Оңтүстік Американың климаты мен климаттық белдеулері

Cөж 9-10 апта

Әмешов А Г-203

Тақырыбы: Оңтүстік Америка материгінің ашылу және зерттелу тарихы

Оңтүстік Американың ашылу және зерттелу тарихы Солтүстік Америка материгімен тығыз байланысты. Материк жағалауларын алғашқылардың бірі болып өздеріңе белгілі саяхатшы Христафор Колумб келген .Х.Колумб Америкаға төрт рет саяхат жасады .Колумб алғашқы екі саяхатында Орталық Американың аралдарын,Саргасс теңізін ашса ,үшінші саяхаты барысында 1498 жылдың тамыз айында тұңғыш рет Оңтүстік Америкадағы Ориноко өзенінің сағасына келіп жетті.Колумб өзінің жаңа материк ашқанын білместен,ғұмырының соңына дейін Үдістанға баратын батыс жолды таптым деп есептеген.Соның нәтижесінде Американың байырғы халқы үндістер деп аталып кетті

.

Х.Колумбтан кейін материке қадам басқан саяхатшы Америго Веспуччи болды.Ол 1499 жылғы бірінші саяхатында Гваина және Венесуэла жағалауларымен жүзіп отырып ,Амазонканың сағасына дейін барып ,кері қайтқан.Қайтар жолындағы үлкен шығанақтың жағалауын Венециаға ұқсатып ,оған Кіші Венеция дегн ат берген.Веспуччи өзінің екінші саяхаты барысында 1501 жылы Бразиля жағалауларына жеткен.Жағалау бойымен жүсіп,өздері қаңтар айында сағасына жеткен өзенге саяхатшылар «Қаңтар өзені» деген ат берді.Веспуччи өзі жүріп өткен жерлердің табиғатымен халқының тұрмыс тіршілігін суреттеп жазған.Колумб Үндістанға баратын жолды аштымдеп есептегендіктен ,жаңа дүние бөлігін ашу құрметіне А.Веспуччи ие болды

.

Жаңа ашылған жерлерге байлық іздеген испан және португал басқыншылары ағыла бастады.Олардың шапқыншылық әрекеті нәтижесінде Оңтүстік Американың сол кездің өзінде жоғары дамыған Инктер мемлекеті жойылып ,жергілікті халқы аяусыз қырғынға ұшратып ,байлықтары тоналды .Оңтүстік Америка ұзақ уақыт бойы Испания мен Португалияның отары болуына байланысты саяхаттар көбнесе жаңа жерлерді жаулап алу мақсатында жүргізілді.

16 ғасырдың басында Жер шарын айнала жүзген саяхаты кезінде Фернан Магеллан Оңтүстік Американың шығыс жағалауын бойлай жүзіп,оңтүстіктегі бұғаз арқылы материктің оңтүстік батыс айналып өткен .Осы ғасырдың аяғында дәл осы жолмен өткен атақты теңіз қарақшысы Фрэнсис Дреик Отты жер аралының батысымен оңтүстікке қарай жүзіп Тынық және Атлант мұхиттарын жалғастырып жатқан жаңа бұғазды ашқан.Одан әрі материктің батыс жағалдауын бойлай,Солтүстік Америкадағы Ванкувер аралына жетіп,Азияға бағыт алған .

18 ғасырдың аяғымен 19 ғасырдың басында неміс географ ғалымы Александр Гумбольдт француз ботанигі бонпланмен бірге Оңтүстік Америка табиғатын зерттеп алғашқы геологиялық картасын жасаған батыс жағалаудағы мұхит ағыстарын сипаттап ,олардың материк табиғатына тигізетін әсерін түсіндірген.А.Гумбольдт Анд тауларын зертеу нәтижесінде биктік белдеулік заңдылығын негіздеген.Ғалым Оңтүстік Америка табиғатын зерттеу нәтижесінде 30 томнан аса еңбек жазып қалдырған .Атақты орыс климат зерттеушісі А.И.Войеков 1874 жылы Оңтүстік Америка климатының өзіндік ерекшелігін зерттеді.

1932-1933 жылдар аралығындағы экспедитсия кезінде орыс ботанигі Н.И.Вавилов материктегі ежелгі егіншілік орталықтарын анықтаған .Ғалым кейбір мәдени өсімдіктердің;картоп,жүгері, қызанақтың отаны Оңтүстік Америка екенін дәлелдеген.

Оңтүстік Америкада әлі адам аяғын баспаған ,табиғаты зертелмеген,құпияға толы аудандар жеткілікті.Амазонияның мүлігінен жасыл ну ормандар ,Анд тауларының асқар шыңдары,бай жануарлар дүниесі әлі де өз зерттеушілерін күтеді.