Ойын арқылы баланың психикасы мен ойлау қабілетін дамыту

Қазақстан Республикасының білім туралы заңында: «Білім беру жүйесінің асты міндеттеріне: білім бағдарламаларын меңгеру үшін жағдайлар жасау және жеке адамның шығармашылық, рухани және дене мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтының ерік негіздерін қалыптастыру, жеке басының дамуы үшін жағдай жасау арқылы парасатты байыту» деп атап көрсетті. Демек, баланың ой-өрісін дамыту үшін қазіргі таңдағы орта мектептердің, қоғамдық, болашақ мектептерінің маңыздылығы өте зор. Аталған мектепер баланың жеке басының дамуына, жеке тұлға болып қалыптасуына, жас ұрпақтың саналы өсуіне септігін тигізетін білім ордаларына айналуы тиіс.

Жапы білім беретін мектептерде үлгерімі төмен оқушылардың елу пайызы психикалық тежелген балалардың құрайтындығы ғылыми дәлелденіп отыр. Психикалық дамуының негізгі бұылыстары интеллектуалды даму деңгейі яғни, зейіні, есте сақтауы, ойлауы төмен болып келеді. Осы себептерге байланысты психикасының дамуы тежелген балалардың оқу үлгерімі төмен болады. Дамуы тежелген балалардың негізгі белгілері: сабаққа қызығушылығы мен белсенділігінің болмауы, өз ойын ашық айта алмай, оқу мен жазуда, есепте қателер жіберуі, өз күшіне деген сенімсіздігі. Бұл балалардың әдеттегі балаларға қарағанда тіл байлығы 20-30 пайызға төмен деңгейде. Осыған байланысты, қазіргі таңда елімізде арнайы білім беруді қажет ететін балаларға арнайы мектептер мен жалпы мектептердің ішінен арнайы сыныптар ашылуда. Мүмкіндігі тежелегн балаларға арнайы сабақтар беру барысында баланың ой-өрісін дамытуға, мінез-құлқын қалаптастыруға, баланы жан-жақты бақылауға, оған жағымды орта қалыптастыруға барынша мүмкіндіктер туғызу қажет. Баланы түзете-дамыта оқыту арқылы, түрлі бала қызығушылығын тудыратын оқулықтар ұсынуға, ерекше көрнекіліктер көрсетуге, сонымен қатар баланы қоршаған ортамен үнемі байланыста болуы үшін түрлі ойындар ұйымдастырып отыру қажеттілігі туындайды.

«Ойын-баланың алдынан өмір есігін ашып, оның шығармашылық қабілетін дамытады, ойынсыз ақыл-ойдың қалыптасуы мүмкін емес» (В.А. Сухомлинский). Қазіргі кездегі арнайы сынытардағ сыны оқушыларын оқыту мен тәрбиелеу үрдісіне көптеген жаңа тәсілдер енгізіліп жатыр. Сол тәсілдердің ішіндегі ең қолайлы тәсілі-ойын арқылы баланың психикасы мен ойлау қабілетін дамыту. Оқушылардың оқу материалдарын жақсы қабылдауына әсерін тигізетін тиімді әдістердің бірі де –ойын болып табылады. Ойын-балалардың сергек болуына, оқу материалдарын қабылдау барысындағы кездесетін қиындықтарды жеңуіне жағымды әсер етеді. Ойын- оқушыға білім мен тәрбие беру әдістерінің тиімді амалдарының бірі. Даму қабілеті тежелген балаларға үнемі дене бітімінің қалыптасуына арналған ойынар, қимыл ойындары, сөйлеу шешендігі, тілін дамытатын ойындарды жүргізіп отырған абзал.

Ойын-күделі процесс. Олай дейтін себебіміз, ойын бала психикасын дәрісіз емдеу, көңіл-күйіне, өзіне, қоршаған ортаға қарым-қатынастар өзгерту пәнге деген қызығушылығын арттыру, тіл байлығын дамытудың бірден-бір жолы. Баланы оқуға қызықтыру және дамыту мақсатында, қоршаған ортамен байланысын нығайту үшін күнделікті сабақ алдында ашықтық, сенімділік деңгейін, эмоционалдық еркіндігін және ұжымда бірауыздылық орнатуға жағдай жасайтын жұмыстарды жүргізіп отырған жөн. Психологиялық ойын жаттығулары арқылы баланың жан-дүниесінің, рухани жай-күйінің үйлесім табуына бірден-бір себеп. Сондықтан, баланы оқуға қызықтыру және дамыту мақсатында танымдық іс-әрекетін қалыптастыру деңгейін, эмоционалдық еркіндікті, топта бірауыздылықты орнатуға жағдай жасау жасайтын психологиялық және тағыда басқа ойын түрлері мен жаттығулар өткізген дұрыс.