ОҚЫТУ ОРЫС ТІЛІНДЕ ЖҮРГІЗІЛЕТІН МЕКТЕПТТЕРДІҢ 8 СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА АРНАЛҒАН ҚАЗАҚ ТІЛІНЕН ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

ОҚЫТУ ОРЫС ТІЛІНДЕ ЖҮРГІЗІЛЕТІН МЕКТЕПТТЕРДІҢ 8 СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА АРНАЛҒАН ҚАЗАҚ ТІЛІНЕН ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

Құрастырған № 35 мектеп-гимназиясының казақ тілі мен әдебиеті мұғалімі: Абельдинова К.Ш.

Екібастұз қаласы

ОҚЫТУ ОРЫС ТІЛІНДЕ ЖҮРГІЗІЛЕТІН МЕКТЕПТТЕРДІҢ 8 СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНА АРНАЛҒАН ҚАЗАҚ ТІЛІНЕН ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

Бұл оқу-әдістемелік құрал мектеп оқушыларына арналған. Ұсынылып отырған оқу-әдістемелік құрал оқыту бағдарламасы негізінде дайындалған. Құралда берілген тапсырмалар оқушылардың қазақ тіліне деген қызығушылығын, жауаптылығын арттырады және олардың білімдерін тексеруге арналған тапсырмаларға да бай.

Мектеп мұғалімдері мен оқушыларға көмекші құрал ретінде пайдалануға да болады.

Түсінік хат

Ұсынылып отырған оқу құралы мектеп оқушыларына арналған. Оқу - әдістемелік құрал оқу бағдарламасы негізінде дайындалған. Мектеп мұғалмдері мен оқушыларға көмекші құрал ретінде пайдалануға да болады.

Күнделікті сабақтарда орындалатын тапсырмалар берілген. Бағдарламада көрсетілген тақырыптар негізінде әр түрлі тапсырмалар жүйесі дайындалған. «Қазақ тілі» пәнінің маңыздылығы қазақ тілінің Мемлекеттік тіл мәртебесімен дәйектеледі. Сондықтан қазақ тілін оқыту барысында өзге тілде білім алатын орта буын оқушыларын қазақ тіліндегі сөйлем әрекетін мәдениаралық қатысым құралы ретінде меңгерту көзделеді.

Қазақстан Республикасының «Тіл туралы», «Білім беру туралы» Заңдарына, «2011-2020 жылдарға арналған Тілдерді қолдану мен дамытудың» Мемлекеттік бағдарламасына, оқыту қазақ тілді емес мектептердегі мемлекеттік жалпыға міндетті білім берудің стандартына және бағдарламаларына сәйкес оқу орыс тілінде жұретін мектептерде модульдік технология бойынша коммуникативтік құзреттілікті дамыту жолдарына арналған қосымша тапсырмалар.

Қосымша тапсырмалардың басты мақсаты –оқыту орыс тілінде жүргізілетін оқушылардың тілдік, коммуникативтік, мәдени-тартхи, шығармашылық біліктіліктерін арттырып, өлкетану тақырыптары арқылы қазақ тілінде ауызша және жазбаша сөйлеу тілін дамыту.

Осы мақсатты жүзеге асыруда қойылатын міндеттер:

Тыңдалым: тақырыпқа байланысты әңгімелер, мәтіндер оқу.

Айтылым:

• диологтық сөйлеу, сұрақ-жауап, сұрақ-мәлімет, ақылдасу, рұқсат сұрау, және т.б;

• монологтық сөйлеу: жоспары, баратын жағы, істейтін ісі жайлы.

Жазылым: тақырыпқа қатысты әңгімелер жазу, өз ойын жазу.

Тілдесім:Ұсынылған тақырып бойынша сөйлесу.

1- тақырып

Адам және қоғам

 Келесі мәтіндерді оқып түсініңіз.

Қоғамда өзін-өзі ұстаудың алтын ережелері.

Адамдардың таңғалуы мен құрметіне бөлену үшін белгілі кәсіптік құндылықпен қатар, жоғары білімді, жақсы мінез-құлықты адам болу керек.

Сыпайы және мәдениетті адамдармен араласу жеңіл және тез. Сыпайы болу ғана емес, оны шынайы, ойланбастан жасау маңызды.

Сыпайылығыңыздан ұялмаңыз, жақсы мінез-құлқыңыз адамдарды сізге тартады.

Сізге жолығуға рұқсат етіңіз.

Танитын немесе танымайтын адамдармен қарым-қатынасты біз тілдесуден бастаймыз. Қандай сөз айтсаңыз да, сөздеріңіз мейірімді және жылы болуы керек.

Тілдесудің үш түрі бар: ресми, бейресми, жақсыз. Олар жағдайға байланысты қолданылады.

Ресми жағдайда адамды жақсы танып тұрсаңыз да, бейресми түрді қолданбау керектігін естен шығармаңыз (аиын атап, «сен» дегенмен жөн).

Тілдесудің ресми түрі достық кешінде орынды емес ( тегі, аты, әкенің аты, атағы, лауазымы).

Жақсыз түрі қоғамдық көлікте, дүкенде, көшеде танымайтын адамдармен сөйлескеде қолданылады.

«Сіз» және «Сен» есімдіктерін тілдесіде қолдану

ерекшеліктері.

Соңғы кезде, әсіресе, жастар арасында «сен» деп айтуға кең тарап кетті.

Кезінде «сен» деген атауға өту үшін арнайы дәстүр болған. «Сен» деп тілдесуді қалағандар қолдарына шарап құйылған бокал ұстап, қолдарын айқастырып, түбіне дейін ішіп, беттерінен сүйіп, бір-біріне «сен» дей берген.

Бұл рәсім «брудершафт» деп аталады. Қазір бұл рәсім өз күшін жоғалтқан.

Әдеп ережелеріне сай 18-ден үлкен танымайтын адамға «сіз» деп тілдесу қалыптасқан.

Балаларға «сен» деп айта береді. Бірақ кей жағдайда өзін танымал етіп көрсете білген бала, мысалы, дарындыға үлкен адамдар сыйлы түрде «сіз» деген форма қолдануы мүмкін.

«Сіз» деген сөз атау ресми салада танымайтын немесе аса жақсы білмейтін адамдарға, жасы үлкендерге немесе әдеуметтік сатыда жоғары тұрған кісілерге қатысты қолданылады.

Жұмыс бабында әріптестер арасында достық қарым-қатынас орнағанша «сіз» деген атау қолданылуы мүмкін.

Жақсы достар, жақсы таныстар, туыстар арасында «сен» деп атау орныққан.

«Сіз» деген атаудан «сен» деуге өтудің нақты ережесі жоқ.

Жалпы бағыт ретінде мына ережелерді ұстаңыздар:

• «сен» деп асықпаңыз;

• «сен» деп атауды жасы үлкен адам үсыну керек;

• ер адаммен әйел адам арасында «сізден» «сен» деп атауға ұсынатын әйел;

Тақырып төңірегінде орындалатын тапсырмалар:

 1. Адамдардың таңғалуы мен қүрметіне бөлену үшін қандай адам болу керек деп ойлайсыз?

Келесі кестелерді толтырыңыз:

 2. Белгілі кәсіптік құндылықпен қатар, неге жоғары білімді, жақсы мінез-құлықты адам болу керек? Ойыңызды дәлелдеңіз.

Менің ой..........................................................................................................

Меніңше,........................................................................................................

Мен .................................. ... деп ойлаймын.

 3. Сыпайы және мәдениетті адамдармен араласу неге жеңіл және тез ойлайсыз?

Біріншіден,	.................................................................
Менің ойымша,	.................................................................
Себебі,	.................................................................
Өйткені,	.................................................................

 4. Адам неге сыпайылылығынан ұялмауы керек?

Менің көзімнің жеткені	................................................................
Мен дұрыс түсінсем	.................................................................
Менің пікіріме сенсеңіз	.................................................................

5. Танитын немесе танымайтын адаммен қарым-қатынасты біз тілдесуден бастаймыз. Неге?

 6. Қандай сөз айтсаңыз да, сөздеріңіз мейірімді және жылы болуы керек. Мұның құпиясы неде деп ойлайсыз?

Бірінші құпия	................................................................
Екінші құпия	..................................................................

 7. Тілдесудің үш түріне сипаттама беріңіз

ресми	бейресми	жақсыз
...............................	...........................	...........................

 8. Келесі сөздерді аударыңы:

Ресми-

Жағдай-

Танып тұрсаңыз да –

Бейресми –

Қолданбау керек –

Естен шығармаңыз –

Тілдесу –

Достық кешінде –

Орынды емес –

Лауазым –

Жақсыз түрі –

Қоғамдық көлікте –

Танымайтын адам –

Сөйлескенде –

 9. Жастар арасында «сен» деп неге тарап кетті деп ойлайсыз?

 10. Кезінде «сен» деген атауға өту үшін қандай арнайы дәстүр болған?

 Мәтіндердің ішінен келесі сұрақтардың дұрыс жауабын тауып жазыңыз:

1. Әдеп ережелеріне сай 18-ден үлкен танымайтын адамға тілдесудің қай қолдану керек?

2. «Сіз» деген сөз атау қандай адамдарға қатысты қолданылады?

3. Жұмыс бабында әріптестер арасында достық қарым-қатынас орнағанша қандай атау қолданылуы мүмкін?

4. Жақсы достар, жақсы таныстар, туыстар арасында қандай атау орныққан?

5. «Сіз» деген атаудан «сен» деуге өтудің нақты ережесі бар ма?

6. Жалпы бағыт ретінде қандай ережелерді ұстанған жөн деп ойлайсыз?

 Сөз тіркестерінің орысша баламасын жазыңыз:

Соңғы кезде –

Жастар арасында –

Кең тарап етті –

Өту үшін –

Арнайы дәстүр –

Өз күшін жоғалтқан –

Әдеп ережелеріне сай –

Кей жағдайда –

Сыйлы түрде –

Қолдануы мүмкін –

Ресми салада –

Жасы үлкендер –

Әлеуметтік саты –

Жұмыс бабында –

Әріптестер арасында –

Достық қарым –қатынас –

Нақты ереже –

Жалпы бағыт ретінде –

Жас ерекшелігі –

Әлеуметтік деңгей –

 Қазақша баламасын жазыңыз. Сөйлемдер құрастрыңыз:

в последнее время –

среди молодежи –

широко распространен –

в свое время –

традиций –

утратил свою силу –

в некоторых случаях –

в вежливой форме –

официально –

взрослые –

социальная ступень –

по работе –

среди коллег –

взоймоотношения –

конкретный –

правило –

в общем-

направление –

не торопитесь

предлагать –

возрастные особенности –

2 - тақырып

Отбасы. Отбасы дәстүрлері

 Келесі мәтіндерді түсініп оқыңыз

Әртістер отбасы

Сағи Әшімов атақты жанұяда дүниеге келген еді. Оның әкесі-халық сүйіктісі –Асанәлі Әшімов екенін барша жұрт біледі. Анасы –белгілі қазақ кино қоюшысы Шәкен Аймановтың қызы, опнра әншісі Майра Шәкенқызы Айманова еді. Тәтесі биші Шара Жиенқұлова, ағасы –Қаукен Кенжетаев. Жалпы алғанда еліміздің сегіз халық әртісі Сағидың туысқаны болып шыққан. Сол себепті Сағида басқа жол қалмаған. Ол театр өнері институтында оқыды.

- Осы өнерді таңдағаныма өте қуаныштымын. Маған өз кәсібім қатты ұнайды, ал менің атақты туыстарым менің әртіс ретінде аяққа тұруыма, әрине, көмектесті,- дейді Сағи.

Жалпы алғанда, ол әртістік өмірде де ерте, яғни төрт жасынан бастап біледі. Неше түрлі көпшілік қатысқан көріністерге тұсті. Демалыс кездерінде әкесі оны кино түсірілімдерге ала кетемін. Сол себепті абитуриент кезінде әртіс деген мамандық иелерінің өмірін іс жұзінде білетін. Институтты Сағи өзінің қажырлы еңбегінің арқасында қызыл дипломмен бітірген еді.

Тағырып төңірегінде орындаратын тапсырмалар:

 1. Сөздікпен жұмыс:

халық сүіктксі-

жұрт-

атақты жанұяда-

кино қоюшы-

театр өнері-

опера әншісі-

көпшілік қатысқан-

жалпы алғанда-

сол себепті-

таңдау-

абитуриент кезінде-

басқа жол қалмаған-

демалыс кездерінде-

қатты ұгайды-

әртіс ретінде-

аяққа тұру-

көріністер-

кино түсірілімдер-

мамандық иелері-

іс жүзінде-

қажырлы еңбек-

пайыз-

әртіс ретінде-

қызыл дипломмен-

үздік-

гағыз әртіс дегеніміз-

құдай берген талант-

 2. Сағи Әшімов атақты жанұяда дүниеге келген еді.

Мәтіндегі қандай сөйлемдермен дәлелдей аласыз?

Оларды кестенің ішіне көшіріп жазыңыз

Сағи Әшімов атақты жанұяда дүниеге келген еді.	Оның әкесі –халық сүйіктісі –Асанәлі Әшімов,
Анасы-	............................................................
578тг - Сатып алу Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру Материал жариялап тегін сертификат алыңыз! Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды Материал жариялау Сертификатты жүктеу Ресми байқаулар тізімі Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз! Тізімді көру Материал іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз Барлығы 663 959 материал жиналған Пән Бағыт Сынып Іздеу Ұқсас материалдар Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған Сертификатталған тренер жасаған 01.01.2023 17 863 13 694 ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған Барлық пәндер Барлық материалдар Барлық сыныптар Қазақ тілі пәні бойынша барлық материалдарды көру Іс-шаралар кестесі Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары Сайт Peaksoft веб-студиясында жасалған - Peaksoft.kz