Оқу жоспары Т2 8 - сынып

«НАЗАРБАЕВ ЗИЯТКЕРЛІК МЕКТЕПТЕРІ»
ДЕРБЕС БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМЫ













ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ
(оқыту қазақ тілінде жүргізілмейтін мектептерге арналған)

Оқу жоспары


2018-2019 оқу жылы


8-сынып

2
Түсінік хат

Оқу жоспары, пән туралы түсініктеме. 8-сыныпқа арналған орта мерзімді оқу
жоспары«Қазақ тілі мен әдебиеті» оқу бағдарламасы негізінде құрастырылған. Қазақ тілі
мен әдебиеті кіріктірілген пән ретінде қарастырылады. Орта мерзімді жоспардың мақсаты -
мұғалімге әдістемелік көмек көрсету. Оқушыларға мемлекеттік тілді үйретумен қатар, оны
қадірлейтін, қоғамдық мәнін түсінетін тұлға тәрбиелеу. Сөйлесім әрекетінің түрлерін
дамыту, дұрыс сөйлеу дағдыларын қалыптастыру. Апталық жүктемесі – 5 сағат. Жылдық
сағат саны – 170 сағат.
Лексикалық тақырыптар мақсаты. Мұғалім лексикалық тақырыптар аясында
оқушылардың білімін жетілдіреді, дүниетанымын кеңейтіп, кез келген ортада қарым-
қатынасқа түсуге дағдыландырады, қазақ халқының ұлттық болмысы мен құндылықтары
туралы түсінік береді.
Мұғалім көркем шығармаларды оқыту арқылы оқушылардың шығармашылық тұрғыда
жұмыс істеуіне және сын тұрғысынан ойлауға бағыттайды. Әңгіме, өлең, бұқаралық ақпарат
құралдарының материалдары оқушылардың жас ерекшелігіне, оқыту мақсатына сай
бейімделген.
Бөлімде белгіленген сағат саны оқу мақсаттарын, коммуникативтік дағдыларды, көркем
шығармаларды оқытуды қамтиды. Сонымен қатар мұғалімнің бөлімді бірнеше
тақырыпшаларға бөліп оқытуға және қосымша ресурс көздерін таңдауға мүмкіншілігі бар.
Оқу мақсаттарымен жұмыс жүргізу жолдары. Қысқа мерзімді сабақ жоспары орта
мерзімді жоспардағы оқу мақсаттарына негізделіп құрастырылады. Оқу үдерісінің
тиімділігін арттыру үшін мұғалімге бір сабақта бір-екі оқу мақсатын іске асыру
ұсынылады. Лексикалық тақырыптар бойынша белгіленген оқу мақсаттарының барлығы іске
асырылуы қажет. Мұғалім оқу мақсаттарының ретін қажеттілігіне қарай алмастыра алады,
оқу мақсаттарына қайта оралуға мүмкіндігі бар.
Пәнаралық және шынайы өмірмен байланыс. Қазақ тілі мен әдебиетін "Тарих",
"География", «Өнер» пәндері арқылы байланыстырып оқыту мүмкіндігі қарастырылған.
Ресурс көздерін таңдағанда, тақырыптың өмірмен байланысын ескеріліп, тапсырмаларды
әзірлеуде оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту көзделеді. Мұғалімдерге
пәнаралық байланыста оқытылатын тақырыптар бойынша сабақ материалдарын бірлесіп
әзірлеу, кіріктірілген сабақтарды дайындау ұсынылады.
Грамматиканы коммуникативтік мәнмәтінде оқыту. Грамматикалық білім
коммуникативтік дағдыларды қалыптастыру барысында жүзеге асырылады. Грамматиканы
оқыту лексикалық тақырыптардың мәнмәтіні негізінде меңгеріледі. Тапсырмалар
коммуникативтік жағдаяттарға негізделеді, дайын шаблон, модель, құрылымдар арқылы
орындалады.
Әдіс-тәсілдер туралы түсініктеме (коммуникативтік дағдыларды оқыту әдістемесі).
Оқылым, тыңдалым, жазылым және айтылым дағдылары коммункативтік дағдылар болып
табылады. Аталған дағдылардың әрқайсысының өзіне тән ішкі дағдылары мен оны үйрету
жолдары, яғни ерекшеліктері бар.
Тыңдалымға арналған сабақ құрылымы: тыңдалым тапсырмасы (оқу мақсатына
негізделген жалпы мазмұнын түсінуден бастап, детальді түсінуге арналған жаттығулар);
Оқылымға арналған сабақ құрылымы: Оқылым тапсырмасы (әртүрлі оқылым
дағдыларын дамытуға арналған жаттығулар, нақты ақпаратты табуға арналуы тиіс); Мәтін
оқушылардың жас ерекшелігіне, тілдік деңгейіне сай дұрыс таңдалуы қажет. Сұрақтар
оқушылардың өмірлік тәжірибесімен де байланысып, өз көзқарастарын білдіруге мүмкіндік
бере алатындай жасалуы керек.
Жазылым мен айтылым дағдыларын қалыптастыру мақсатында қолданылатын әдіс-тәсілдер
тыңдалым мен оқылым дағдыларын жетілдіруге бағытталады.
Ресурстармен жұмыс туралы. Орта мерзімді жоспарда ұсынылған дереккөздермен қатар
оқушылардың жас ерекшелігін, тақырып мазмұнын ескере отырып, мұғалім қосымша

3
ресурстарды пайдалануы мүмкін. Ресурс мазмұны оқу бағдарламасындағы сөйлесім
әрекетінің түрлері бойынша талаптарға сай, мемлекеттік тілді құрметтеу, ұлттық салт-
дәстүрді, мәдениетті дәріптеуді, оқушы бойына ұлттық құндылықтарды қалыптастыруға,
ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерін тиімді пайдалануға бағытталады.

4
«Қазақ тілі мен әдебиеті»
8-СЫНЫП
I тоқсан
1-бөлім: Білім. Ғылым. Инновация.
О.Сүлейменов. «Қыш кітап»
Алынған білімді дамыту
7-сыныптағы «Ғылым мен техниканың соңғы жаңалықтары», «Батыр туса – ел ырысы» бөлімінде дамытылатын тілдік түсінік пен дағдыларға
сүйенеді. Осы бөлімде қалыптасатын тілдік дағдылар «Білім. Ғылым. Инновация.» тақырыбы аясында дамиды. Түрлі мәтіндерге алуан
ресурстарды қолдана отырып, мәселені болжайды, мәтіннің мазмұндық құрылымына салыстыру жасайды, мәтіндер құрастырады. Оқушылардың
тыңдалым мен айтылым, оқылым және жазылым дағдыларын дамытуға назар аударылады. Тақырыпқа қатысты мәліметтер ғаламтор көзінен,
қосымша ақпарат құралдарынан (энциклопедия, көркем әдебиет, оқу құралдары, БАҚ) алынады. Түрлі мәтіндерге алуан ресурстарды қолдана
отырып анализ жасайды, мәтіндегі негізгі ақпаратты анықтайды. Жұмыс формаларын (жеке, жұптық, топтық) оқу мақсаттары мен тапсырманың
ерекшелігіне қарай түрлендіруге болады. Оқушылардың жетістіктері оқыту мақсаттарына сай бағаланады. Оқушылар жеке, жұппен, топпен
және тұтас сыныппен жұмыс істеу арқылы тілдік дағдыларын қалыптастырады.
Контекст (мәнмәтін)
Оқушылар осы тақырып аясында әртүрлі мәтіндермен танысады, танымдық ақпарат алады, сондай-ақ аудио-визуалды материалдармен жұмыс
жасайды және сөздік қорын кеңейтеді. Оқушыларға ұсынылатын ақпарат ғаламтормен дұрыс жұмыс жасау, ақпаратты дұрыс алу туралы
деректерді қамтиды. Бұл бөлімде О.Сүлейменовтің «Қыш кітап » шығармасынан үзінді беріледі. Оқушылар үзінді оқи отырып, тарихи
тұлғалармен танысады. Сонымен қатар, шығарманы оқу негізінде көркем әдеби мәтіндердің мазмұнын түсіну және сөздік қорын байыту көзделіп
отыр.
Бөлімде қамтылатын оқыту мақсаттары:
Т1. Мәтіннің мазмұны бойынша дайындалған сұрақтардың жауабына болжам жасау, тыңдай отырып салыстыру.
Т5. Тірек сөздер, автор көзқарасы мен көңіл күйі арқылы негізгі ойды анықтау.
А1. Тұрақты тіркестер мен көркемдегіш құралдарды қолданып, ауызша мәтіндер құрау.
А4. Идеялық жағынан ұқсас мәтіндердегі оқиғалар желісіне бақылау жасай отырып, мазмұнның дамуын салыстыру және талдау.
О1. Перифраз түрінде берілген сұрақ арқылы қажетті ақпаратты анықтау.
О4. Мәтіндердің түрлерін, тілдік ерекшеліктерін салыстырып, талдау жасау.
Ж2. Эссе құрылымы мен дамуын сақтап, тақырыпқа байланысты берілген мәселенің оңтайлы шешілу жолдарын ұсыну.
8ТБ1.1. Болжалдық және бөлшектік сан есімдерді жазба, ауызша жұмыстарда орынды қолдану.
Лексикалық минимум: зертхана, ошақ, тау-кен, артықшылық, нәтиже, құлтемір, жоба, білімгер, кемшілік, талап, ізденімпаз, үздік,
зерттеуші, дәреже, тағылымдама, зияткерлік, тың, жаратылыстану, дербес, озық, нақты, қоғамтану, жеңілдет, қарама-қарсы, өзекті,
дәлелде, көрік, ертелі-кеш, зиялы
Коммуникатив- Оқыту Ұсынылатын әдіс-тәсілдер Мұғалімге ескертулер

5
тік дағдыларға
сілтеме
мақсаттары Оқыту
ресурстары
Т1. Болжау 8.Т1.Мәтіннің
мазмұны бойынша
дайындалған
сұрақтардың
жауабына болжам
жасау, тыңдай
отырып
салыстыру.
Сөздік: артықшылық, нәтиже, зертхана,
кемшілік, ізденімпаз, үздік, жеңілдет
Мұғалім тыңдалым материалында оқушыларға
түсінуге қиын тиетін сөз оралымдарын сөздікпен
жұмысқа қосады.
Тыңдалым алдындағы тапсырма: мұғалім
тыңдалым материалын негізге ала отырып
бірнеше сұрақ дайындайды. Мысалы:
Т/С
1. «Инновация» сөзін қалай түсінесің?
2. Қазіргі таңда қандай салалар инновацияны
қажет етеді?
3. Инновациялық жобаларды қаржыландыру
мәселесі туралы не білесің?
4. Үздік деп танылған инновациялық
жобаларға грант бөлінеді. Қандай
мақсатта?
5. Инновациялық жобалардың мемлекет үшін,
халық үшін пайдасы қандай?
6. Қандай себептерге байланысты
инновациялық жобалар пайда болады?
Оқушылар сұрақтарға жауап береді.
Тыңдалым тапсырмасы: Мұғалім сыныпқа
Инновация - дамудың кепілі» бейнематериалын
көрсетпес бұрын, жоғарыдағы сұрақтарға берген
жауаптарын бейнематериалдан алатын
ақпараттарымен салыстыруын сұрайды. Содан соң
бейнебаян оқушылар назарына ұсынылады.
Тыңдалымнан кейінгі тапсырма:
7. С. Оқушылар өз болжамдарымен сәйкес
келген жауаптардың санын анықтайды.
8. Ж. Бейнебаяннан өз жауаптарымен сәйкес
Оқушылардың
қызығушылығын арттыру
мақсатында мұғалім соңғы
ғылыми жетістіктердің бірін
бейнебаян арқылы ұсынып,
оның мақсаты мен міндетін
сұрағаны дұрыс. Оқушылар
ғылыми жетістіктердің
мақсаты мен міндетін анықтау
арқылы ғылым мен білім
инновацияны тудыратынын,
ал инновация қоғамға қызмет
ететіндігін түсінеді. Осы
арқылы оқушыларды қоғам
игілігі үшін қызмет етуге
жетелеген дұрыс.
Мұғалім оқушылардан
тыңдалым алдындағы
сұрақтарға нақты жауап талап
етпейді. Керісінше оларды
коммуникацияға шақырып,
шығармашылықпен, еркін
жауап беруге мүмкіндік
туындатады.
Сұраққа жауап алу процесін
оқушыларды шағын топтарға
біріктіру арқылы да
ұйымдастыруға болады. Топ
мүшелері бірлесе отырып,
сұрақтарға өз болжам
жауаптарын дайындайды.
Бірін-бірі мұқият тыңдау
https://www.youtu
be.com/watch?v=8
MP8mbfJReE
Инновация -
дамудың кепілі
https://www.youtu
be.com/watch?v=9
Oh53seEMDg
26 Қазақстандық
инновациялық
жоба көрмеге
ұсынылды
Төмендегі
сілтемені
оқушыларға
қосымша
материал ретінде
ұсынуға болады.
https://www.youtu
be.com/watch?v=0
cE2lQHCz7I
Қазақстанда
жасалған. Әскери
саладағы
инновация

6
келген ақпаратты және 3 -4 негізгі
ақпаратты дәптерлеріне жазып алады. Осы
тұста оқушылар жұптық, топтық
жұмыстарда дұрыс жауапқа жақын жауап
айтқан оқушыларды атайды. Олар, міндетті
түрде, бағаланады.
9. ЖЖ. Ақпараттар мен тыңдалым алды
сұрақтарын пайдалана отырып, жұпта
«Инновация арқылы халық тұрмысын
қалай жеңілдетуге болады?» деген
тақырыпқа сұхбат құрады.
Мұғалімнің іс-әрекеті төмендегідей болады:
 жұптардың тапсырманы орындау барысын
бақылап, қолдау көрсетеді және
ынталандырады;
 тыңдалым материалынан алынған дұрыс және
әсерлі тілдік қолданыстар үлгілерін жазып,
дұрыс қолданған оқушыларды мақтап
отырады;
 дұрыстауға тиісті жалпы қателерді ескертеді;
қате жіберген оқушылардың аттары
аталмағаны дұрыс.
2-3 жұп оқушылары өз еріктерімен құрған
сұхбаттарын көпшілік назарына ұсынады.


арқылы ең дұрыс деп тапқан
жауаптарды іріктеп алады.
Немесе бұл тұста «Өзің ойлан,
жұппен бөліс, топқа сал»
әдісін қолдану ұсынылады.
Сұрақтардың жауабын
жұбымен талқылайды. Содан
кейін жұптар 4 адамнан
құралған топтарға бірігіп, осы
жұмысты әрі қарай
жалғастырады. Талқылаудан
соң сұрақтардың жауабы
бірнеше оқушыдан сұралады.
Қазақ тілін үйренуде
қолдауды көп қажет ететіндер
үшін тыңдалым
тапсыпмасын орындау
барысында арнайы тапсырма
(кестені немесе бос
орындарды толтыру) беріп,
олардың да сабақққа
толыққанды қатысуын
қамтамасыз ету міндетті.
Тыңдалымнан кейінгі
тапсырмаданы мұғалім жіті
бақылап, оқушылардың
тыңдалым барысында алған
ақпараттарын орынды
қолдануларын бағалайды.
Оқушылардың жеке
тыңдалым дағдысын тексеру
мақсатында тыңдалым
материалының негізінде
жасалған «иә/жоқ» тестін

7
өткізу ұсынылады.
Т5. Негізгі ойды
анықтау
8.Т5. Тірек сөздер,
автор көзқарасы
мен көңіл күйі
арқылы негізгі
ойды анықтау.
Тыңдалым алдындағы тапсырма: Мұғалім
бейнебаянның негізгі ойын ашатын бірнеше тірек
сөздерді тақтаға жазады.
Тірек сөздер: жаңалық, таңқалдыру, күллі,
қоспа, арттыру, жоба, сынау, қызығушылық,
қолдау, толқын, өңдеу, потент, әдіс-тәсіл,
экология, мутация, өсім, тегін, тамақ,
агроинновация, дақыл, құпия, сату, іс-тәжірибе,
үкімет, шетел, сыйлық, зертхана, қазақ.
Оқушылар:
1. С. тірек сөздерді екі-үш рет қайтара оқып,
дұрыс дыбыстауға тырысады, таныс емес
сөздердің мағынасын ашады;
2. ЖЖ. тірек сөздердің қолданылу аясы
туралы сөз қозғайды (сөздердің қандай
салада немесе қандай жағдайда
қолданылатындығына жауап береді, мысал
келтіреді);
(Бұл жұмыстың түрі оқушыларға тыңдалым
материалын түсінуге көмектеседі.)
Тыңдалым тапсырмасы: Оқушылардың
назарына «Әлемді таңқалдырған ғылыми жоба
өзімізде қолдауға зәру» тақырыбындағы
бейнебаян ұсынылады.
1. ЖЖ. Оқушылар бейнебаянның негізгі
кейіпкері техника ғылымдарының докторы
Әбдімәлік Әшіровтың қандай ғылыми
жаңалық ашқандығы туралы жұпта сөз
етеді.
2. Әбдімәлік Әшімовтың көңіл-күйі қай тұста
өзгеретіндігін байқау мақсатында
бейнебаянды қайта тыңдайды (көреді),
баяндайды.
Сабақтың басында мұғалім
көрсетілген алғашқы сілтеме
бойынша өтіп, қалалық №11
мамандандырылған физика-
математика мектебінің
мұғалімі Гүлмира
Өтегенованың айтқан пікірін
тыңдап, жест және мимикасы
арқылы көңіл-күйіне назар
аударып, оның жаңартылған
білім беру жүйесін
қолдайтынын не
қолдамайтынын оқушылардан
сұрайды. Оқушы өз жауабына
дәлел келтіре алу керек. Тілді
үйренуде қолдауды қажет
ететін оқушыларға
төмендегідей үлгі ұсынуға
болады. Мысалы: Интервью
беру барысында мұғалімнің
көңіл-күйі көтеріңкі. Ол
байыппен сөйлеп тұр. Бұл
оның жаңартылған білім беру
жүйесіне қарсы еместігін
көрсетеді.
Тыңдалымнан кейінгі
тапсырманы «Автор
орындығы» немесе
«Карусель» әдісі арқылы
жүргізу ұсынылады.
«Автор орындығы» әдісінің
қадамдары төмендегідей:
1. Тақырып беріледі.
https://www.youtu
be.com/watch?v=7
G753SbvyLI
Елімізде жаңа
білім беру жүйесі
сәтті іске асуда
https://www.youtu
be.com/watch?v=u
2XMevB1guo
Әлемді таң
қалдырған
ғылыми жоба
өзімізде қолдауға
зәру

8
3. Патриот ғалымның өз туындысына деген
көзқарасы қандай? Оқушылар осы сұраққа
жауап беру арқылы тыңдалым
материалының негізгі ойын анықтауға
тырысады.
Тыңдалымнан кейінгі тапсырма: Оқушылар
дәптерлеріне төменде берілген 3 сұраққа қатар
жауап дайындайды. Дайын болған жауабын
төмендегі шарттарды сақтай отырып
сыныптастарының назарына ұсынады.
1. Ж. Назарға ұсынылған жаңалықта қандай
мәселе көтеріліп отыр? (Қолдау таппайтын
жобалар жайлы...)
2. Жаңалықтың мақсаты қандай? (Жақсы
ғылыми жобаларды жүзеге асыруға ниетті
болу, қолдау көрсету... Үкімет назарын
аудару...)
3. Қолдау таппай отырған жобаларға қатысты
өз көзқарастарыңды білдіріңдер. Бұл
мәселенің оңтайлы шешімін ұсынуға
тырысыңдар.
Шарттары:
 Оқушылар дауыс ырғағын жоғарылатып,
төмендету арқылы мәселеге қатысты өз
эмоциясын білдіру керек.
 Сөйлеу барысында қажетілігіне қарай жест
пен мимиканы орынды қолдануы қажет.
2. Оқушы тақырыпты ашу
үшін өз ойын жазып, жеке
жұмыс жасайды.
3. Жұппен ой бөліседі.
4. Ортаға бір оқушы
шығарылып, автор
орындығына отырады.
5. Автор өз ойын ортаға
салады.
6. Аудитория тақырып
мазмұнына сай сұрақтар
береді.
7. Автор сұрақтарға жауап
беріп болып, орнына отырады.
8. Мұғалім сыныппен бірлесе
отырып бағалайды.
Соңғы бағалау үдерісінде
мұғалім де оқушы да сабақтың
оқу мақсатына сай құрылған
бағалу критерийіне сүйенеді.
Оқушылардың жеке
тыңдалым дағдыларын
бағалау үшін «Бос орындарды
толтыруға» арналған
тапсырманы ұйымдастыру
ұсынылады.
О1. Мәтіндегі
ақпаратты
анықтау
8.О1. Перифраз
түрінде берілген
сұрақ арқылы
қажетті ақпаратты
анықтау.
Кездейсоқ ашылған ғылыми жаңалықтар
Оқылым тапсырмасы:
1. Оқушылар 3 топқа бөлінеді.
2. Топтағы оқушыларға ашылған ғылыми
жаңалықтарға қатысты үш түрлі мәтін
беріледі.
3. Әр топ өздеріне тиесілі мәтін бойынша кемі
Мұғалім топ жұмысы
нәтижелі болу үшін ондағы
оқушылар бір-біріне қолдау
көрсете алатындай етіп
құрғаны дұрыс. Ал топтағы
жұмыс барысын қадағалау
кезінде оқушылардың
http://massaget.kz/l
ayfstayl/bilim/zhar
atylystanu/18481/
3 кездейсоқ
ашылған ғылыми
жаналық
http://massaget.kz/l

9
2 жабық және 3 ашық сұрақ құрастырады.
Құрастырған сұрақтарын қағазға жазып топ
өкілі арқылы өзге топқа жібереді. Яғни
топтар сұрақтарымен өзара алмасады.
4. Топ мүшелері өзге топтың құрастырған
сұрақтарының мазмұнын сақтай отырып,
перефраза жасайды. Дайын болған
сұрақтарды сұрақты алғашқы дайындаған
топ өкілдеріне қайта қояды. Олар қойылған
сұраққа 5 секунд ішінде жауап берулері
шарт.
5. Сұрақ қойған топ жауаптарды естерінде
сақтайды.
Оқылымнан кейінгі тапсырма:
1. ЖЖ. Оқушылар есте сақтап қалған
ақпараттарын пайдалана отырып, «Ғылым
әлемінде» бағдарламасын өкізеді.
Бағдарлама талаптары:
 Бағдарламаны қызықты өткізу.
 Кемінде 5 ғылыми жаңалық айту.
 Мәтіннен алынған жаңалықтарды
перифразалау (сөйлем мағынасын сақтай
отырып, сөздердің синонимдерін қолдану,
орын тәртібін ауыстыру арқылы құбылту).
 Сөз соңын көрермендерге бағытталған
сұрақпен аяқтау. Және сыныптастарының
бірнешеуінен жауап алу.
Мысалы:
- Ал сіз өзіңіз үшін бүгінгі бағдарламадан
қандай ақпарат ала алдыңыз?
- Болашақта тағы қандай ғылыми
жаңалықтарды күтесіз?
Мұғалімнің іс-әрекеті төмендегідей болады:
 топтардың тапсырманы орындау барысын
қайсысы берілген сұрақтарға
алғаш болып жауап
тапқандығына мән берген
дұрыс. Және талқылауға
белсене қатысқандарды
бағалау қажет.
Топтық жұмысты
төмендегідей тәсілмен
жүргізуге де болады.
«Диалогтық оқыту» әдісі
(мәтінмен жұмыстың түрі)
Бұл тұста барлық топта ортақ
мәтін болғаны дұрыс.
Оқушылар мәтінмен
танысады, Бірақ талдамайды.
Әр топқа постерлер
таратылады. Постер 3 бөлікке
бөлінген:

1-қадам. Әр топ 3 қызықты
күрделі перифраза жасалған
сұрақтар құрастырып жазады.
2-қадам. Содан кейін сағат
тілінің бағытымен постерді
келесі топқа береді, ал ол топ
сұрақтарға жауап жазады.
3-қадам. Әрі қарай постерді
келесі топқа береді, ол топ
сұрақ пен жауапты оқып
шығып, смайлик, не жазбаша
ayfstayl/alemtanu/s
yrly-alem/13130/
Жаңа тіршілік
иесі табылды
http://massaget.kz/l
ayfstayl/alemtanu/s
yrly-alem/18221/
Пирамидаларды
тұрғызған
египеттік құлдар
емес

10
бақылап, қолдау көрсетеді және
ынталандырады;
 перифраз түрінде берілген үлгілі сұрақ
құрастырған топ мүшелерін мақтап
отырады.
 сұраққа нақты жауап беріп, қажетті
ақпаратты анықтаған оқушыларды мақтап
отырады.
 дұрыстауға тиісті жалпы қателерді ескертеді;
қате жіберген оқушылардың аттары
аталмағаны дұрыс.
 мақсатқа жетудегі кедергілерді анықтап,
түзетеді.
кері байланыс арқылы өз
бағаларын береді.
4-қадам. Постер өз иелеріне
қайтып оралады. Әр топ
сұрақтарына берген
жауаптарды, бағалауларын
көріп өзіндік
қорытындыларын шығарады.
5-қадам. Постерлерді
кабинеттің әр тұсына іліп
оқушылар «галаерея»
тамашалайды.
Жұмыс оқушылардың
мәтінмен жұмыс істеу
дағдыларын анықтайды, яғни,
қаншалықты түсініп оқыды,
сұрақтар құрастыра білді,
қажет ақпараттарды ала білді,
басқаларды бағалау үшін де
өткен материал бойынша
терең білімнің қажет екендігін
түсінеді.
Топтық жұмысты бағалау
критерийлері:
* сұрақ құрастыру шеберлігі
* материал бойынша алған
білімі
* сауатты бағалау
О4. Мәтіндерге
салыстырмалы
талдау жасау



8.О4. Мәтіндердің
түрлерін, тілдік
ерекшеліктерін
салыстырып,
талдау жасау.

«Сократ курсы» І бөлімі:
Оқушылардың әрқайсысына 2 мәтіннен беріледі.
Олар мәтіндерді өз бетімен оқи отырып, тірек
сөздерді белгілейді, негізгі ойды анықтауға
тырысады. Мәтіннің
*мазмұны бойынша 1 немесе 2 сұрақ құрастырады
Мұғалім сілтеме бойынша
берілген ақпараттарды алдын
ала оқушылардың жас
ерекшелігіне сай бейімдейді.
Екі мәтіннің сөз саны 500-600
ден аспағаны дұрыс.
http://kitaphana.kz/
ru/downloads/refer
atu-na-
kazakskom/228-
astronomia/4191-
2012-03-14-04-30-

11
ТБ1. Сөз таптары 8.ТБ1.1.
Болжалдық және
бөлшектік сан
есімдерді
жазба, ауызша
жұмыстарда
орынды қолдану.

*түрі мен тілі бойынша 1немесе 2 ерекшелігін
табады. Тапсырманы орындаған оқушылар
орындықтарын алып, ортаға шығып, шеңбер
жасап отырады. Қалғандары да біртіндеп
шеңберге жиналады.
«Сократ семинары» ІІ бөлімі:
Сынып оқушылары шеңберге толық жиналғанда
екінші бөлімді бастауға болады, яғни, дискуссия
басталады.
Шеңберде отырған оқушылар еркін түрде
мұғалімнің қадағалауынсыз өздерінің сұрақтарын
қояды, отырғандардың кез келгені жауап береді,
егер жауап толық болмаса басқалары толықтыра
алады. Сұраққа толықанды жауап алынғанда,
келесі кезекте кез келген оқушы отырғандарға
сұрақ қояды. Содан соң мәтіннің түрі мен тіліне
қатысты ерекшеліктерін атап өтеді. (Мәтіннің
түрі қандай? Мәтінде жалқы есімдер мен сан
есімдер қандай мақсатта пайдаланылған, жай
немесе құрмалас сөйлемдердің пайдаланылу себебі
неде? Термин сөздер, көркемдегіш құралдар бар
ма? Қандай себеппен қолданылған және т.б.) Бұл
тұста оқушылар қайталанбай тек бірін-бірі
толықтырып отырады. Бұл семинар 12-15 минутқа
созылады.
Мұғалімнің іс-әрекеті:
сырттай бақылайды,
оқушыларды критерийлер
бойынша бағалайды, бұл
критерийлер алдын ала
сыныпта таныстырылған:
- мәтіндегі негізгі ойды
түсінеді
- сұрақ құрастыра алады
- сұраққа толық нақты жауап
береді
- мәтіннің түрі мен тілінің
ерекшелігін атап бере алады
- мәтіндердің ұқсастығы мен
айырмашылығына қарай
салыстыра алады.
Семинар соңында мұғалім
оқушылармен әңгімелеседі:
- Шеңбер жасап отырғанда
өздеріңді қалай сезіндіңдер?
- Неге кей сұрақтар нақты
болмай жатты?
- Неге мәтіннің ерекшеліктері
аз/көп талқыланды
- Кім өзінің сұрақтарын қойып
үлгермеді? Неге олай болды
деп ойлайсың?
Оқушылар мұғалімнің
сұрақтарына жауап бере
отырып, мәтіннің түрі мен
тілдік ерекшелігін анықтау
үшін мұқият түсініп оқу
керектігін мойындайды, атүсті
оқығандықтан мазмұны
03.html Ғылым
және оның қоғам
өміріндегі рөлі
http://old.el.kz/m/ar
ticles/view/content-
4467 Ғылым және
ғылыми таным

12
Семинардың қорытындысы ретінде оқушылар
тақтаға сызылған Венн диаграммасын толтырады.
Бұл тұста оқушылар екі мәтіннің мазмұны, түрі
мен тілінде кездесетін ұқсастықтары мен
айырмашылықтарын толтырулары қажет.
бойынша сұрақ құрастыру,
ерекшелігін анықтау қиындық
туғызатынын білуі тиіс. Мәтін
мазмұнын жете түсінген
жағдайда, талқылау жүргізу
анағұрлым жеңіл
болатындығына көз жеткізу
қажет.
Ж2. Эссе жазу


8.Ж2.Эссе
құрылымы мен
дамуын сақтап,
тақырыпқа
байланысты
берілген мәселенің
оңтайлы шешілу
жолдарын ұсыну.
Сөздікпен жұмыс: құлтемір, жоба, білімгер,
талап, зерттеуші, дәреже, тағылымдама,
дербес, озық, нақты
1. Оқушылар «Сенің бүгінгі басты мақсатың
қандай?» деген сауалға жауаптарын сурет
арқылы береді (олар 2-3 минут ішінде
мақсаттарының нобайын салады).
2. Мұғалім салған суреттерін көрсетуін
өтінеді (салған суреттерін аудиторияға
көрсетіп не көрсетпеуін оқушы қалауына
қалдырған дұрыс). Содан соң, мұғалім
«Бүгінгі мақсатыңның ғылымның
дамуымен қандай байланысы бар?» деген
кезекті сауалын қояды. Оқушылар бұл
сұрақты жұпта талқылайды (2-3 минут
уақыт беріледі).
3. Талқылау барысында естіген жаңа сөздері
мен сөз тіркестері, дұрыс қолданылған
күрделі ұғымдар бар болса, оқушыларды
тақтаға жазуларын тапсырады.
Мұғалім сабақ басында жалпы
тараудың тақырыбына
тоқталады. Білім, ғылым,
инновацияның адам өмірімен
байланысы туралы әңгіме
жүргізуіне болады.
Оқушылардың бүгіні мен
болашағы жайлы ойларын да
тікелей бөлім тақырыбымен
байланыстырған жөн.
Мысалы:
1. 1. Алған біліміңді болашақта
қандай мақсатта
пайдаланасың?
2. 2. Ғылыммен қандай мақсатта
айналысар едің?
3. 3. Ғылымдағы
инновациялардың басты
мақсаты қандай деп
ойлайсың?
https://kk.wikipedi
a.org/wiki/%D0%9
8%D0%BD%D0%
BD%D0%BE%D0
%B2%D0%B0%D
1%86%D0%B8%D
1%8F Инновация

13
4. Алған ақпараттарын жинақтау мақсатында
әр оқушы тақтаға төмендегі сөздермен
басталатын бір-бір сөйлемнен жазып
шығады.
Менің мақсатым...
Мен болашақта...
Менің болашағым...
Алған білімімді...
Ғылыми жаңалықтарды...
Инновациялар...
5. Оқушыларға жоғарыдағы идеялардың
барлығын пайдалана отырып, құрылымы
сақталған «Инновация – өмірді кедейліктен
құтқарады дейді. Қалай?» деген тақырыпта
өздерінің сыныптастарына осы тұжырымды
дәлелдеу мақсатында өмірді инновация арқылы
кедейліктен құтқарудың оңтайлы шешілу
жолдарын ұсынатын эссе жазу тапсырылады.
Эссеге қойылатын талаптар:
1. Эссе құрылымын сақтау
2. Тақырыптан ауытқымау
3. Мәселенің кемі 3 шешілу жолын ұсыну
4. 4. Ғылымның бейбітшілік
үшін қызмет етуіне өз
көзқарасыңды білдір.
5. Бұл тұста оқушыларға еркін
ойлауға, жазба жұмысына
идея жинақтауға мүмкіндік
беру керек.
6. Жұптық жұмысты
«Карусель» не «Ішкі және
сыртқы шеңбер» арқылы
жүргізу ұсынылады.
7. «Ішкі және сыртқы шеңбер»
әдісінің жүргізілу реті:
8. Әр топ шеңбер бойымен –
ішкі және сыртқы – бір-біріне
қарама-қарсы тұрады
9. Бір-біріне бетпе-бет тұрған
жұптар мұғалім ұсынған бір
сұрақты / пікірді бір минут
бойы талқылап отырады,
біреуі айтып тұрған кезде,
екіншісі тыңдап отырады.
10. Мұғалім жұпты ауыстыру
керек уақытты көрсетеді.

1-топ тұрған жерінде қала
береді.
2-топ сол жаққа қарай жаңа

14
әріптеске жылжиды.
Бастапқы оқушымен
талқылауыларының
қорытындысын шығарып,
содан соң келесі оқушымен
әңгімелесе бастайды.
Мұғалім міндетті түрде
оқушылардың жазған
эсселерін мұқият оқып, жақсы
мысалдар мен жақсарту қажет
тұстарға қатысты кері
байланыс береді.
А1. Сөздік
қорының
алуандылығы
8.А1. Тұрақты
тіркестер мен
көркемдегіш
құралдарды
қолданып, ауызша
мәтіндер құрау.
Сөздікпен жұмыс: зияткерлік, қарама-қарсы,
қоғамтану, тың, жаратылыстану, өзекті, зиялы
1. Оқушыларға ғылым мен байлыққа қатысты
бірнеше сурет ұсынылады.
Оқушылар суреттердің өзара қандай байланысы
барлығын анықтайды. Ауызша пікірлерімен
бөліседі.
1. Ж. Оқушылардың назарына «Дүние де өзі,
мал да өзі, ғылымға көңіл бөлсеңіз...»
тақырыбындағы бейнебаян ұсынылады.
Алдымен бейнебаяннан оқушылар тұрақты
тіркестер мен көркемдегіш құралдарды
теріп жазады.
2. Т. Қайта тыңдап, тұрақты тіркестер мен
көркемдегіш құралдардың қолданысы мен
бейнематериалдың мазмұнына мән береді,
Мұғалім «Дүние де өзі, мал
да өзі, ғылымға көңіл
бөлсеңіз...» бейне
материалындағы тұрақты
тіркестер мен көркемдегіш
құралдарды алдын ала жазып
алады. Тыңдалым барысында
оқушылардың сол сөздерге
мән берін қадағалайды,
олардың жинақтаған
материалын толықтырады.
Содан соң тұрақты сөз
тіркестерінің мағынасын
ашуды тапсырады.
Берілген тақырыптарға
оқушылар лайықты деңгейде
сұхбат құру үшін оларға
мәселенің қыр сырын
анықтауға, қажетті лексиканы
жинақтауға мүмкіндік беріп,
топтық жұмысты
төмендегідей ұйымдастыруға
https://www.youtu
be.com/watch?v=C
OcVOI_4PI4
«Дүние де өзі, мал
да өзі, ғылымға
көңіл бөлсеңіз...»

http://oilar.kz/topic
_list/313/ylym
Ғылым жайлы
афоризмдер.

15
көтерілген мәселеге қатысты топтық
талқылау жүргізеді.
3. ЖЖ. Тыңдаған бейнематериалдың
лексикасы мен мазмұнын пайдалана
отырып, «Ғылыммен айналысу
табыстың көзі» немесе «Ғылым – елді
дамытудың басты құралы»
тақырыптарында сұхбат дайындайды.
Қажетті сөз оралымдары:
Өз білімін өмірдің, өндірістің тәжірбиелерімен
нығайтып, байытып отыратын, тапқан ілімін
үлкенді-кішілі ашқан жаңалығын халықтың
қажетіне беріп отыратын ғылым ғана өз
дәрежесінде заман талабының өресінде болады.
Қаныш Имантайұлы Сәтбаев
Осы күнгі біздің көп мақтанышымыздың ең ірісі
— ғылым.
Мұхтар Әуезов
...ғылым мен мәдениет барлық дүниенің алтын
алқасы болып отыр.
Мұхтар Әуезов
Ғылымды үйреніп, оны өмірге қолданбаған кісі —
жерін айдап, дәнін сеппеген адамға ұқсас.
Сағди Ширази
Ғылым - капитан, іс-тәжірибе - жауынгерлер.
Леонардо да Винчи
болады.
Рольдік ойын
Тақтада рольдер ілінеді:
Талқылаушы – рольдерді
бөліп береді, тақырыпты,
негізгі идеясын анықтайды.
Спикер – бейнематериалда
көтерілген мәселеге өзіндік
пікірін білдіреді.
Белгілеуші –
бейнематериалда көтерілген
мәселе бойынша сұрақ
құрастырады.
Байланыстырушы -
тақырыптағы көтеріліп
отырған мәселені осы
өмірмен байланыстырады,
дәлелдейді.
Суреттеуші- мәтіннің
мазмұны бойынша шағын
сурет салады.
Әр топ өз жұмыстарын ортада
қорғайды. Жұмыс кезінде
әрбіреуінің рольді қалай
орындай алғандығын,
оқушылардың өздеріне
жүктелген жауапкершілікті
сезінулерін, топтық қарым-
қатынас, ынтымақтастықты
бағалауға болады.
А4. Мәтіннің
негізгі
аспектілерін
анықтау және
8.А4. Идеялық
жағынан ұқсас
мәтіндердегі
оқиғалар желісіне
Сынып оқушылары екі топқа бөлінеді. Екі топқа
алдын ала (үй тапсырмасы ретінде) 2 әдеби мәтін
беріледі. Оқыған әдеби мәтіндері бойынша постер
(фишбоун) жасайды. Постер арқылы оқушылар
«Фишбоун»
Жұмысты жекелей де жұппен
де, топпен де жүргізуге
болады.
О.Сүлейменов.
«Қыш кітап»
Оралхан Бөкей
«Апамның

16
талқылау бақылау жасай
отырып,
мазмұнның
дамуын салыстыру
және талдау.
шығармалардағы мазмұнның дамуын
салыстырады.
Оқушыларға балықтың
қаңқасы бейнелеген сызбаны
тарату. Олар топқа берілген
мәтін бойынша сызбаны
толтырады.
Басы – қозғап отырған мәселе
немесе тақырып.
Үстіңгі бөлігі – оқиғалар
желісі.
Құйрық тұсы – мәселенің
шешімі.

астауы»
ТБ1. Сөз таптары 8.ТБ1.1.
Болжалдық және
бөлшектік сан
есімдерді
жазба, ауызша
жұмыстарда
орынды қолдану.
Сөздікпен жұмы: Мұғалім жалпы бөлімде
үйренген жаңа сөздерін қайталау үшін «Сөздік
гол» ойынын жүргізеді.
1. Оқушыларға төмендегі график ұсынылады.











Сөздікпен жұмыс түрін
«Сөздік гол» ойы арқылы
жүргізуге болады.
Жүру барысы:
Мұғалім кеспе әріптерді
таратады. Оқушылар
әріптерден сөз құрастырады.
Мысалы: з и я л ы. Сөзді
дұрыс құрастырған жағдайда,
мұғалім түсіндірмелі
сөздіктен сөздің мағынасын
оқиды, оқушылар түсініп,
мағынасын талқылайды.
Талқылауларға сүйене
отырып, өздері сол сөзді
қатыстыра отырып, сөйлем
құрастырады. Қанша дұрыс
сөйлем болса, сонша гол
https://www.youtu
be.com/watch?v=6f
xO6J1fDkU
қазақ ғылымының
дамуы

https://www.youtu
be.com/watch?v=S
vqFchn3z0k
Бүгінгі ғылым -
инновация

17
2. Ж
.

О
қ
у
ш
ы
л
а
р төмендегі тақырыптардың бірін берілген
графикпен байланыстырады. Графикті оқу
барысында оқушылар бөлшектік сан
есімдердің дұрыс оқылуы мен орынды
қолданылуына аса мән береді.
Тақырыптар:
1. Орта білім беретін мектептердегі білім
сапасының көрсеткіші.
2. Қазақстандағы инновациялық жобалардың
даму деңгейі.
3. Мектеп жасындағы оқушылардың ғылыми
жұмыстармен айналысу көрсеткіші.
ЖЖ. Оқушылар жоғарыдағы графикті пайдалана
отырып, «Білімді ел» газетіне шағын мақала
дайындайды.







соғылды деп есептеледі.
Мұғалім бірінші графиктерді
дұрыс оқу үлгісін ұсына
алады. Оқушылармен бірге
бөлшектік сан есімдердің
дұрыс қолданылуын қайталап
өте алады.
Оқушылардың бөлшектік
сан есімдерді ауызша және
жазбаша жұмыстарында
орынды қолдануына
көмектеседі, бағалайды.
I тоқсан
2-бөлім: Сауда жасай білесің бе?

18
Абай Құнанбаев «Базарға қарап тұрсам әркім барар»
Алынған білімді дамыту
Оқушылар 7-сыныптағы немесе өмірлік тәжірибелеріндегі тақырып аясында білетін лексикаларына, бұған дейінгі дамытылған тілдік түсінік пен
дағдыларға сүйенеді. Осы бөлімде қалыптасатын тілдік дағдылар «Сауда жасай білесің бе?» тақырыбының ауқымында дамиды. Түрлі мәтіндерді
алуан ресурстарды қолдана отырып, шығармалардан үзінді тыңдап, тақырыбы мен идеясына талдау жасайды, тыңдалым материалдарының
негізінде деректерді жинақтайды, оларды пайдалана отырп, дәлелді жауап беруге дағдыланады. Оқушылардың тыңдалым мен айтылым, оқылым
және жазылым дағдыларын дамытуға назар аударылады. Бірнеше мәтінде көтерілген мәселелерді салыстыра отырып, баға береді, символ мен
кейіптеу түрлерін қолданып жазады. Жұмыс формаларын (жеке, жұптық, топтық) оқу мақсаттары мен тапсырманың ерекшелігіне қарай
түрлендіруге болады. Оқушылардың жетістіктері оқыту мақсаттарына сай бағаланады. Оқушылар жеке, жұппен, топпен және тұтас сыныппен
жұмыс істеу арқылы тілдік дағдыларын қалыптастырады.
Контекст (мәнмәтін)
Оқушылар осы тақырып аясында әртүрлі мәтіндермен танысады, танымдық ақпарат алады, сондай-ақ аудио-визуалды материалдармен жұмыс
жасайды және сөздік қорын кеңейтеді. Оқушыларға ұсынылатын ақпарат ғаламтормен дұрыс жұмыс жасау, ақпаратты дұрыс алу туралы
деректерді қамтиды. Бұл бөлімде Абай Құнанбаевтың «Базарға қарап тұрсам әркім барар» өлеңі беріледі. Сонымен қатар, шығарманы оқу
негізінде көркем әдеби мәтіндердің мазмұнын түсіну және сөздік қорын байыту көзделіп отыр.
Бөлімде қамтылатын оқыту мақсаттары:
Т4. Орта көлемді прозалық, драмалық және поэзиялық шығармалардан үзінді тыңдау, тақырыбы мен идеясын талдау.
Т6. Тыңдалым материалдарының мазмұны негізінде деректерді келтіре отырып, дәлелді жауап беру.
А2. Түрлі жанрдағы көркем мәтіндерге сүйене отырып, көңіл-күйді білдіруде ұлттық сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын қолдана білу.
А3. Ауызша мәтіндер құрауда сөз ішіндегі және сөз аралығындағы ілгерінді, кейінді және тоғыспалы ықпал заңдылықтарын ескеріп айту
О3. Прозалық және поэзиялық шығармалардың композициялық құрылымын анықтау, кейіпкердің іс -әрекетіне немесе лирикалық кейіпкердің
образына баға беру.
О6. Тақырып бойынша бірнеше мәтінде көтерілген мәселелерді салыстыра отырып, баға беру.
Ж3. Жазба жұмыстарында символ мен кейіптеу түрлерін қолданып жазу.
Ж4. Тақырып бойынша мәліметтерді жинақтап, эссе жазуда тиімді қолдану.
ТБ1.1. Болжалдық және бөлшектік сан есімдерді жазба, ауызша жұмыстарда орынды қолдану
Коммуникатив-
тік дағдыларға
сілтеме
Оқыту
мақсаттары
Ұсынылатын әдіс-тәсілдер Мұғалімге ескертулер Оқыту
ресурстары
Т4. Көркем
шығармаларды
тыңдау
Т4. Орта көлемді
прозалық,
драмалық және
ЖЖ.
Тыңдалым алдындағы тапсырма:
Берілген тірек сөздер қандай тақырып аясында ой
Бір-біріне байланысқан тірек
сөздерге қатысты “миға
шабуыл” әдісін қолданыңыз.
https://sites.google.
com/site/abai1845/-
le-der/bazarga-

19
поэзиялық
шығармалардан
үзінді тыңдау,
тақырыбы мен
идеясын талдау
қозғауы мүмкін?
Тірек сөздер: базар, іздеу, табу, ақша, баға,
ойлану
Оқушылар ойларымен бөліседі. Жұптық
талқылауға 2 минут уақыт беріледі.
ЖЖ.
Тыңдалым тапсырмасы:
Оқушылар «Карусель» (Әткеншек) әдісі арқылы
Абай Құнанбаевтың «Базарға қарап тұрсам
әркім барар» өлеңімен танысады.
Т.
Тыңдалымнан кейінгі тапсырма:
Оқушылар 3 адамнан тұратын топтағы
тыңдалым жаттығуын жүзеге асырады.
Ұйымдастыру: бір оқушы екі минут бойы өзі
таңдаған сұрақ бойынша сөйлейді. Ал қалған екі
оқушының бірі тыңдап, ал екіншісі бақылап
отырады.
Ж.
Тапсырма: «Бақылаушы» екеуіне де яғни
оқушылардың қалай тыңдап отырғанына, не
айтып жатқанына да мән береді (дене тілі яғни бас
изеу арқылы келісу, «иә/жоқ» деу, сұрақ қою және
т.б.).
Ж.
Қорыту: (Мұғалімнің қатысуымен жүзеге
асырылады.)
1. Сөйлеуші өзін қалай сезінді? Берілген
уақытта шығарманың тақырыбы мен
идеясын аша алды ма? Сұрақ оқушыға
қиын тимеді ме?
2. Тыңдаушылар өздерін қалай сезінді?
Шығарманың идеясын тыңдау барысында
ашуға мүмкіндік ала алды ма? Қалай?
Оқушыларды негізгі
тақырыпқа жетелейтін түрткі
сұрақтар қойыңыз.
Тілді үйренуде қолдауды
қажет ететін оқушыларға
берлген тірек сөздердің
суретін қоса ұсынуға болады.
Тыңдалым тапсырмасында
сыныпта тиімді тыңдалымды
жүзеге асыру үшін «Карусель»
әдісін қолданған жөн.

Абай Құнанбаевтың
«Базарға қарап тұрсам әркім
барар» өлеңінің тақырыбы
мен идеясын ашуға септігін
тигізетін «Блум түймедағын»
қолдана отырып, бірнеше
сұрақ дайындаңыз.







Мысалы:
1. Абай бұл өлеңді кімге
арнап отыр? Неге олай
ойлайсың?
2. Егер сен автор болсаң
«...Әркімге бірдей нәрсе
бермес базар» деген
қатарды қалай түсіндірер
karap-t-rsam-
erkim-barar
Абай Құнанбаев
«Базарға қарап
тұрсам әркім
барар» өлеңі

20
3. Бақылаушы не байқады? Шығарманың
тақырыбы мен идеясын ашуға кімнің
ықпалы көбірек тиді? Сөйлеушінің бе әлде
тыңдаушының ба? Қалай?
едің?
Оқушылардың қабілетіне
қарай сұрақтарды үлестіруге
немесе таңдауды өздеріне
қалдыруға да болады. Бұл
арқылы сыныптағы саралау
мен бағалауды тиімді
ұйымдастыруға болады.
Т6.
Тыңдалым
материалдары
бойынша жауап
беру




А3. Орфоэпиялық
нормаларды
сақтау
8.Т6. Тыңдалым
материалдарының
мазмұны негізінде
деректерді келтіре
отырып, дәлелді
жауап беру



А3. Ауызша
мәтіндер құрауда
сөз ішіндегі және
сөз аралығындағы
ілгерінді, кейінді
және тоғыспалы
ықпал
заңдылықтарын
ескеріп айту
Ж.
Тыңдалым тапсырмасы:
Оқушыларға төмендегі кестені толтыру үшін
тыңдалым материалы ұсынылады.
деректер дәлелдер

Олар кестені толықтыру мақсатында жұптасып,
топтасып жұмыс жүргізеді.
Тыңдалымнан кейінгі тапсырма:
Оқушыларды тыңдалым материалының
мазмұны негізінде деректерді келтіре отырып
сөйлеуге, дәлелді жауап беруге ынталандыру
мақсатында «Ресми дебат» ұйымдастырылады.
Дебаттағы рөлдер:
o Төрешілер: Олар дебатты қорытындылайды.
Олар пікірталасты тыңдап, әр спикерге олардың
дәлелдеріне, олардың сөйлеу мәнерлеріне, басқа
топтың сұрақтарына қаншалықты дәлелді жауап
бере алатындығына (теріске шығара
алатындығына) қарай баға береді. Дебаттың
соңында қай команда жеңгендігін анықтау үшін
төрешілердің берген ұпай сандары біріктіріледі.
o Жақтап сөйлеуші тарап: команданың үш
мүшесінен тұрады.
o Қарсы сөйлеуші тарап: команданың үш
мүшесінен тұрады.
Оқушыларға стратегияны
жоспарлауға, өз дәлелдерін
жазуға және зерделеуге уақыт
беріледі. Мұғалім олардың
жоспарлау барысында жасаған
жадынамалары мен
ескертпелерін пікірталас
барысында қолдануға рұқсат
береді. Мұғалім оқушыларға
пікірталастың негізгі мақсаты
олардың нанымды дәлелдерді
табуы болып табылатындағын
ескертеді.
Мұғалім спикерлерді
төмендегі шарттарға сай бөлу
арқылы сыныптағы саралауды
жүзеге асырады.
 Бірінші спикерлер
жинақы, бұйрық бере алатын
және өкілдік қабілетке ие
болулары тиіс. Олар бүкіл
пікірталасқа жөн сілтейді.
 Екінші спикерлер
аудиторияға нанымды
дәлелдерді ұсына отырып,
сендіре алатын және
http://kaztrk.kz/vid
eo/adal-sauda-
ardyn-isi-3484

«Иман айнасы».
Адал сауда -
ардың ісі

(Видео
материалды
қысқартып, ең
тиімді тұстарын
көрсету
ұсынылады.)

21
Ресми дебат өткізудің ережелері
1. Сыныпты үш адамнан тұратын топтарға
бөлу. Топтардың саны уақыттың
мөлшеріне байланысты болады.
2. Топтардың әр мүшесіне сөздері бар рөлдері
үлестірілуі міндетті. (Оқушының тілді
үйрену қабілетінің деңгейіне қарай.)
3. Оқушылар топ ішінде өздерінің
ұстанымдарына сәйкес дәлелдерді
жинақтап, жоспар құрады.
4. Оқушылар осы дәлелдерді өзара бөлісіп
алады.
5. Спикердің сөйлеуіне бөлінетін уақыт
нақтыланады. Мысалы 2 минут.
6. Дебатты жақтап сөйлеушінің спикері
бастайды.
7. Қарсы сөйлеуші топпен кезектесіп
отырады.
8. Жеңімпаз топ таңдалады.

Тақырып: Адал сауда жасау мүмкін бе?
логикалық жүйелілікті сақтай
алатын болуы тиіс. Бұл тұста
кейбір дәлелдерді теріске
шығару қабілеті қажет
болады.
 Үшінші спикерлер
олардың сөздері, негізінен
дебат кезінде жазылатын
болады. Олар өзге топқа қарсы
шығатын болады және сол
арқылы олардың дәлелдерінің
күлпаршасын шығаруға
тырысады.
Мұғалім оқушыларға
деректерді келтіре отырып,
дәлелді жауап беруге қажетті
сөздер мен қосымша
қолдауларға сілтеме жасайды.
Олар:
o Дәлел ретінде ұсына
алады: статистика,
риторикалық сұрақтар,
есімдіктер, қысқа әрі нақты
сөйлемдер.
o Сөз оралымдары:
мысалы, келесі себеп, басқа
ықтимал көзқарас, алайда,
біріншіден, бұл ғана емес..,
бұл дәлелдейді/көрсетеді, бұл
...-ден шығады, мен
сенімдімін, сіз ...-мен келісіңіз,
осының бәрін ескере келе, бір
ғана қорытынды болуы
мүмкін және т.б.

22
А2. Сөз мәнері
мен сөйлеу
этикеті
А2. Түрлі
жанрдағы көркем
мәтіндерге сүйене
отырып,
көңіл-күйді
білдіруде ұлттық
сөз әдебі мен
сөйлеу этикеті
формаларын
қолдана білу
Айтылым алдындағы тапсырма:
Ж.
Оқушылардың назарына сауда тақырыбындағы
мәтін мен мультфильм ұсынылады. Оқушылар
көрген және оқыған материалдарын негізге ала
отырып, өз құрбыларына бағытталған 5-10 ашық
және жабық сұрақ құрастырады.
ЖЖ. С.
Айтылым тапсырмасы:
Оқушылар өздері құрастыр ған сұрақтарын
қолданып, САУАЛНАМА жүргізеді. Сауалнама
жүргізу барысында оқушылар міндетті түрде
көңіл-күйді білдіруде ұлттық сөз әдебі мен
сөйлеу этикеті формаларын қолданулары шарт.
1. Оқушылар өздерінің сауалнаманы қалай
жүргізетіндігіне қатысты жазба лар
жасайды.
2. Сауалнамасына сәйкес көңіл -күйді
білдіруде қолданылатын ұлттық сөз әдебі
мен сөйлеу этикеті формаларының нақты
түрін белгілейді.
3. Тиісті жазбаларды жасай отырып,
сыныптағы үштен онға дейінгі адаммен
сауалнама жүргізеді.
Айтылымнан кейінгі тапсырма:
Сауалнама нәтижесін графикалық сызбаға
айналдырып, сыныптастарымен бөліседі.
Оқушыларды сауалнама
шарттарымен таныстырып,
бірнеше үлгісін көрсету
ұсынылады. Содан кейін ғана
мұғалім оқушыларға
сауалнама жүргізуге ыңғайлы
сұрақтар құрастыруды
тапсырады.
Сұрақтарды құрастыруда
тілді үйренуде қолдауды
қажет ететін оқушыларға
сұрау есімдіктерімен қатар
сұрақ туындатуға ыңғайлы
тақырыпқа қатысты сюжетті
суреттерді қоса ұсынуға
болады.
Оқушыларға ең ыңғайлы
көрінетін жерге көңіл-күйді
білдіруде қолданылатын
ұлттық сөз әдебі мен сөйлеу
этикеті формаларының
бірнеше үлгілерін жазып қою
ұсынылады. Сабақ соңында,
міндетті түрде, осы үлгілерді
тиімді қолданған оқушылар
мақталады/бағаланады. Дұрыс
қолданбаған оқушыларға
тиімді жолы көрсетіледі.
https://www.youtu
be.com/watch?v=D
87WcS_cDe4
«Тамақтың
буына ақшаның
сылдыры»
Қазақша
Мультфильм
https://www.youtu
be.com/watch?v=D
Rfmmbx3KaI
Алдар Косе.
ҚАЗАҚША
ЕРТЕГІЛЕР -
Ақша иісі.
http://alashainasy.k
z/interested/auadan
-aksha-
jasaytyindar-da-
bar-6116
Ауадан ақша
жасайтындар да
бар
http://malimetter.kz
/saualnama-
kurastyru-zhane-
pikir-surak-
zhurgizu-
adistemesi/
Сауалнама
құрастыру және
пікір сұрақ
жүргізу әдістемесі
https://articlekz.co

23
m/kk/article/16275
Қазақ сөйлеу
этикетінің
ерекшеліктері
О3. Көркем
шығармаларды
оқу
О3. Прозалық
және поэзиялық
шығармалардың
композициялық
құрылымын
анықтау,
кейіпкердің іс -
әрекетіне немесе
лирикалық
кейіпкердің
образына баға беру
Т.
1. Сынып оқушылары екі топқа бөленеді.
2. Әр топқа қысқа мазмұнды шығарма беріледі.
3. Шығарма мазмұнына сай құрылған
сұрақтары бар үстел алдына екі топтың бір-бір
өкілі кезекке тұрады. Үстел үстінен сұрақ алып өз
топтарына барады.
4. Топ ішінде үнсіз оқу арқылы сұраққа жауап
тапқан топ, жауапты ерекшелеп, келесі сұрақты
алуға келеді.
5. Бұл әрекет үстел үстіндегі сұрақтар
таусылғанша жүргізіледі.
Оқушылар шығарманың мазмұнымен танысып
болған соң оның композициялық құрылымын топ
ішінде талдайды.
Басталуы ___________________________
Байланысуы_________________________
Шиеленісуі _________________________
Шарықтау шегі ______________________
Шешімі ____________________________
Топ өкілдері осы жолдарды толтырып болған
соң жауаптарымен өзара алмасады. Өз
жауаптарымен салыстырып, ортақ шешімге
келеді.
Мұғалім шығарма
мазмұнына сай кемі 10 сұрақ
дайындайды. Содан соң
жүргізілетін академиялық
ойынның басты шартымен
таныстырады. Басты шарты:
сыныпта ешкім сөйлемеуі
керек. Мәтінді үнсіз оқып,
сұрақтарға жауап іздеу
процесі де үнсіз жүргізіледі.
Оқушылардың шығармаға
композициялық талдау
жүргізуіне септігін тигізеді.
Қай топ дұрыс жауапқа
барынша жақын келгендігін
айтып, топ мүшелерін
мақтайды.
http://bilim-
all.kz/olen/1605-
Arman
Мұхтар Шаханов
«Арман»
О6. Өзіндік
көзқарасын
білдіру және
бағалау


О6. Тақырып
бойынша бірнеше
мәтінде көтерілген
мәселелерді
салыстыра
отырып, баға
Ж.
Әр оқушының алдына екі мәтіннен таратылады.
Онымен қоса төмендегі кесте беріледі. Оқушылар
кестедегі сілтемеге сай берліген мәтіндермен
жұмыс жүргізеді.
Оқылым Оқу кезінде Оқығаннан
Мәтін алды жұмыс ретінде
жаңа сөздерді таныстыру
жұмысы жүргізіледі.
Мұғалім оқушының екі
мәтінді де толық оқып
шыққандығына көз жеткізу
https://massaget.kz/
kyizdarga/psihologi
ya/20383/
Саудагер сізге
қалаған затын
сатып жібере

24
беру. алдында кейін
1. Мәтіннен
кездестіруің
мүмкін 5
сөзді жаз.
2. Тақырып
сені не
туралы
ойлануға
жетелейді.
1. Тірек
сөздерді
жазып ал.
2. Бірінші
абзацты 5
сөзбен
қорытындыла
1. ... туралы
сіздің пікіріңіз
қандай болды?
2. Көтерілген
мәселеге өз
көзқарасың
тұрғысынан
баға бер.
1-
мәтін
2-
мәтін
1-
мәтін
2-
мәтін
1-
мәтін
2-
мәтін

Оқушылар мәтінді талдау жұмыстарын аяқтаған
соң нәтижесімен жұпта немесе топта бөліседі.
мақсатында мәтіндердің
мазмұнына қатысты сұрақтар
дайындайды.
Оқушылардың алдымен
жеке жұмыс жүргізулерінен
мүмкіндік туындатады.
Соңынан олардың жұпта
немесе топта 3-бағандағы
мәселені көбірек
талқылауларын тапсырады.
Талқылау барысында
мұғалім оқушыларды жіті
бақылап, оларды мәтіндерді
салыстыруға жетелейді.
(Түрткі немесе жетекші
сұрақтарды қолдану немесе
мәтіндерді салыстыруда
қолданылатын сөз
оралымдарын беру
ұсынылады.)
алады

https://massaget.kz/
blogs/8951/
Сізден қандай
саудагер шығады?

http://saryarka-
samaly.kz/index.ph
p?id=120
Онлайн-сауда:
пайда мен зиян

Ж3. Көркемдегіш
құралдарды
қолданып жазу
Ж3. Жазба
жұмыстарында
символ мен
кейіптеу түрлерін
қолданып жазу.
Бейбітшіліктің символы – көгершін. Көктемнің
символы – бәйшешек. Бұл қалыптасқан ұғымдар.
Ендігі кезекте ақшаның символы не бола алады
деп есептейсіңдер?

Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті-басы ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап, келіп қалды.
Бұлттай қасы жауып екі көзін,
Басын сіліксе, қар жауып, мазаңды алды.
Борандай бұрқ-сарқ етіп долданғанда,
Алты қанат ақ орда үй шайқалды.
Абай
Оқушыларға жазба
жұмысын жүргізердің
алдында идея жинақтауға
мүмкіндік беріледі. Бұл үшін
мұғалім «Карусель» немесе
«Ішкі және сыртқы шеңбер»
әдістерін қолдана алады.
Оқушыларға естіген ойлары
бойынша қысқа жазбалар
жүргізіп отырулары
тапсырылады. Соңынан
жазбаларға сүйеніп екі
тақырыпқа да жоспар құрады.
Жоспарды жұптасып құруға
https://massaget.kz/
forum/viewtopic.ph
p?f=130&t=20255
Троп және
олардың түрлері

25
Бұл өлең өздеріңе бұрыннан жақсы таныс. Абай
қысты осылай кейіптейді. Ал сендер байлықты
қалай кейіптер едіңдер. Байлық қандай? Оның
сыртқы пішіні, мінезі мен адамға қарым-
қатынасы қандай деп ойлайсыңдар?

рұқсат беріледі. Одан кейін
оқушылар екі тақырыптың
бірін таңдап 100 сөзден
аспайтын жазба жұмысын
орындайды.
Оқушылар жазба
жұмыстарын аяқтаған соң
мұғалім кейіптеу мен символ
туралы ақпарат береді.
Берілген ақпаратқа сәйкес өз
жұмыстарына қайта зейін
қойып ережеге сай
редакциялауларын сұрайды.
Нәтижесімен бөлісу үшін
ерікті оқушылар тыңдалады.
Троп түрлерін оңтайлы
пайдалану бойынша кері
байланыс беріледі.
Ж4. Мәліметтерді
жинақтау





ТБ1. Сөз таптары
Ж4. Тақырып
бойынша
мәліметтерді
жинақтап, эссе
жазуда тиімді
қолдану.

ТБ1.1. Болжалдық
және бөлшектік
сан есімдерді
жазба, ауызша
жұмыстарда
орынды қолдану
С.
Әр оқушы бөлім тақырыбына қатысты
естерінде қалған бір ақпаратты айтады. Кезекті
сақтай отырып, екі немесе үш айналым
жүргізіледі. Осылайша сыныптағы оқушылар
ақпараттар тізбегін құрады.
Ж.
Мұғалім бөлім бойынша
қарастырылған барлық
тақырыпқа сай келетін
бірнеше сурет ұсынады.
Оқушылар суреттерге қарай
отырып, өткен сабақтарда
алған ақпараттарын естеріне
түсіреді.
Жұптық жұмыс кезінде
мұғалім дарынды
оқушыларды тілді үйренуде
қолдауды қажет ететін
оқушылармен жұптастырады.
Жазба жұмысын орындауда
қолдау көрсетеді. Яғни бөлім
барысында өтілген жаңа қиын

26

Оқушылар «Сауда», «Ақша», «Байлық»,
«Экономика» тақырыптарын негізге ала отырып,
жоғарыдағы кестеге сай әрекет етеді.
ЖЖ.
Оқушылар соңғы яғни «ақпаратты кеңейту»
бөліміне дейін жұмыс жүргізеді. Содан кейін
жұптарымен бөлісу арқылы орындағын
жұмыстарын толықтырады, түзетеді.
Ж.
Ақпаратты кеңейту кезеңінде жинақтаған
ақпараттарын тиімді қолдана отырып, 120-130
сөздік эссе жазады.







сөздерді жазып қояды.
Жетекші сұрақтар арқылы
ақпараттарды жүйелеуге
көмектеседі.
Жазылған жұмысқа оқу
мақсатына сай кері байланыс
береді.
I тоқсан
3-бөлім: Жаһандық энергетикалық дағдарыс
Ш.Айтматов «Кассандра таңбасы»
Аудиторияны анықтау
Мақсатты анықтау
Оқырмандар білгісі келетін
ақпаратты анықтау
Жоспар түрінде ақпаратты
жүйелеу
Ақпаратты кеңейту

27
Алынған білімді дамыту
Оқушылар 7-сыныптағы немесе өмірлік тәжірибелеріндегі тақырып аясында білетін лексикаларына, бұған дейінгі дамытылған тілдік түсінік пен
дағдыларға сүйенеді. Осы бөлімде қалыптасатын тілдік дағдылар «Жаһандық энергетикалық дағдарыс» тақырыбының ауқымында дамиды.
Тыңдалған мәтіннің негізгі мазмұнын түсініп, детальді ақпараттарды анықтайды, пікірталас барысында берілген тақырып бойынша өз пікірлерін
сенімді дәлелдеуге, қойылған сұрақтарға еркін жауап беруге дағдыланады. Оқушылардың тыңдалым мен айтылым, оқылым және жазылым
дағдыларын дамытуға назар аударылады. Жұмыс формаларын (жеке, жұптық, топтық) оқу мақсаттары мен тапсырманың ерекшелігіне қарай
түрлендіруге болады. Оқушылардың жетістіктері оқыту мақсаттарына сай бағаланады. Оқушылар жеке, жұппен, топпен және тұтас сыныппен
жұмыс істеу арқылы тілдік дағдыларын қалыптастырады.
Контекст (мәнмәтін)
Оқушылар осы тақырып аясында әртүрлі мәтіндермен танысады, танымдық ақпарат алады, сондай-ақ аудио-визуалды материалдармен жұмыс
жасайды және сөздік қорын кеңейтеді. Оқушыларға ұсынылатын ақпарат ғаламтормен дұрыс жұмыс жасау, ақпаратты дұрыс алу туралы
деректерді қамтиды. Бұл бөлімде Ш.Айтматов «Кассандра таңбасы» шығармасынан үзінді беріледі. Сонымен қатар, шығарманы оқу негізінде
көркем әдеби мәтіндердің мазмұнын түсіну және сөздік қорын байыту көзделіп отыр.
Бөлімде қамтылатын оқыту мақсаттары:
Т2. Тыңдалған мәтіннің негізгі мазмұнын түсіну, детальді ақпараттарды анықтау
А5. Пікірталасқа қатысушылар берілген тақырып бойынша өз пікірлерін сенімді дәлелдеу және қойылған сұрақтарға еркін жауап беру
О2. Публицистикалық стильдің (мақала, интервью, қысқа очерк, жолдаулар) тілдік ерекшеліктері арқылы мәтіндердің жанрын анықтау
Ж1. Мәтіндердің жанрлық және стильдік ерекшелігін сақтап, шағын мақала, пікір, интервью жазу
Т3. Оқу - еңбек тақырыптарына байланысты күрделі сөздер мен тұрақты тіркестердің мағынасын түсіну
А6. Кесте, диаграмма, нұсқаулық шартты белгілер мен сызбаларда берілген ақпаратты талдау, баға беру
О5. Қосымша ақпарат көздерінен алынған мәліметтерді қолдана отырып, мәтінге өзгеріс енгізу, ерекшеліктерді бақылау
Ж5. Тақырып бойынша сөздердің маңызды бөліктерін дұрыс жазу (жеке сөздер, бірге, бөлек және дефис арқылы жазылатын сөздер); сөйлем
ішінде қойылатын тыныс белгілерді орынды қолдану
Коммуникатив-
тік дағдыларға
сілтеме
Оқыту
мақсаттары
Ұсынылатын әдіс-тәсілдер Мұғалімге ескертулер Оқыту
ресурстары
Т2. Назарын
шоғырландырып
тыңдау
Т2. Тыңдалған
мәтіннің негізгі
мазмұнын түсіну,
детальді
ақпараттарды
анықтау
С.
Тыңдалым алдындағы тапсырма:
Мұғалім тыңдалым мәтінінде кездесетін жаңа
сөздермен танысырады.
Ж.
Тыңдалым тапсырмасы:
Оқушылар тыңдалым материалының мазмұнын
түсінуге бағытталған сұрақтарға жауап береді.
Оқушылардың тыңдалым
материалының мазмұнын
түсінуге бағытталған
сұрақтарға жауап беру
процесін «Жүзіп шығу» әдісі
арқылы жүзеге асыруға
болады.
Мұғалім оқушыларға
https://www.youtu
be.com/watch?v=F
o3-3j4ygzM
Бельгияда
энергетикалық
дағдарыс болуы
мүмкін
https://www.youtu

28
Т.
Тыңдалым материалы бойынша «Ромбтық
жіктелім» графикалық органайзерін толтырады.

Оқушылар жеке стикерлерге маңызды немесе
маңызы аз детальдарды жазып шығуына болады.
Содан кейін ғана топта оларды ретімен
орналастырып шығады.
сұрақты қояды. Оқушылар
қашан «жүзіп шығып»
(түрегеліп), жауап
беретіндерін өздері шешеді.
Жауап не өз жеке пікірін
көрсетуі, не басқа пікірді
даулауы мүмкін немесе сәйкес
келетін сұрақ қойылады.
Егер бірден бірнеше оқушы
«жүзіп шығатын» болса, онда
оқушылар кімнің бірінші
болып жауап беретінін өздері
шешеді. Сұраққа ең көп жауап
берген оқушы «жағаға» алғаш
жеткен адам болып есептеледі.
Жеңімпаз атанады.
Оқушылар «Ромбтық
жіктелім» графикалық
органайзерін толтыру
барысында мұғалім мүлде
араласпайды. Оқушылар
өздері бір мәмлеге келіп
үйренулері шарт.

be.com/watch?v=4
HUvQAkg5tI
Ұлыбританияны
энергетикалық
дағдарыс күтіп
тұр
А5. Сенімді және
еркін жауап беру
А5. Пікірталасқа
қатысушылар
берілген тақырып
бойынша өз
пікірлерін сенімді
дәлелдеу және
қойылған
сұрақтарға еркін
Ж.
Оқушыларға бірнеше материалдар таратылады.
Оқушылар тақырып бойынша өздеріне қажет
ақпараттарды жинақтайды.
Т.
«Ресми дебат» ұйымдастырылады.
Дебаттағы рөлдер:
o Төрешілер: Олар дебатты қорытындылайды.
Оқушыларға стратегияны
жоспарлауға, өз дәлелдерін
жазуға және зерделеуге уақыт
беріледі. Мұғалім олардың
жоспарлау барысында жасаған
жадынамалары мен
ескертпелерін пікірталас
барысында қолдануға рұқсат
https://www.azatty
q.org/a/kazakhstan
_chernobyl_25_yea
rs/9499100.html
Чернобыль
ядролық
апатының
зардабы әлі

29
жауап беру Олар пікірталасты тыңдап, әр спикерге олардың
дәлелдеріне, олардың сөйлеу мәнерлеріне, басқа
топтың сұрақтарына қаншалықты дәлелді жауап
бере алатындығына (теріске шығара
алатындығына) қарай баға береді. Дебаттың
соңында қай команда жеңгендігін анықтау үшін
төрешілердің берген ұпай сандары біріктіріледі.
o Жақтап сөйлеуші тарап: команданың үш
мүшесінен тұрады.
o 1-спикер жақтап сөйлеуші топтың негізгі
идеясын ұсынады. Тақырыпты анықтайды.
Топтың нені даулайтынын сипаттайды және
дәлелдердің бірінші жартысын ұсынады.
o 2-спикер қарама-қарсы дауласушы топтың
бірінші спикері айтқан нәрсені теріске
шығарады. Дәлелдердің екінші жартысын
ұсынады.
o 3-спикер қарсы сөйлеуші топтың қалған
барлық көрқарастарын теріске шығарады.
Дәлелдерді қысқаша баяндап шығады.
Жақтаушы тарап жағынан дебатты аяқтайды.
o Қарсы сөйлеуші тарап: команданың үш
мүшесінен тұрады.
o 1-спикер Жақтап сөйлеуші топтың дәлелін
қабылдайды немесе теріске шығарады. Қарсы
сөйлеуші топтың негізгі бағытын білдіреді.
Топтың қалған бөлігінің даулайтын мәселесін
жалпы баяндайды. Дәлелдердің бірінші
жартысын ұсынады
o 2-спикер жақтаушы топтың спикерлері
айтқан мәселені теріске шығарады. Дәлелдердің
екінші жартысын ұсынады.
o 3-спикер жақтаушы топтың қалған барлық
көрқарастарын теріске шығарады. Дәлелдерді
береді. Мұғалім оқушыларға
пікірталастың негізгі мақсаты
олардың нанымды дәлелдерді
табуы болып табылатындағын
ескертеді.
Мұғалім спикерлерді
төмендегі шарттарға сай бөлу
арқылы сыныптағы саралауды
жүзеге асырады.
 Бірінші спикерлер
жинақы, бұйрық бере алатын
және өкілдік қабілетке ие
болулары тиіс. Олар бүкіл
пікірталасқа жөн сілтейді.
 Екінші спикерлер
аудиторияға нанымды
дәлелдерді ұсына отырып,
сендіре алатын және
логикалық жүйелілікті сақтай
алатын болуы тиіс. Бұл тұста
кейбір дәлелдерді теріске
шығару қабілеті қажет
болады.
 Үшінші спикерлер
олардың сөздері, негізінен
дебат кезінде жазылатын
болады. Олар өзге топқа қарсы
шығатын болады және сол
арқылы олардың дәлелдерінің
күлпаршасын шығаруға
тырысады.
Мұғалім оқушыларға
деректерді келтіре отырып,
дәлелді жауап беруге қажетті
жойылған жоқ
http://www.m-
astana.kz/article/vi
ew?id=1537
Елдің болашағы
атом
энергетикасында
ма?

30
қысқаша баяндап шығады. Қарсы сөлеуші тарап
жағынан дебатты аяқтайды.
Ресми дебат өткізудің ережелері
1. Сыныпты үш адамнан тұратын топтарға
бөлу. Топтардың саны уақыттың
мөлшеріне байланысты болады.
2. Топтардың әр мүшесіне сөздері бар рөлдері
үлестірілуі міндетті. (Оқушының тілді
үйрену қабілетінің деңгейіне қарай.)
3. Оқушылар топ ішінде өздерінің
ұстанымдарына сәйкес дәлелдерді
жинақтап, жоспар құрады.
4. Оқушылар осы дәлелдерді өзара бөлісіп
алады.
5. Спикердің сөйлеуіне бөлінетін уақыт
нақтыланады. Мысалы 2 минут.
6. Дебатты жақтап сөйлеушінің спикері
бастайды.
7. Қарсы сөйлеуші топпен кезектесіп
отырады.
Жеңімпаз топ таңдалады.
Тақырып: Елдің болашағы атом
энергетикасында ма?
сөздер мен қосымша
қолдауларға сілтеме жасайды.
Олар:
o Дәлел ретінде ұсына
алады: статистика,
риторикалық сұрақтар,
есімдіктер, қысқа әрі нақты
сөйлемдер.
Сөз оралымдары: мысалы,
келесі себеп, басқа ықтимал
көзқарас, алайда, біріншіден,
бұл ғана емес.., бұл
дәлелдейді/көрсетеді, бұл ...-
ден шығады, мен сенімдімін,
сіз ...-мен келісіңіз, осының
бәрін ескере келе, бір ғана
қорытынды болуы мүмкін
және т.б.
О2. Стильдік
ерекшеліктерді
анықтау
О2.
Публицистикалық
стильдің (мақала,
интервью, қысқа
очерк, жолдаулар)
тілдік
ерекшеліктері
арқылы
мәтіндердің
жанрын анықтау
ЖЖ.
1. Оқушылар жұпта екі мәтінді зерделейді,
олардың жанры мен мазмұнындағы
ерекшеліктеріне мән береді. Стилистикалық
деңгейлерінің түрлілігін сөйлемдердің лексикасы,
грамматикасы және құрылымдарындағы
айырмашылықтарға қатысты кері байланысты
ұсынады.
Т.
2. Оқушылар стильдердің бірін талдау үшін
топтарда жұмыс істейді. Сосын мәтіндердің бірі
Оқушыларға
публицистикалық стильдің
тілдік ерекшеліктері туралы
ақпарат беру. Оқушыларға сол
ақпараттқа сүйене отырып,
салыстырмалы талдау жасауға
көмектесу.
http://bnews.kz/kz/
old/news/archive/a
nalitika/balamali_e
nergetika__sarkilm
as_kuat_kozi-
2012_11_22-
721145
Баламалы
энергетика –
сарқылмас қуат
көзі