ӨНДІРІСТІК ОҚЫТУ АРҚЫЛЫ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ МАМАН ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Қазалы аграрлы-техникалық колледжі

«Педагогикалық үздіксіз кәсіби дамуы-техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру жүйесінің даму факторы»

атты колледжішілік педагогикалық оқу

Тақырыбы:

ӨНДІРІСТІК ОҚЫТУ АРҚЫЛЫ

БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ МАМАН ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Қарабалаева Эльвира Мирамбекқызы

Өндірістік оқыту шебері

Қазалы қаласы

2022 жыл

XXI ғасырда колледж түлегі тек білім, білік және дағдыға ғана ие емес, сонымен қатар тұрақты өзгеріп тұратын өмір жағдайында оған икемділік пен тұрақтылық беретін жеке қасиеттерге ие болуы тиіс. Кәсіби білімнің алдында күрделі міндеттер тұр - сауатты маман дайындау ғана емес, сонымен қатар қоғамды ақпараттандыру жағдайында кәсіби ұтқырлыққа қабілетті кәсіби білікті түлекті ақпараттандыру болып табылады.

Өндірістік оқыту шебері болып жұмыс істей отырып, басты міндетім – үйрету. Болашақ мамандарды қолмен жұмыс істеуге сонымен қатар жұмысты сауатты және кәсіби орындауға үйрету, әрі қарай тек материалдық ғана емес, өз еңбектерінен моральдық тұрғыдан қанағаттану үшін.

Кәсіптік шеберлікті меңгерген жоғары білікті және кең бейінді болашақ жұмысшы маман қалыптастыру оқу орнының шеберханаларында өндірістік оқыту сабақтарында басталады, олардың тиімділігі өндірістік оқыту шеберінің сабақтарда оларға қойылатын қазіргі заманғы талаптарды қаншалықты толық іске асыратынына, жалпы өндірістік оқытуды ұйымдастыруға тікелей байланысты.

Өзімнің педагогикалық қызметімде өндірістік оқытудың практикалық әдістерін кеңінен қолданамын: жаттығулар әдісі, өндірістік-техникалық міндеттерді шешу. Осының барлығы өндірістік оқыту сабақтарын ұйымдастыруға оң әсер етеді және кәсіби шеберлікті біртіндеп қалыптастыруға әкеледі.

Оқу үрдісінде шебердің материалды анық, қисынды және қол жетімді жеткізе білуі, сабақта ынтымақтастыққа қол жеткізуі, білім алушылармен қарым-қатынас жасаудың оңтайлы жолдарын табу және олардың қызметін ұйымдастыру үлкен рөл атқарады.

Өндірістік оқыту әдістерінің жүйесі және әрбір әдіс ғылымның, техниканың, технологияның дамуына қарай жеке өзгереді. Қазіргі уақытта бұл процестің объективті алғы шарттары өндірістік процестерді кешенді механикаландыру және автоматтандыру қарқынының жылдамдығына байланысты көптеген кәсіптегі жұмысшылардың еңбек мазмұны мен сипатын өзгерту болып табылады.

Өндірістік оқыту шебері мамандығы өндірістің пайда болуымен бір мезгілде пайда болды. Ол мұғалім мамандығына өте жақын. Шебер - тек білімді үйрететін және білім алушыларды тәрбиелейтін оқытушы ғана емес, ол жоғары білікті жұмысшы, тәлімгер, «алтын қолдарымен» маман.

Өндірістік оқыту сабақтарында білім алушыларға өзінің мамандығына деген сүйіспеншілігін жеткізуге, адалдықты, еңбекке деген жауапкершілікті дарытуға тырысамын.

Білім беру қызметі барысында шығармашылық көзқарасты дамытуға, кәсіби мәдениетті қалыптастыруға және таңдалған мамандыққа қызығушылық танытуға көп көңіл бөлінеді.

Өндірістік оқыту сабағындағы маңызды сәттердің бірі - мақсаттар мен міндеттерді сауатты қою, ол еңбек дағдылары мен іскерлікті игерудегі табысты анықтайды және оқытудың әртүрлі тәсілдері мен әдістерін қолдану арқылы іске асырылады. Олардың шебер және сауатты үйлесімі жоғары білікті жұмысшыларды дайындауға ықпал етеді.

Кәсіпорында студенттерді оқытуды ұйымдастыру өте маңызды. Кәсіпорында студенттердің оқуы мен тәрбиесіне әдістемелік басшылық жасауды және жүйелі түрде жедел бақылауды жүзеге асырылады. Студенттер өндірістік жағдайына, жұмыс ырғағына, жұмыс ұжымында еңбек етуге үйренеді. Оларда іскерлік пен дағдыларды меңгеру үдерісіне саналы көзқарас, еңбек ұжымына және кәсіпорынның жұмыс тәртібіне жауапкершілікпен қарау, өндірістік тапсырмаларды орындауға шығармашылық көзқарас қалыптасады.

Білім алушыларда бастапқы кәсіби тәжірибе қалыптасады, яғни олардың еңбек нарығындағы бәсекеге қабілеттілігін арттырады деп санаймын.

Өндірістік оқыту сабақтарын өз мәнінде жүргізу студенттердің оқу уәждемесін ынталандыруға көмектеседі, оның дамуына жағдай жасайды, танымдық қызметті қалыптастырады, білім алушының шығармашылық тапсырмаларын дамытады, түлектердің білім деңгейін арттырады, өз бетінше біліктілік дағдыларын игере алады және оларды тәжірибеде қолдана алады.

Өндірістік оқытудың педагогикалық технологиялары өзіндік ерекшеліктерімен сипатталады: мазмұны, логикасы, дидактикалық принциптері, ұйымдастырушылық формалары, әдістері, оқыту құралдары. Өндірістік оқытудың басым міндеттері білім алушылардың кәсіби білімдері мен дағдыларын қалыптастыру болып табылады. Сонымен қатар бірқатар міндеттерді бөлу қажет:

- педагогикалық технологияларды енгізу арқылы таңдаған мамандыққа деген қызығушылықты арттыру;

- студенттердің практикалық іс-әрекетінде де, олардың теориялық білім деңгейінде де көрсеткіштерді жақсартуға қол жеткізу;

- білім алушыларға өзін-өзі басқару дағдыларын және кәсіптік білім алуға дәлелді қарым-қатынасты үйрету.

Бұл өндірістік оқыту шеберіне қойылатын жоғары талаптарды негіздейді, оқыту процесінің формаларын, әдістерін және әдістемелік тәсілдерін қолдану тәсілдерін таңдауды анықтайды. Өндірістік оқыту шеберінің жұмысында оқытушылардың қызметімен салыстырғанда ақпараттық функцияның «үлес салмағы» айтарлықтай төмендейді және бағыттаушы, Нұсқаулық функциясы күшейтіледі. Өндірістік оқытудың жетекші әдісі ретінде жаттығулар, көрнекі-демонстрациялық құралдар, оқу құралдары студенттердің өзіндік бақылауы болады.

Студенттердің өндірістік еңбегі-өндірістік оқытудың негізгі құралы.

Студенттердің өндірістік еңбекке қатысуы, әртүрлі өндірістік жағдайларда өз бетінше шешім қабылдау қажеттілігі білім алушылардың танымдық және оқу - өндірістік белсенділік деңгейіне қойылатын жоғары талаптарды объективті анықтайды. Осының барлығы өндірістік оқытудың педагогикалық технологиясының мазмұны мен құрылымын анықтауға әсер етеді.

Теория мен практиканың тығыз өзара байланысы арнайы пәндерді және өндірістік оқытуды, теория арнайы пәндердің оқытушылары мен шеберлері қызметіндегі пәнаралық тығыз байланысты жүзеге асыру үшін мазмұны бойынша да, оқу уақыты бойынша да практикадан озатындай етіп, үйлестіруді аңықтайды.

Өндірістік оқыту процесінің құрылымы – студенттерді арнайы ұйымдастырылған жағдайларда (оқу шеберханаларында) және нақты өндіріс жағдайында оқытуды үйлестіру. Өндірістік оқыту процесінің барлық осы ерекшеліктері оның технологиясын анықтайды.

Топтың өндірістік оқыту шебері ретінде мен оған тән құрылым, яғни оның оқу-өндірістік және тәрбиелік міндеттерін орындауға бағытталған қадамдар мен кезеңдердің белгілі бір реттілігі бойынша сабақ өткіземін.

Сабақ құрылымы өндірістік оқыту технологиясын құру құрылымын анықтайды: негізгі бөлігі - білім алушылардың жаттығулары (өзіндік жұмысы) және оларды шебердің ағымдағы нұсқауы; білім алушылардың қорытынды нұсқамасы және дидактикалық (ішкі) құрылымы: сабаққа мақсатты орнату; білім алушылардың білімі мен тәжірибесін өзектендіру; еңбек тәсілдерін, операцияларын, жекелеген жұмыс түрлерін орындау біліктерін қалыптастыру (пысықтау), мамандыққа тән тұтас еңбек процесін орындау біліктері мен дағдыларын қалыптастыру; қорытынды шығару: бағалау және өзін-өзі бағалау.

Еңбек процестерінің мазмұны бойынша ұқсас кәсіптер үшін құру және іске асыру тәсілдері бойынша типтік педагогикалық технологияларды, сондай-ақ жалпы өндірістік оқыту процесінің жекелеген элементтері үшін типтік педагогикалық технологияларды бөліп көрсетуге болады.

Өз жұмысымда келесі педагогикалық технологияларды қолданамын:

- жеке тұлғаға бағытталған технология;

- компьютерлік технология;

- ақпараттық технология;

- проблемалық оқыту технологиясы;

- топтық және ұжымдық қарым-қатынас технологиясы;

- ойын технологиясының элементтері;

- оқытуды ұйымдастырудың бригадалық нысаны;

- жазбаша нұсқауды қолдану технологиясы;

- оқытудың белсенді әдістерінің технологиясы.

Оқу шеберханаларында өндірістік оқытуды ұйымдастырудың бригадалық нысаны, әдетте, білім алушылардың мамандық негіздерін: еңбек тәсілдері мен операцияларын игергеннен кейін, олардың белгілі бір тәжірибені жинақтауы. Осы уақытқа дейін оқу тобының бірыңғай оқушылар ұжымы құрылып, шағын ұжым – бригадаларға бөлінген, ал бұл топтағы шебердің қалыпты оқу-тәрбие жұмысы үшін өте маңызды.

Оқушы бригадаларын жинақтау кезінде екі негізгі нұсқа болуы мүмкін. Біріншісі- студенттер кіретін біртектес бригадалар. Екіншісі - күшті, орта және әлсіз білім алушылармен аралас бригадалар. Сол және басқа нұсқалар өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Екеуі де сынақтан өтіп, екінші орынға тоқталды. Аралас бригадаларда білім алушыларға өзара көмек пен өзара оқытуды ұйымдастыру мүмкіндігі пайда болады, бірақ шебер тарапынан жеткіліксіз бақылау болған жағдайда жұмысты неғұрлым дайындалған, ынталы және жауапты білім алушылар орындайтын болады, ал белсенді және әлсіз жұмыстар қосалқы рөлдерде болады. Бригаданы жинай отырып, олардың құрамына арасындағы қарым-қатынас мейірімді сипатта болатын оқушылардың кіруіне де қамқорлық жасау керек. Бригадалардың сандық құрамы фронтқа, мерзімдерге және жұмыстарды ұйымдастыруға байланысты.

Өндірістік оқытудың бригадалық ұйымын қарастыра отырып, шебердің рөлі мен орнына тоқтау қажет. Оқушы еңбегін бригадалық ұйымға ауысу педагог - ұйымдастырушы ретінде оған қойылатын талаптарды арттырады.

Өзінің ұйымдастырушылық және басшылық функцияларының бір бөлігін оқу бригадаларының бригадирлері арқылы жүзеге асырамын, олар ретінде әдетте топта неғұрлым дайындалған және беделді білім алушылар тағайындалады немесе сайланады. Бригадир бригадаға өндірістік жоспар мен күндізгі тапсырмаларды анықтауға көмектеседі, менің тапсырмам бойынша білім алушыларға олардың өндірістік дайындық деңгейін ескере отырып, тапсырмаларды жеткізеді; бригаданың жұмыстарды орындауын ұйымдастырады; бригада мүшелерінің еңбек сапасы мен өнімділігіне белгілі бір бақылау жүргізеді. Дегенмен, әрдайым оқу үдерісін ұйымдастырушы және басшы болып қаламын.

Жазбаша нұсқау беру құжаттамасын қолдану технологиясы

Білім алушыларға кіріспе нұсқаудың табыстылығы мен толықтығы үшін жазбаша нұсқаудың құжаттамасын қолданамын: орындалатын жаттығулардың табыстылығының тәртібі, құрылымы, ережелері мен өлшемдері туралы қажетті түсініктемелер берілетін арнайы жазбаша оқу нұсқаулықтары. Сабақтың Нұсқаулық карталарын өзім де қолданамын: кіріспе нұсқаманы өткізген кезде және білім алушылар: жаттығуларды орындау барысында. Өндірістік оқыту практикасында оқу шеберханаларында білім алушыларға жазбаша нұсқау беру түрлері қолданылады:

- нұсқаулық карталары (еңбек практикасын, әдістерін, операцияларын, жұмыс түрлерін жасау және дамыту кезінде қолданылады);

- нұсқаулық-технологиялық және технологиялық карталар (еңбек процестерін игеру және кешенді сипаттағы оқу-өндірістік жұмыстарды орындау кезінде қолданылады).

Нұсқаулық карталарында екі түрдегі ақпарат берілген: сөздік – зерделенетін еңбек іс-қимылдарының неғұрлым ұтымды кезектілігінің сипаттамасы; осы іс-әрекеттерді орындау ережелері, қауіпсіздікті сақтау ережелері туралы ұсынымдар мен нұсқаулар; тиісті жаттығуларды орындаудың қолданылатын құралдары туралы нұсқаулар, сондай-ақ графикалық: белгілі нұсқау маңызы бар суреттер, схемалар, кестелер. Осылайша, Нұсқаулық картасы тиісті зерттелетін еңбек операциясы мен жұмыс түрін меңгеру кезінде білім алушылар қызметінің толық бағдарлы негізін береді.

Нұсқаулық-технологиялық және технологиялық карталар тиісті бейіндегі кәсіпорындарда қолданылатын және оқу мақсаттары үшін бейімделген нақты технологиялық құжаттама болып табылады. Кәсіпорындардағы технологиялық құжаттамалардың әртүрлі атаулары бар: нұсқаулықтар, технологиялық, маршруттық, операциялық карталар, технологиялық графиктер және т.б. олардың барлығы анағұрлым немесе аз егжей-тегжейлі баяндауда технологиялық жабдықты өңдеу, дайындау, жөндеу, баптау кезектілігін ашады. Оқу технологиялық карталары немесе технологиялық процестің карталары әдетте өндірістік құжаттамамен салыстырғанда анағұрлым егжей - тегжейлі әзірленеді.

Осылайша, өндірістік оқыту сабақтарын ұйымдастыру оқу мотивациясын ынталандыруға көмектеседі, оның дамуына жағдай жасайды, танымдық қызметті қалыптастырады, білім алушының шығармашылық тапсырмаларын дамытады, түлектердің білім деңгейін арттырады, оларды өз бетінше сатып алу және практикада қолдана алады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Өндірістік оқытуды ұйымдастыру және әдістемесі. – М.: Жоғары мектеп, 1978.-399б.. әл. (Кәсіптік-техникалық білім беру. Кәсіптік педагогика).

2. Башмаков, А. И. Интеллектуалды ақпараттық жүйелер: оқу құралы. құралы /А.И. Башмаков, И.А. Башмаков. - Н.Э. Бауман атындағы М.: МГТУ баспасы. 2010ж. - 304б.