Өсімдіктердің фитонцидтік белсенділігі.

Мазмұны

Кіріспе___________________________________________________6-7бет

1.Теориялық бөлім________________________________________8-13бет

1.1 Фитонцид заттарының ашылу тарихы.

1.3. Фитонцидтердің әсері.

1.4.Ауруларды емдеуге арналған фитонцид заттар.

1.5. Құрамында фитонцидтер бар өсімдіктердің морфологиясы және биологиясы

2. Тәжірибелік зерттеу_____________________________________14-15бет

2.1. Тәжірибе: Фитонцидтердің зең саңырауқұлақтарына әсері.

2.2 Фитонцидтердің шіріту бактерияларына әсері

2.3 Жұмыс бойынша қорытындылар.

3. Қорытынды___________________________________________16- бет

4.Қосымшалар___________________________________________17-21 бет

5. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі._______________________21 бет

5

Абстракт

Зерттеу тақырыбы:

Өсімдіктердің фитонцидтік белсенділігін зерттеу.

Зерттеу мақсаты: қазіргі бактериялармен күресте өсімдіктердің фитонцидтік белсенділігін зерттеу.

Гипотеза: Фитонцидтер бактериялардың өсуі мен дамуын тежейді, сондықтан оларды бактериялық инфекциялардың алдын-алу үшін қолдануға болады.

Зерттеу кезеңдері: 2022 ж наурыз-2022 ж қараша

1 кезең –ақпан –сәуір 2022 ж – тақырып бойынша мәліметтер жинау.

2 кезең- сәуір-қараша 2022 ж- жиналған мәліметтермен жұмыс жасау,қолдану, талдау жасау .

Жұмыс жаналығы:

Өсімдіктердің бөлетін фитонцидтері көптеген аурулардың алдын алуға ықпал етеді.

2

Абстракт

Тема исследования: Изучение фитонцидной активности растений.

Цель исследования: изучение фитонцидной активности растений в борьбе с современными бактериями .

Гипотеза: фитонциды подавляют рост и развитие бактерий, поэтому их можно использовать для предотвращения бактериальных инфекций.

Этапы исследования:

март 2022 г.-ноябрь 2022 г.

1 этап-февраль-апрель 2022 г.-сбор данных по теме.

2 этап-апрель-ноябрь 2022 г.-работа,применение, анализ собранных данных .

Актуальность исследования: Фитонциды, выделяемые растениями,

способствуют профилактике многих заболеваний.

3

Abstract

Research topic: Study of phytoncidal activity of plants.

Purpose of the study: to study the phytoncidal activity of plants in the fight against modern bacteria

Hypothesis: phytoncides inhibit the growth and development of bacteria, so they can be used to prevent bacterial infections.

Research stages:

March 2022-November 2022 Stage

1 –February – April 2022-collection of data on the topic.

Stage 2-April - November 2022-work with the collected data,apply, analyze .

Working manual: Phytoncides secreted by plants contribute to the Prevention of many diseases.

4

Кіріспе

1.Фитонцидтер дегеніміз не?

Фитонцидтер -патогендік бактерияларға, төменгі саңырауқұлақтарға және қарапайым организмдерге зиянды әсер ететін жоғары өсімдіктердегі заттар. Фитонцидтердің көп мөлшері пияз, сарымсақ, шалғам, қызанақ, желкек, Қарақат, құс шие, көкжидектерде кездеседі. Бактериялар және төменгі сатылы зең саңырауқүлақтар ауада микроскопиялық споралар түрінде ұшып жүріп адамның денсаулығына әсер етеді. Фитонцидтер қоздырғыштарға бактериостатикалық және бактерицидтік әсер етеді. Өз жұмысымда өсімдіктердің осы қасиеттерін анықтап, зерттеуді мақсат еттім.

Жұмыс тақырыбы: Өсімдік фитонцидтерінің белсенділігі.

Жұмыс мақсаты-қазіргі бактериялармен күресте өсімдіктердің фитонцидтік белсенділігін зерттеу.

Міндеттері:

1. Әдебиеттерді талдау.

2. Фитонцидті бөлетін өсімдіктерді таңдап, олардың биологиясын зерттеу

3. Өсімдік фитонцидтерінің бактерияларға әсерін зерттеу.

4. Мектеп кабинеттерін көгалдандыру бойынша ұсыныстар жасау.

Өзектілігі

Өсімдіктердің бөлетін фитонцидтері көптеген аурулардың алдын алуға ықпал етеді.

Гипотеза:Фитонцидтер бактериялардың өсуі мен дамуын тежейді, сондықтан оларды бактериялық инфекциялардың алдын-алу үшін қолдануға болады.

Зерттеу нысаны: өсімдік фитонцидтері

6

Әдістері:

1. Әдеби дереккөздерді талдау.

2. Бақылау.

3. Эксперимент.

2. Әдебиетке шолу.

7

1.Теориялық бөлім.

Барлық өсімдіктер фитонцидтер шығарады - "фито" - өсімдік," цидо " - өлтіру дегенді білдіреді. Бұл заттар бактерияларға, вирустарға, саңырауқұлақтарға және қарапайым бір клеткалы жануарларға зиянды әсер етеді.

1.1. Фитонцид заттардың ашылу тарихы

Ежелгі Римде сарымсақ легионерлердің міндетті рационына кірді, өйткені римдіктердің пікірінше, емдік қасиеттерден басқа, ол жауынгерлерге күш пен батылдық бере алды.Египетте пирамидалардың құрылысына мыңдаған құлдар күн сайын пияз бен сарымсақ беріп, ауырып қалмас үшін айдап әкетті. Ежелгі гректер, сондай-ақ славяндар Ежелгі және орта ғасырларда сарымсақты улы жыландардың шағуына қарсы таптырмас құрал деп санаған.800 жылдан астам уақыт бұрын Низами Гянджеви сарымсақты асқазан-ішек аурулары мен ауыз қуысының аурулары үшін, ал пиязды жұлдырудағы бездердің қабынуы үшін емдеу құралы ретінде қолдану туралы жазды. Ол сондай-ақ ойық жаралы процестерде қайнатылған пиязды тұтынуды ұсынды. 1928 жылы Мәскеу университетінің студенті Борис Токин микроскоптың астында қызықты суретті байқады: ол слайдқа ұсақталған сарымсақтың түйіршіктерін, ал жақын жерде бактериялар жүзіп тұрған су тамшысын қолданған кезде, бірнеше минут ішінде бұл қарапайым организмдер өліп қалғанын байқады.Ол басқа өсімдіктермен тәжірибе жасап, олардың көпшілігі, сарымсақ сияқты, бактерияларды алыстан тежеуге қабілетті екеніне көз жеткізді. Токин бұл құбылысты көптеген өсімдіктер өзін-өзі қорғау үшін арнайы фитонцид , микробқа қарсы заттар шығаратындығымен түсіндірді.Борис Токин бактериялар, саңырауқұлақтар мен протозоидтардың өсуі мен дамуын өлтіретін немесе басатын өсімдіктер

8

түзетін биологиялық белсенді заттарды фитонцидтер деп атады. 1.2. Фитонцидтердің әсері.Кейбір өсімдіктердің фитонцидтері микробтарды өлтіреді (яғни бактерицидтік қасиетке ие), ал басқалары микроорганизмдердің өсуі мен көбеюін кешіктіреді (яғни бактериостатикалық әсерге ие). Барлық дерлік өсімдіктер микробқа қарсы белсенділікті көрсетеді, айырмашылықтар оның ауырлық дәрежесінде ғана болады. Микробтардың микроскопиялық саңырауқұлақтардан алынған антибиотиктерге қарағанда жоғары өсімдіктердіңфитонцид әсеріне бейімделуі қиынырақ. Бұл маңызды факт, аурудың алдын-алу және емдеу үшін фитонцидті препараттарды қолдану перспективаларынкөрсетеді. 1.3.Ауруларды емдеуге арналған фитонцидтер.Фитонцидтер көптеген ауруларды (фитонцидотерапия) емдеу және алдын-алу үшін сәтті қолданылады.Өсімдіктердің фитонцидтерімен емдеу тұмау, тонзиллит және тыныс алу жолдарының басқа аурулары, Сағыз және тіс аурулары, терінің іріңді зақымдануы және ас қорыту жүйесінің бірқатар аурулары үшін тиімді.Суық тию кезінде буланған шалфей, картоп қабығы немесе сұлы қабығының буларын деммен жұту пайдалы әсер етеді.Фитонцидтер дененің иммунологиялық реакцияларының жоғарылауына ықпал етеді. Сонымен, бір кездері ғалымдар шыршаның фитонцидтерін деммен жұту табиғи иммунитеттің кейбір түрлерін ынталандырады. Арнайы эксперименттерде пияз, сарымсақ, эвкалипт, шырша, қарағай және басқа да көптеген өсімдіктердің бактерицидтік тиімділігі сенімді түрде көрсетілді. Пияз бен сарымсақ фитонцидтер іс жүзінде патогендік микробтардың барлық түрлерін өлтіреді. Жаңа дайындалған пияз немесе сарымсақ түйіршіктерін ингаляциялау (10-15 минуттан кейін ол өзінің қасиеттерін жоғалтады) жоғарғы тыныс жолдарының ауруларын, жедел және созылмалы пневмонияны емдеу үшін қолданылады. Қылқан жапырақты ормандағы ауа (әсіресе арша ағашында) іс жүзінде стерильді, әсіресе туберкулез және басқа өкпе аурулары үшін пайдалы.Гипертониялық науқастар үшін емен тоғайында болу өте пайдалы болады.Бұл пациенттердің жағдайын, ұйқысын

9

жақсартуға және жалпы емдеудің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.Басқа тағамдық өсімдіктерді зерттеу кезінде олардың көпшілігінде микробқа қарсы қасиеттері бар екендігі белгілі болды. Сонымен, құлпынай,көкжидек, жүзім, қарақат, қара өрік, алма, ақжелкен,қырыққабат және басқа да жидектер, жемістер мен көкөністердің жаңа шырынындағы ұшпайтын фитонцид заттардың әсерінен адамдар үшін патогендік микроорганизмдер мен протозоидтар тез өледі. Дәмдеуіштердің (даршын, бұрыш, қалампыр, құлмақ) микробқа қарсы әсері өте айқын,кориандр және т.б.) осыған байланысты олар өнімдерді сақтау кезінде кеңінен қолданылады. 1.3.1.Сарымсақ фитонциді.Қытай медицинасында сарымсақ ас қорыту, тыныс алу, сарқылу, ревматизм және тері аурулары үшін тоникалық әсерге ие болды. 1848 жылы Ресейде жарық көрген әйгілі медициналық кітаптардың бірінде:"сарымсақ уланудан, жыландардан, жабысқақ және жұқпалы аурулардан және обадан сақтандыратын дәрі-дәрмектермен танымал", - делінген. XVII ғасырдың аяғында Лондондағы оба індеті кезінде Британдық дәрігерлер сарымсақты обаның алдын-алу құралы ретінде насихаттады.Көптеген халықтарда пияз мен сарымсақ жындар жіберген ауруларды емдейді және олардан қорғайды деген сенім бар. Шығыс Еуропада сарымсақ вампирлерді қорқытудың сенімді құралы болып саналды. Осы мақсатта олар есіктер мен терезе жақтауларын сүртіп, төбенің астына сарымсақ шамдарының гирляндаларын іліп қойды. Болгария, Венгрия, Румыния тұрғындары үшін сарымсақ тұмардың бір түрі болды, олар оны өмірдің қиын сәттерінде өзімен бірге ұстауға тырысты.XIX ғасырда сарымсақтың "сиқырлы" әрекетін француз микробиологы Луи Пастер түсіндірді. Бірқатар тәжірибелер жасағаннан кейін ғалым сарымсақ шырынын антисептикалық қасиеттерін анықтады. Кейінірек сарымсақ Ұшпа өнімдері зерттелді, бірақ олардың химиялық құрамын анықтау мүмкін болмады. Сарымсақтың Бактерияға қарсы белсенділігіне аллицин - оның ерекше иісіне жауап беретін зат үлкен үлес қосатыны белгілі. Аллицин

10

бактериялардың өсуі мен дамуын тежеуге қабілетті, тіпті мыңдаған рет сұйылтылған. Сарымсақ Ұшпа аэробты да, анаэробты да грам-оң және грам-теріс бактерияларды, сондай-ақ әртүрлі саңырауқұлақтарды өлтіреді. Сарымсақ фитонцидтерінің әсерінен тырысқақ вибрионы, дифтерия және дизентерия таяқшалары, туберкулез микобактериялары, іш қуысының қоздырғыштары, газ гангренасы және басқа микроорганизмдер бірнеше минут ішінде өледі.Медицинада сарымсақ баданаларынан фитонцидті препараттар қолданылады-сарымсақ тұнбалары және алкоголь сығындысы, бұл ас қорыту жүйесінің мотор және секреторлық функцияларын жақсартады. Олар ішектің атониясы мен колитке ішектегі ыдырау мен ашыту процестерін, сондай-ақ гипертония мен атеросклерозды басу үшін тағайындалады. 1.3.2.Пияз фитонциді .Ежелгі дәрігерлер пиязды инфекцияларға, ас қорыту бұзылыстарына, алапеске, сондай-ақ жараларды емдеуге қолдануды ұсынды. Грек тарихшысы Геродоттың айтуынша, мысырлықтар пияз мен сарымсақты көп мөлшерде сатып алып, пирамидалар салған құлдарды тамақтандырған. Крест жорықтары кезінде саракендер Француз тұтқындарын кәдімгі пияздың орнына қайтарды - жауынгер үшін 8 шам. Ежелгі емшілер пияз науқасқа пайда әкелмейтін бірде-бір ауру жоқ деп сенген.Пияздың емдік қасиеттері оның құрамындағы заттардың ерекше үйлесіміне байланысты. Олардың ішінде ерекше өткір иісі бар пияздың эфир майы, органикалық қышқылдар (лимон және Малик); бірқатар дәрумендер мен минералдар, соның ішінде кальций, калий, темір, фосфор, йод, күкірт, селен. Дегенмен, әртүрлі ауруларға арналған пиязды қолданудың жоғары тиімділігі, ең алдымен, онда ұшпа заттардың болуымен түсіндіріледі. Олар көптеген патогендік бактерияларға, соның ішінде дизентерия, дифтерия және туберкулез қоздырғыштарына, Staphylococcus aureus және трихомонадтарға зиянды әсер етеді. 1.3.3 Лимон фитонциді . Осыдан бір жарым мың жыл бұрын Қытай кітаптарында лимон қосылған шайға арналған рецепт берілген. XVII

11

ғасырда Қытайда лимон жаралар мен өкпе ауруларын емдеу құралы ретінде қолданылды. Көптеген жүздеген жылдар бұрын қытайлар лимонның қышымаға пайдасын тигізді.Жеміс қабығы мен лимон жапырақтары эфир майына бай. Оның фитонцидтерін бактерицидтік күші бойынша сарымсақ пен пияздың фитонцидтерімен салыстыруға болады: олар менингококкты 15 минутта, тифозды бактерияларды шамамен бір сағатта, пневмококкты - 3-12 сағатта бейтараптайды. Лимон эфир майы тифозды бактериялар мен стафилококктарды 15 минут ішінде, ал дифтерия бацилласын 20 минут ішінде бейтараптайды.Алайда, лимон бактерицидтік қасиеттерге ғана ие емес. Бұл дәрумендердің және ең алдымен Сдәруменінің тамаша көзі (100 г үшін 50-90 мг); сонымен қатар, лимон құрамындағы аскорбинқышқылы, тіпті қызған кезде де ұзақ уақыт ақталады. Сонымен қатар, лимоннан Р, А, В1, В2 витаминдері табылды. Ол минералдарға, соның ішінде мыс пен калий тұздарына бай. Лимон қышқылы маңыздымикроэлементтерді - фосфор мен кальцийдісіңіругекөмектеседі.Лимон эфир майының емдік қасиеттері туралы бөлек айту керек. Зерттеулер көрсеткендей, лимон мен эвкалипт хош иісі өнімділікті арттырады және шамадан тыс жұмыс нәтижесінде ұйқышылдықты азайтады.Ғылыми медицина цитрус жемістерін асқазан-ішек жолдары мен тынысалу жолдарын емдеуде қолданады. Цитрустық жемістерді іріңді жараларды, асқазан мен ішекжараларын, ішсүзегі мен тонзиллитті емдеу үшін қолданды. 1.4.Фитонцидті белсенді өсімдіктердің морфологиясы және биологиясы.Үй өсімдіктері мен жүргізілген ғылыми тәжірибелер бөлмедегі зиянды заттардың ең белсенді сіңіргішін анықтады. Ол хлорофитум б олды.Хлорофитумның бірнешеуі 24 сағат ішінде 20 шаршы метр бөлмені толығымен тазалай алады. Хлорофитум көміртегі тотығы, формальдегид сияқты заттарды сіңіре алады.Бөлменің тазартуға белсенді қатысатын тағы бір танымал бөлме өсімдігі –қазтабан немесе герань

12

шығаратын фитонцид заттар стафилококктар мен стрептококктар сияқты анаэробты бактериялармен күреседі. Бұл бактериялар көптеген ауруларды тудырады.Алоэ ежелден бері дәрілік мақсаттарда қолданылады.Алоэнің бактерицидтік әсері ол стрептококктарға, стафилококктарға, дифтерияға және дизентерияға таралады.

.

13

2.Практикалық бөлім.

1 Тәжірибе: Фитонцидтердің зең саңырауқұлақтарына әсері.

Жұмыстың мақсаты: Фитонцидтердің төменгі сатылы зең саңырауқұлақтарына әсерін анықтау.

Құрал-жабдықтар:нан кесектері, полиетилен пакеттер, сарымсақ.

Жұмыс барысы: Полиетилен пакеттеріне 1 сынамаға нан кесегін, 2 сынамаға нан мен сарымсақ саламыз.

Күтілетін нәтиже : Сарымсақ фитонцидтерінің зең саңырауқұлақтарының дамуына бактериостатикалық әсер етеді.

Қорытынды :  Сарымсақ фитонцидтері зең саңырауқұлақтардың дамуына бактериостатикалық әсер етеді ,яғни дамуын тежейді. 1 сынамада нан ұзағырақ сақталады,себебі сарымсақ зең саңырауқұлақтардың дамуын тежейді , екінші сынамада нан жылдам көгеріп кетті.

2 тәжірибе :Фитонцидтердің шіріту бактерияларына әсері

Жұмыстың мақсаты: Фитонцидтердің шіріту бактерияларына әсерін анықтау.

Құрал-жабдықтар:химиялық құтылар, тығын, жұмыртқа кесегі, лимон, пияз, сарымсақ, алоэ, қазтабан өсімдіктері.

Жұмыс барысы: Құтыларға жұмыртқа кесектерін саламыз.1 сынама жұмыртқа+лимон, 2 сынама жұмыртқа+ пияз, 3 сынама жұмыртқа+ алоэ жапырағы, 4 сынама жұмыртқа + қазтабан жапырағы саламыз

Қорытынды:  Барлық сынамаларда шіру бактериялары тудыратын шіру процесі жүріп жатыр, тек 2 ,3,4 сынамаларда процесс баяу жүрді , себебі сарымсақ лимон, алоэ фитонцидтері бактерияларды өлтіріп шіру процесін тежейді.

Жұмыс бойынша қорытындылар:

14

1.Сарымсақ фитонцидтері бактерияларға бактериостатикалық әсер етеді(яғни шіру процесін тежейді).

2.Бактериялар колониясына лимон фитонцидтері де әсер етеді.

3.Қазтабан фитонцидтері әлсіз әсер ететіндіктен , олар шіру процесін тудырды.

4.Алоэ бактериялар колониясына бактериостатикалық әсер етеді.

Ұсыныс: фитонцидтері бар өсімдіктердің бактериостатикалық және бактерицидтік қасиеттерін пайдаланып, сынып бөлмелерде өсімдіктердің санын көбейтіп өсіріп ауасын ауру тудыратын бактериялардан тазартуға болады.

5. Қорытынды

Фитонцидтер- бактериялар, төменгі сатыдағы саңырауқұлақтар,және қарапайым ағзаларға әсер ететін , жоғары дамыған өсімдіктер бөлетін белсенді заттар.Көптеген өсімдіктер фитонцидтер түзеді. Көп мөлшерде сарымсақ, пияз, қарақат, лимон, қазтабан, хлорофитум т б . болады. Кейбір өсімдік фитонцидтері микробтарды өлтіреді(яғни бактерицидтік әсер етеді),ал кейбіреулері бактериостатикалық әсер етеді) .Фитонцидтерді көптеген аурулардың емдеуге (фитонцидотерапия)және алдын алу мақсатында қолданады.

15

Қосымша 1

	Зерттелетін нысандар
1-2 күн	1 сынама (нан кесегі+ сарымсақ)	2 сынама (нан кесегі)
	Материалды жүктеу Материал ұнаса әріптестеріңізбен бөлісіңіз Ватсапта бөлісу Телеграммда бөлісу Фейсбукта бөлісу Сілтемені көшіру Материал жариялап тегін сертификат алыңыз! Бұл сертификат «Ustaz tilegi» Республикалық ғылыми – әдістемелік журналының желілік басылымына өз авторлық жұмысын жарияланғанын растайды. Журнал Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінің №KZ09VPY00029937 куәлігін алған. Сондықтан аттестацияға жарамды Материал жариялау Сертификатты жүктеу Ресми байқаулар тізімі Республикалық байқауларға қатысып жарамды дипломдар алып санатыңызды көтеріңіз! Тізімді көру Материал іздеу Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз Барлығы 663 959 материал жиналған Пән Бағыт Сынып Іздеу Ұқсас материалдар Дайын ҚМЖ. Барлық пәндерден 2022-2023 оқу жылына, жаңа бұйрыққа сай жасалған Сертификатталған тренер жасаған 01.01.2023 17 863 13 694 ҚР Білім және Ғылым министірлігінің стандарты бойынша жасалған. 2022-2023 оқу жылына арналған Барлық пәндер Барлық материалдар Барлық сыныптар Биология пәні бойынша барлық материалдарды көру Іс-шаралар кестесі Педагогтардың біліктілігін арттыру курстары Сайт Peaksoft веб-студиясында жасалған - Peaksoft.kz