Пайдалы қазбалар қалай пайда болды?

Білім беру ұйымының атауы

Мичурин ЖББМ

Пәні:

Жаратылыстану

Бөлім:

Табиғат құбылыстары

Педагогтің аты-жөні:

Испергенова.Ж.Б.

Күні:

14.02.23

Сынып: 4 «Ә»

Қатысушылар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Пайдалы қазбалар қалай пайда болды?

Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаты:

4.3.4.1 кейбір пайдалы қазбалардың (бор, тұз, әктас,саз, мұнай, гранит, көмір, табиғи газ) қолданылу саласын анықтау

4.3.4.2 Қазақстанның негізгі пайдалы қазбалары өндірілетін кен орындарын картадан көрсету

4.1.2.2 алынған нәтижені оқушы таңдаған формада ұсыну

Сабақтың мақсаты

Қазақстанның негізгі пайдалы қазбалары өндірілетін кен орындарын картадан көрсету мен пайда болу жолдарын анықтау

Сабақтың барысы

Сабақтың кезеңі/

уақыты

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Ұйымдас

тыру

3 мин

Сабаққа дайындық. Амандасу

(М) Сәлеметсіздерме оқушылар! Жаратылыстану сабағына қош келдіңіздер! Бүгінгі

көңіл-күйлерініз қалай? Жақсы екенін көріп тұрғандаймын.

Барлығымыз жақсы көңіл-күйде бір-бірімізге тілегімізді айтайық! Бір-бірімізге қарап күлкімізді сыйлайық! Сабақ ережесін еске түсіре отырып қайталаймыз барлығымыз бірге қосылып

1. Сабақта бір-бірімізді сыйлаймыз, тыңдаймыз

2. Уақытты үнемдейміз.

3. Өз ойымызды толық нақты жауап береміз

4. Сабаққа белсене қатысып, жақсы баға аламыз.

(М) Сабақ ережесін міндетті түрде қайталап отыру қажет бұл сабағымыздың алтын ережесі болып табылады оқушылар солай емес пе? Не үшін бізге сабақ ережеін үнемі әр сабақтарда қайталап отыруыз керек деп ойлайсыңдар?

Жақсы онда сабағымызды бастайық оқушылар!

(О) Сәлеметсіз бе! Мұғалім бүгінгі көңіл- күйіміз өте тамаша! Себебі бүгінгі жақсы жақсы көретін пәніміз жаратылыстану сабағы. Сабақ барысында

күнделікті сабақ кезіндегі алтын сабақ ережелерін ескере отырып, сабақты дұрыс жұмыс жасаумен зейінімізді сабаққа қойып дағдыланамыз

(О) Әрине, бұл біздің сабағымыздың басты талаптарға сүйенетін алтын сабақ ережесі. Не үшін сабақ ережесін үнемі қайталап отыруыз керек десек, біз сол ережені әр тапсырмаларда немесе сабақтарда есімізге түсіріп, сабақтағы тәртіптілікті сақтау ретінде дүниетану сабағындағы мақсатқа жетеміз. Әр сабақтардың өздерінің сабақ ережесін мақсатқа сәйкес орындап айтамыз міндетті түрде.

Мадақтау

«Сәлемдесе білемін»

ҚБ: «Жарайсың»

Шаттық шеңбер

Перне тақтада жазылған

сабақ ережесі

Өткен білімді еске түсіру

6 мин

Өткен тақырып бойынша пысықтау.

(М) Оқушылар сендерден үй жұмысын сұраудың екі түрін тандадым. Алдымен өткен тақырып қандай еді? Кім айтады? Дұрыс айтасындар оқушылар «Пайдалы қазба деген?» деген тақырыпты өткен едік сол бойынша түрлі тапсырмалар орындап сабақтың мақсатына жеткен едік. Енді сабақты өткен білімді тексеру үшін алдымен пысықтау сабағын жасап өткізейік кімнің аты шығады сол Wordwall бағдарламасы арқылы жауап береді.

1. Жер қыртысынан қазып алынатын табиғи ресурс түрін қалай атайды?

2. Пайдалы қазбаларға жататын ресурстарды ата.......

3. Кен дегеніміз не?

4. Қазылған жерлерде үлкен ойыстардан не түзіледі?

5. Шахта дегеніміз?

6. Бұрғылау әдісін қалай алады?

7. Пайдалы қазбалар қай жерде кездеседі?

(М) Жарайсыңдар! оқушылар берілген сұрақтарға өте жақсы жауап бергендерін көрініп тұр. Сендерге берген сұрақтар қиын болды ма оқушылар?

(М) Біздің алдыңғы сабақта өткен тақырыптың атауы «Пайдалы қазба деген?» деген не тақырыпты өттік түрлі қызықты ақпараттар тапсырмалар орындадық. Зерттеу жұмысын да өткіздік. Біз пайдалы қазбалар жайлы көптеген ақпараттар біліп адам үшін пайдалы қазбалардың маңызын білдік.

1. Жер қыртысынан қазып алынатын табиғи ресурс түрін пайдалы қазба деп атайды

2. Мұнай, көмір, газ, алтын, күміс, қорғасын, әктас, гипс, бор, гранит, ас тұзы ресурстары жатады.

3. Кен дегініміз пайдалы қазбалардың жиынтығын айтады

4. Қазылған жерлерде үлкен ойыстарды карьерлер түзіледі

5. Бұрғылау әдісін жер қыртысындағы қоймалжың күйінен алады

6. Пайдалы қазбалар жер астында, жер бетінде де, тіпті су ішіненде де болады.

Берілген тапсырма қызықты және қиын болған жоқ сұрақтар өткен тақырып бойынша қойылған.

ҚБ:

«Жарайсың-

дар!»

«Тамаша»

«Сұрақ-жауаппен қатынас»

Дескриптор:

Сұрақтарға дұрыс жауап береді 1Б

Үй жұмысын айтды 1Б

Wordwall

Цифрлық бағдарлама

https://m.youtube.com/watch?v=bn5AzXrITg

Жаңа білім

26 мин

«Еркін талқылау»

Бүгін оқушылар жаратылыстану пәнінде өткен пайдалы қазбаларды әрі қарай жалғастыратын боламыз. Пайдалы қазбалардың маңызын толықтай білетін боламыз. Бүгінгі сабақтың тақыры «Пайдалы қазбалар қалай пайда болады?»

Сабақтың мақсаты: жер қыртысында пайлады қазбалардың пайда болуын білетін боласыңдар түрлі тапсырмалар орындай отырып пайдалы қазбалардың құрамын, құрылысын білетің боласыңдар. Осы сабақтың мақсаты. Оқушылар пайдалы қазбалар қай жерлерде кездеседе дедік оқушылар?

Шын мәнінде көмірді көріп едіңдер ме? Ол қандай болады? Тас пен көмірдің айырмашылығы не? Оқушылар қалай ойлайсыңдар бар ма айырмашылығы?

Оқушылар өте дұрыс жауап бердіңдер айырмашылығын дұрыс таптыңдар.

«Бірге тамашалаық»

Бейнебаян

Оқушылар жаңа сабақтың тақырынбын түсініп алайық. Бүгінгі тірек сөздер: тау жынысы, магмалық тау жынысы, шөгінді тау жынысы. Сол себептен сендерге қазір бейнебаян көрсетемін барлықтарын назарларынды қойып тыңдандар сол бойынша сұрақтар мен тапсырмалар болады.

Сабақтағы жаңа тірек сөздермен танысу.

1. Тау жынысы

2. Магмалық тау жынысы

3. Шөгінді тау жынысы

Бүгін біз жаңа тірек сөздермен жұмыс жасайтын боламыз.

Талқылау жұмысы.

(О) сонымен оқушылар естерінде сақтап алыңдар берілген анықтамаларды.

Тау жыныстары жер қыртысын құрайды. Тау жыныстары магмалық тау жынысы суыған кезде қатты жыныстарға айнылатын түрін айтады. Шөгінді тау жынысы жердің бетіндегі заттардың шөгуінен пайда болатын түрін айтады. Тау жыныстарының қандай түрлері болады екен?

«Жетекші сұрақтар»

(О) сонымен оқушылар анықтамалар мен пайдалы қазбалар жайлы түсініп біліп алдық енді сендерге сұрақтар қоямын.

1. Жер қыртысы дегеніміз не?

2. Жер қыртысын не құрайды?

3. Магмалық тау жынысы дегеніміз не?

4. Магмалық тау жынысы қайда кездеседі?

5. Магмалық тау жыныстарының құрамына не кіреді?

6. Шөгінді тау жынысы дегеніміз не?

7. Шөгінді тау жынысы қай жерлерде кездеседі?

8. Шөгінді тау жыныстарына не жатады?

1-тапсырма.

Жұптық жұмыс. «Ойлан, жұптас, бөліс»

(М) Оқушылар оқулықтың 28 беттегі берілген тапсырмаға назар аударайық. Бізге суреттер берілген сол суреттерден тау жынысы қалай пайда болатындығын бізге анықтап алу керекпіз. Сонында не түзілетінлігі бойынша сол туралы талқылып қарастыруымыз керек. Үш суреттегі талқылып салыстырып айтыңдар. Сендер жұпқа бөлініп берілген суреттерді үш қатарға бөліп алыңдар өз орталарында сол суретті тталқылып, зерттеп, сипаттап қалай қалдықтар пайда болғандарын бірге қарап зер салып қарайсыңдар. Болған жұп ортаға шығып қорытынды жұмысын айта ды. Суреттердің қандай айырмашылығы барын барлықтарын мұқият қараңдар.

2-тапсырма.

Жұптық жұмыс.

«Ойлада, тап»

(М) оқушылар сендерге қазірге мынадай тапсырма үстелдің үстінде шарты белгілер жаыр кезекпен шығып үстелден шарты белігінің біреуін алып тақтадағы картаға орналасқан өндіретін жерге жабыстырасындар. Алдыңғы сабақтарда картада орналасуы бойынша өткен едік. Үстелдің үстінде қандай шартты белгілер жатыр соларды алыңдар. Түсінікті болса, тапсырманы орындауға кірісіңдер

Шөгінді: таскөмір, мұнай, ас тұзы, мыс, алтын, қалайы

Магмалық

Темір, хром, алтын, мыс кені, қалайы, графит

Сергіту сәті

(М) оқушылар бір тынығып алайық ол үшін сендерге сергіп алу үшін сергіту сәтін жасау қажетсіңдер. Қазірг сендерге перне тақтадан көрсетемін барлықтарын бірге бәріміз қайталып жасаймыз кәне орнымыздан алшақ тұрамыз бір-бірімізге бөгет жасамау үшін. Бастаймыз дайынсыңдар ма?

3-тапсырма.

Жеке жұмыс

«Жалғастыр»

(М) оқушылар сендерге қазірге мынадай тапсырма беріледі жаңа тақырып бойынша анықтамаларды есте сақтап қалдық және сол бойынша тапсырмалар орындадық. Ендігі кезекте сендерге парақтар таратамын сол парақта анықтамалар берілген бірақта сендер көп нүктенің орнына тиісті сөздер жалғастырып жазасыңдар. Егер тапсырма түсінікті болса орындайық. Болғаннан кейін жауаптармен перне тақтаға қарап тексереміз.

1. Жер қыртысынан қазып алынатын табиғи.......

2. .....пайдалы қазбалардың жиынтығын айтады

3. ........суыған кезде қатты жыныстарға айналатын түрін айтады.

4. Гранит, темір, алтын, күміс......жатады

5. Көмір, мұнай, газ, бор, әктас, тұз..... жатады.

4-тапсырма.

«Зертеушімін»

(М) оқушылар енді оқулықтағы тапсыма бойынша зерттеу жұмысын жүргізейік ол үшін таскөмір мен көмір және ас тұзы қандай жолдармен алынады?

Бізге қажетті заттар.

1. Тас көмір

2. Тұз

3. Көмір

Кестеге толтырып дазып қоямызде берілген пайдалы қазбаларды осы қатардағы сөздер бойынша топтастырып жазасыңдар.

Ерігіш

Күйі

Түсі

Қаттылығы

Оқушылар жаратылыстану пәннің тақырыбымен танысады. сабақтың негізгі мақсатымен танысады. өздерінің жаратылыстану сабағында қандай мақсатқа жететіндігін біледі.

(О) Пайдалы қазбалар жер астында, жер бетінде де, тіпті су ішіненде де болады. Көптеген жерлерде кездеседі.

Көмірді көрдік оның түсі қара, қатты, бұзылмайды тасқа ұқсайды оны жанғыш түрінде пайдаланады. Үйді тез жылытады. Тас пен көмірдің айырмашылығы бар себебі, тас ол қатты түсі әртүрлі, бұзылмайды барлық жерлерде кездесе береді. Көмір түсі тек қара, бұзылмайды. Енді айырмашылығы көмір жанады ал тас жанбайды тасты жылу немесе жағуға пайдаланбайды. Ал көмір жанғыш болып келетін түрі. Осы жағынан айырмашылығы бар.

Оқушылар жаратылыстану сабағындағы жаңа тақырып бойынша барлықтары перне тақтаға қарап бейнебаянға назар аударады. Тірек сөздер бойынша анықтамалар айтылады.

(О) Оқушылар бейнебаяннан мұғалімнің берген ақпараттын тыңдап түсінеді. Тау жыныстардың қатты, сұйық, борпылдақ болады. Берілген жетекші сұрақтарға жауап береді

1. Жердің беткі қабатындағы қатты қабығын жер қырытысы деп атайды.

2. Жер қыртысын қатты қабық құрайды.

3. Магмалық тау жынысы дегеніміз суыған кезде қатты жыныстарға айналатын түрін айтады.

4. Магмалық тау жынысы таулы аймақтарда кездеседі

5. Гранит, темір, алтын, күміс, магмалық тау жыныстары болып табылады.

6. Шөгінді тау жынысы тірі ағзалардың қалдығының ыдырап, шіріп, нығыздалуынан түзілген түрін айтады.

7. Шөгінді тау жынысы негізінен жазық жерлерде кездеседі.

8. Көмір, мұнай, газ, бор, әктас, тұз бұлар шөгінді тау жыныстар болып табылады.

(О) бірінші суреттер тау жынысы көрсетілген содан кейін тау жынысы атқылап үстінен қызық магманың жерге төгілгенін көруге болады. Содан төгілген магма суық түрден қатты күйге айналғанын көруге болады. Соңы суретте бірінші қатардағы қатты күйлен темір рудасы мен гранит түзілгенін көрсетілген. Содан қатты магмалық заттардан тастардың пайдалы қазбалар пайда болатындығын көрсетілеген.

Келесі екінші суреттер орманның жасыл түсті ағаштар берілген. Екінші суреттер ағашатрдың шіріп қурап жатқаны көрсетілген үшінші суреттер сол қураған қалдықтарынан көмір және саз, құм түзілген.

Үшінші суретте су асты тіршілік көрсетілген судың түзілген қалдықтарынан мұнайдың пайда болатындығы көрсетілег

(О) Оқушылар ортағы шығып кезекпен үстелдің үстіндегі шартты белгілерді тандап алып оны қандай екенін анықтап картаға барып жабыстырады.

1. Тас көмір Қарағанды облысында өндіріледі

2. Мұнай Орал, Атырау, Ақтау, Жаңаөзенде өндіріледі

3. Темір Рудный, Жетіқара, Лисаковта өндіріледі

4. Мыс Екібастұз, Жезқазған, Павлодар облысында өндірледі

5. Алтын Степногор өндіріледі

6. Фосфор Ақтөбе, Жаңатас, Тараз өндіреледі

(О) Оқушылар сергіп алу үшін мұғалінің көрсететін сергіту сәтін орындайды. Орнынан тұрып барлықтары бір-бірлеріне қарап бірге жасайды.

(О) сергіту сәтін жасауға бәріміз дайынбыз бірге қайталап жасамыз қоса беріңіз мұғалім бір сергіп алайық.

(О) Оқушылар берліген тапсырма бойынша білгендерін естеріне түсіреді анықтама бойынша.

1. Жер қыртысынан қазып алынатын табиғи ресурс түрін пайдалы қазба деп атайды

2. Кен дегініміз пайдалы қазбалардың жиынтығын айтады

3. Магмалық тау жынысы дегеніміз суыған кезде қатты жыныстарға айналатын түрін айтады.

4. Гранит, темір, алтын, күміс, магмалық тау жыныстары болып табылады.

5. Көмір, мұнай, газ, бор, әктас, тұз бұлар шөгінді тау жыныстар болып табылады.

(О) Зерттеу жұмыстарын жүргізеді қорытындысын дәптерге жазады. Кестені дәптерге сызып алып көмірді зерттеп жазады.

Көмір

Түсі: қара

Күйі: қатты

Ерігіш: ерімейді

Қасиеті: бұзылмайды

Тұз

Түсі: ақ

Күйі: ұсақ

Ерігіш: ериді

Қасиеті: ұсақ, түйіршекті

Теміртас

Түсі: қара

Күйі: қатты

Ерігіш: ерімейді

Қасиеті: бұзылмайды

ҚБ: «Өте тамаша»

«Ауызша мадақтау» әдісі:

Жарайсың!

Тамаша!

Дескриптор:

Өз ойларын ортаға салады

Көмір мен тастың айырмашылығын айтады

ҚБ:

Жарайсың-

дар!

«Сұрақ жауап» әдсі

ҚБ: «Тамаша»

Дескриптор:

Сұраққа толық жауап береді 1Б

ҚБ:

Жарайсың-

дар!

Дескриптор:

Берілген суреттерді сипаттайды 1Б

Нәтижесінде не түзілетінін айтады 1Б

«ҚБ: «Жарайсың» әдісі

Дескриптор:

Тау жыныстарының қалай пайда болатынды

ғын дәлелдейді 1Б

ҚБ: «Жарайсың

дар»

Дескриптор:

Шарты белгіні атайды 1Б

Картадан пайдалы қазбалардың шарты белгілерін көрсете алады 2Б

Жарайсыңдар

ҚБ: «Тамаша»

«Мен зерттеушімін» әдісі

ҚБ: «Тамаша»

Дескриптор:

Анықтамалар

дың жалғасын жазады 1Б

ҚБ: «Керемет»

Дескриптор:

Көмірдің қасиетін зерттейді 1Б

Тұзды қасиетін жазады 1Б

Тас көмірдің күйін анықтайды 1Б

Әңгіме

https://www.youtube.com/watch?v=pvcXgv6-9eA

Слайд

Оқулықпен жұмыс

Слайд

Карта

Суреттер

Сергіту сәті

Қайтала

https://atamuraweb.kz/?page_id=27879

Жеке жұмыс

Зерттеу жұмыс құрал жабдықтар

Бекіту

2 мин

Кері байланыс

Үй тапсырмасы. 28-29 бетті оқыймыз..

Шығармашылық тапсырма: пайдалы қазбаның суретіп салып келу кез келген түрін.

(М) Осымен сабақ аяқталды! келесі кездескенше сау болыңдар!

Вацап немесе инстаграм аркылы бағалау

Берілген тапсырманы орындайды.

(О) бүгінгі жаратылыстану сабағында өткен тақырып бізге өте ұнады және тақырып оңай болды. Барлық оқулықтағы және қосымша тапсырмалар қызықты болды.

(О) Сау болыңыз! мұғалім,

БҚ: бағалау айтылады

Кері байланыс парағы

Бағалау парақтары