Оптика тарауындағы теориялар жинағы

Оптика жарықтың табиғаты мен таралу және заттармен әсерлесу

заңдарын зерттейтін физиканың бөлімін айтамыз .

Жарық деп толқын ұзындығы 0,1 10⁶А⁰ аралығындағы электромагнитті толқындарды айтамыз.

Көрінетін жарық толқын ұзындықтары 0,4 0,76А⁰ аралығындағы элетромагнитті толқындар көзге көрінуі.

Жарық ағыны деп берілген беттен уақыт бірлігінде өтетін жарық энергиясының мөлшерін айтамыз.

Жарық күші деп бірлік денелік бұрышпен шығатын жарық ағынының шамасын айтамыз.

Жарықтылық (яркость) деп жарық көзінің бірлік бетінен шығатын жарық күшін айтамыз.

Жарқырау (светимость) деп бірлік беттен барлық бағытта тарайтын жарық ағынын айтамыз.

Жарықталыну деп жарық ағынының түскен бетке қатынасы бойынша анықталатын шаманы айтамыз.

Интерференция құбылысы деп екі жарық толқыны қосылған кезде, олардың кеңістіктің бір нүктесінде бірін-бірі күшейтіп, кейбір нүктесінде бірін-бірі әлсірету құбылысын айтамыз.

Конгерентті деп фазаларының айырымы уақытқа байланысты өзгермей тұрақты күйде қалатын толқындарды айтамыз.

Когереттілік деп қандайда бір ? қашықтықтан кіші қашықтықта орналасқан екі нүктедегі "толқындық беттің" тербелісі өзара когерентті болады .

Көлбеулігі бірдей интерференция деп пластинкаға бірдей φ бұрышпен сәулелер өздерінің интерференциялық максимумдарын беруін айтамыз.

Интерференциялық рефрактрометрлар деп сұйықтардың сыну көрсеткіші (n) мен оның өзгерісін өлшеуге арналған интерферометрді айтамыз.

Жарық дифракциясы деп жарық сәулелерін өте кіші ? саңлаудан өткізген кезде одан шыққан сәуле экранда үлкен көлемде шашырайды. Жалпы жағдайда дифракция құбылысы жарықтың түзу сызықтан ауытқу құбылысын айтамыз.

Гюгенс – Френель принципі бойынша жарық бақыланылады егер қосылатын қарапайым толқындар бірдей фазада тербелсе, ал әр түрлі фазада болса олар бірін бірі сөндіреді (әлсіретеді).

Дифракциялық тор деп ендері бірдей бір-біріне бірдей қашықтықта орналасқан көптеген саңлаулардың жиынын айтамыз.

Голография деп толқындардың интерференция құбылысының негізінде денелердің көлемді кескінін алу әдісін айтамыз.

Геометриялық оптика жарықтың таралуы сәулелермен өрнектеледі. Сәулелер бір-біріне тәуелсіз түзу сызық бабымен таралынады. Және орталар шекарасында сынады және шағылады.

Геометриялық оптиканың негізгі принципі – Ферма принципі;жарық бір нүктеден екінші таралған кезде экстремалды уақыт көтетін жолды таңдайды . Ферма принципі Гюгенс принципінің кезіндегі салдары болып табылады.

Оптикалық біртекті орта деп n=const ортаны айтамыз.Жарықтың түзусызық бойымен таралу заңы :оптиканың біртекті орта жарық сәулелері түзу сызық бойымен таралынады.

Сыну заңы :түсу бұрышының синусының сыну бұрышының синусына қатынасы ортаның салыстырмалы сыну көрсеткішіне тең

Линза деп екі сфералық бетпен шектесетін мөлдір денені айтамыз. Линза жұқа деп есептелінеді егер оның қалыңдығы сфералық беттің қыйсуының радиусымен салыстырғанда ескермеуге болатын болса, сфералық беттердің қыйысуының орталығы арқылы өтетін түзуді линзаның негізгі оптикалық осі деп аталады.

Абберция деп оптикалық жұиелердегі кескіннің айқын болмауы.

Фотохимияның бірінші заңы :фотохимиялық реакцияны жарықты жүтатын молекула осьна жүргізеді. Егер жүтылу болмаса химиялық реакция жүрмейді. Бұл заң эквиваленттілік заңы деп аталады.

Фотохимияның екінші заңы : (кейде эништейн заңы деп те аталады). Жарықтың жүтылуы міндетті түрде фотохимиялық реакцияны туғызбайды.болған жағдайда әрбір молекуланы өзгертуге бір фотон жеткілікті .

Брюсер бұрышы деп шағылған жарық полеризацияланған болатын табиғи жарықтың түсу бұрышы.

Жарық полеризациясы деп табиғи жарықта және векторларының тербелісі бағытын тербеліс бағытына перпендикулияры.

Полеризаторлар деп табиғи жарықты перпендикулиярланған жарықта түрлендіретін қондырғы.

Полеризацияланған толқын деп егер және тербелісінің фазалар айырымы еркін мәнге ие болатын болса жазық монохроматты толқын элипсты .

Кристалдың оптикалық осі деп сәуленің екі сәулеге жіктелінбейтін бағыты аталады.

Негізгі жазықтық деп сәуле мен оптикалық ось жататын жазықтық.

Азды жылдамдық деп синусойдалы толқынның таралу жылдамдығы.

Жарықтың комбинациялы шашырауы деп қатты және сұйық денелерден шашыраған жарық спектрінде толқын көзінің жиілігімен қоса және ығысу жиіліктерінің болуын айтамыз

Дене бетінің сәуле шашырату қабілеті деп қызған денелерден шығатын сәулені жылулық деп атаймыз. Дене бетінің бірлік ауданынан шығатын жиілігі және аралығындағы жылулық сәуленің қуаты.

Абсолютті қара дене деп дененің сәуле кез – келген жиіліктер үшін =1 дене.

Люминесценция деп температураның бір мәнінде жылу жылу сәуледегі артық шығатын жарық сәулесін айтамыз.

Вавилов чернееов сәулесі зариядталған бөлшек зат ішінде жарықтың зат ішіндегі фазада жылдамдығынан үлкен жылдамдықпен қозғалған кезде шығады.бұл сәуленің болу шарты c/n

Мәжбүр сәуле шығару деп қоздырылған атом үшін фотонды шығару ықтималдығы артуы егер осындай фотондар бар болса , бұл жағдайдағы сәуле шығару . Бұндай жағдай болмаған жағдайда атом өздігінен –спотанды сәуле шығару деп аталады.

Фотоэффект деп жарық әсерінен заттың электорндары үшін шығуын айтамыз.

Комптон эффектісі деп рентген сәулесінің заттардан шашырау кезінде толқын ұзындығының өзгеруін айтамыз

=2.43*10-12 тұрақты шам электорнның комптонды толқын ұзындығы деп аталады.

Физо- майкельсон заңы жарық жылдамдығын анықтау табиғаты әртүрлі электормагнитті толқындардың жылдамдығын анықтаумен бірдей .

Допплер эффектісі; Х. Доплер қабылданатын толқынның жиілігі толқын көзінің және қабылдағыштық бір-біріне жақындағанда және қашықтағанда өзгеретіндігін анықтаған . Допплер эффектісі