұрақтылығын дамыту;	1 . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. - «Не өзгерді» ойыны. - «Сурет сал». 3. Сабақты талдау.
24.	-Ойлау қабілетін дамыту	1 . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. - «Моншақтар» ойыны. - «Сөздерді есте сақтау»ойыны. 3. Сабақты талдау.
25.	-Қолдың ұсақ моторикасын дамыту	1 . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім. -Бидаймен бұйым жасау 3. Сабақты талдау.
26.	- Зейіннің тұрақтылығын дамыту; .	1. Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім: - «Қолынды шапалақта» жаттығу; - «Не өзгерді» ойыны; - «Сурет сал»; 3. Сабақты талдау.
27.	- Ойлауды дамыту.	1. . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2.Негізгі бөлім: - «Мағыналы жұптар»ойыны; - «Жалпы және әртүрлі»ойыны; 3.Сабақты талдау.
28.	-Есте сақтауды дамыту	1. . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2.Негізгі бөлім: - «Кішкене қоян»жаттығу; - «Кім түрткенін тап» жаттығуы; 3. Сабақты талдау.
29	- Қабылдауды дамыту.	1. . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2. Негізгі бөлім: - «Еркін сурет». - «Ат ойлап тап». - Жапсырулар. 3. Сабақты талдау.
30.	-Зейінді дамыту	1 . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2.Негізгі бөлім: - «Баланың зейін деңгейінің дамуын анықтау»әдістемесі; 3.Сабақты талдау.
31.	-Ойлау қабілетін дамыту	1 . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2.Негізгі бөлім: -«Вербальді-логикалық ойлауды бағалау» әдістемесі 3.Сабақты талдау.
32.	-Есте сақтауды дамыту	1 . Оқушылармен амандасып, жағымды-көңіл-күй сыйлап, сабақтың мақсаты мен міндетін түсіндіру. 2.Негізгі бөлім: -«Сандарды есте сақтау»әдістемесі 3.Сабақты талдау.
33	Мониторинг жасау	Жүргізген диагностикалық жұмыстың нәтижесін салыстыру

1-сабақ

Вербальді-логикалық ойлауды бағалау

Мақсаты: зерттелушілінің ойлау қабілетін тексеру.

Құрал-жабдықтар: біреуіне 4 сөзден тұратын 15 қатарға тізбектелген сөздер жазылған бланка.

Әдіс-тәсілдері: әдістеме алу

Көрнекілігі :арнайы бланк

Нұсқау: «Алдыныздағы 4 сөздің үшеуі бір бағытта қолданылады, яғни мағыналас сөздер. Оқушылардың мақсаты; әр қатардағы артық бір сөзді белгілеу».

Ұсынылатын сөздер тізбегі:

1. Кітап, портфель, чемодан, дорба.

2. Ошақ, керосинка, майшам, электроплитка.

3. Сағат, кӛзілдірік, таразы, термометр.

4. Қайық, арба, мотоцикл, велосипед.

5. Ұшқыш, шеге, бал арасы, вентилятор.

6. Көбелек, циркуль, қайшы, таразы.

7. Терек, сыпырғыш, шанышқы, үстел.

8. Ат, мұғалім, әке, ана.

9. Жаңбыр, қар, су, шам. 10.

Су, жел, көмір, шӛп.

11. Алма, кітап, сызғыш, дәптер.

12. Сүт, қаймақ, ірімшік, нан.

13.Ақ қайың, қарағай, жидек, емен.

14. Минут, секунд, сағат, кеш.

15. Асқар, Бекет, Әділ, Ақанбеков.

Кілті: 1.Кітап 6. Көбелек 11. Алма

2. Майшам 7. Терек 12. Нан

3. Көзілдірік 8. Мұғалім 13. Жидек

4. Қайық 9. Шам 14. Кеш

5. Шеге 10. Жел 15.Ақанбеков

15 балл жоғары

13-14 балл орташа жоғары

13-10 балл орташа

10-7 балл төмен

7-0 балл тапсырманы орындай алмайды.

Қорытынды: Ойымызды қорытындылай келе, баланың логикалық ойлауын дамыту бағытындағы жұмыстар жүйеленді және оны ұйымдастырудың тиімді жолдары, әдіс-тәсілдері айқындалады, ол өз ретінде, балалардың логикалық ой-қабілеттерін қалыптастыру жұмысының жағдайын бір шама арттырды – деп ой түйіндейміз.

Сау болыңдар!

2-сабақ

Баланың зейінін анықтау.

Сабақ мақсаты: Оқушы бойындағы зейіннің негізгі қасиеттерін дамыту. Баланың зейіннің зерттеу арқылы зейін қасиеттерін жетілдіру.

Әдіс-тәсілдері: әдістеме алу

Көрнекілігі :арнайы бланк

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушымен көңілді сәлемдесу,жаңа жылға сәттілік тілеу, сұрақ қою арқылы әңгімеге тарту.Сабақ тақырыбымен таныстыру. Сабақ барысындағы эмоциялық ахуалына назар аудару және сабаққа қажетті құрал жабдықтардың түгелдін қадағалау.

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Мен сенің бүгінгі көңіл-күйіңнің көтеріңкі екендігіне сенімдімін.

Зейіннің шоғырлануын зерттеу

Құрал жабдықтар: Пьерон-Рузер тестінің бланкісі, қалам және секундомер.

Зерттеу процедурасы

Нұсқау: «Сізге шаршы, үш бұрыш, шеңбер және ромб бейнеленген тест ұсынылады. «Баста» - деген сигнал бойынша геометриялық фигураларға қатесіз сәйкес белгілерді қойып шық: шаршыға +, үшбұрышқа -, шеңберді ешқандай белгімен белгілемейсің және ромбқа нүкте қойып шық. Белгілер қатарымен қойылады. Жұмысты орындауға 60 секунд беріледі.

«Тоқта» деген сигнал бойынша белгілеуді тоқтатыңыз»

Бұл мынадай формуламен шешіледі.

0.5*N-2.8*n

S=------------------

120

Мұндағы: S-зейіннің ауысуы мен шоғырлануы

N-белгіленген сандар

n-қате белгіленген сандар

10-ұпай-егер, S 1,00-ден жоғары болса, «өте жоғары»

8-9 ұпай-егер, S 0,75 тен 1,00-ге дейін болса, «жоғары»

6-7 ұпай-егер, S 0,50 тен 0,75-ге дейін болса, «орташа»

4-5 ұпай-егер, S 0,25 тен 0,50-ге дейін болса, «төмен»

0-3 ұпай-егер, S 0,00 тен 0,25-ге дейін болса, «өте төмен»

Қорытынды: Әдістеме арқылы зейінің шоғырлануының нәтижесін шығару.Зейіні төмен оқушыларға зейінге байланысты түзету-дамыту жұмысын жүргізу.

Сау болыңдар!

3-сабақ

«Сандарды есте сақтау» әдістемесі

Әдіс-тәсілдері: әдістеме алу

Көрнекілігі :арнайы бланк

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушымен көңілді сәлемдесу. Сабақ тақырыбымен таныстыру. Сабақ барысындағы эмоциялық ахуалына назар аудару және сабаққа қажетті құрал жабдықтардың түгендеу, қадағалау.

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Мен сенің бүгінгі көңіл-күйіңнің көтеріңкі екендігіне сенімдімін.Сендерге «Сандарды есте сақтау» әдістемесін ұсынамын.

Әдістеме аз уақытық көру есін, оның көлемін және дәлдігін бағалауға арналған. Нұсқау: 20 секунд ішінде 12 екі сандық сандар таблицасы көрсетіледі. Оларды есте сақтау керек және көрсетілген таблицаны алып тастағаннан кейінсандарды бланкіге жазу керек. Азуақыттық көру есі дүрыс жазылған сандар санымен бағаланады. Ересек адам нормасы-7 және одан жоғары. Әдістеме топтық тестке ыңғайлы.

Таблица

13	91	47	39
65	83	19	51
23	94	71	87

5-6 сыныптар үшін -10 сан

Нәтижені өңдеу: Көрсеткіш 100 пайызға жуық болса , есте сақтау қабілеті жоғары.

Қорытынды: Есте сақтау деңгейі төмен оқушыларға түзету-дамыту жұмысын жүргізу.

Сау болыңдар!

4-сабақ

«Артығын тап» жаттығуы

Мақсаты: Баланың бейнелі – логикалық ойлау процесін, жалпылау мен талдау ақыл-ой операцияларын зерттеп дамыту.

Міндеті: ойлаудың жалпылау, талдау операцияларын дамыту.

Әдіс-тәсілдері: суреті әдістеме, ойын,

Қажетті құралдар: қарындаштар, сурет дәптер, өшіргіш

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушымен көтеріңкі көңіл-күймен сәлемдесу. Сабақ тақырыбымен таныстыру. Сабақ барысындағы эмоциялық ахуалына назар аудару және сабаққа қажетті құрал жабдықтардың түгендеу, қадағалау.

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Бүгін біз өзіміздің күзгі арманымыз жайлы сурет саламыз.

Әдістемеде балаларға әртүрлі заттар бейнеленген суреттер сериясы ұсынылады. Бұл әдістеме мектеп алды даярлық топ балаларына арналған.

Нұсқау. Әр суретте бейнеленген төрт заттың біреуі артық. Суретке мұқият қарап, қай зат және неліктен артық екенін анықта.

Тапсырманы орындауға 3 минут беріледі.

Қорытынды бағалау

10 ұпай – бала тапсырманы 1 минуттан аз уақытта орындайды, барлық суреттердегі артық заттарды таба алады және себебін түсіндіреді.

8-9 ұпай – бала тапсырманы 1 минуттан 1,5 минутқа дейінгі уақытта орындайды.

6-7 ұпай – бала тапсырманы 1,5 –тан 2,0 минутқа дейінгі уақытта шешеді.

4-5 ұпай – бала тапсырманы 2,5 минуттан 3 минутқа дейінгі уақытта шешеді.

ұпай – бала тапсырманы 2, 5 минуттан 3 минутқа дейінгі уақытта шешеді

1-ұпай – бала 3 минут аралығында тапсырманы шеше алады.

Даму деңгейі бойынша қорытынды

10 ұпай өте жоғары

8-9 ұпай – жоғары

4-7 ұпай – орташа

2-3 ұпай – төменгі

0 -1 ұпай - өте төмен

«Қай зат ең үлкен» ойыны

Өткізу барысы: балалар мен сендерге мынадай тапсырма беремін жалпылай атауы бір заттардың қайсысы үлкен екенін айтасыздар.

Мысалы: Ағаштан қай ағаш үлкен, қай құс үлкен т.б.

Қорытынды: Оқушылардан сабақтан алған әсерлерін сұрау.

Сау болыңдар!

5—сабақ

Корректуралық сынақ әдісімен зейіннің таңдамалық сипатын зерттеу

Мақсаты:зейіннің таңдамалық және шоғырлану сипатын анықтау.

Әдіс-тәсілдері: әдістеме ойын түрінде

Көрнекілігі : арнайы бланк

Қажетті құралдар: қарындаштар

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушымен көтеріңкі көңіл-күймен сәлемдесу. Сабақ тақырыбымен таныстыру. Сабақ барысындағы эмоциялық ахуалына назар аудару және сабаққа қажетті құрал жабдықтардың

түгендеу, қадағалау.

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Мен Ерасылдың бүгінгі көңіл-күйіңнің көтеріңкі екендігіне сенімдімін. Сендерге ойын өткіземін. Қазір біз сендермен ойын ойнаймыз.

Кіріспе ескерту. Зейінді лабораториялық зерттеуде кең тараған әдістердің бірі жалпы «корректуралық сынақ» деп аталумен біріктірілген бланкілік әдістер. Корректуралық сынақ әр түрлі стимулдардан: әріптерден, сандардан, геометриялық фигуралардан, байланысты немесе байланыссыз мәтіндерден т.с.с. құрастырылған. Сыналушының міндеті берілген стимулды басқа стимулдардың арасынан тауып бланкіде бір немесе бірнеше жолмен белгілеу.

Зейін таңдамалығының нақты көрсеткіші ретінде тапсырманы орындаудың дәлдік коэффициенті есептеледі. Тапсырманы орындаудың дәлдік коэффициенті (А) Уиплдің формуласымен есептеледі:

А = (N-r) / (N+p),

мұндағы N – дұрыс табылған стимулдардың жалпы саны;

r – дұрыс емес табылған стимулдардың саны;

p – табылмаған стимулдар саны.

Экспериментті жабдықтау. Эксперимент жүргізушіге бағдарламалық (кілт) бланкі және әр сыналушыға корректуралық бланкі. Әр бланкіде 10 қатармен орналастырылған тұтастай әріптер мәтіні, әр қатарында 54 әріп. Сол әріптер қатарының ішінде ретсіз тәртіппен 24 әр түрлі мағынасы бар сөздер орналастырылған. Сөздердің күрделілік дәрежесі әр түрлі (мысалы: қуаныш, үй т.с.с.). Тапсырманы орындау уақытысын тіркеу үшін секундөлшеуіш қажет. Тәжірибенің нәтижесін жазып отыруға алдын - ала В – 1-кестесі түрінде хаттама даярланады.

Тәжірибені орындау тәртібі. Тәжірибе топпен жүргізіледі. Эксперимент жүргізуші немесе оның көмекшісі әр сыналушыға бір корректуралық бланкіден таратып тапсырманы орындау тәртібін жариялайды.

Сыналушыға нұсқау. «Бланкіде қазақ алфавитінің әріптері тұтас мәтіндік тәртіппен арасында әр түрлі сөздер орналастырылып басылған. Сіз сол әріптер қатарын бірінші әріптен ең соңғы әріпке дейін ретімен зейін сала қарастырып арасындағы сөздерді тауып астын сызып қоясыз. Сөзге қатысы жоқ жанындағы әріптерді сызбай ұқыпты жұмысты орындаңыз. Тапсырманы жылдам әрі дәл орындаңыз».

Эксперимент барлық қатарды қарап болғаннан кейін бітеді. Эксперимент жүргізуші әр сыналушының жұмыс орындау уақытын тіркейді және оны жариялап отырады.

Нәтижесін талдау:

Эксперимент жүргізушідегі бағдарламалық (кілтпен) бланкімен корректуралық сынақтың нәтижесі тексеріледі.
Сыналушының белгілеп сызған сөздердің жалпы саны саналады.
Сызылмай жіберіліп қойған сөздер саналады (р)
Дұрыс емес сызылған сөздер саналады (r)
Дұрыс сызылған сөздер саналады (m)
Уипплдың формуласы бойынша зейін таңдамалығының дәлдік (А) көрсеткіші есептеледі.
Таңдаудың жылдамдығы (S) есептеледі.
Эксперимент жүргізушімен бірге топтағы сыналушылардың барлығы үшін зейін таңдамалығының және таңдау жылдамдығының орташа мәні анықталады.

Әр сыналушының көрсеткіштерін топтың орташа мәнімен салыстырып даралық мүмкіндіктерін талдау. Зейіннің таңдамалылығын даралық ерекшелігі туралы қорытынды жасау.

Сыналушыларға таратылатын бланкінің үлгісі

БЦКҮНИКВТҒГЩОЦАУДАНЗГУНЦЖАҢАЛЫҚХЭЬЧАДЕРЕКИКЕМ

КИХАНТРОДЧЯГЩГЦПРОКУРОРРГЦЕАГСЕАБЕСТЕОРИЯЕНТСД

ЖЗБЬАШАҢҒЫЙТРЦТАҚУРШРОФШУЙГЗХТЕЛЕДИДАРВОЛДЖШ

ЗХЮЭЛГШЬБДӘПТЕРШОГХЕЮТАҢЛЖИПРУОШЛАПТСЛХЭНИЗҚ

АБЫЛДАУЙЦОКЕНДШИЗХЬБАЖАЙЛАУПРОЛДВПНМАХАББАТБ

ФЫРПЛОСЛДКНЕСЛАКӨРІНІСЯЧСИМТЬҰЙҚЖЮҚУАНЫШГЭЛО

ФЦПЭЖДБАСАНОРАЙШМВЬТЛДЖЬЭГНЕЕКУЫФЙШРЕПОРТАЖЗ

ПОКЖОЛЫФЫВЮЭБЬБАЙҚАУСЗЖШНАПФЯЧЬЩУВСКАПТҰЛҒА

НОТСЭХЬТМРКНЖЭЬЕЮДШШГБАЛКОНПРЖЧЗУНИБӨЛШЕКЖК

ВАЫЭЗБЬТРЛШШЖНПРКМРЫВКОМЕДИЯШЛДКЦУЙФОӨКІНУФ

РЯЧАТЛДЖЭТЬБЮНХТЬЛАБОРАТОРИЯШЕШЕНИЯГШДШНРУЦГ

РГШЩТЛРНЕГІЗАНВЕЗШЭМИТДНТООПРЖТРОКНУКГВМСТРПА

УРХАНАБПЛЕМЕТЧЬЙФЯОМТАЦЭЬАНТЗАХТЛКННОПДЛРОГ

«Шеңберді бояу»жаттығуы

Нұсқау: Бала 15 шеңберді бояп, тоқта дегенде тоқтайды

Нәтижені өңдеу: Әр шенбер жекелей бағаланады:

4 балла – шеңбер толық жақсы боялған.
3 балла – шеңбердің сыртына шығарып бояса да, бояу тегіс боялған.
2 балла –шеңбердің сыртана шыққан, әр түрлі боялған..
1 балл – дұрыс боялмаған.

Нәтижесін бағалау:

15 шеңбер – 59-60 бал
11-14 шеңбер – 40-58 бал
7-10 шеңбер– 21-39 бал
4-6 шеңбер– 3-20 бал
1-3 шеңбер– 1-2 бал

6-сабақ

Көру арқылы есте сақтауды дамытуға арналған жаттығулар

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде

Көрнекілігі : түрлі- түсті қарындаштар

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Не өзгерді ойыны

Бұл ойында үстелге түрлі –түсті бірнеше қарындаштарды қойып арасына қаламсапты қойып, балаға қалай тұрғанын есіне сақтауын сұраймыз. Одан кейін қарындаштардың орнын өзгертеміз. Бала бастапқыда қалай тұрғанын қаламсап неше орынға жылжығанын айтады.

«Тоқтаусыз ізде» ойыны

Балалар бір затты оқушыдан жасырады. Ол оқушы ол затты тапқанша іздестіреді.

Қорытынды: оқушылардан сабақтан алған әсерлері туралы сұрау.

Сау болыңдар!

7-сабақ

Менің күзгі арманым

Мақсаты: балалардың қиялын дамытып, шығармашылықпен жұмыс жасауға жаттықтыру.

Әдіс-тәсілдері: сурет салдыру

Қажетті құралдар: қарындаштар, сурет дәптер, өшіргіш

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

түгендеу, қадағалау.

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Бүгін біз өзіміздің күзгі арманымыз жайлы сурет саламыз.

Қорытынды: Әр баланың салған суретін мақтап, қолпаштап, оларға осы армандары орындалады деп сендіру. Соған жетуге ынталандыру.

Сау болыңдар!

8-сабақ

Қолдың ұсақ моторикасына арналған жаттығу

Мақсаты: тұздар арқылы қолдың ұсақ моторикасын дамытып, баланың сабаққа қызығушылығын ояту.

Әдіс-тәсілдер: моториканы дамыту

Қажетті құрал-жабдықтар: түрлі-түсті борлар, 1 кг тұз, А4 беттер, банка

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушымен көтеріңкі көңіл-күймен сәлемдесу. Сабақ тақырыбымен таныстыру. Сабақ барысындағы эмоциялық ахуалына назар аудару.

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Бүгін қолдың ұсақ моторикасын дамытуға арналған ойын ойнаймыз. Қазір мен сендерге ақ бет пен бір уыстан түз таратып беремін. Сендер тұзды бормен бояп, мына банкіге әр түсінен кезек-кезек саласындар. Бірақ тұздағы түстерін қанық болсын.

Қорытынды: Оқушылардың осы жаттығуды орындау барысында алған әсерлерін сұрау.

Сау болыңдар!

9-сабақ

Зейінді дамыту

Мақсаты: Оқушардың зейінінің тұрақтылығын дамытып, оқушыларды ойын арқылы жылдамдыққа дағдыландыру .

Әдіс-тәсілдері: әдістеме, ойын,

Қажетті құралдар: қарындаштар, дәптер, қалам

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

түгендеу, қадағалау.

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Қазір біз, сендермен нүктемен өрнек саламыз және қозғалмалы ойын ойнаймыз.

«Графикалық диктант»

Мақсаты: «Графикалық диктант» әдістемесі (Д.Б. Эльконин құрастырған) мұқият тыңдай алу және үлкендердің тапсырмасын ұқыпты орындау, сызықтың бағытын қағаз парағына дұрыс жаңғырту, үлкендердің тапсырмасы бойынша өздігінше әрекет ете алу қабілеттілігін арттыруға бағытталған.

Зерттеу жүргізу үшін әр балаға төр көзді дәптер парағына төрт нүкте белгілеп, беріледі. Зерттеу алдында психолог балаларға түсіндіреді: Қазір біз сендермен әр түрлі өрнек саламыз. Олар әдемі болу үшін тырысуымыз керек. Ол үшін мені жақсылап тыңдаңдар –сендер қай жаққа және қанша төрткөз жүргізу керектігін айтып тұрамын. Мен айтқан сызықты ғана жүргізесіңдер. Жүргізген соң, мен келесі сызықты айтпайынша, күтіңдер. Келесі сызықты өткен сызық біткен жерден қаламсапты парақтан алмай сызыңдар. Бәрінің естеріңде ма, оң қолдарың қайда ? Оң қолдарыңды сызыңдар. Көрдіңдер ма, ол есікке бағыттап тұр (бөлмеде бағдар беріледі). Мен сызықты оңға қарай жүргізіңдер деген кезде, сендер оны есікке қарай жүргізесіңдер (тақтада солдан оңға қарай бір төрткөзге сызық жүргізіледі). Ал енді мен, қолымды алмай сызықты екі төрткөзге жоғары жүргіземін. Енді сол қолдарыңды созыңдар, көрдіңдер ма , ол терезені көрсетіп тұр. Енді мен, қолымды алмай, сызықты үш төрткөзге солға қарай жүргіземін. Сендер қалай салу керектігін түсіндіңдер ма? Бұдан соң, психолог жаттықтыру өрнегін салғызуға кіріседі: «Бірінші өрнекті салуды бастаймыз. Қаламдарыңызды ең жоғарғы төркөзге қойыңдар. Қаламды парақтан алмай, сызық салыңдар: бір торкөз төменге (қаламды парақтан алмай). Бір торкөз оңға. Бір тор көзге жоғары. Бір торкөз оңға. Бір тор көз төменге. Бір тор көз оңға. Бір торкөз жоғары. Бір торкөз төменге. Ары қарай осындай өрнек салуды жалғастырыңдар».

Психолог оқып тұрғанда үзіліс жасап тұру керек, балалар сызықты жүргізіп үлгеру үшін. Өрнекті бетінше жалғастыруға 1,5 -2 минут беріледі. Балаларға өрнекті парақтың барлық көлеміне жалғастырудың керек емес екендігін ескертеді.

Жұмысты жүргізу процесінде психолог балалар әр бастағанды белгіленетін нүктеден бастауын бақылайды, балаларды жігерлендіріп отырады. («Тағы бір рет байқап көрші, сен саласың деп ойлаймын). Сонымен қатар, өрнекті салу бойынша ешқандай нұсқаулар берілмейді.

Жаттықтыру өрнегін балалар өз бетінше орындаған соң, психолог айтады: «Болды, бұл өрнекті ары қарай салмаймыз. Келесі өрнекті саламыз. Қаламдарыңды көтеріңдер, енді қаламды келесі нүктеге қойыңдар. Дайындалыңдар, оқып бастаймын. Бір төркөз жоғары. Бір төркөз оңға. Бір төркөз жоғары. Бір төркөз оңға. Бір торкөз төменге. Бір торкөз оңға. Бір торкөз төменге. Бір торкөз оңға. Ал енді сол өрнекті өздерің жалғастырыңдар».

1, 5 -2 минут өткен соң, психолог айтады: «Болды бұл өрнекті ары қарай салмаймыз. Келесі өрнекті саламыз. Тыңдаңыздар!

Үш торкөз жоғары. Бір торкөз оңға. Екі торкөз төменге. Бір торкөз оңға. Екі торкөз жоғары. Бір торкөз жоғары. Үш тор көз төменге. Бір торкөз оңға. Екі торкөз жоғары. Бір торкөз оңға. Екі торкөз төменге. Бір торкөз оңға. Осы өрнекті енді өздерің жалғастырыңдар».

1,5-2 минуттан соң қорытынды өрнекті оқу басталады: «Қаламдарыңды төменгі нүктеге қойыңдар. Тыңдаңыздар! Үш торкөз оңға. Бір токөз жоғары. Бір торкөз солға. Екі торкөз жоғары. Үш торкөз оңға. Екі торкөз төменге. Бір торкөз солға. Бір торкөз төменге. Үш торкөз оңға. Бір торкөз жоғары.

Бір тор көз солға. Екі торкөз жоғары. Енді осы өрнекті өздерің салыңдар.

Қорытындыны бағалау

Жаттықтыру өрнегінің орындалу қорытындысы бағаланбайды. Әр өрнекте диктантты орындау және өз бетінше өрнекті жалғастыру бағаланады. Бағалау келесі шкала бойынша жұргізіледі:өрнекті тура жаңғырту -4 ұпай (сызықтың қисықтығы, «діріл» сызығы, дақ бағаны түсірмейді)

Жаңғырту, бір сызықтағы қате, - 3 ұпай.

Бірнеше қателермен жаңғырту – 2 ұпай.

Айтылған өрнекпен жеке элементтердің ұқсас болып, жаңғырту -1 ұпай.

Жеке элементтерінде де ұқсастықтың болмауы -0 ұпай.

Өз бетінше жалғастырылған өрнекке баға осы шкала бойынша қойылады.

Сонымен, әр өрнекке бала екі баға алады:Біреуі – диктантты орындаған үшін, екіншісі -өрнекті өз бетінше жалғастырған үшін. Екі баға да 0 ден 4 аралығында болады. Қорытынды баға үш бағалаудан жеке өрнек үшін суммалау арқылы шығарылады. Олардың максималдыдан минималды баға арқылы. Алынған баға 0ден 8 ұпай арасында болады. Өрнекті жалғастырған үшін үш бағадан қорытынды шығарылады, кейін екі қорытынды баға қорытынды ұпай бере отырып суммаланады. Ол 0 ден (егер оқылған және жеке жұмыстан 0 ұпай алынса) 16 ұпайға дейін (егер жұмыстың екі тұрінен де 8 ұпай алынса) арасында болады

«Алпауыттар мен ергежейліер» жаттығуы

Оқушылар алпауыттар дегенде орнынан тұрып қолын көтереді. Ергежейлілер дегенде отырады. Үлгермеген оқушы өз өнерін көрсетеді.

Қорытынды: баладан тапсырманы орындағанда қандай қиындықтар туындағанын сұрап, талдау жасау.

Сау болыңдар!

10-сабақ

Көру арқылы есте сақтауды дамыту

Мақсаты: баланың көру арқылы есте сақтауын дамыту.

Міндеті: көру арқылы есте сақтауды дамыту

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде

Қажетті құралдар: қарындаштар, дәптер, қалам

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушымен көтеріңкі көңіл-күймен сәлемдесу. Сабақ тақырыбымен таныстыру. Сабақ барысындағы эмоциялық ахуалына назар аудару және сабаққа қажетті құрал –жабдықтарды түгендеу. .

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Қазір мен сендермен қызықты ойынойнаймын.Сендер менің айтқанымды мұқият тыңдап, тапсырманы орындауға тырысыңдар.

1. «Қайтала» ойыны (сіріңке шиімен ұйымдастырылады)

Бұл ойынды оқушылар жұптарымен ойнайды. Әр балаға сіріңкенің 6 шиінен беріледі. Екеуінің біреуі сол шилерден қандай да бір затты құрайды. Екіншісі бірнеше секунд көлемінде қарап алады да, оны қайтадан жасауға тырысады. Содан кейін оқушылар орнын ауыстырады, екіншісі көрсетеді, біріншісі қайталайды.

2. «Фигураларды есте сақтау»жаттығуы

Шарты: Шағын өлшемдегі әртүрлі фигурлар тақтаға салынып беті жабылып қойылады. Балалар дәптерлері мен қаламсаптарын дайындайды.

Психолог: Мен қазір фигураларды тақтаға саламын. 1,2,3, деп санап мен сендерге тақтадағы фигураларды көрсетемін. Мен беске дейін санап бұл фигураларды қайта жауып қоямын. Сіздердің міндеттеріңіз – фигураларға зейін салып қарап есте сақтау.

Қортынды: Оқушылардың сабақтан алған әсерлерін сұрау.

Сау болыңдар!

11-сабақ

Зейіннің шоғырлануын дамытуға арналған жаттығулар

Мақсаты:бала зейінінің шоғырлануын дамыту.

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде, проективті әдіс түрінде

Қажетті құралдар: қарындаштар, дәптер, қалам, өшіргіш

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Қазір бізқызықты ойын ойнап, суреттің екінші бөлігін саламыз..Сендер менің айтқанымды мұқият тыңдап, тапсырманы орындауға тырысыңдар.

«Көзбен сана»

Нұсқау:«Алдарыңыздағы суретке мұқият, зейіндеріңізді салып қараңыздар.Бұл суретте дөңгелектер мен қосу таңбасының суреттері бейнеленген. Ал енді мұқият болыңыздар? Саусақтың немесе карандаштың көмегінсіз әр қатардағы қосу таңбасы мен дөңгелектің санын,содан соң қосу

таңбасының санын есептеп шығып, жанына жаз»

++ 0 0 + 0 +++ 00 + 0 +
0 + + 000 + 0 + 00 ++
+ 0 + 0 ++ 0 + 00 + 00 + 0
+ + + 0 + 0000 + + 0 +
+ 0 + 00 ++ 0 + 00 + 0
+ 00 + + 00 + 00 + + +
000 + 0 + 0 + + 000
+ 0 + + 0 + + 0 + 00 ++
(топпен)

«Нүктемен суреттелген сурет» жаттығуы

Суретті төрт бөлікке горизантальді, вертикальді түрде бөліп, суреттің бір бөлігін салып, балалаға жалғастыруды ұсыну. Кім суретті жақсы салады екен балалар!

Қортынды: Барлықтарын тапсырманы жақсы, тырып орындадыңдар, өздеріне жаттығу ұнады ма?Келесі сабақта да осындай қызықты жаттығуларды орындаймыз.

Сау болыңдар!

12-сабақ

Зейіннің шоңырлануы мен бақылаушылықты дамыту.

Мақсаты: оқушылардың зейінінің шоғырлануы мен бақылаушылық деңгейін арттыру.

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде, әдістеме

Қажетті құралдар:арнайы суреті бар бланкі, қалам

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер.Қазір біз қызықты ойын ойнап, суретті әдістеме шешеміз. Сендер менің айтқанымды мұқият тыңдап, тапсырманы орындауға тырысыңдар.

«Ойыншықты тап» ойыны

Бір бала көзін жұмып, теріс қарап тұрады.Қалған баларға бір оқушы кішкене ойыншықты жасырады. Көзін жұмған бала ойыншық кімнің қолында екенің табу керек. Таба алмаса өз өнерін көрсетеді.

«Жүйесіздік суреті» ойыны

Балаларға жүйесіз орналасқан 25 –ке дейінгі сан беріледі. Әрсанның жолдары бар бланкі тарату. Оқушыға осы сандарды рет-ретіімен жолға қою керек екенін түсіндіру.

Қорытынды: Оқушылардың сабақтан алған әсерлерін сұрап, қай жаттығу ең жақсы ұнады? деп сұрап, талдау жасау.

Сау болыңдар!

12-сабақ

Өріктің дәндерімен қолдың ұсақ моторикасын дамыту

Мақсаты: оқушылардың зейінінің шоғырлануы мен қолдың ұсақ моторикасын дамыту.

Әдіс-тәсілдері: зат жасау.

Қажетті құралдар:пластилин, өрік жаңғағы, моншақтар, құмыра

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер.Қазір біз қызықты зат жасаймыз. Мына берілген құралдар арқылы кім жақсы зат ойлап жасап маған көрсетсе, соған ұпай ретінде кәмпит беремін..

Қорытынды: Оқушылардың сабақтан алған әсерлерін сұрап, жаттығғу ұнады ма? деп сұрап, талдау жасау.

Сау болыңдар!

13-сабақ

Есте сақтауды дамыту

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде, әдістеме

Қажетті құралдар:арнайы альфабит жазылған көрнекілік

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер.Қазір біз қызықты ойын ойнаймыз. Сендер менің айтқанымды мұқият тыңдап, тапсырманы орындауға тырысыңдар.

1.«Ритмді есте сақта» жаттығуы

Балалар мен сендерге бір қимыл көрсетемін сендер соны қайталайсындар. Үлгермей,шатасқан адам бізге өзінің бір қызықты оқиғасын айтады.

2. «Алфабиттегі әріпті тап» ойыны

Тақтаға алфабиттің суреті бар плакат іліп, бір оқушыны шақырып, алфавиттегі әріпті жасырып, қай әріп жасырылғаның сұрау. Оқушы айта алмаса, басқа оқушылардан көмек сұрау оқушылар сол әріпке байланысты сөзді ым-ишратпен көрсетеді. Бала тіпті таба алмаса бір жұмбақ айтады.

Қорытынды: Жаттығулар өте қызықты өтті деп ойлаймын балалар. Сендерге ойын ұнады ма? Сау болыңдар!

14-сабақ

Көру арқылы есте сақтауды дамыту

Мақсаты:жаттығу арқылы көру арқылы есте сақтауды дамыту

Міндеті: көру арқылы есте сақтауды дамыту.

«Шатаспай есте сақта»
Әр баланың алдына әртүрлі заттар бейнеленген 10-15 карточка қойылады (алма, троллейбус, шәйнек, ұшақ, қалам, машина, ат, әтеш т.б.)

Психолог: «Қазір мен сендерге бірнеше сөздерді атаймын. Алдыңдағы суреттерге қарап, мен айтқан сөзді есте сақтауға көмектесетін бір затты таңдап ал да, оны бөлек жерге қой», — деп нұсқау береді.

Бірінші сөз оқылады. Бала алдындағы суреттен таңдаған соң, екінші сөз және ары қарай осылайша оқылады. Бала психолог айтқан сөзді қайталап, өз заттарының ішінен байланыстыратын суретті алып, есінде сақтауы қажет.

Мысалы: өрт, зауыт, сиыр, орындық, әке, отыру, мейірімділік т.б.

«Не өзгерді» ойыны

Бұл ойында оқушылар алдына құрал-жабдықтар қояды. Бір оқушы көзін 10 сек жұмады қалғандары бір зат-тан жасырады. Іздеуші оқушы табу керек. Ойын ретімен жалғасады.

Қорытынды: Оқушылардың ойыннан алған әсерлерін сұрау.

Сау болыңдар!

15-сабақ

Үрмебұршақпен жұмыс

Мақсаты: Үрмебұршақ арқылы қолдың ұсақ моторикасын дамытып, баланың сабаққа қызығушылығын ояту.

Әдіс-тәсілдер: моториканы дамыту.

Қажетті құрал-жабдықтар: үрмебұршақ , ермексаз, тегіс қақпақ, түйме.

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Бүгін қолдың ұсақ моторикасын дамытуға арналған ойын ойнаймыз. Қазір мен сендерге үрмебұршақ, ермексаз, қақпақ, түйме беремін. Сендер жаттығуды мұқият, зейін салып, бар ынталаларынмен орындасандар жасаған заттарын әдемі болып шығады балалар!

Қорытынды: Оқушылардың осы жаттығуды орындау барысында алған әсерлерін сұрау.

Сау болыңдар!

16-сабақ

Қабылдау мен зейін көлемін кеңейту

Мақсаты: Қабылдаудың тұтастығы мен зейін көлемін кеңейтуді дамыту

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде, әдістеме

Қажетті құралдар:арнайы суреті бар бланкі, қарындаш

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер.Қазір біз қызықты ойын ойнап, суретті тапсырма шешеміз. Сендер менің айтқанымды мұқият тыңдап, тапсырманы орындауға тырысыңдар.

Лабиринт әдістемесі

Балаға «Лабиринт» тапсырмасын ұсынып, тапсырманың қалай орындалатындығын түсіндіру, тапсырманы орындау барысында зейінділік, зеректік, икемділік сияқты талаптарды айтып отырамын. Баланың әр дұрыс орындаған тапсырмаларын мақтау, мадақтау арқылы жігерлендіріп отырамын. Бұл тапсырма баланың қабылдау әрекетінің дамуына, зейін көлемінің кеңейуіне игі әсерін тигізеді.

Нұсқау: Балалар сендерге қазір мынадай суреті бар бланкі таратамын сендер бұл тапсырманы қарындашпен өту жолын белгілейсіндер.

Тапсырма

Лабиринт 1

Лабиринт 2

Лабиринт 3 ,4

Лабиринт 5 ,6

Лабиринт 7 ,8

Лабиринт 9 ,10

Лабиринт 11 ,12

Бланк ответов
1) ________________
2) ________________
3) ________________
4) ________________
5) ________________
6) ________________
7) ________________
8) ________________
9) ________________
10) ________________
11) ________________
12) ________________

Қорытынды: Әр оқушының бланкіге орындаған тапсырмасы жиналып алынып тексеріледі. Тапсырманы дұрыс орындаған оқушылар жеңімпаз аталады.

Сау болыңдар!

17-сабақ

Баланың зейінділігін дамыту

Мақсаты: Зейіннің қасиетерін жаттығу арқылы қалыптастыру.

Міндеті:-Зейіннің шоғырлануы мен бөлінуін дамыту;

- Зейіннің тұрақтылығын дамыту ;

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде

Қажетті құралдар:дәптерлері, қаламсаптары

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер.Қазір біз қызықты ойын ойнаймыз.

Сабақтың барысы:«Рұқсат етілмейтін түстер»

«Алдымен мені мұқият тыңдыңыздар! Қазір мен сіздерге сұрақтар қоямын, ал сіздер жауаптарын баған бойына тез жазып отырасыздар, және де бұл ойынның барысында мына 2 ережені есте сақтауымыз керек:
1. Ойын барысында ақ және көгілдір түсті айтуға рұқсат етілмейді.
2. Бір түсті екінші рет қайталауға болмайды.
Сонымен ойын шартына түсінсек ойынымызды бастайық» 1.Шөптің түсі қандай?
2.Аспанның түсі қандай?
3.Күнбағыстың түсі қандай?
4.Түймедақтың (ромашка)
5.Күзде жапырақтың
6.Құрбақаның түсі
7.Қардың түсі
8.Теңіздің түсі
9.Күннің түсі
(топпен)

«Рұқсат етілмейтін қимыл» Баланың зейінінің тұрақтылығын дамыту

«Балалар,қане бәріміз түзу тұрып маған назар аударыңыздар. Қазір мен қолыммен түрлі қимылдар жасаймын. Ал сіздер осы қимылдарды мұқият қарап отырып,менің артымнан қайталап отырыңыздар. Бірақ мына шартты ұмытпаңыздар; қолыңызды төмен түсіруге болмайды. Мен қолымды төмен түсіргенде,сендер жоғары көтеріңіздер. Кім қателесіп менімен бірге қолын

төмен түсіріп қойса,сол ойыннан шығады.»
Қорытынды: Оқушылар жаттығудан алған әсерлерін айту.

Сау болыңдар!

18-сабақ

Қолдың ұсақ моторикасына арналған жаттығу.

Мақсаты:Қолдын ұсақ моторикасын түрлі жаттығулар арқылы дамыту.

Міндеті: Ұсақ және жалпы моториканы дамыта отырып, біз баланы мұқияттылыққа тәрбиелейміз.

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде

Қажетті құралдар:жаңғақтар, кедір-бұдырлы доп

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер.Қазір біз қызықты ойын ойнаймыз.

Жаңа сабақ

«Жаңғақтар» ойыны

Оқушыларға жаңғақтар беріп, жаңғақтың ұшы бар жағына , әр саусақтың ұшымен басып шығамыз.
Балалар тапсырманы қызығушылықпен орындайды.

Кедір-бұдыр доппен ойнау

Бұдыр – бұдыр кішкентай доппен жұмыс жасаймыз.(Оны екі алақанның ортасына салып айналдырамыз).
3.Қыры бар қарандашпен жұмыс.
(Екі алақанның ортасына салып айналдырамыз) .Балаларды өз бетімен саусақтарына массаж жасауға дағдыландырдым.

Қорытынды:Ойындар арқылы, біздер баламен қарым- қатынасты нығайтып, баланың өз- өзіне деген көзқарасын өзгертіп, ойынға, оқуға деген ынтасын көтереміз.Бала сабақтан алған әсерін, көргенін, естігенін айтып беруге тырысады. Осының бәрі де, баламен әр түрлі ойын ойнап, моторикасын дамытқанның нәтижесi, - деп ойлаймын. Алған әсерлерін сұрау.

Сау болыңдар!

19-сабақ

Балалардың ойлау қабілетін дамыта отырып, түзету.

Мақсаты: Ойлау қабілеті төмен оқушылардың танымдық деңгейін жаттығу арқылы дамыту.

Міндеті Ойлау қабілеттерін дамыту

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде

Қажетті құралдар:дәптер , қаламсап

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер. Бүгін сендер сондай әдемі болып келіпсіндер.Қазір біз қызықты ойын ойнаймыз.

Жаңа сабақ

«Құс па? -құс емес пе» ойыны

Балалар сендерге қазір ұшты-ұшты қаламсап ұшты дегенде сендер қолдарынды көтермейсіңдер, ал ұшты-ұшты құс ұшты дегенде қайтеміз, ұшады –деп, қолымызды көтереміз.Ал, кәне кім шығып осы ойынды жүргізеді?М: ұшты-ұшты қағаз ұшты, қарға ұшты, велосипед ұшты т.б сөздерді қолданып, оқушылардың ойлау қабілетін дамытамыз

«Матадағы менің орным» ойыны

Жердегі жатқан мата үстіне балалар белгі берген уақытта тұрып қалуы тиіс. Матаның өлшемін мұғалім кішірейте отырып ойынды жалғастырады. Бірақ ойында балалар мата бетінен шығып кетпеулері керек.

«Ойлан да аяқта»ойыны

– лимон қышқыл, ал қант…(тәтті)

– егер үстел орындықтан биік болса, онда орындық…

– екі, бірден көп, ал бір…

– пышақ та, әйнек те…(өткір)

– Ат шабады, алқарлығаш…

– Ит үреді, ал қарға…

– Жылан жорғалайды, балық…

Қорытынды: Ойында өздерің қалай сезінгендіктерін сұрау.

Сау болыңдар!

20-сабақ

Қабылдау қабілетін дамытуға арналған ойындар

Мақсаты: Ойын арқылы баланың қабылдау деңгейін дамыту.

Міндеті: Қабылдау қабілетін дамыту.

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер..Қазір біз қызықты ойын ойнаймыз.

Ине мен жіп

Мен ине боламын, ал сендер жіпсіңдер.Сендер менің артымнан бір-бірлеріннің белдеріңнен ұстап тұрыңдар. Қазір бәріміз алдымызда тұрған кедергілер арасынан үзілмей жүгіреміз. Кім жіпті үзсе сол ойыннан шығады.

Талдау : Жаттығу ұнады ма?Қандай әсерде болдың?

Бұл қашан болады? ойыны

Жыл мезгілдеріне байланысты суреттер көрсетіледі. Сол суреттер ішінен керек суретті көрсетіп әңгімелеп береді.

Кесте, құрал – жабдықтармен жұмыс

Айлардың аттарын ата ?
Жыл мезгілдерін түстерге сәйкес ата?
Әр мезгілде неше ай бар?
Бір айда неше апта бар?
Қазір қандай жыл мезгілі және қандай ай?

Не үлкен? ойыны

Отырған балаларға жүргізуші сұрақ қояды. Орындықтан не үлкен? Балалар кезекпен заттарды атайды. Ойын ойнаған кезде жүргізушіге атаған заттарды қайтадан айтуға болмайды және балаларға қайталауға болмайды. Кім екі рет шатасса ойыннан шығады. Жеңімпаз бала жүргізуші болады.

Қорытынды: Балалар бүгінгі сабақ сендерге ұнады ма? Осындай ойындар жалғасын тапсын ба? Сау болыңдар!

21-сабақ

Зейіннің жылдамдығын дамыту

Мақсаты: Зейіннің бір мезетте екі іс орындау арқылы жылдамдығын арттыру.

Міндеті: Зейіннің жылдамдығын дамыту.

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде

Қажетті құралдар:сурет дәптер , қарындаш, түрлі-түсті қарындаш , өшіргіш.

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

« Бір мезетте екі іс» ойыны

Балалар қазір біз екі қолымызбен сурет салу ойынын ойнаймыз. Сурет дәптерлеріне, екі қолдарына екі қарындашты ұстау арқылы өздерін қалаған суретті салыңдар! Сендердің қолдарыңнан барлығы келеді. Мен сендерге сенемін. Ал енді бастаймыз. Кім жылдам салады екен.

«Корректуралық байқау» жаттығуы

Жазылған әріптер мен сандарға талдау жасауға үйрету және ішінен керегін таба білуге үйрету. Бұл арқылы зейіннің тұрақтылығын және концентрациясын дамыту.«Қағаздағы әріптер мен сандардың жиынтығына мұқият назар аударайық. Сендердің тапсырмаларын-әріптер мен сандардың жиынтығын мұқият,әрі шапшаң қарап отырып оның ішінен «а» әріпі мен «2» санын сызып шығыңыздар»

8 а б в г д 4 ж з е 2 а т у н о л 9 с т у ф ғ ы ю а т о 2 я 3 с 2 и о м 6 а б в г д 2 у м л и к а л 2 м р т 4 с н ж с т 2 а 5 и 6 м н 2 с э е т у о 2 л с у а х ғ ы я 0 л а 5 е п и а б 6 р ы 2 р о 8 л б а 7 г л п а 5 ж р 8 н г ы 2 з щ
(топпен)
Қорытынды: бұл жаттығуларды орындау барысында баланы жылдам жұмыс жасап тез ойлап, зейінді болуға үйретіп, дамытамыз. Сау болыңдар!

22-сабақ

Қолдың ұсақ моторикасын дамыту

Мақсаты: Бала қолының ұсақ моторикасын дамытып, қызығушылық деңгейін жоғарлату.

Міндеті: қолдың ұсақ моторикасын дамыту.

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде

Қажетті құралдар:күріш пен қарақұмық.

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер. Бүгін сендер сондай ақылды болып отырсындар.Қазір біз қызықты ойын ойнаймыз.

«Қолдың ұсақ моторикасын дамыту» ойыны

Балалар қазір мен сендерге алдарына бір А4 бет пен бір уыс күріш пен бір уыс қарақұмық беремін. Сендер осы екі дақылды араластырып, қайта екеуін екіге бөліп, сұрыптайсыздар.

Жеңіл жаттығулар:
«Гимнастика» - ені 20см тақтайдың үстімен жүру; «Қасқыр» - ені 20см тақтайдың үстімен төрт аяқтап өту;
«Тасты аттап өтеміз»; «Таспен жүреміз».
Саусақпен жұмыс жүргізгенде балаларға көмек көрсетіп отыру қажет, себебі саусақтары икемсіз болады. Жұмыс барысында балаларды мадақтап отырған жөн.

Қорытынды: Балалардан жаттығу барысында алған әсерлері туралы сұрау.

Сау болыңдар!

23-сабақ

Зейінді дамыту арналған жаттығу
Мақсаты:Баланың ырықты зейінін тұрақтылығын дамыту.

Міндеті: зейіннің тұрақтылығын дамыту.

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде

Қажетті құралдар: әртүрлі ойыншықтар, А4 бет, түрлі-түсті қарындаштар, қарындаш, өшіргіш.

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер. Бүгін сендер сондай ақылды болып отырсындар.

«Не өзгерді?» ойыны

Қазір біз қызықты ойын ойнаймыз.Үстелге үш-төрт ойыншық қойылады. (ойын барысында ойыншық санын көбейтуге болады) Бұдан соң баладан ойыншықтарды есте сақтауы сұралады.1-2 минуттан соң, баланы теріс қаратып қойып,үстелдің үстіндегі ойыншықтан біреуін алып немесе ойыншықтардың орнын ауыстырып қоямыз. Содан соң баланы бері қаратып, үстелдің үстінен не өзгергенін сұраймыз.
«Сурет сал» ырықты зейінді қалыптастыру жаттығуы

Алдымен балаға қағаз бен түрлі-түсті карандаштар береміз. 10 үшбұрыштың суретін бір қатарға салғызамыз да, балаға мынадай тапсырма береміз. Алдымен берілген тапсырманы мұқият тыңдап ал. Мына суреттегі 3-ші 6-шы және 9-шы үшбұрыштарды қызыл бояумен боя, 2-ші және 5-ші үшбұрыштарды жасыл түспен боя, ал 4-ші және 8-ші үшбұрышты көк түспен боя, ал енді осы айтылған бойынша үшбұрыштарды бояуға кірісейік.

Қорытынды: : Балалардан жаттығу барысында алған әсерлері туралы сұрау.

Сау болыңдар!

24-сабақ

Ойлау қабілетін дамытуға арналған ойындар.

Мақсаты: алдын-ала берілген алгоритм мен сөздер тізбегі бойынша оймен қарапайым операцияларды орындау мүмкіндіктерін дамыту.

Міндеті: ойлауды дамыту

Әдіс-тәсілдері: ойын түрінде

Қажетті құралдар:қалам, дәптер, доп

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер.

«Қызықты арифметика»жаттығуы

Жаттығу барысы: Барлық қатысушылар шеңбер жасап тұрады. Қатысушылардың біреу жүргізушінің ролін атқарады. Оның қолында доп болады. Ол тапсырма беріп жауаптың дұрыс-бұрысын тексереді. Тапсырмалар әр түрлі болуы мүмкін.

1-нұсқа. Жүргізуші 7, 4, 1 сияқты үш түрлі сан айтып, допты лақтырады. Допты қағып алған бала сол сандарды керісінше 1, 4, 7 деп айтуы қажет. Одан соң допты жүргізушіге қайтарады. Соңғы бала жаңа үш түрлі сан айтып допты басқаға лақтырады.

Қай ойыншы жаңылысса, сол ойыннан шығады. Жүргізушімен қалған ойыншы жеңімпаз болып табылады.

2-нұсқа. Бұл нұсқа 1-нұсқаға ұқсас, айырмашылығы – сандарды керісінше емес өсу ретімен айтуы қажет. Мысалы, жүргізуші – 2, 7, 1, 4 деген болса, ойыншы – 1, 2, 4, 7 деп жауап беруі тиіс.

11 минут.

«Сөздерге әңгіме құра» ойыны

Балалар мен сендерге бірнеше сөздер айтамын сендер соған байланысты әңгіме құрайсындар.

М: мектеп, оқушы, мұғалім, музыка, сабақ т,б.

Қорытынды: Балалармен жаттығуды орындауда алған әсерлерімен бөлісу. Қоштасу.

25-сабақ

Моншақтар арқылы қолдың ұсақ моторикасын дамыту

Мақсаты: баланың есте сақтау мен қолының саусақтарын жаттықтыру

Міндеті: есте сақтау мен қолдың ұсақ моторикасын дамыту

Әдіс-тәсілдері: ойын , жаттығу түрінде

Қажетті құралдар:әр түрлі көлемдегі моншақтар, жіп, қайшы, қалам дәптер

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер.Бүгін сендермен қызықты тапсырма орындаймыз. Ол үшін біз бірінші өзімізге қажетті мөлшердегі жіпті алып оған түрлң көлемдегі моншақтарды өсу ретімен, көлеміне қарай орналастырамыз.Бұл моншақтарымызды бір-біріне жалғау арқылы топтың қандай деңгейде ұйымшыл екеніне куә боламыз.

М: ең кішкенесінен-үлкеніне дейін.

Сөздерді есте сақтау

Мен бірқатар сөздерді оқимын.Сен есте сақта. Орман, нан, үстел, қалам, теледидар, қарындаш, жылқы, сиыр, бала т.б Бала есте қалған сөздерін жазады.

Қортынды: Оқушылардың сабақтан алған әсерлерін сұрап, талдау жасау.

Сау болыңдар!

26-сабақ

Бидаймен бұйым жасау

Мақсаты: бидай арқылы қолдың ұсақ моторикасын дамытып, баланың сабаққа қызығушылығын ояту.

Әдіс-тәсілдер: моториканы дамыту

Қажетті құрал-жабдықтар: бидай, акварель бояуы, стакан, су, ермексаз, құмыра.

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Бүгін қолдың ұсақ моторикасын дамытуға арналған ойын ойнаймыз. Қазір мен сендерге бидай, акварель бояуы, стакан, су, ермексаз, құмыра беремін. Сендердің міндеттерін құмыраны ермексазбен айналдыра жапсырып, оның үстіне бидайды жапсырып, оны түрлі түске бояу. Жаттығуды мұқият, зейін салып, бар ынталаларынмен орындасандар жасаған заттарын әдемі болып шығады балалар!

Қорытынды: Оқушылардың осы жаттығуды орындау барысында алған әсерлерін сұрау.

Сау болыңдар!

27-сабақ

Ойлауға арналған жаттығулар

Мақсаты: логикалық ,дивергентті ойлауды дамыту

Міндеті: Ойлау қабілетін дамыту.

Әдіс-тәсілдері: Ойын , жаттығу түрінде.

Қажетті құралдар:арнайы парақтар тарату.

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер.Бүгін сендермен қызықты тапсырма орындаймыз

Нұсқау: алдарыңда сөздер жазылған қарапайым кеспе қағаздар. Кеспе қағаздың жоғарғы жағында мағынасы жағынан жақын екі сөз жазылған (мысалы, «алмұрт – алма»). Сол үлгіге қарап, сендер сөздің екінші жұбын табуларың тиіс. Кеспе қағаздың төменгі бөлігінде екінші сөз жазылып тұр (мысалы «үйеңкі») және мағынасына байланысты сөздің бес нұсқасы жазылған (мысалы: а) парақ, ә) емен, б) ағаш, в) жер, г) саябақ). Сендер осы сөздердің ішінен жұптарын табуларың қажет.

1)алмұрт – жеміс

үйеңкі: а) парақ, ә) емен, б) ағаш, в) жер, г) саябақ

2)шеңбер – циркуль

шаршы: а) сопақ, ә) қалам, б) қағаз, в) сызық, г) сызғыш

3)шеге – балға

бұрандалы шеге: а) кесек, ә) гайка кілті, б) бұранда, в) бұрағыш, г) темір

4)еден – кілем

үстел: а) паркет, ә) орындық, б) дастарқан, в) жиһаз, г) бөлме

15 минут

4. «Жалпы және әр түрлі» жаттығуы.

Нұсқау: торт пен бәтеңкенің арасындағы 6 жалпы және әр түрлі белгіні тап.

Әр түрлі: Жалпы:

1_________________ 1_________________

2_________________ 2_________________

3_________________ 3_________________

4_________________ 4_________________

5_________________ 5_________________

6_________________ 6_________________

15 минут

Қортынды: Оқушылардың сабақтан алған әсерлерін сұрап, талдау жасау.

Сау болыңдар!

28-сабақ

Есте сақтауды жақсарту

Мақсаты: зейінділікті және бақылағыштықты, дыбыс-моторлы есті жаттықтыру

Міндеті: Есте сақтауды дамыту.

Әдіс-тәсілдері: Ойын , жаттығу түрінде.

Қажетті құралдар:тақтаға мәтін сөзін жазу.

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер.Бүгін сендермен қызықты тапсырма орындаймыз

Кішкене қоян» ойыны.

Ойын барысы: жүргізуші бір мәтінді оқиды да белгілі бір қимылдарды көрсетеді, балалар жүргізушінің сөзін де қимылын да қайталаулары қажет. Бірінші мәтін оқылып одан соң қимылдары көрсетіледі. Кейін біртіндеп әр қатарды кимылға ауыстырулары қажет. Ең ақырында, мәтін тек қимылмен ғана көрсетіледі.

Орманда үй бар еді,

Терезеде еркек тұрды.

Жанынан кішкене қоян өтті,

Есігін тоқылдатты,

«Маған көмектесіңдер,

Ашулы аңшы мылтықпен жүр», -

деп айқайлады.

«Тезірек үйге кіре ғой,

Сонда сен құтқарыласың».(сүю).

«Кім түрткенін тап» ойыны

Бір оқушы өз еркімен шығып, көзін жұмып тұрады. Бір оқушы келіп оны түртеді. Көзін жұмған оқушы көзін ашып, кім түрткенін табу керек. Таба алмаса, өз өнерін көрсетеді.

Қорытынды:Жаттығудан алған әсерлерін сұрау.

Сау болыңдар!

29-сабақ

Қабылдауға жаттығулар

Мақсаты: Қабылдау деңгейлерін жоғарлату

Міндеті: Қабылдауды дамыту.

Әдіс-тәсілдері: Ойын , жаттығу түрінде.

Қажетті құралдар:сурет дәптер, бояу қарындаш, қарындаш, өшіргіш..

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер.Бүгін сендермен қызықты тапсырма орындаймыз.

«Еркін сурет»жаттығуы

Бүгін біз еркін тақырыпта сурет саламыз. Суретті әдемі қылып бояп, маған көрсетесіндер.

«Суретке ат қою» жаттығуы

Балалар салған суреттеріне ат ойлап, тауып қойып, әркім өз суретіне байланысты қорғайды.

«Суретті жапсыру» ойыны

Балалар суреттерін тақтаға жапсырып, неліктен бұл суретті салғанын айтады.

Қорытынды: Сабақтан алған әсерлерін айту.

Сау болыңдар!

30-сабақ

Бала зейінінің даму деңгейін анықтау

Мақсаты: Бұл әдістеме баланың зейін деңгейін анықтауға арналған. Әдістемеде балаларға сурет ұсынылады.

Міндеті: зейіннің тұрақтылығын дамыту.

Әдіс-тәсілдері: әдістеме түрінде

Қажетті құралдар:арнайы кестесі бар бланк, сағат

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Сәлеметсіңдер ме, балалар! Балалар бүгін қаңдай көңілдісіңдер. Бүгін сендер сондай ақылды болып отырсындар.Қазір біз қызықты тапсырма орындаймыз балалар. Дайынсындар ма?

“Фигураны тап”

Нұсқау: «Баланың алдына қатарынан бес сурет қойылады. Сурет сол жақта орналасқан тігінен оң жақта тұрған бөлек төрт суреттің біреуіне ұқсайды. Тезірек сол ұқсас суретті тауып көрсету».

Алдымен байқау үшін баланы бір суретті табуға шақырады. Кейіннен зерттеуші балалардың түсінгеніне көз жеткізген соң , бірден онға дейінгі суреттерді табуға шақырады. Эксперимент бала он тапсырманы аяқтағанға дейін жалғасады, бірақ уақыты 1,5 минуттан аспауы керек.

Бағалау нәтижесі

10 ұпай - бала барлық тапсырманны 45 секундта шешті.

8-9 ұпай -бала барлық тапсырманы 45-50 секундта шешті.

6-7 ұпай -бала барлық тапсырманы 50-60 секундта шешті.

4-5 ұпай -бала барлық тапсырманы 50-70 секундта шешті.

2-3 ұпай -бала барлық тапсырманы 70-80 секундта шешті.

0-1 ұпай - бала барлық тапсырманы 80 секундта шешті

10 ұпай - өте жоғары.

8-9 ұпай - жоғары.

4-7 ұпай -орташа.

2-3 ұпай -төмен.

ұпай -өте төмен.

Қорытынды: балардың осы тапсырманы орындадып, олардың зейінінің деңгейі қандай екенін анықтаймыз. Жаттығуды түгелдей орындап болған соң қоштасу.

31-сабақ

Вербальді-логикалық ойлауды бағалау

Мақсаты: зерттелушілінің ойлау қабілетін тексеру.

Құрал-жабдықтар: біреуіне 4 сөзден тұратын 15 қатарға тізбектелген сөздер жазылған бланка.

Әдіс-тәсілдері: әдістеме алу

Көрнекілігі :арнайы бланк

Ұсынылатын сөздер тізбегі:

1. Кітап, портфель, чемодан, дорба.

2. Ошақ, керосинка, майшам, электроплитка.

3. Сағат, кӛзілдірік, таразы, термометр.

4. Қайық, арба, мотоцикл, велосипед.

5. Ұшқыш, шеге, бал арасы, вентилятор.

6. Көбелек, циркуль, қайшы, таразы.

7. Терек, сыпырғыш, шанышқы, үстел.

8. Ат, мұғалім, әке, ана.

9. Жаңбыр, қар, су, шам. 10.

Су, жел, көмір, шӛп.

11. Алма, кітап, сызғыш, дәптер.

12. Сүт, қаймақ, ірімшік, нан.

13.Ақ қайың, қарағай, жидек, емен.

14. Минут, секунд, сағат, кеш.

15. Асқар, Бекет, Әділ, Ақанбеков.

Кілті: 1.Кітап 6. Көбелек 11. Алма

2. Майшам 7. Терек 12. Нан

3. Көзілдірік 8. Мұғалім 13. Жидек

4. Қайық 9. Шам 14. Кеш

5. Шеге 10. Жел 15.Ақанбеков

15 балл жоғары

13-14 балл орташа жоғары

13-10 балл орташа

10-7 балл төмен

7-0 балл тапсырманы орындай алмайды.

32-сабақ

«Сандарды есте сақтау» әдістемесі

Әдіс-тәсілдері: әдістеме алу

Көрнекілігі :арнайы бланк

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

Кіріспе:

Таблица

13	91	47	39
65	83	19	51
23	94	71	87

5-6 сыныптар үшін -10 сан

Нәтижені өңдеу: Көрсеткіш 100 пайызға жуық болса , есте сақтау қабілеті жоғары.

Қорытынды: Есте сақтау деңгейі төмен оқушыларға түзету-дамыту жұмысын жүргізу.

Мен өз жұмысыма «Су Джок» терапиясын енгіздім. Жеке және топпен жұмыс жұргізгенде балаларға ұшы бар жаңғақты ұсынамын:
1.оны екі алақанның ортасына салып айналдырамыз:
2.жаңғақтың ұшы бар жағына , әр саусақтың ұшымен басып шығамыз.
Сонымен қатар:
1.Бұдыр - бұдыр шармен жұмыс жасаймыз.
(оны екі алақанның ортасына салып айналдырамыз).
2.Қыры бар қарандашпен жұмыс.
(екі алақанның ортасына салыпы айналдырамыз) .
3.Балаларды өз бетімен саусақтарына массаж жасауға дағдыландырдым.
Ұсақ және жалпы моториканы дамыта отырып, біз баланы мұқияттылыққа тәрбиелейміз. Ең алдымен қарапайым жаттығулардан бастаймыз:
«Тіке үстелден бастап, есікке дейін жүр»;
«Орындықты айналып шық»;
«Жердегі іздерді басып жүр» және т.б.
Баланың тапсырманы бұлжытпай орындағанын қадағалап,дұрыс нұсқау берген маңызды.
Мысалы:
-Бөлме ішін айналып шық,ал мен алақан соғып тұрамын.
(бала ритм бойынша қимылдау қажет)
-Менің тапсырмамды орында:
Қолыңды алға, жоғары, төмен.
Оң қолыңды - оңға,сол қолыңды - солға.
Оң қолыңды - белге,сол қолыңды - басыңа.
Оң аяқты - алға, сол аяқты - қасына.
Бала өзінің қимыл әрекеттерін бақылап отырады.Берілген тапсырмаларды жәй жаттығулардан бастаймыз, сосын оны біртіндеп күрделене түсеміз.
Мысалы:
Жеңіл жаттығулар:
«Гимнастика» - ені 20см тақтайдың үстімен жүру; «Қасқыр» - ені 20см тақтайдың үстімен төрт аяқтап өту;
«Тасты аттап өтеміз»; «Таспен жүреміз».
Саусақпен жұмыс жүргізгенде балаларға көмек көрсетіп отыру қажет, себебі саусақтары икемсіз болады. Жұмыс барысында балаларды мадақтап отырған жөн.
Ұсақ моториканы дамыту барысында біз осы нәтижеге жетеміз:
1.Сөйлеу тілі жетіледі.
2.Қимыл қозғалыс қабілеті артады.
3.Икемділігі арта түседі.
4.Логикалық ойлау қабілеті дамиды.
5.Танымдылық деңгейі артады.
Ойындар арқылы, біздер баламен қарым- қатынасты нығайтып, баланың өз- өзіне деген көз қарасын өзгертіп, ойынға, оқуға деген ынтасын көтереміз.
Бала ыммен, ишаратпен сабақтан алған әсерін, көргенін, естігенін айтып беруге тырысады. Осының бәрі де, баламен әр түрлі ойын ойнап, моторикасын дамытқанның нәтижесi, - деп ойлаймын.

Қосымша материалдар

Шеңберді бояу

Нұсқау: Бала 15 шеңберді бояп, тоқта дегенде тоқтайды

Нәтижені өңдеу: Әр шенбер жекелей бағаланады:

4 балла – шеңбер толық жақсы боялған.
3 балла – шеңбердің сыртына шығарып бояса да, бояу тегіс боялған.
2 балла –шеңбердің сыртана шыққан, әр түрлі боялған..
1 балл – дұрыс боялмаған.

Нәтижесін бағалау:

15 шеңбер – 59-60 бал
11-14 шеңбер – 40-58 бал
7-10 шеңбер– 21-39 бал
4-6 шеңбер– 3-20 бал
1-3 шеңбер– 1-2 бал

«Жоғалған зат» ойыны.

Үстелдің үстіне бірнеше зат қойылады. Бала оларға мұқият қарап алған соң, теріс қарап тұрады. Үстелден бір зат алып тасталынады. Оқушы қай заттың жоғалып кеткенін табу керек. Заттардың санын ақырындап өсіруге болады.

«Мен 10 заттың атауын білемін…»

Бұл топтық ойын. Оқушылар шеңберге отырғызылады. Допты шеңбер бойынша бір-біріне бере отырып, әр оқушы бір сөзден айтады: «Мен… ағаштардың… 10… атауын… білемін… қайың – бір, самырсын – екі, емен – үш» деп ары қарай жалғастырады. Жалғастыра алмаған оқушы ойыннан шығады.

«Қайтала» сіріңке шиімен ұйымдастырылады

«Сөздер тізбегі» ойыны

Оқушылар шеңберге отырғызылады. Бірінші оқушы кез-келген бір заттың атын атайды. Мысалы: «ірімшік». Екіншісі алдыңғы айтылған сөзді атайды да, өзі бір сөз қосып айтады. Осылайша жалғаса береді. Әрбір келесі ойыншы алдында айтылған барлық сөзді ретімен атап шығады да, өзінің сөзін қосып отырады. Кім шатасады, сол ойыншы ойыннан шығады. Ал ең соңында қалған оқушы жеңімпаз атанады.

«Есте сақта және тап»

3-4 картинада берілген суреттерді есте сақтап, оларды атау қажет. Содан соң балалар сол бейнелерді 10-12 дана ұқсас суреттердің арасынан табу керек. Бұл жаттығуды сандар мен әріптерден де жасауға болады. Ол үшін арнайы әріптер мен сандар кассасын пайдалануға болады.

«Шатаспай есте сақта»

Әр баланың алдына әртүрлі заттар бейнеленген 10-15 карточка қойылады (алма, троллейбус, шәйнек, ұшақ, қалам, машина, ат, әтеш т.б.)

Мысалы: өрт, зауыт, сиыр, орындық, әке, отыру, мейірімділік т.б.

«Қиял арқылы сөздерді есте сақтау»

Балаларды логикалық байланысы жоқ сөздерді есте сақтауға үйретеміз. Сөздер: ағаш, үстел, буғыш, себет, тарақ, сабын, кірпі, өшіргіш, кітап, күн. Осы сөздерді пайдаланып әңгіме құрастыру қажет.

«Көз алдарыңда әдемі жасыл ағаш өсіп тұр деп елестетіңдер. Ол тақтаға қарай өсе бастады, тақтадан төмен қарай аяқтары түсті, сонымен үстел пайда болды. Үстелге жақындай қарадық, үстелдің үстінен төмен қарай аққан шалшық су көрдік. Ол үлкен өзенге айналды. Өзеннің ортасында ожау пайда болды, одан ол себетке айналып кетті. Одан кейін себет жағаға ұшып кетті. Оған жақындап себеттің бір жағын сындырсаңыз, тарақ пайда болды. Оны қолыңызға алып шашыңызды тарай бастадыңыз, содан кейін басыңызды сабынмен жудыңыз. Сабын көпіршіктері ағып, кірпідей үрпиіп шашың қалды. Сізге өте ыңғайсыз, буғышты алып шашыңызды жинадыңыз. Буғыш буғанға шыдамай үзіліп жерге түсті. Жерге түскенде төңкеріліп, кітапқа айналып кетті. Кітап бетін ашсаңыз оның ішінен көзіңізге шағылысып күн түсті.

Алдымен балалар біздің құраған әңгімені елестетуге тырыссын, содан кейін өздері (басқа сөздерді пайдаланып) құрап бір-біріне айтып дағдылансын. Қорытынды бөлімде біз сөздер тізбегін оқимыз, ал олар өз беттерімен байланыс құра отырып, тізбектеп айтылғандарды есте сақтайды.

«Кезек» ойыны

Сурет, карточкаларды немесе қандай да бір затты кезекке тұрғызу. Мысалы, тіс дәрігеріне, шаштаразға. Балалар артқа қарап тұруын сұраймыз да, қандай-да бір затты алып тастап, қайтадан «Кім кезектен қашып кетті?» — деп сұраймыз.

Қайтадан ары қарап тұруын сұраймыз, карточкалаардың орнын аууыстырып, «Кім кезегін шатастырып алды?» — деп сұраймыз. Содан кейін карточкаларды төңкеріп, «Көбелек қайда ұйықтап жатыр?», «Піл қайда ұйықтап жатыр?» және т.б сұраймыз.

«Шкафқа жасыру» ойыны

Сірінкенің бос қорабынан шкаф жасаймыз. Ең қарапайым шкаф: үш қорапты бір-біріне жабыстыру. Ең күрделі шкаф: 6 қорапты тігінен орнатып және 5 қорапты жалпағынан орнату.

Қандай да бір кішкентай затты, мысал үшін моншақты баланың көзінше кез-келген қорапшаға саламыз. Содан кейін шкафты айналдырып, балалардан сұраймыз: «Моншақ қай сөресінде жатыр?». Жаттығуды игеру үшін түрлі-түсті заттарды әр сөреге салуға болады. Сұрақтар: «Жасыл шар қай сөреде?», «Көк түйреуіш қай сөреде?» т.б.

«Басынан баста» ойыны

Жұпсыз суретті карточкалар топтамасы жоғары алынады. Бірінші ойыншы карточканы алып ауызша атап, суретімен төмен қарай қояды. Екінші ойыншы келесі карточканы алып, бірінші карточканы атап, содан кейін өз карточкасын атап, бірінші карточканың үстіне қояды. Келесі ойыншы келесі карточканы алып, бірінші және екінші карточкаларды атап, өзінің алған карточкасын екінші карточкасының үстіне қояды. Осы ретпен барлық ойышы ойынды жалғастырып, есінде сақтауға тырысады. Ойынға екі не одан да көп ойыншы қатыса алады. Кім де кім карточка ретінен жаңылысса, ойыннан шығарылады.

«Түйме» ойыны

Балалар жұптасып ойнайды. Олардың алдарында екі бірдей түйме жинағы жатыр. Әрбір ойыншыда өз ойын алаңы бар – ол тор көзге бөлінген текше. Ойынды бастаушы өз алаңына үш түйме тастайды, екінші ойыншы оны қарап, әрбір түйменің орналасуын есте сақтап қалуы керек. Осыдан кейін бірінші ойыншы өзінің алаңын қағазбен жасырып, ал екінші ойыншы өз алаңында бірінші ойыншының түймелері орналасуын бұлжытпай орналастырады. Ойында қаншалықты тор көз бен түйме көп болса, соншалықты ойын күрделене түседі.

«Алфавит» жаттығуы

Алфавитті дұрыс және керісінше ретпен айтып еске түсіру керек.Алфабиттегі сөздерді жасырып, баладаң қай әріп жасырылғанын сұрау.

«Қанеки, есіңе түсір!»

Оқушыларға сұрақтар қойылады. Мысалы: «Бұл ғимаратта неше қабат бар?», «Дәліздегі перделердің түсі қандай?» «Бүгін Мәди не киіп келді?» т.б. Бәріне нақты жауап берген оқушы жеңімпаз атанады. Бұл ойын бір жағынан баланың зейінінің артуына да көмектеседі.

«Моншақтарды сал» ойыны

Цель: зейіннің дамуына арналған.

Нұсқау:5 түрлі моншақ сал. Ортаншысы сары, соңғысы кішкентай болсын. Әр қайсысы әр түсте боялсын.

"Суретті есте сақта"әдістемесі

Қысқа мерзімдегі естің көлемін анықтауға арналған. Мына суретте 9 әртүрлі фигура берілген сен оларды есте сақтап, келесі суреттен тап.Бұл суретте сен көрмеген ал фигура көрсетілген. Сен оны келесі суреттен тап. Әр суретті 30 сек корсету. Барлығына 15 мин уақыт аспау керек.

Бағалау

10 баллов — бала 45 сек ішінде барлық фигураларды таныды.

8-9 баллов — бала 45-55 секішінде 6-7 фигураны таныды

6-7 баллов — бала 55-65сек ішінде 5-6 фигураны таныды

4-5 баллов — бала 65-75 сек ішінде 3-4 фигураны таныды

2-3 балла — бала 75-85 сек ішінде 1-2 фигураны таныды

0-1 балл — бала 90 сек ішінде ешбір фигураны танымады.

Даму деңгейінің қорытындысы

10 баллов —өте жоғары.

8-9 баллов — жоғары.

4-7 баллов —орташа.

2-3 балла — төмен.

балл — өте төмен.

Қабылдауды анықтауға және дамытуға арналған әдістеме

Нұсқау: төмендегі суреттерді рет – ретімен мәселеге байланысты орналастыр.

“Фигураны тап”

Мақсаты: Бұл әдістеме баланың зейін деңгейін анықтауға арналған. Әдістемеде балаларға сурет ұсынылады.

Бағалау нәтижесі

10 ұпай - бала барлық тапсырманны 45 секундта шешті.

8-9 ұпай -бала барлық тапсырманы 45-50 секундта шешті.

6-7 ұпай -бала барлық тапсырманы 50-60 секундта шешті.

4-5 ұпай -бала барлық тапсырманы 50-70 секундта шешті.

2-3 ұпай -бала барлық тапсырманы 70-80 секундта шешті.

0-1 ұпай - бала барлық тапсырманы 80 секундта шешті

10 ұпай - өте жоғары.

8-9 ұпай - жоғары.

4-7 ұпай -орташа.

2-3 ұпай -төмен.

0-1 ұпай -өте төмен.

«Алпауыттар мен ергежейліер» жаттығуы

«Графикалық диктант»

Зерттеу жүргізу үшін әр балаға төрткөзді дәптер парағына төрт нүкте белгілеп, беріледі. Зерттеу алдында психолог балаларға түсіндіреді: Қазір біз сендермен әр түрлі өрнек саламыз. Олар әдемі болу үшін тырысуымыз керек. Ол үшін мені жақсылап тыңдаңдар –сендер қай жаққа және қанша төрткөз жүргізу керектігін айтып тұрамын. Мен айтқан сызықты ғана жүргізесіңдер. Жүргізген соң, мен келесі сызықты айтпайынша, күтіңдер. Келесі сызықты өткен сызық біткен жерден қаламсапты парақтан алмай сызыңдар. Бәрінің естеріңде ма, оң қолдарың қайда ? Оң қолдарыңды сызыңдар. Көрдіңдер ма, ол есікке бағыттап тұр (бөлмеде бағдар беріледі). Мен сызықты оңға қарай жүргізіңдер деген кезде, сендер оны есікке қарай жүргізесіңдер (тақтада солдан оңға қарай бір төрткөзге сызық жүргізіледі). Ал енді мен, қолымды алмай сызықты екі төрткөзге жоғары жүргіземін. Енді сол қолдарыңды созыңдар, көрдіңдер ма , ол терезені көрсетіп тұр. Енді мен, қолымды алмай, сызықты үш төрткөзге солға қарай жүргіземін. Сендер қалай салу керектігін түсіндіңдер ма? Бұдан соң, психолог жаттықтыру өрнегін салғызуға кіріседі: «Бірінші өрнекті салуды бастаймыз. Қаламдарыңызды ең жоғарғы төркөзге қойыңдар. Қаламды парақтан алмай, сызық салыңдар: бір торкөз төменге (қаламды парақтан алмай). Бір торкөз оңға. Бір тор көзге жоғары. Бір торкөз оңға. Бір тор көз төменге. Бір тор көз оңға. Бір торкөз жоғары. Бір торкөз төменге. Ары қарай осындай өрнек салуды жалғастырыңдар».

Бір тор көз солға. Екі торкөз жоғары. Енді осы өрнекті өздерің салыңдар.

Қорытындыны бағалау

Жаңғырту, бір сызықтағы қате, - 3 ұпай.

Бірнеше қателермен жаңғырту – 2 ұпай.

Айтылған өрнекпен жеке элементтердің ұқсас болып, жаңғырту -1 ұпай.

Жеке элементтерінде де ұқсастықтың болмауы -0 ұпай.

Өз бетінше жалғастырылған өрнекке баға осы шкала бойынша қойылады.

Сонымен, әр өрнекке бала екі баға алады:

Біреуі – диктантты орындаған үшін, екіншісі -өрнекті өз бетінше жалғастырған үшін. Екі баға да 0 ден 4 аралығында болады. Қорытынды баға үш бағалаудан жеке өрнек үшін суммалау арқылы шығарылады. Олардың максималдыдан минималды баға арқылы. Алынған баға 0ден 8 ұпай арасында болады. Өрнекті жалғастырған үшін үш бағадан қорытынды шығарылады, кейін екі қорытынды баға қорытынды ұпай бере отырып суммаланады. Ол 0 ден (егер оқылған және жеке жұмыстан 0 ұпай алынса) 16 ұпайға дейін (егер жұмыстың екі тұрінен де 8 ұпай алынса) арасында болады.

«Қызықты арифметика» жаттығуы.

Мақсаты: алдын-ала берілген алгоритм бойынша оймен қарапайым операцияларды орындау мүмкіндіктерін дамыту.

Жаттығу барысы: Барлық қатысушылар шеңбер жасап тұрады. Қатысушылардың біреу жүргізушінің ролін атқарады. Оның қолында доп болады. Ол тапсырма беріп жауаптың дұрыс-бұрысын тексереді. Тапсырмалар әр түрлі болуы мүмкін.

Қай ойыншы жаңылысса, сол ойыннан шығады. Жүргізушімен қалған ойыншы жеңімпаз болып табылады.

2-нұсқа. Бұл нұсқа 1-нұсқаға ұқсас, айырмашылығы – сандарды керісінше емес өсу ретімен айтуы қажет. Мысалы, жүргізуші - 2, 7, 1, 4 деген болса, ойыншы – 1, 2, 4, 7 деп жауап беруі тиіс.

11 минут.

«Сөздерді шығару» жаттығуы.

Мақсаты: логикалық ойлауды дамыту.

Нұсқау: мен сендерге төрт сөзден оқып тұрамын. Оның ішінде үш сөздің ұғымы бір болуы мүмкін, ал бір сөз еш қандай талапқа сай келмесй шығарылып тасталынады. Сендер мағынасы жағынан сай келмейтін, шығарылған сөздерді жазып отыруларың керек. Тапсырманы тез, әрі қатесіз орындау қажет. Мысалы: Василий, Тимур, Иванов, Мұрат. Бұлардың ішінен Иванов деген сөз шығарылып тасталынады, өйткені бұл – адамның тегі, ал қалған үшеуі адамның атына жатады.

1)кітап, жол сандық, портфель, әмиян;

2)пеш, керосин, шам, тоқ плитасы;

3)сағат, көзілдірік, таразы, термометр;

4)қайық, қол арба, мотоцикл, велосипед;

5)ұшақ, шеге, желдеткіш, ара;

6)көбелек, таразы, циркуль, қайшы;

7)ағаш, этажерка, сыпырғы, шаңышқы;

8) ата, мұғалім, әке, ана;9)қырау, шаң, жаңбыр, шық;

10)алма, кітап, тон, раушан;

11)сүт, кілегей, сыр, нан;

12)қайың, жидек, емен, қарағай;

13)минут, секунд, кеш, сағат;

14)су, жел, көмір, шөп.

10 минут.

«Менің күзгі арманым» жаттығуы

Мақсаты: қиялды дамыту, белсенді жұмысқа дайындау.

Нұсқау: балаларға өз арманы туралы сурет салдыру.

Бейнелі –логикалық ойлауды бағалауға арналған «қисынсыз» әдісі

Мақсаты: Бұл әдістің көмегімен баланың қарапайым өмір жайлы түсінігі мен логикалық ойлау байланысын, қарым –қатынасын білуге болады. Олар: осы өмірдің кейбір объектілері, жануарлар, олардың тіршілігі, табиғаты. Осы әдіс арқылы баланың логикалық және абстрактілі ойлауының дұрыс қалыптасуын білуге болады.

Жүргізілу барысы: Алдымен балаға әр түрлі обьектілер бейнеленген сурет көрсетіледі. Бұл суретте жануарлар бейнеленген қызық жағдайлар бар. Суретті көру барысында балаға мынадай тапсырма беріледі.

Нұсқау: «Суретке қарай отырып , барлық зат орнында тұрғаны және дұрыс бейнеленгені жайлы айтып беру. Егер де бір зат орнында болмаса, не екенін көрсетіп, неге олай екенін және кейін қалай болу керектігін түсіндіру керек.

Қосымшалар. Барлық тапсырмалар бірінен кейін бірі орындалады. Бірінші балаға барлық дұрыс емес суреттерді көрсету ұйғарылады, ал одан кейін шын мәнісінде қалай болу керектігін айтады. Тапсырманы орындауға үш минут беріледі. Осы уақыт ішінде ол көптеген дұрыс емес жағдайларды табуға мүмкіндік алады..

Нәтижені бағалау

10 ұпай – егер де 3 минут уақыттың ішінде 7 дұрыс емес жағдайларды бағалау кезінде, оларды түсіндіріп, шын мәнісінде не болатынын айтқан кезде осындай баға қойылады.

8-9 ұпай – бала барлық дұрыс емес қисынсыздарды тауып, белгілейді, бірақ олардың біреуінен үшеуіне дейін түсіндіре алмады немесе не болу керектігін айта алмайды.

6-7 ұпай – бала барлық қисынсыздарды тауып, соның 3-4 түсіндіріп бере алмағанда қойылады.

4-5 ұпай – бала барлық қисынсыздарды байқап, бірақ берілген уақыт аралығында 5-7 қалай болу керектігін толық түсіндіре алмайды.

2-3 ұпай – берілген уақытта бала 1-4 қисынсыздықтарды табады, бірақ түсіндіре алмайды.

0-1 ұпай – берілген уақыт аралығында бала 7 қисынсыздардың ішінен 4-тен аз табады.

10 ұпай - өте жоғары

8-9 ұпай – жоғары

7 ұпай – орташа

2-3 ұпай – төмен

0-1 ұпай -өте төмен

«Артығын тап»

Мақсаты: Баланың бейнелі – логикалық ойлау процесін, жалпылау мен талдау ақыл-ой операцияларын зерттеу. Әдістемеде балаларға әртүрлі заттар бейнеленген суреттер сериясы ұсынылады. Бұл әдістеме мектеп алды даярлық топ балаларына арналған.

Тапсырманы орындауға 3 минут беріледі.

Қорытынды бағалау

8-9 ұпай – бала тапсырманы 1 минуттан 1,5 минутқа дейінгі уақытта орындайды.

6-7 ұпай – бала тапсырманы 1,5 –тан 2,0 минутқа дейінгі уақытта шешеді.

4-5 ұпай – бала тапсырманы 2,5 минуттан 3 минутқа дейінгі уақытта шешеді.

2-3 ұпай – бала тапсырманы 2, 5 минуттан 3 минутқа дейінгі уақытта шешеді

ұпай – бала 3 минут аралығында тапсырманы шеше алады.

Даму деңгейі бойынша қорытынды

10 ұпай өте жоғары

8-9 ұпай – жоғары

4-7 ұпай – орташа

2-3 ұпай – төменгі

0 -1 ұпай - өте төмен

Байқағыштықты және зейінді анықтауға арналған әдістеме.

Нұсқау: төменгі және жоғарғы суреттерден айырмашылықты табыңдар

«Есте сақта және нүктені орналастыр»

Мақсаты: Берілген әдістеме көмегімен бала зейінінің көлемі бағаланады. Қажетті құралдар:Бейнеленген суреттер , ынталандыру материалы қолданылады.

Жүргізілуі: Нүкте салынған қағазды алдын ала кішкентай етіп 8 төртбұрышқа бөлеміз, содан соң олардың қатар-қатар орналастырамыз, орналастырғанда жоғарғы жағындағы екі нүктесі бар төртбұрыш орналасу керек, ал төменгі жағында 9 нүктесі бар төртбұрыш орналасу керек.

Нұсқау: «Қазір біз зейінге байланысты ойын ойнаймыз. Нүкте салынған кестелерді бірінен –соң бірі көрсетіледі. Кестедегі нүктелерді дәл сол көрсетілген орнына бос клеткаларға белгілейсіз».

Әрі қарай балаға жүйелі түрде 1-2 секндта 8 кестенің әрқайсысын жеке, кезекпен жоғары көтеріп, қайтадан төмен түсіріп ,әр кестені көргеннен кейін, бала көрген нүктені есінде сақтап, келесі бос кестеге түсіруі керек. Орындауға 15 секунд беріледі. Бұл уақыт балаға әр тапсырманы нүктенің қай жерде тұрғанын есте сақтап, келесі кестеге түсуіне беріледі.

Қорытынды баға

Бала зейінінің көлемі нүкте санының жоғарғы санымен есептеледі, баланың қандай да болмасын кестені дұрыс еске түсіруі (ең жоғарғы нүкте саны бар және қатесіз еске түсірген кестесі таңдап алынады). Эксперименттің қорытындысы ұпайлық жүйемен бағаланады.

Тапсырма	Ұпай
Бала 6 және одан да көп нүктені еске түсірсе	10
Бала 6 және одан да аз нүктені еске түсірсе	8-9
Бала 4 және одан да аз нүктені еске түсірсе	6-7
Бала 3 және одан да аз нүктені еске түсірсе	4-7
Бала 1 нүктені еске түсірсе	0-3

«Әлемде жоқ жануар», әдістемесі

Сыналушыға нұсқау:

«Өмірде жоқ жануарды ойластырып, суретін сал. Оған өмірде жоқ атау бер. Сіздің қабілеттер дәрежеңіз бағаланбайды, қалай сала аласыз, солай салыңыз».

Экспериментаторға нұсқау:

Сыналушыға А4 форматындағы парақ беріледі және ақ немес сары, орта жұмсақтықтағы қарандаш ұсыну қажет.

Көрсеткіштер және интерпретация.

Суреттің парақ бетінде орналасуы. Қалыпты жағдайда сурет тігінен қойылған парақта орташа сызықта орналасады. Қағаз парағын ақ немесе шамалы ақ-сары түрлі-түсті емес алу керек. Орташа жұмсақтықтағы қарандашты қолдану қажет: қаламсап және фломастермен сурет салуға болмайды.

Параққа суреттің жоғарғы шетіне орналасуы (жақын болған сайын, соншалықты айқын болады) жоғарғы өзіндік бағалау, социумдағы өзінің орнына көңілі толмау, қоршағандардың мойындаудың жеткіліксіздігі, өз-өзін жетілдіру тенденциясы ретінде талданады.

Суреттің төменгі бөлікке орналасуы – бұл кері тенденция: өз-өзіне сенімсіздік, төмен өзіндік бағалау, жабырқаңқылық, шешім шығара алмау, социумдағы өзінің орнына қызығушылық көрсетпеу, өз-өзін жетілдіруге деген тенденцияның жоқ болуы.

Фигураның орталық мағыналық бөлігі (бас немесе оның орның басатын деталь). Бас оң жаққа қараған – іс-әркетке, әркеттенуге тұрақты тенденция, барлығы дерлік ойластырылады, жоспарланады – ол жүзеге асады немесе жүзеге аса бастайды (егер тіпті соңына дейін жетпесе де). Сыналушы өзінің жоспарын, ниеттерін іске асыруға белсенді кіріседі.

Бас сол жаққа қараған – рефлексияға, ойлауға деген тенденция. Ол әркеттің адамы емес: Ойлағандарының шағын бөлігі ғана іске асады немесе іске аса бастайды. Белсенді әркет етудің алдыңдағы қорқыныш және шешім шығара алмаушылық (Нұсқау: әркеттесу тенденциясының жоқ болуы немесе белсенділіктен қорқу – қосымша шешуді қажет етеді).

«Анфас» орналасу, яғни бас сурет салушыға (өзіне) бағытталуы, эгоцентризм ретінде талданады. Баста сезім мүшелеріне сәйкес бөліктердің орналасуы – құлақ, ауыз, көз. «Құлақ» детальінің мәні – тура: ақпаратқа қызығушылық, өзі туралы қоршағандардың пікіріне мән беру. Басқа көрсеткіштермен қосымша және олардың сәйкес келуі, сыналушы жағымды бағалау алу үшін бір нәрсе қабылдайды ма, немесе өзінің мінез-құлқын өзгертпей қоршаған ортаның бағалауына сәйкес эмоционалды әсерін, көрсететіндігімен (қуаныш, паңдық, реңіш, реңжу) анықталады. Тілмен бірге ауыздың ашық болуы, еріннің салынбауы үлкен сөздік белсенділік (көп сөйлеушілік), ерін салынса – сезімталдылық ретінде талданады. Тіл және ерінсіз ашық ауыздың салынуы, әсіресе – қатты боялуы, қауіптену және қорқыныш, сенімсіздік оңай пайда болуы ретінде талданады. Тістермен бірге ауыздың салынуы – вербалды агрессия, көпшілік жағдайда – қорғаныс ретінде талданады (ырылдау, тырнау, оған басқаларға теріс қасиет, пікір көрсетсе дөрекілік көрсетеді). Балалар және жасөспірімдер үшін дөңгелек формадағы қатты боялған ауыз салу тән (қорқақтау, алаңдаушылық).

Көзге ерекше мән береді. Бұл қорқынышты басынан кешірген адам символын білдіреді: көз таяқшаларының ерекшеленуі. Кірпіктің бар немесе жоқ болуына көңіл аудару қажет. Кірпік – мінез-құлықтың истероидты-демонстративті манерасы; ер адамдар үшін: қарашық және таяқшаларды салу әйелдік бітістермен аз сәйкес келеді. Кірпіктер – қоршағандардың сыртқы әдемілікті және киім үлгісіне таңдануына қызығушылық білдіру, осыған үлкен мән беруді білдіреді.

Бастың үлкейтілген көлемі (фигурамен толықтай сәйкес келу), сыналушы өзіне және қоршағандардың рационалды бастамасын (эрудиция да болуы мүмкін) бағалайды.

Баста сондай-ақ қосымша деталдарда болуы мүмкін: мысалы, мүйіз – қорғану, агрессия. Басқа белгілермен сәйкес келуімен анықтау – тырнақ, инелер- сол агрессияның сипаты: спонтантты немесе қорғаныстық-жауап берушілік. Қанат - өз-өзін әшекейлеу және өз-өзін ақтау тенденциясы, демонстративтілік. Айдар, жүн, осы тәрізді шаш үлгілері – сезімталдылық, өз жынысын белгілеу, кейде өзінің сексуалдық рөліне бағдарлану.

Фигураның тірек бөлігі(аяқ, тұяқ, кейде - постамент) барлық фигура және форма бойынша көлеміне қарай осы бөліктің негізі ретінде қарастырады:

а) негізі, ойланғандық, шешімді қабылдаудағы рационалдылық, қорытынды шығаруға жолдар, пікірдің қалыптасуы, нақты күйге және мәнді ақпаратқа тірек;

б) пікірден артық кету, қорытындыларға жеңіл қарау және негізделмеген пікір, кейде шешім шығарудағы импулсивтілік (әсіресе аяқ жоқ болғанда немесе мүлдем жоқ болғанда).

Аяқтың корпуспен бірігуіне көңіл аудару қажет: дәл, ұқыппен біріккен, әлсіз немес мүлдем бірікпеген – бұл өзінің пайымдауларын, қорытныдыларыра, шешімдерін бақылау сипаты. Аяқ, тұяқ немесе кез келген тірек бөлігінің бір типті және бір бағытта болса – пікірдің және шешім қабылдау ұстанымының конформдылығы, олардың стандарттылығы және бұрмаланушылығы. Формасы бойынша және осы детальдардың орыны әртүрлі болу – ұстаным мен пікірдің ерекше болуы, дербестік және банальды емес; кейде тіпті шығармашылық бастама (форманың ерекше болуымен сәйкес) немесе басқа ойлар (патологияға жақын).

Фигура деңгейінен жоғарлайтын, бөліктер. Функционалды немесе әшекейлеуші: қанаттар, қосымша аяқтар, қысқыш, панцир детальдары, қаурсын, бантиктер, гүлдік-функционалды детальдар – адамзаттық іс-әркеттің түрлі аумағынан күш-қуат алу, өз-өзіне сенімділік, «қалың қоршаған ортада «өзін тарату», не қызығушылық білдіру, қоршаған ортаның ісін неғұрлым көбірек сезіну тілегі, биіктен өз орынын табу, өз іс-әркетімен әуестену, кәсіпкерліктегі батылдық (деталь-символдар мәнімен сәйкес – қанат немес қысқыштар және т.б.). Әшекейлейтін детальдар – демонстративтілік, қоршаған ортаның назарын өзіне аударту, мәнерлік (мысалы, ат немесе оның өмірде жоқ түрі павлин қауырсындарындағы сұлтан).

Құйрықтар. Өзінің әркеттеріне, шешімдеріне, қорытындыларына өзінің вербалды өнімдеріне қатынасын білдіреді, яғни құйрықтың оңға немесе солға бағытталуына қарай. Оңға бұрылған құйрық - өзінің әрекетіне және мінез-құлқына қатынасы. Солға бұрылуы - өзінің ойларына, шешімдеріне қатынасы; жіберілген мүмкіндіктеріне, өзіндік шешім шығара алмаушылықты білдіреді. Бұл қатынастың жағымды немесе жағымсыз көрінісі, құйрықтың жоғары (сенімді, оң, сергек) немесе төмен қарай түсу (өзіне көңілі толмау, өзінің дұрыстығына күмәндану, жасаған істеріне, айқандарына өкіну және т.б.). Бірнеше, кейде қайталанатын құйрықтарға көңіл аудару керек, әсіресе үлпілдек құйрық, ұзын кейде бұйраланған.

Фигуралар контуры. Бастаулардың (панцир, ине, қалқан сияқты) бар немесе жоқ болуына қарай, контурдың басылуы және қою сызықтармен талданады. Бұл қоршаған ортадан қорғану, агрессивтілік – егер ол өткір бұрыштармен орындалса; қорқыныш және мазасыздану – егер қою орындар болса, контурлық сызықтар «боялану»; қауіптену, күмәндану – егер қалқан қойылса, сызық екеуленсе. Мұндай қорғаныстың бағытталуы – кеңістікте орналасуымен сәйкес болады: фигураның жоғарғы контуры – жоғарыда тұрғандарға қарсы болу, тиым салатын, шектеу қоятын, мұқтаждықты жүзеге асыруды қалдыратын адамдарға қарсы болу, яғни жас бойынша үлкендерге, ата-аналарға, мұғалімдерге, бастықтарға, басшыларға қарсы болу; төменгі контур – күлкі болудан, мойындамаудан қорғану, төменде тұрған бағыныштылардың, кішілердің беделінің болмауы, пікірге салудан қорқу; Қырынан контурлар – дифференцацияланбаған қорғану, кез келген тәртіпте және түрлі жағдайларда өз-өзін қорғауға дайын болу, ал ішкі контур, жануардың ішкі корпусы. Оңға қарай – неғұрлым іс-әркет үрдісінде (шынайы), солға қарай - өз пікірлерін, нанымдарын, талғамдарын көбірек қорғау.

Жалпы күш-қуат. Бейнеленген детальдардың санымен бағаланады – ойлап тапқан жануар жөнінде түсінік беру үшін, қажетті сандармен ғана (дене, бас, аяқ-қолдар немесе дене, құйрық, қанат және т.б.): штрихсыз және қосымша сызық және бөліктерсіз, жәй қарапайым контурмен толтыру, немесе тек қажетті, бірақ қосымша деталбдармен конструкцияны күрделендіретін бай бейнелермен орын алуы. Құрама бөліктер және элементтер көп болған сайын (ең қажетті), соғұрлым күш-қуат жоғары болады. Кері жағдайда – күш-қуатын үнемдеу, ағзаның астеникалылығы, созылмалы соматикалық аурулар (сызықтарда осындай тұжырымдармен - әлсіз тор тәрізді сызық, баспай «қарандашпен қағазды жүргізу»).Сызықтың кері сипаты – жуан сызық – полярлы болып табылмайды; бұл күш-қуат емес, алаңдаушылық болып табылады. Жылдам басылған, тіпті парақтың арғы бетінен көрінетін сызықтарға көңіл аудару керек (ұстама, салатын қолдың бұлшық еттерінің жоғарғы тонусы) – тез алаңдау. Сондай-ақ қандай деталь, қандай символ, осындай үлгіде салынғанына көңіл аудару керек (яғни, үрей немен байланысты).

Сызықтар сипатын бағалау(сызықтар дубляжы, біріктіргендегі ұқыпсыздық, жақын тұрған сызықтардағы «алшақ» болуы, сурет бөлігінің қоюлануы, тік осьтен ауытқу, сызықтардың бірыңғайлығы және т.б.). Бағалау, пиктограмманы талдағандай жүзеге асады. Бұлда – сызықтың және форманың фрагментарлығы, аяқталмауы, суреттің үзіліп қалуы.

Тақырыптық жануарлар қауіп төндіретін, қауіп төндіруші болып бөлінеді (арыстан, бегемот, қасқыр және құс, ұлу, құмырсқа немесе тиын, ит, мысық тәрізділер). Бұл өзіндік персонаға және өзінің «Меніңе» деген қатынасы, әлемдегі өз орынын елестету, яғни өзін мәнділік бойынша сәйкестендіру (қоянмен, бұқа, піл, ит және т.б.). Бұл жағдайда салынған сурет – сурет салушының өзін көрсетеді. Салынған суреттің адамға ұқсауы, жануарды төрт аяқтың орнына, екі түяқты тік жүруге айналдыру және жануарды адамдық киіммен киіндіру (шалбар, юбка, бантик, белдік, көйлек), адамның түріне, аяқ және түйяқтарды қолға ұқсастыру, жануарды «адам тәрізді» көрсету дәрежесіне қарай инфантилділікті, эмоционалды жетілмегендікті көрсетеді. Механизм жануарлардың және олардың ертегідегі, оқиғалардағы мінездеріне аллегориялық мәніне ұқсас болады.

Агрессивтілік дәрежесі, бейненің түрлі детальдарынан байланысуына қарамастан, суреттегі бұрыштардың орналасуы санымен көрінеді. Әсіресе негізгі болып табылатындар, бұл қатынастағы агрессияның тура символдары – тырнақ, тіс, тұмсық. Сондай-ақ сексуалды белгілерді көрсетуіне көңіл аудару қажет – адам тәрізді фигуралардағы емшектің ұшы, емшек. Бұл жынысқа деген қатынастан, секс мәселесін фиксациялауға дайін.

Дөңгелек фигурасы (әсіресе- ешнәрсемен толтырылмаған) жабықтыққа, тұйықтыққа деген тенденциясын көрсетеді, өзінің ішкі әлемін ашпау, қоршағандарға өзі туралы мәлімет бергісі келмеу, тестілеуге түскісі келмеу. Мұндай суреттерді талдау үшін мәліметтер санын өте аз береді.

«Жануардың» денесіне механикалық бөлшектерді құрасытруына да көңіл аудару қажет – жануарды постамент, трактордың немесе танкінің дөңгелегі, треножикті қою; басына пропеллерді, винтті бекіту; көзге электр шамын, денеге және жануардың аяқ-қолдарына- рукояток, клавишті және антенаны қою. Бұл көп жағдайда шизофрениямен және терең шизоидтпен ауыратындарда байқалады. Шығармашылық бастамалар фигурада элементтердің сәйкес келу санымен көрінеді: шығармашылық бастаманың жоқ болуы «дайын» бар жануарды алады (адам, ат, ит, шошқа, балық), «дайын» бар деталды қайта жасайды, өйткенісалынған жануар өмірде жоқ болу үшін – қанаты бар мысық, қауырсыны бар балық, қанатты иттер. Оригиналдылық дайыннан емес, фигураларды элементтерден құру формасында көрінеді.

Өмірде жоқ жануарға атау беру мағыналық бөліктерді, рационалды біріктіруді көрсетуі мүмкін (ұшқыш қоян, «бегекот», «мухажер» және т.б.). Басқа нұсқасы ғылыми-кітаптардан, кейде латындық жұрнақ немес жалғаулардан сөз құрау («ратолетиус» және т.б.). Бірінші рационалдылық, бағдарлану және адаптациялануға нақты ұстаным, екінші - өзіндік ақыл, эрудициясын, білімін демонстрациялауға бағытталған, демонстративтілік. Көтеріңкі дыбыстық мағынасыз атаулар кездеседі («лялие», «лиошона», «гратекер» және т.б.), бұл қоршаған ортаға деген жеңіл қатынас, қауіп белгісін есепке ала аламау, ойлауға негізделеген аффективті критериилердің болуы, эстетикалық элементтерді рационалдылықпен пайымдауға айналдыру.

Қоршаған ортаға ирониялық-жұмсақтық қатынасқа сәйкес ирониялы-әзілдік атаулар байқалады («риночурка», «пузыренд» және т.б.). Инфантилді атаулар әдетте қайталанатын элементтерде кездеседі («тру-тру», «лю-лю», «кускус», және т.б.). Фантазиялауға деген бейімділік (көпжағдайда қорғаныс ретінде) ұзақ атаулардан көрінеді («аберосинотиклирон», «гулобарниклетамиешиния» және т.б.).

Сөздерді есте сақтау

Лабиринт әдістемесі

Тапсырма

Лабиринт 1

Лабиринт 2

Лабиринт 3

Лабиринт 4

Лабиринт 5 ,6

Лабиринт 7

Лабиринт 8

Лабиринт 9

Лабиринт 10

Лабиринт 11 ,12

Зейінге арналған

«Нүктемен суреттелген сурет» жаттығуы

Суретті төрт бөлікке горизантальді, вертикальді түрде бөліп, суреттің бір бөлігін салып, балалаға жалғастыруды ұсыну.

« Қоюлатылған түстер» (зашифрованные цвета)жаттығуы

Қарандашпен салынған суретті секторлар,а бөлу. Секторды әртүрлі әріпппен жазу. Мысалы, жасылмен барлық –А секторын, сарымен барлық –В секторын т.б. Нәтижесінде қоюлатылған түс шығу керек.

«Бәрін байқау» жаттығуы

7-12 затты үстелге қойып, олардың бетін жабу. Оларды балаға 10 секундта ашып, қайта көрсетіп, қайта жауып, қалай тұр сұрау. Затты қайта 8-10 сек ашып көрсетіп, қайта жауып, қалай тұрғанын сұрау. М: түрлі –түсті қарындаштарды алу.

«Тоқтаусыз ізде» жаттығуы

10-15 секунд ішінде айналасындағы заттардың түсі бір, формасы бір, ұқсас зат көру. Біреуі бастап, қалғаны жалғастырады.

«Рұқсат етілмейтін түстер» Бала зейінінің шоғырлануын және бөлінгіштігін дамыту

«Алдымен мені мұқият тыңдыңыздар! Қазір мен сіздерге сұрақтар қоямын, ал сіздер жауаптарын баған бойына тез жазып отырасыздар, және де бұл ойынның барысында мына 2 ережені есте сақтауымыз керек:
1. Ойын барысында ақ және көгілдір түсті айтуға рұқсат етілмейді.
2. Бір түсті екінші рет қайталауға болмайды.
Сонымен ойын шартына түсінсек ойынымызды бастайық» 1.Шөптің түсі қандай?
2.Аспанның түсі қандай?
3.Күнбағыстың түсі
4.Түймедақтың (ромашка)
5.Күзде жапырақтың
6.Құрбақаның түсі
7.Қардың түсі
8.Теңіздің түсі
9.Күннің түсі
(топпен)

«Рұқсат етілмейтін қимыл» Баланың зейінінің тұрақтылығын дамыту

Белсенді зейінді,оның шоғырлануын қалыптастыру «Алдарыңыздағы суретке мұқият, зейіндеріңізді салып қараңыздар.Бұл суретте дөңгелектер мен қосу таңбасының суреттері бейнеленген. Ал енді мұқият болыңыздар? Саусақтың немесе карандаштың көмегінсіз әр қатардағы қосу таңбасы мен дөңгелектің санын,содан соң қосу таңбасының санын есептеп шығып, жанына жаз» ++ 0 0 + 0 +++ 00 + 0 +
0 + + 000 + 0 + 00 ++
+ 0 + 0 ++ 0 + 00 + 00 + 0
+ + + 0 + 0000 + + 0 +
+ 0 + 00 ++ 0 + 00 + 0
+ 00 + + 00 + 00 + + +
000 + 0 + 0 + + 000
+ 0 + + 0 + + 0 + 00 ++
(топпен)
8 «Сурет сал» Ырықты зейінді қалыптастыру «Алдымен балаға қағаз бен түрлі-түсті карандаштар береміз. 10 үшбұрыштың суретін бір қатарға салғызамыз да, балаға мынадай тапсырма береміз. Алдымен берілген тапсырманы мұқият тыңдап ал. Мына суреттегі 3-ші 6-шы және 9-шы үшбұрыштарды қызыл бояумен боя, 2-ші және 5-ші үшбұрыштарды жасыл түспен боя, ал 4-ші және 8-ші үшбұрышты көк түспен боя, ал енді осы айтылған бойынша үшбұрыштарды бояуға кірісейік»
(топпен)
«Іздеп тап» Зейінділік пен байқампаздықты жаттықтыру

Үш үлестірме қағазда әртүрлі суреттер салынған. Суретте салынған заттардың саны бірдей болғанымен, басқа суретте кейбір заттар жоқ, ал бір заттар екі суретте де салынған. Ол қандай заттар? Міне, осы заттарды тап» (топпен)
«Сандарды іздестіру»

Зейіннің жылдамдығын, бөлінгіштігін, көлемін дамыту Балалардың алдына 1- ден 25 ке дейінгі көлемін ретсіз түрде орналасқан кесте беріледі. Бала осы кестеден 1- ден 25-ке дейінгі сандарды шапшаң тауып, көрсетіп айтып шығуы керек. Ойын барысында осы сандарды табуға неше секунд немесе минут уақыт жұмсалғаны есептелінеді.
Сондай-ақ балаларға тапсырмаларды күрделендіріп беруге де болады. Ол үшін 25 тор көзден тұратын кестеге 1-ден 35-ке дейінгі сандар ретсіз орналастырып көрсетіледі.
Арасында 10 цифр жазылмай кетеді. Міне осы кестеден балалар сандарды өсу ретімен тауып, көрсетіп, ал жоқ цифрларды қағаз

бетіне түсіреді. 11 18 14 27 24
21 20 13 25 29
1 30 8 3 23
16 33 2 19 7
35 10 15 5 9
(топпен)

Біраз сөз ойыны

Есте сақтауға арналған . Қос сөздің екінші сыңарын есте сақтау.

Мысық-сүт, нан-май, ұл-көлік, қыс-сырғанақ, үстел-бәліш, оқушы-парта, өзен-көпір.

Көру зейінін дамыту Фигураларды есте сақтау

«Кактус» графикалық әдістемесі

Мақсаты: баланың эмоционалдық жағдайын анықтау, агрессияны анықтау.

«Кактус» графикалық әдістеме.

Диагностика аларда баланың алдына стандартты қағаз бен қара қарындаш беріледі. Мүмкіндік болса, «люшердің» түстерін қолдануға болады.

Нұсқау: «Мына ақ қағаздың басына өзің қалағандай кактустың суретін сал.» Сұрақтар қойылады. Нәтижесін өңдегенде, көлеміне, орналасуына, санынына көңіл бөлу қажет.

Суретте баланың келесідей қасиеттері байқалуы мүмкін:

Агрессия – Қатты салбырап тұрған инелер. Бір-біріне жақын орналасқан ұзын инелер, баладағы жоғары агрессивтілікті көрсетеді

Импульсивтілік –сызықтарды қатты басу. Үлкен және парақтың ортасында салынған сурет- эгоцентризмді, лидерлікке ұмтылысты білдіреді.

Өзіне деген сенімсіздік, тәуелділік –парақтың төмен жағына салынған кішкентай сурет.

Өзін жариялау, көрсету және ашықтық – кактускағы қосымша шөптер, форманың анықтылығы.

Жасырынушылық, сақтық – кактустың ішінде немесе сыртында салынған зигзаг.

Оптимизм –«қуанышты кактус», яғни, ашық түстерді қолдану.

Үрей – қара түстерді қолдану, іштегі штрихтар.

Экстравертивтілік-Кактустағы басқа кактустармен, гүлдер.

Интровертивтілік – Суретте, бір ғана кактус салынса.

Үйдің қорғанысына ұмтылу – кактус ыдыста салынған болса.

«Жалғыздық» сезіну – құмдағы кактус салынса.

«Сөз моншақтар»

Жүргізуші балаларға бір сөз айтады, ол сөздің басында және аяғында қандай әріп естілгенін сұрайды. Соңғы әріпке сәйкес келесі сөз ойлап оны бала жалғастырады. Осылайша «жіпке тізген моншақтай» сөз моншақтарын тізіп айтуға жаттығады. Қай бала көп сөзді ойласа, сол бала жеңіске жетеді, ол жаңа сөзді өзі бастап ойынды жүргізеді.

Хаттама

Пәні: «Вербальді-логикалық ойлау» анықтау әдістемесі».

Обьект: Инклюзив сыныбының оқушылары

Мерзімі: .07.04.16ж.

Қатысқаны: 9 оқушы

№	Оқушылардың аты-жөні	«Төртінші артық әдістемесі»
№	Оқушылардың аты-жөні	Жоғары	Орташа	Төмен
1	Айылбаева Дильназ		7
2	Богомолов Диас			3
3	Берікболов Ерасыл		10
4	Жұмахан Дархания			3
5	Зума Әсен			7
6	Зума Үсен			6
7	Ибраимханов Елдос		10
8	Уақасов Ерасыл		11
9	Өміртаева Шырайлым		10
		0	5	4

Жоғары: 0-0;

Орташа:5-55%;

Төмен:4-45%;

Ойлау қабілеті төмен оқушыларға ойлау қабілетін дамытуға арналған жаттығулар өткізу.

Хаттама

Пәні: «Вербальді-логикалық ойлау» анықтау әдістемесі».Обьект: Инклюзив сыныбының оқушылары

Мерзімі: .07.04.16ж.

Қатысқаны: 9 оқушы

Жоғары: 0-0;

Орташа:5-55%;

Төмен:4-45%;

Хаттама

Пәні: «Вербальді-логикалық ойлау» анықтау әдістемесі».

Обьект: Инклюзив сыныбының оқушылары

Мерзімі: 09.09.16ж.

Қатысқаны: 9 оқушы

№	Оқушылардың аты-жөні	«Төртінші артық әдістемесі»
№	Оқушылардың аты-жөні	Жоғары	Орташа	Төмен
1	Айылбаева Дильназ	+
2	Богомолов Диас		+
3	Берікболов Ерасыл			+
4	Жұмахан Дархания			+
5	Зума Әсен		+
6	Зума Үсен			+
7	Ибраимханов Елдос			+
8	Уақасов Ерасыл		+
9	Өміртаева Шырайлым	+
		2	3	4

Жоғары: 2-22%;

Орташа:3-33%;

Төмен:4-45%;

Ойлау қабілеті төмен оқушыларға ойлау қабілетін дамытуға арналған жаттығулар өткізу.

Хаттама

Пәні: «Вербальді-логикалық ойлау» анықтау әдістемесі».

Обьект: Инклюзив сыныбының оқушылары

Мерзімі: 09.09.16ж.

Қатысқаны: 9 оқушы

Жоғары: 2-22%;

Орташа:3-33%;

Төмен:4-45%;

Хаттама

Пәні: «Сандық есте сақтау» әдістемесі

Обьект: Инклюзив сыныбының оқушылары

Мерзімі: .08.04.16ж.

Қатысқаны: 9 оқушы

№	Оқушылардың аты-жөні	«Төртінші артық әдістемесі»
№	Оқушылардың аты-жөні	Жоғары	Орташа	Төмен
1	Айылбаева Дильназ		+
2	Богомолов Диас			+
3	Берікболов Ерасыл			+
4	Жұмахан Дархания			+
5	Зума Әсен			+
6	Зума Үсен			+
7	Ибраимханов Елдос			+
8	Уақасов Ерасыл			+
9	Өміртаева Шырайлым		+
		0	2	7

Жоғары: 0-0;

Орташа:2-22%;

Төмен:7-78%;

Ойлау қабілеті төмен оқушыларға ойлау қабілетін дамытуға арналған жаттығулар өткізу.

Хаттама

Пәні: «Сандық есте сақтау» әдістемесі

Обьект: Инклюзив сыныбының оқушылары

Мерзімі: .08.04.16ж.

Қатысқаны: 9 оқушы

Жоғары: 0-0;

Орташа:2-22%;

Төмен:7-78%;

Хаттама

Пәні: «Сандық есте сақтау» әдістемесі

Обьект: Инклюзив сыныбының оқушылары

Мерзімі: .13.09.16ж.

Қатысқаны: 9 оқушы

№	Оқушылардың аты-жөні	«Төртінші артық әдістемесі»
№	Оқушылардың аты-жөні	Жоғары	Орташа	Төмен
1	Айылбаева Дильназ	+
2	Богомолов Диас			+
3	Берікболов Ерасыл			+
4	Жұмахан Дархания			+
5	Зума Әсен		+
6	Зума Үсен			+
7	Ибраимханов Елдос			+
8	Уақасов Ерасыл		+
9	Өміртаева Шырайлым	+
		2	2	5

Жоғары: 2-22%;

Орташа:2-22%;

Төмен:5-56%;

Хаттама

Пәні: «Сандық есте сақтау» әдістемесі

Обьект: Инклюзив сыныбының оқушылары

Мерзімі: .13.09.16ж.

Қатысқаны: 9 оқушы

Жоғары: 2-22%;

Орташа:2-22%;

Төмен:5-56%;

Хаттама

Пәні: «Зейінді дамыту» әдістемесі

Обьект: Инклюзив сыныбының оқушылары

Мерзімі: .15.04.16ж.

Қатысқаны: 9 оқушы

№	Оқушылардың аты-жөні	«Төртінші артық әдістемесі»
№	Оқушылардың аты-жөні	Жоғары	Орташа	Төмен
1	Айылбаева Дильназ		+
2	Богомолов Диас			+
3	Берікболов Ерасыл			+
4	Жұмахан Дархания			+
5	Зума Әсен			+
6	Зума Үсен			+
7	Ибраимханов Елдос			+
8	Уақасов Ерасыл		+
9	Өміртаева Шырайлым			+
			2	7

Жоғары: 0-0%;

Орташа:2-22%;

Төмен:7-78%;

Хаттама

Пәні: «Зейінді дамыту» әдістемесі

Обьект: Инклюзив сыныбының оқушылары

Мерзімі: .15.04.16ж.

Қатысқаны: 9 оқушы

Жоғары: 0-0%;

Орташа:2-22%;

Төмен:7-78%;

Хаттама

Пәні: «Зейінді дамыту» әдістемесі

Обьект: Инклюзив сыныбының оқушылары

Мерзімі: .15.09.16ж.

Қатысқаны: 9 оқушы

№	Оқушылардың аты-жөні	«Төртінші артық әдістемесі»
№	Оқушылардың аты-жөні	Жоғары	Орташа	Төмен
1	Айылбаева Дильназ	+
2	Богомолов Диас			+
3	Берікболов Ерасыл		+
4	Жұмахан Дархания			+
5	Зума Әсен		+
6	Зума Үсен			+
7	Ибраимханов Елдос			+
8	Уақасов Ерасыл
9	Өміртаева Шырайлым	+	+
		2	3	4

Жоғары: 2-22%;

Орташа:3-33%;

Төмен:4-45%;

Хаттама

Пәні: «Зейінді дамыту» әдістемесі

Обьект: Инклюзив сыныбының оқушылары

Мерзімі: .15.09.16ж.

Қатысқаны: 9 оқушы

Жоғары: 2-22%;

Орташа:3-33%;

Төмен:4-45%;

Қорытынды: Зерттеу нәтижесі көрсеткендей психикалық дамуы тежелген екі оқушының танымдық белсенділіктері артып, инклюзив сыныбынан өзінің сыныбына сабақ үлгерімі жақсаруына байланысты ауысты. Қазір ол оқушылар өзінің сыныбында отыр. Сабақ үлгерімдері жақсы.

Жалпы 9 оқушы.Екеуі қыз.

Пайдаланған әдебиеттер

1.Е.К. Лютовой, Г.Б. Мониной «Тренинг эффективного взаимодействия с детьми»;

2.Самоукина Н.В. Игровые методы в обучении и воспитании (психотехнические упражнения и коррекционные программы). — М., 1992.

3.А.А. Осиповой, Л.И. Малашинской «Диагностика и коррекция внимания. Стимульный материал».

4.Играем пальчиками и развиваем речь - М, 1999.
ШвайкоГ.С.
5.Игры и игровые упражнения для развития речи – М. 198

Мазмұны

1.Түсінік хат ..................................................................................................3-7

2.Сабақтың тақырыптық жоспары..............................................................8-12

3.Вербальды логикалық ойлауды бағалау...............................................13-14

4. «Баланың зейінің анықтау» әдістемесі......................................................14-15

5. «Сандарды есте сақтау» әдістемесі.......................................................16

6. «Артығын тап»........................................................................................16-18

7. «Корректуралық сынақ» зейіннің таңдамалық сипатын зерттеу........18-21

8.Көру арқылы есте сақтауды дамытуға арналған жаттығулар.............21

9.Менің күзгі арманым...............................................................................22

10.Қолдың ұсақ моторикасын дамытуға арналған ойындар...................22

11.Зейінді дамыту......................................................................................23-25

12.Көру арқылы есте сақтауды дамыту...................................................25-26

11.Зейіннің шоғырлануын дамытуға арналған жаттығулар..................26-27

12.Зейіннің шоғырлануы мен бақылаушылықты дамыту......................28-29

13.Есте сақтауды дамыту.........................................................................29

14.Көру арқылы есте сақтауды дамыту..................................................29-30

15.Үрмебұршақпен жұмыс......................................................................30

16.Қабылдау мен зейін көлемін кеңейтуді дамыту.................................31

17.Баланың зейінділігін дамыту...............................................................32-33

18.Қолдың ұсақ моторикасына арналған жаттығулар..........................35-36

19.Баланың ойлау қабілетін дамыта отырып, түзеу...............................36-37

20.Қабылдау қабілетін дамытуға арналған ойындар.........................37-38

21.Зейіннің жылдамдығын дамыту........................................................38-39

22.Қолдың ұсақ моторикасын дамыту....................................................39-40

23.Зейінді дамытуға арналған жаттығулар...........................................40-41

24.Ойлау қабілетін дамытуға арналған ойынлар..................................41-42

25.Моншақтар арқылы қолдың ұсақ моторикасын дамыту..................42

26.Бидай мен бұйым жасау......................................................................42-43

27.Ойлауға арналған жаттығулар...........................................................43-44

28.Есте сақтауды жақсарту........................................................................44-45

29.Қабылдауға жаттығулар......................................................................45

30.Бала зейінінің даму деңгейі...................................................................46-47

31.Вербальды-логикалық ойлауды бағалау............................................47-49

32.Сандарды есте сақтау...........................................................................49

Қорытынды.................................................................................................50-51

Қосымшалар

Пайдаланған әдебиеттер

Ресми байқаулар тізімі

Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз!